skupi, żywoty czterech kapłanów, Warsz. 1851. Panowie niemieccy na dworze Stanisława Augusta, Warsz. 1852. O pomyslach historycznych Aug. Bielowskiego, Warsz. 1852. Bezkrólewie po Junie III dzieło Bizardiera, tłumaczenie przypisami powiększone, Wilno 1853. Znakomici mężowie polscy 3 tomy, Petersburg 1853-6. Kościoły warszawskie rzymsko-katolickie z drzeworytami Starkmana, Warsz. 1855. Królowie polscy, text do rysunków Lessera, Warsz. 1858 i 1859. Arcybiskupi gnieźnieńscy i primasi text do Album A. Pecqua, Warsz. 1858 do 1859. Pogląd na sprawy Polski z Turcyą i Tatarami, Warsz. 1859. Tomasza Święckiego Historyczne pamiątki (przypisy i sprostowania dodał) Warsz 2 tomy 1858. Codex diplomaticus regni poloniæ, tom 3ci dzieła rozpoczętego, Warsz. w 4ce 1858. W piśmie zbiorowém Joz. Ohryzko w Petersburgu wydaném r. 1859 znajduje się ciekawa i obszerna biografia Józefa Sosnowskiego. Stały współpracownik Bibliot. warsz. od r. 1850, w której wiele prac swoich ogłosił. Wydal także Historyq Literatury Polskiej, potocznym sposobem opowiedzianą u M, Glücksberga, Warszawa 1861. Sąd w niej niepodległy, nieoglądający się na powagi, często trafny. Prócz tego dostarcza artykułów do Encyklopedyi powszechnej wychodzącej w Warszawie od 1859-66.

4) LEON ZIENKOWICZ rozpoczął poszytami w Paryżu r. 1859: Żywoty narodowe z ostatnich lat stu ozdobione portretami, rękopismami i pomnikami. Dotąd wyszło: Tadeusza Kościuszki przez Leonarda Chodźkę. Konarskiego Szymona przez Gosławskiego Maurycego, Darassa Wojciecha i Worcella Stanislawa przez Leona Zienkowicza, Potockiej (z Dzialyńskich) Klaudyny przez E. L. Ostrowskiego Antoniego przez Jana Leduchowskiego. Zawiszy Artura i Wollowicza Michała przez Michala Chodźkę. Każdy z wyszłych zeszytów opatrzony jest portretem, rękorysem i oddzielną okładką.

5) ALEXANDER hr. PRZEZDZIECKI mąż uczony i prawdziwy Mecenas z wielką gorliwością i poświęceniem odszukuje skarby

naszéj przeszłości i oddaje się badaniom dziejów. Z początku pisal dramata w języku francuzkim, teraz całkiem poświęca się polskiemu piśmiennictwu. Prace jego są: Jadwiga dramat historyczny. Proby dramatyczne polskie. Wiadomość bibliograficzna o rękopismach zawierających w sobie rzeczy polskie, przejrzanych po niektórych bibliotekach i archiwach zagranicznych w latach 1846-1849. Ślady Bolestawów polskich po obcych krajach. Opowiadanie historyczne z 5 litografiami 1853. Także wraz z Grabowskim wydał: Źródła dziejów polskich 1843 r. O Polakach w Bononii i Padwie. Warsz. 1853. Najważniejszą atoli nam wyświad czył przysługę wydając: Pomniki sztuki średniowiecznej. Tu należy Paweł z Przemankowa rys historyczny z drugiej połowy XIII wieku w Polsce, z nieznanych po większej części lub mało znanych źródeł skreślony, Warsz. 1851. Obecnie przygotował do druku Zbiór listów Jagiellonek. O nich dał takie zdanie Julian Bartoszewicz: Z wydania listów tych skorzysta sama historya Rzeczypospolitej, żywoty królewien, dzieje postaci historycznych, zyską na nich powieściopisarstwo i życie rodzinne kraju.

