sensu percepi, nec ab ullo qui perceperit, ut dixi, accepi, non eodem modo. Credere tamen et incunctanter, ut mea quidem fert opinio, astruere licet sanitatem vitæ futuræ ita jugem et incommutabilem atque inviolabilem fore ut ineffabili quadam atque sensibili suavitatis dulcedine totum hominem repleat, et omne quod alicujus in se vicissitudinis, mutabilitatis, aut læsionis suspicionem prætendere queat, procul arceat atque repellat. Hæc de sanitate dicta sint. assequentur. Itaque sicut angelis nihil obsistit, nec A sint experimento didicerunt in se, at quod nec aliquid eos impedire vel constringere potest quin, pro velle suo, cuncta liberrime penetrent; ita non erit obstaculum ullum quod nos retardet, non clausura quæ nos detineat, non elementum quod nobis ad veile pervium omnino non exstet. Exempli causa, certe Dominicum corpus, cui configuranda corpora nostra Paulus testatur (Philip. 1, 21), et, supra meminimus, clauso sepulcro a mortuis surrexit, ac demum ad discipulos obseratis januis palpandum introiit (Joan, xx, 26, 27), nobisque in hoc libertatis futuræ documentum grande reliquit. CAPUT V. De impassibilitate. C CAPUT VI. 208 Hinc eo ordine quo singula de quibus instituimus tractare proposuimus, voluptatem subjunximus, quam alio nomine corporeorum sensuum delectationem appellamus. Et hæc quidem magnopere solet amari, quia singuli corporis sensus in iis quæ sibi commoda judicant delectantur. Delectatur quippe, ut, verbi gratia, paucis dicatur 20, odoratus odoribus variis, et gustus rerum diversarum saporibus diversis, necne singuli alii sensus 210 his et illis, juxta quod cuique fert naturalis appetitus. Istæ tamen delectationes non semper delectant, sed suis quoque amatoribus sui nonnunquam tædium ingerunt; transitoriæ namque sunt et bestiales. Illæ vero, quæ in futuro 12 sæculo plene justis administrabuntur perpetes sunt et rationabiles. Quare non video ut qualiter intelligantur possit edici, præsertim cum, in delectationibus vitæ præsentis, quo eas designemus exemplo nequeat inveniri. Delectationibus etenim illis quo magis quisque utetur, eo ferventius illas amplectetur, quia ex earum saturitate nullum fastidium ulli creatur. Quas delectationes neminem in hac mortalitate viventem esse puto, vel fuisse, qui senserit 23, vel gustaverit, ut illarum saporem vel habitudinem cæteris digerere possit. Duas enim beatitudines, et item miserias duas, majorem videlicet atque minorem esse novimus. Majorem beatitudinem, regnum Dei; minorem dicimus esse, id quo Adam primo positus fuerat, gaudium paradisi. Item majorem miseriam, æternum ignem gehennæ ; minorem fatemur, quas incessanter patimur ærumnas præsentis vitæ. Beatitudinem autem neutram aliquando experti sumus. Quod si saltem illam parvam beatitudinem, quam Adam in paradiso D positus habuit, experti essemus, forte per hanc, illam majorem aliquo modo conjectando videre possemus, sicut nunc in minori miseria nati, nutriti et adulti, multa de majori miseria, quoties volumus, edicere et explanare valemus. Itaque cum delectatio, de qua agimus, constet esse una portio magnæ beatitudinis, quo illam modo explicemus, ut capiatur, non video, nisi forte id agamus aliqua contraria similitudine magnæ miseriæ quam ex Super hæc sanitatem amari ab hominibus diximus. Et de hac quid melius dici poterit quam quod B Psalmista canit, Salus,inquiens, justorum a Domino ? (Psal. XXXVI, 39.) Quibus autem fuerit a Domino vera sanitas, quæ subripere valebit infirmitas ? Verum de ista sanitate, quam in futuro sæculo habebimus, quod exemplum afferre queam, ut quæ sit intelligatur, non video, quia nihil sanitatis, quod ei comparare possim, aut ego in me, aut aliquis sub mortali carne degens sensit in se. Hic etenim tum nobis sani videmur, cum nihil in nobis quod doleat sentimus. Fallimur tamen nonnunquam in hoc. Nam frequenter in aliqua parte corporis infirmamur, nec tamen hoc ipsum nisi aut motu corporis, aut