fessor Gym. Gub. wars. Członek komitetu eksamin. Emeryt. Wydal: Zasady fizyki doświadczalnej (5 zeszytów. 8 Warsz. 1837). Początki fizyki do wykładu po gimnazyach w król. pols. zastosowane Warsz. 1838. O telegrafach elektrycznych Warsz. 1838. Zasady chemii nieorganicznej, przekład z Wöhlera Warsz. 1839. Zasady chemii organicznej, przekład dzieła Marchanda. Warsz. 1840. O języku w rzeczach stworzonych Warsz. 1850. O istotach nieważkich czyli wiadomości z fizyki. Tudzież przy tymże 3 tomowym dziełku „Słownik wyrazów grecko-łacińskich w poznawaniu Rudy używanych." W r. 1829 i 1830 wydawał pamiętnik technologiczny Piast prócz tego liczne pisma umieszczał w rozmaitych dziennikach.

6) J. ŻOCHOWSKI napisał: Fizyka którą wydał J. Sapalski, 2 tomy. Warsz. 1841 i 42.

7) A. E. URBANSKI doktor wydał: Fizyka elementarna w 2ch częściach. Lwów 1850. Tenže napisał Naukę gospodarstwa wiejskiego. Lwów 1849.

8) ZENON HALATKIEWICZ wydał światło jako ogniwo jednoczące świat wewnętrzny z zewnętrznym, Krak. 1845 Uwagi nad teoryą tworzenia się kwasu cynamonowego w oleju cynamonowym, Kraków 1845. Listy odo-magnetyczne przez barona Reichenbacha Dra filoz. z niemieckiego na język polski przełożył, Kraków 1853. Od czyli jasnota wywijająca się z wszelkich ciał nie ma nic wspólnego ze światłem. Sila odu, jest przez Reichenbacha odkryta i wsparta doświadczeniami, a choć nie uzyskała dotąd prawa obywatelstwa w świecie naukowym, jednakże takowa godną jest -najwyższej uwagi i badań. Przekład ten jest czystą polszczyzną oddany.

9) ADAM BAR przełożył M. Puillet: Zasady fizyki i meteorologii, przystępnie dla ogółu wyłożone, z dodatkiem atlasu zawierającego przeszło 350 figur objaśniających. Warszawa 1854.

10) T. STANKAR wydał Fizyka popularna zawierająca w sobie opisanie główniejszych fenomenów natury, mechaniki

świata powszechnego tudzież fizyologicznych i chemicznych własności ciał i jestestw do składu kuli ziemskiej wchodzących, Wilno 1857.

Wykład fizyki doświadczalnej i stosowanej oraz meteorologii. A. GANOT profess. matematyki i fizyki. Przekład z franc. podług 7go wydania przez studentów cesarsko-królew. warszawskiej medyczno-chirurgicznej akademii pod kie- : runkiem Stanisława Przystańskiego profess. nauk przyrodzonych. Dzieło ozdobione 558 drzeworytami w texcie wykonanemi w instytucie drzeworytniczym Jana Meinheymera w Warszawie nakładem Blaszkowskiego, rozpoczęto w r. 1858 a skończono w 1860. Przekład ten jest starannie dokonany i wydany, wypełnia jednę z najpilniejszych potrzeb uczącej się młodzieży. Wyborny kurs fizyki Ganota przyjęty za klassyczny zawierający wszystko co dla uczniów jest najkorzystniejszém nie potrzebuje rozbioru i uznania, stał się bowiem książką podręczną wszędzie; uczący się znajdą w niej objaśnienie wszelkich trudności, dokładne wizerunki machin i narzędzi, przewodnika jasnego, pewnego dla tych, którzy sami chcą pracować.

11) STRZELECKI prof. uniw. w Krakowie wydał: Badania fizykalne. Kraków 1862.

12) URBAŃSKI WOJCIECH Wydal: Fizyka umiejętna 2 Tomy. Warszawa 1865. Tegoż Zasady fizyki w 1 tomie Warszawa 1865. Oba dzieła z drzeworytami w texcie.