6) EDWARD KOTŁUBAJ wydal: Galerya meświezka portretów Radziwillowskich, historycznie opisana z drzeworytami Michała Starkmana. Wilno 1857 do 1859. Text dzieła obejmujący stron 535 drobnego i ścisłego druku, wystarczyłby na kilka tomów, gdyby autor dla spekulacyi księgarskiéj chciał go tylko wydać. Ale widać z samego sumiennego druku, jak pragnął złożyć tylko dar literaturze ojczystej i zrobić go przystępnym ogólowi, bo czuł całą wartość podjętej pracy. Rzeczywiście, dzieje rodziny Radziwillów ta galerya nieświezka, to wszystko ustępy z kart dziejów narodowych. Wiele tu i bardzo wiele rzeczy nieznanych, bo autor ze źródeł rękopiśmiennych, do których mało kto zajrzał, a mniej poczerpnął, zebrał i ogłosił drukiem. W r. 1858 w dodatku miesięcznym Czas podał p. Kotłubaj pracę swoją : Odsiecz Smoleńska i pokój polanowski jest fragmentem z ob

szerniejszego dzieła p. n. Dzieje wojenne Polski nad którym autor pracuje.

7) LUDWIK LETOWSKI biskup joppejski dziekan kat. krak. wydał Katalog biskupów, pralatów i kanoników krak. w Krakowie w drukarni uniw. w 4ech tom. w 8ce r. 1852. Dziełem tém niemałą wyświadczył przysługę. Zalety wykazał Łepkowski w Czasie, tu napomkniem o wadzie którą nam zdało się upatrzyć. Autor rozczytał się we wzorowych i niewzorowych pisarzach 16 i 17 wieku. To wywarło wpływ na styl autora. X. Biskup naśladuje pisarzy dawnych i przejął zarazem ich wady każące. Język nasz nie lubi zbyt lekkich francuzkich okresów, ani też zdań przy długich poprzedzielanych nawiasowemi zdaniami. Taki szyk wyrazów znajdujemy w dziele X. Biskupa, a gdy zarazem zastarzałe wyrazy źle są czasem dobrane, a peryod toczy się kilkunastu wierszami, przeto nieraz trudno zrozumieć myśli zacnéj pisarza i styl nie płynie potoczyście.

8) GŁADYSIEWICZ prałat katedry krak. wydał: Żywot blogosławionego Prandoty z Bialaczowa bisk. krak. z ryc. Krak. 1845.

9) IGNACY CHODYNIECKI Członek zakonu Karmelitów we Lwowie wydał: Dylcyonarz uczonych Polaków, Lwów 3 tomy 1833 r.

10) ŻEGOTA PAULI zasłużony zbieracz pieśni ludu polskiego, wydał Starożytności galicyjskie, Pamiętniki do życia i sprawy Samuela i Krzysztofa Zborowskich, Żywoty Hetmanów król. pol. i W. X. litew. z materyalów po Samuelu Brodowskim w Podhorcach znalezionych. Lwów 1850.

11) F. M. SOBIESZCZAŃSKI Wydał: Zycie i sprawy Krzysztofa Arciszewskiego jenerała artyleryi w wojsku holenderskiém a następnie w dawnej Polsce, Warsz. 1850. Wiadomość historyczna o sztukach pięknych w dawnej Polsce etc. Warsz. 1847 i 49, 2 tomy. Rys historyczny, statystyczny wzrostu i stanu miasta Warszawy, Warsz. 1848. Słowem w pisaniu żywotów znaczny wzrósł postęp i znaczna liczba pracujących; n. p.:

12) KOŹMIAN A. E.: 1) Żywot Bartlom. Nowodworskiego kaw. maltań., Wrocław 1841. 2) Wspomnienia o Kaliście z Rzewuskich xiężnie Teano, Warsz. 1843. 3) Wyciągi Piotrowickie, Wrocław 1832.

13) KAŹ. WŁAD. WOJCICKI Życiorysy znakomitych ludzi z rycinami 2 tomy, Warsz. 1851. Cmentarz powązkowski pod Warszawą 3 tomy z rycinami, Warsz. 1858.

14) EUSTACHY MARYLSKI: Pomniki Polaków na cmentarzach zagranicznych, są dopełnieniem powyższego dzieła, Warszawa 1860 z 7 rycinami.

15) KALINKA: Żywot Tadeusza Tyszkiewicza, Poznań r. 1853.