tactu aliquo ullo pacto experimur. At de iis qui nec ita infirmantur, sed omni ex parte sibi sani esse videntur, quid dicemus, ut utrum sint vel non sint sani probemus? Propone tibi aliquem sanissimum corpore, et de sanitate illius sciscitare, sanus est suo judicio. Hic talis paulo durius tangatur, aut in aliqua sui corporis parte arctius constringatur, et statim videbis quia clamabit: Sine, lædis me, vexaз me. Quid est hoc? Nonne prius se esse sanum dicebat ? et tunc modice tactus, ita dolenter succlamat. Istene tibi sanus videtur? Non puto. Nequaquam ergo salus hujusmodi nobis dabitur, quorum salus Domino futura esse specialiter repromittitur. Nam absterget Deus omnem lacrymam ab oculis suorum et jam non erit amplius neque luctus, neque clamor, neque ullus dolor,quoniam priora transierunt (Apoc. XXI, 4); et non esurient, neque sitient amplius, nec cadet super illos sol, neque ullus æstus (Isai. XLIX, 10; Apoc. vi, 16; dextera enim sua Deus teget eos, et brachio sancto suo defendet illos (Sap. v, 17). Quid itaque eis nocere poterit quibus dextera Dei tegmentum erit? Qualis autem sit sanitas illa, certe scio me nec meo nec alicujus sensu vel experimento accepisse. De febrium vero et diversarum infirmitatum qualitate, si cujusmodi sint quivis interrogaret, facile forsan intelligendas exponerem, cum quia ego illas in me, tum quoniam ab eis accepi qui eas quæ 207 VARIE LECTIONES. 207 Sanctorum suorum mss. omittunt. sanctorum. 208 Amari. Corporis mss. amari. Quia singuli Corporis. 209Dicantur mss. dicatur. 210 Singuli sensus mss. singuli alii sensus. Cuique fere mss. cuique fert. Vero in futuro mss. vero quæ in futuro. *13 Et qui senserit mss. qui senserit. 213 CAPUT VII. De vitæ æternitate. 219 minori conjectamus. Sit igitur ante oculos cordis A tanta misericordia quam tibi fecit, remissis illis et positus, exempli causa, homo aliquis, qui tam in illis delictis tuis 217 ? Et unde gratias ages, si nihil ipsis oculorum suorum pupillis quam et in singulis eorum, unde illas jure debeas, in tua memoria membris ferrum ignitum et candens infixum habeat, habes! Ut igitur in illius laudibus æternaliter juita ut nec medullæ, nec intestina, nec omnino quid- cunderis, semper de quanta sis miseria erutus, ut quam in toto ipso cruciatus illius immanitate vacet, puto, coram habebis. Cum ergo singulorum convel eam levins quam in oculis aliquatenus sentiat. scientiæ singulis pateant, fateri audeo ea quoque Quid dicam? Angustiatur. Quis hunc existimet sanæ cunctis patere, pro quorum curatione tu Deo jugiter mentis inter ista? Eodem modo, sed penitus con- gratiosus existes, non ad tuam confusionem, sed traria consideratione, in illa futura vita ineffabilis ad magnam Dei glorificationem tuamque congratudelectatio quædam bonos inebriabit, et dulcedine lationem. Nec enim tunc pro peccatis tuis te major sui totos eos inestimabili exundantia satiabit. Qui cordis angustia premet scelerunque tuorum mage dixi totos? oculi, aures, nares, os, manus, pedes, pudebit quam aliquem, magnis olim vulneribus guttur, cor, jecur, pulmo, ossa, medullæ, exta etiam saucium jamque omni ex parte sanatum, aboliti ipsa, et cuncta singulatim, singulaque membra languoris molestia premit, vel eorum quæ in cuna eorum in commune, tam mirabili delectationis et positus 218 infans egerat nunc granda vum pudet. B dulcedinis sensu complebuntur ut vere totus homo Tunc quippe cum integra sanitas, perfecta munditia, torrente voluptatis Dei potetur, et ab ubertate domus plena remissio, secura omnium offensionum impuejus inebrietur (Psal. xxxv, 9). nitas tibi certo arriserit, cognitio eorum, qui magis horrori tibi esse valebit quam est modo beatissimo apostolorum principi Petro qua Christum negavit abjuratio sua, beato Paulo qua persecutus est immanitas sua, beatæ Mariæ Magdalenæ peccata sua, et multis aliis multa, quæ sciuntur jam donata, crimina sua? Verum super hæc agnitis delictis, velut