13) HALATKIEWIDZ ZEN.: Początkowe zasady chemii) w 2. Częściach: nieorganicznej i organicznej. Bochnia 1865 r. Meteorologia.

Meteorologia składająca część fizyki zajmuje się zjawiskami i zmianami powietrzni, w celu ich poznania i wykrycia praw którym podlegają. Postrzeżenia tych zmian i zjawisk mają cel dwojaki, naprzód dokładne oznaczenie stanu normalnego powietrza pod wszystkiemi względami, co posłużyć może do opisu klimatu pewnego kraju; powtóre przez porównanie dostrzeżeń równocześnie w różnych miejscach czynionych, wykrycie związków między zjawiskami i siłami,

jak równie i praw kierujących zmianami, z których możnaby z czasem przyjść do wskazania naprzód nastąpić mających odmian powietrza. Metereologia nie odznacza się taką niemylnością jak astronomia, nie możemy jeszcze wskazywać z pewnością przyszłego stanu powietrza; wszelako nie należy wątpić i tracić nadziei, iż przy połączonych usiłowaniach i środkach, jakie dziś nastręczają telegrafy elektryczne, nie doszlibyśmy z czasem do ustalenia teoryi nauki i poznawania praw kierujących zjawiskami, a następnie do wskazywania naprzód nastąpić mających zmian powietrza w pewnych porach roku. Poznanie prawa kierunku wiatrów, od których głównie stan nieba zależy, jest najważniejszym i razem najtrudniejszym przedmiotem nauki; gdy prawa te z czasem poznane będą, wówczas metereologia stanie się nauką nader ważną i użyteczną dla społeczeństwa i zajmie miejsce w rzędzie umiejętności pewniejszych niż dotąd; dziś bowiem pomimo licznych dostrzeżeń, nic pewnego naprzód wyrzec nie możemy i wszystko ogranicza sie na domysłach. Sądzimy za rzecz stosowną wspomnieć tu o badaczach, którzy się metereologią u nas zajmowali.

Ksiądz JOWINA BOŃCZA BYSTRZYCKI, astronom nadworny króla Stanisława, od r. 1779-1800 zaczął porządny szereg postrzeżeń prowadzić. Postrzeżenia te Antoni Magier starannie przeniósł w tablice drukowane miesięczne i razem z wypadkami rocznemi w jeden tom in folio zebrał. Od r. 1800-1807 włącznie czynił postrzeżenia meteorolog. w Warszawie Karol Kortum w miejscu wzniesioném na 83 stóp i 3 cale nad poziom Wisły, i te obejmują tylko wysokość barometru trzy razy dziennie uważaną i wysokość wody na Wiśle.

Od r. 1803-1828 czynił postrzeżenia z rzadką pilnością i szczególném zamiłowaniem Antoni Magier professor liceum warsz., członek Tow. Warsz. Przyj. Nauk, w domu własnym przy ulicy Piwnéj pod Nr. 95 na trzeciém piętrze, w wysokości 69 stóp par. nad poziom gruntu, a 108 stóp nad średnią wysokością Wisły. Postrzeżenia te trzy razy dziennie zapisywane, to jest o godz. 6 rano, 2 po południu,

i 10téj wieczór, zawierają wysokość barometru, termometru, udometru, anemometru i stan nieba. Obok dostrzeżeń miejscowych, zamieszczone są różue wiadomości meteorologiczne z różnych krajów w gazetach warsz. ogłaszane, które Magier starannie z gazet wycinał i w dziennik dostrzeżeń wklejał.

W Roczniku Tow. warsz. Przyj. Nauk tom VIII z r. 1808 znajdują się wypadki średnie miesięczne dostrzeżeń meteorologicznych przez X. Jowina Bystrzyckiego od 1779 do 1800, a od r. 1800-1807 przez Karóla Kortuma. Tablice te poprzedza opis narzędzi użytych do dostrzeżeń i ich ustawienie i godziny w których były czynione. W tychżę Rocznikach w tomie XVIII z r. 1825 są umieszczone wypadki dostrzeżeń od r. 1812-1824 przez Ant. Magiera czynionych. Nakoniec jest dołączona tablica zawierająca średnie i najwyższe z 20 lat wypadki.