16) TYTUS hr. DZIAŁYŃSKI. Urodził się 4 Stycznia 1797 we wsi Konarzewie pod Poznaniem z ojca Franciszka Xawerego i Justyny z Dzieduszyckich. Exjezuita X. Miszewski, kanonik zmarły w r. 1838 był jego nauczycielem domowym. Kształcił się dalej w Paryżu i Pradze czeskiej, gdzie zdał egzamin na nauczyciela matematyki. W zażyłości żył w Warszawie z Felixem Bentkowskim, prof. literatury polskiej w uniw. warszawskim i tu powziął myśl założenia biblioteki tyle słynnej w Kurniku. Brał udział w powstaniu w r. 1831, kazał przewieść z dóbr gniewoszowskich pod Zwoleniem do Galicyi zbiory swe naukowe, a po powstaniu przebywał we Francyi, Anglii i Niemczech. Za amnestią wrócił w r. 1840 do w. ks. poznańskiego i odtąd poświęcał się uporządkowaniu swych zbiorów naukowych w Kurniku i ogłaszaniu drukiem rzadkich pomników historyi i literatury polskiej. I tak wydał: Żywot J. O. X. Bogusława Radziwilla, Poznań 1840. Wydal historyą familii Szydłowieckich, która w świetnym rękopiśmie czekała przez trzy wieki nakladey. Dzieło wieku XVI wydał Działyński z odpowiednią przedmiotowi starannością, z godnym swego imienia przepychem. Napis tego dziela: Liber geneseos illustris familiae Schidloviciae. Rękopism sam na pargaminie ozdobnie pisany, niewiadomego autora, jak się zdaje proboszcza jakiegoś w Szydłowcach. Treść jego stanowią biografie zna

komitszych członków familii Szydłowieckich przed trzema wiekami wygasłej. Ważniejsze przecież aniżeli treść sama są obrazy Szydłowieckich malowane na pargaminie, obrazy równające się pod względem doskonałości artystycznej przed. stawieniu koronacyi króla Alexandra w sławnym pontificale Erazma Ciolka, a nieustępujące najpiękniejszym malaturom rękopismów zagranicznych bibliotek. Działyński jeszcze większą pismiennictwu wyświadczył przysługę przez ogłoszenie dziela: Zbiór praw litewskich od r. 1339-1529, tudzież rozprawy sejmowe w tychże prawach od r. 1544-1563., Poznań 1841. W r. 1854 wydał: Annales Stanislai Orichovii Okszii, jest to kronika Orzechowskiego po łacinie napisana. Uczony wydawca dal nowy dowód gorliwości swojej o dobór i oczyszczenie historycznych źródeł. Aczkolwiek kronika ta znaną była w trzech wydaniach to jest Herburta Dobromilskiego z r. 1611, Fórstera Gdańszczanina z roku 1642 i w lipskiem przy Dlugoszu z r. 1712, jednakowoż drukowane ze złą wiarą, lub podług fałszywych rękopisów, spowodowały to nowe wydanie poprawne i zupełne rękopisu znajdującego się w gimnazium toruńskiem. Wszystko, cokolwiek nieznajduje się w dawnych edycyach, lub co było przekręconém, drukowane jest cursivą. Na końcu dodane jest życie Piotra Kmity przez Górskiego. źrodłopisma do dziejów Unii korony polskiej i W. X. litewskiego część III. Dyaryusz lubelskiego sejmu unii r. 1569, Poznań 1856. Zabytek dawnej mowy polskiej, Poznań 1857. Annales domus Orzelsciae, Poznań. Dlugosza lites ac res gestae inter Polonos ordinemque cruciferorum 3 tomy, Poznań 1855. Górnickiego o wolności, Poznań 1854. Najważniejszą jednakże publikacyą są Acta Tomiciana, w 8 tomach rozpoczęte w r. 1852 w Poznaniu, drogocenne źródło do dziejów Polskich w XVI wieku. Tytus Działyński umarł nagle w Poznaniu w nocy z d. 11 na 12 Kwietnia 1861, gdy się wybieral na sejm do Berlina.

17) BARĄCZ SADOK urodz. 29 kwietnia 1814 w Stanisławowie na Pokuciu, z rodziców ubogich. Z gimnazyum