enormi ac fœda infirmitate tua, pietas, virtus ac sapientia medici, qui te sanavit, sublimius a cunctis admirabitur, laudabitur, magnificabitur; laus autem et magnificentia gloriæ Dei, tua, si bene 11o advertis, gloria est. Sed dices: Et quidem consentio laudem Dei gloriam meam esse. Verum cum hinc inde tot et tot, ad comparationem mei, innocentes prodeant, qui, consideratis vitæ meæ obscenitatibus, me omnino, sicut æquum erit, horrori habendum judicent, quid dicam ? Justitia nempe suum, et suum injustitia præmium exigit. In his, frater, nolo, timeas; aliter erit quam existimas. Illum si quidem, quem tu tibi comparatum judicas penitus innocenSapientia igitur, quam omnes et in hac vita non tem, non ibi reperies de te, quemadmodum æstimas, viriliter amant, tanta in futura vita bonis erit ut sentientem. Namque videns te ille, de quo agis, eorum quæ scire voluerint nihil sit quod ignorent; plane intelliget te nequaquam se, sed Deum, scient enim cuncta quæ scienda fecit Deus, tam ca quando peccasti, offendise. Cum ergo viderit Deum quæ præterita quam quæ hujus sæculi sunt futura. tibi sua debita funditus dimisisse, rec in cor sib Ibi a singulis omnes, ibi ab omnibus singuli cogno- ascendet ut te inde aliquatenus judicet. In hoc scentur, nec quemquam omnino latebit, qua patria, D enim ipso Deum se offendere cognosceret, si te, qua gente, qua stirpe quis editus fuerit, vel quid in Deo per omnia reconciliatum, pro iis quæ olim vita fecerit. His fortassis ait aliquis:. Quid est hoc? feceras, ullatenus contemnendum cogitaret. Magis peccata quæ feci, scient omnes? ad hoc ea confessus autem gratiosus admirabitur ineffabilem Dei clesum ut delerentur, ut obliviscerentur, ut nulli am- mentiam, non salum in te, sed et in se in te, quia plius panderentur. Bene; sed cum tu in illa glo- de tam profundo iniquitatis eripuit te; in se, quia ria 216 ab omni criminis sorde purgatus vultui Dei sola gratia ejus, ne in idem profundum rueret, tenuit præsens astiteris, ingratusne ei esse poteris pro se 4. Laudando igitur magnificabit in te, post Qui ergo hæc bona fuerit adeptus, non intelligo ad quid pro commodo corporis suus 214 ulterius porrigatur affectus. Solummodo adsit ei, quam cunctos appetere diximus, diuturnitas vitæ. Sed ista illi mimine deerit, quia justi in perpetuum vivent, sicut Scriptura dicit (Sap. v, 16). Sunt etiam alia, quæ quidem iis, quæ digessimus 95, non minus amantur, sed ad animam, sicut illa ad corpus, referuntur. Quæ nihilominus, in septenario numero constitua, non modicum placent menti quæ ipsorum fuerit sapore imbuta. Sunt autem hæc, sapientia, amicitia, concordia, potestas, honor, securitas, gaudium. 218 CAPUT VIII. 215 C 224 VARIE LECTIONES. 219 222 221 214 Corporis sui mss. corporis suus. Quæ quidem iis quæ digessimus mss. S. 62 quæ quidem huc usque digessimus. 16 Sed cum tu illa gloria mss. S. 62 et 605 sed cum tu in illa gloria 217 Remissis illis delectis tuis ms S. 62 remissis et illis delectis tuis et ms 605 remissis illis et illis delictis tuis In via positus ms. S. 62 et 605 in cuna positus. Quia Christum ms. qua Christum. 220 Laus autem et magnificentia Deo gloriæ tua si bene mss. Laus autem et magnificentia gloriæ Dei, tua si bene. Sic æquum ms. sicut 222 æquum. Intelligit mss. intelliget. 293 Te deinde mss. te inde. "" Rueres tenuit potius se mss. rueret tenuit se. 225 233 CAPUT IX. 232 Nonne consequenter ex ista quæ cunctis erit communis sapientia, et quædam inestimabilis amicitia procreabitur, quæ in tantum singulorum intima erga singulos suo fervore "compleat ut amor cujusque in quemque cuique sufficiat. Nec enim video quomodo aliter esse possit 25 præsertim cum omnes unum corpus Christi sint, et Christus, qui est ipsa pax, sit omnium 297 caput, nec minori sese affectu complectantur 939 236 238 quam membra unius corporis sibi invicem copulantur. Amabis B igitur omnes ut ipsum te, et amaberis ab omnibus ut ipsi a se "9. Putas, abundans eris in dilectione, quando hæc tibi fuerit in possessione ? Attamen istam transi, et contemplare ipsum per quem hæc bona tibi provenere, et percipies quia illle plus quam tu te ipsum et quam omnes alii incomparabiliter amabit te; et super te ipsum et super omnes alios ineffabili quadam suavitate illum amabis. CAPUT X. gratiam Dei, vim atque constantiam quibus enitens A tiant, tibi in cunctis pro veritate rationis honorem voraginem tanti mali viriliter evasisti, quam, juxta deferant, perpende, si vales, quam grata 230 sit saquod ipse considerabit, si derelictus a Deo simili pientia ista, qua tu sic ab omnibus 1, sic omnes modo incurrisset, non ita forsitan evasisset. Vides agnoscentur a te in vita illa. igitur quam nihil improperii vulgata cognitio peccati tui, imo quam multum laudis et gratiarum cognita remissio sui generabit. Ipsi etiam angeli si te societate sui propter tua peccata indignum vellent judicare, haberes qualiter contra eos jure te possis defensare. Quonam, inquis, modo? Audi. Propone angelorum aliquem, quasi talia tibi improperantem Tu homo de pulvere factus, tu pulvis quandoque futurus, contra Deum te extulisti, contra præcepta ejus te in cœnum omnis peccati et immunditiæ tumidus dejecisti, et nunc nostri similis esse quæris, quos nunquam in aliquo voluntati Dei contraissc cernis. Ad hæc licet ita respondeas: Si ergo, ut dicis, de pulvere factus sum, forte non mirum, si vento tentationis impulsus in sordes sum criminum lapsus. Verum agnita et credita misericordia Christi, spretis omnibus quæ illum nolle scire potui, in cunctis quæ illum velle, intelligebam memet exercui. Unde tribulationes et angustias in fame, siti, vigiliis, verberibus, contunieliis aliisque modis innumeris ad honorem ejus sustinere non dubitavi, et, quæque mundana 226 pro viribus nihili pendens, ejus tantum solius gratiæ per singula reconciliari desideravi. Vos autem quid horum unquam sui causa sustinuistis? Semper vos gloria, semper jucunditas est comitata, semper vos tenuit dextera Dei atque defendit ab impugnatione omnis peccati, ita ut nulla vos fuscaret macula 227 ejus. Itaque si a voluntate ejus non cecidistis, ipsius donum est, a quo jugiter tenti estis. Sed quia hæc ratio illos, tantummodo respicit qui perditioni suæ vim fecerunt et regnum cœlorum violenter rapuerunt (Matth. x1, 12), alii qui in illud sunt, sed alio modo intraturi, alia ratione paritatem angelorum sibi sunt vindicaturi. Si quæris, qua ? forsitan ista. Dicent igitur illis: quod in regno Dei vestra quærimus æqualitate beari, dono 228 et gratiæ Christi Jesu Domini nostri id ascribimus, qui ad hoc digna tus est homo fieri, et pati et mori, ut nos, ab omui delicto in sanguine suo justificatos, ipsius regni sui consortes efficeret. Vos igitur considerate an sanguis Christi, qui est pro nobis effusus, queat nobis esse perfecta causa salutis. Quid ad hæc angeli, D qui discreparet? Hic aliquis forsan in sui cordis qui libenter, eo quod boni sunt, rationi acquiescere volunt, dicerent " nisi quæ dicta sunt, ratione niti, et hujusmodi homines jure sua æqualitate debere potiri? Cum itaque angeli atque homines, quos magis te judicaveras innocentes, tibi consen C Sed quoniam solet aliquando contingere inter homines ut ii qui sese altrinsecus unanimiter amant non in omnibus ubique concordent, dum huic secus atque illi videtur, et quod hie appetit ille fugit, necessario addenda præscripto amori concordia est, ne, si ullatenus vel in puncto defuerit, aliqua læsio tanto bono subrepere possit. Erit itaque tanta in cunctis concordia ut in nullo sentias aliquem discrepare ab eo quod te constiterit velle. Corpus unum erimus, Ecclesia una erimus, Sponsa Christi erimus quicunque ibi erimus. Non ergo major tunc inter nos discordia erit quam nunc est inter membra unius corporis. Verum sicut vides in motu oculorum, quod illuc quo unus vertitur mox alius sequitur, ita quocunque tuum velle converteris, velle omnium sine disceptatione illico tibi præsto habebis. Quid dixi, omnium? Ipsa Dei voluntas non erit a tua diversa, sed sicut tu quod ille, ita et ille volet in cunctis quod tu; caput namque a suo corpore secreto quærit, dicens: Eia! si Deus et omnis ille beatorum cœtus volent quod ego, tunc et augmentum mei boni mecum volent quod ego ibi non velle non potero; cro itaque, pro velle meo, de majoribus in celo. Huic respondeo qui, si etiam beato Petro VARIE LECTIONES. 