Z dostrzeżeń powyższych Wojciech Jastrzębowski magister filozofii w r. 1826 wyprowadził wypadki średnie i te ułożył w jednę tablicę. Następnie przedstawił graficznie wypadki dostrzeżeń Magiera na karcie rytowanej z napisem podwójnym, polskim i francuzkim: Karta meteorograficzną stolicy Królestwa Polskiego, czyli obraz odmian powietrza, wystawiający graficznym sposobem najważniejsze wypadki dostrzeżeń meteorologicznych czynionych w Warszawie od r. 1803 do 1828 przez Ant Magier członka Tow. Warsz. Przyj. Nauk ułożony i zmianami długości dnia obliczonemi na szerokość geograficzną Warszawy, pomnożony przez Wojciecha Jastrzębowskiego z dołączeniem osobnego objaśnienia potrzebnego do użycia téj karty.

W r. 1846 na podstawie postrzeżeń od r. 1779-1800 i od r. 1803-1828 wydał powtórnie p. Jastrzębowski kartę klimatologiczną w języku polskim i francuzkim (poświęconą przyjaciołom nauk ścisłych i użytecznych), przedstawiającą graficznie wszelkie zjawiska meteorologiczne, wraz ze stósowném objaśnieniem.

Pan Jastrzębowski prawdziwą zrobił przysługę dla kli

matologii kraju naszego umiejętném opracowaniem dostrzeżeń przez innych postrzegaczy robionych i wyprowadzeniem średnich wypadków i wniosków; pracę swoję ogłosił w Bibliotece warsz. za rok 1841 tom XI str. 687 -776 pod napisem: Wypadki dostrzeżeń meteorologicznych czynionych w Warszawie przez pól wieku od r. 1779 do 1828, oraz uwagi nad niemi dotyczące klimatu Polski; rzecz wypracowana r. 1829 przez Wojc. Jastrzębowskiego.

Od dnia 20 listopada 1825 r. zaczyna się szereg postrzeżeń dokładniejszemi narzędziami robionych w obserwatoryum astronomiczném warszaw., nie długo po wystawieniu tego zakładu Postrzeżenia zapisywane są cztery razy dzien nie, to jest o godz. 6 i 10 rano i 4 i 10 wieczór, i odnoszą się do wysokości barometru, termometru najwyższego i najniższego stanu temperatury, wilgotności powietrza wskazywanej psychometrem Augusta, kierunku wiatru, stann nieba, ilości wody z deszczu i śniegu. Od r. 1825-1835 czynił postrzeżenia Jan Baranowski, następnie p. Adam Prażmowski, a od r. 1851 p. Leopold Berkiewicz. Postrzeżenia te po wykonaniu potrzebnych redukcyi zapisują się szczegółowo w osobny dziennik, prócz tego od r. 1841 co miesiąc ogłaszane są w Bibl. warsz. z dołączeniem przy końcu roku tablicy ogólnéj rocznej.

Klimatologią Polski wiele się u nas zajmował Jerzy Bogumil Pusch, najprzód jako professor szkoły górniczej w Kielcach, a później intendent mennicy warszawskiej. Wypadki postrzeżeń meteorologicznych czynionych przez siebie w Kielcach i oznaczenie z nich wyniesienia niektórych miejsc nad poziom morza, ogłosił w dziele swojém: Geognostische Beschreibung von Polen 1831. W Warszawie zajmował się również postrzeżeniami meteorologicznemi, a szczególniėj oznaczeniem temperatury źródeł i zdrojów, tak w obrębie saméj Warszawy jako i jej okolicach; wypadki swych poszukiwań ogłosił w Bibl. warsz. na r. 1844 tom IV str. 1–36. Najważniejszą pracą którą Pusch w ostatnich latach się zajmował, jest klimatologia Polski, uważana pod różnemi wzglę