325 Habes qualiter mss. haberes qualiter. Quæque mundana mss. et quæque mundana. 27 Vobis subripere macula mss. 62 et E. 10 vos fucaret macula. 228 Beati, dono mss. beati : dono. 29 Volunt dicent mss. volunt, dicerent. 230 Quam gratia mss. quam grata. 231 Tu ab omnibus mss. tu sic ab omnibus. "Quæ jus tautum mss. quæ in tantum. intimo mss. intima. Suos fervore mss. suo fervore. 5 Ille possit mss. esse possit. 936 Cum unum mss. cum omnes unum. 237 Pax omnium mss. pax sic omnium. *** Complectamur mss. complectantur. *** Ut ipsa a se mss. ut ipsi a se. par in gloria esse voluerit, erit: in gloria, dico, quia A tutos, omniumque infirmitatum passionibus obut Petrus sit in persona, velle non poterit; namque, si hoc vellet, seipsum nihil esse vellet: quod velle nequit. Sed neque in gloria illi æquari, si meritis ejus impar est, velle poterit, quia pulcherrimam illius corporis compositionem, quam in hoc violari conspiceret, omni commodo plus amabit. Nec enim in humano corpore vel pes, loco aut officio manus, vel manus pedis fungi optat; aut os, sive nasus, ubi oculi sunt; aut oculi, ubi os, seu nasus est relictis sedibus suis, transferri desiderant; aut si transferrentur, patienter id paterentur eodem modo in lla admirabili et glorificata dispositione beatæ civitatis Dei, ita quisque quod habet amabit ut statum suum potiori gradu mutari non velit. Quare? Quia cuique satis erit sua felicitas et beatitudo. Amplius, si hi qui jam in ipsius corporis unitate locati sunt majora 240 quam sunt adepti desiderarent, eo ipso miseri essent quo nondum 24 haberent quod vellent; in quo enim alicui quod cupit deest, in eo miser sit necesse est. Sed absit ab illo regno omnis miseria. Aderit itaque omnibus omnis sufficientia, quam perficiet in singulis unanimis et plena concordia. CAPUT XI. De potestate. 241 Cum itaque Deum et omnes tuæ voluntati concordes habueris, profecto nihil voles quod non possis. Omnipotens igitur eris tuæ voluntatis 243, quoniam Omnipotentem habebis in omnibus concordantem tuæ voluntati. CAPUT XII. De honore. Itaque, cum hæc tanta potestas tibi adfuerit, honor condecens potestati minime deerit. Qui honor cujusmodi sit, brevi sub exemplo 944 consideremus. Ecce sit 245 ante oculos nostros positus pauper aliquis, omni solatio destitutus, ulcerum et aliarum infirmitatum fœditate corruptus, et omni quo vel a frigoris incommoditate defendatur tegmine nudus. Hunc igitur talem, tali modo jacentem et in nullo semet juvare valentem, si rex aliquis potentissimus transiens videret, et miseratus ejus vulneribus mederi curatumque suis juberet ornamentis vestiri, et adductum sibi adoptaret in filium, præciperetque ut in regno suo suus filius a cunctis haberetur, atque in nullo quod juberet a quoquam ei contradiceretur, hæredemque suum ac filii sui cohæredem constitueret et eum suo nomine vocari præciperet, nonne diceres magnifice honoratum ? Et certe Deus nobis hæc omnia faciet. Nati enim de putredine carnis replemur multis miseriis (Job xiv, 1); in quibus miseriis constitutos, et omni solatio desti 246 noxios, ac peccatorum et corruptibilitatis ulceribus plenos sola misericordia ductus accipiet, et curabit✯ nos et sanitati restitutos ornamentis perfectæ justitiæ et incorruptibilitatis ornabit, adductosque in filios sibi adoptabit, regni sui consortes officiet et hæredes, Filioque suo unigenito sibi per omnia æquali et coomnipotenti concorporales statuet et cohæredes, omnique creaturæ jubebit ut in omni quod volemus 47 nobis obediat, vocatosque nos nomine suo deos faciet. Dicit enim ipse ego dixi: Dii estis, et filii Excelsi omnes (Psal.LXXXI, 6; Joan. x, 34). Sed ipse Deus deificans est; tu vero deus eris deificatus. At fortassis ais: hæc ratio tua in illis quidem magnis apostolis, seu martyribus poB terit existere rata; in me autem qui, utinam! vel ultimus esse merear, quonam pacto constare queat non intelligo. Intende et intellige quia nullum justorum ab ista deitate excepit Deus, ubi dixit : Dii estis, et filii Excelsi omnes. Verum, ut dicta melius eluceant, considera sub exemplo naturam ignis et naturam rerum ignitarum, si forte ibi aliquatenus queas imaginari qualiter illi summæ deitati pro modulo tuo possis participando deificari. Ecce ignis unus est, et in sua naura calidus; in hunc ignem pone lignum aliquod, plumbum, et ferrum simul. Itaque cum lignum fuerit in carbones conversum, et plumbum liquefactum, ita ut in carbonibus nihil nisi ignis appareat, et plumbo nihil caloris addi queat, necdum tamen ferro poterunt in calore coæquari, quod nondum forsan penitus incanduit igne; licet igitur aliud alio magis in calore profecerit, singulum tamen, servata natura sui, usitato locutionis modo, quia ignitum est, per se dicitur ignis. Sic erit in illa beata supernorum civium societate, de qua loquimur. Nam quemadmodum ii qui summæ Dei majestati sunt propinquiores, et ob hoc aliis præstantiores, dii dicentur; ita et qui illis sunt inferiores, quoniam una et eadem qua et ipsi " deitate pro sua capacitate participant, simili nomine dii dicentur. Quando ergo cum tanto bono adeptus fueris hunc honorem, non video qua ratione possis cupere ampliorem. Igitur dum possessione horum bonorum quæ digessimus felix fueris, nonne sufficiens tibi videberis? Et maxime, inquis. Age igitur si omnibus istis vel una die, sicut exposita sunt, in re frui valeres, gauderes? Sine dubio 249. Si autem mense vel anno uno lætificareris? Nec dici quidem, ut autumo, potest lætitiæ modus. Et si toto tempore vitæ tuæ, quid faceres? dares præmium 250 ? Utique libens, quidquid haberes, et insuper temetipsum, si sic et non aliter ea adipisci valeres. C D VARIE LECTIONES. 242 248 240 Ita et majora mss. omitt. et. " Desiderant eo mss. desiderarent eo. Quod nondum mss. quo nondum. 24 Erit tua voluntas mss. erit tuæ voluntatis. Brevi exemplo mss. brevi sub exemplo. 245 Ecce si mss. Ecce sit. 246 Diceris mss. diceres. 246* Et juvabit mss. et curabit. 7 Omni creaturæ... quod volumus mss. omnique creaturæ.,. quod volemus. " Qua ipsi mss. qua ipsa. " Gauderes sine dubio mss. gauderes ? sine dubio, 25 Dares præmium ms. dares precium? CAPUT XIII. De securitate. 252 Si vero ad hæc omnino securus existeres quod ea dum viveres, nullo eventu amitteres, omillo dicere utrum vel cogitare possis, an non, quid exultationis tibi esset. Itaque, cum tua vita perpetuo duret in illa vita, et hæc 251 omnia tibi habenti securitas quoque ea amplius non perdendi certo arriserit, obsecro, quid æstimas tibi erit ? Credo quod etiam ad nomen securitatis mota est in te quædam jubilatio cordis, et an tanta bona secure sis perpetuo possessurus, avidus addiscere cupis. Dico igitur quia, si ea perditurus es, aut tu ipse voles ea perdere tua sponte, aut Deus ea auferet tibi nolenti, aut aliquis alius Deo fortior superveniens ea tollet, Deo et te non volente, sed certe nec tu, abjecto tanto bono, in miserias quas te evasisse 253 gratiosus exultabis recideres voles nec Deus, qui illud tam larga et clementi bonitate donavit, id tibi aliquando auferre volet, nec ullus fortior Deo superveniet, qui, Deo te protegente, illud tibi invito aliquatenus tollet. Securus igitur tantorum bonorum perpetuo eris nec alicujus tibi adversari volentis incursum timebis. Quid ergo putas tibi erit, cum hæc omnia, pulchritudinem videlicet, velocitatem, voluptatem, diuturnitatem vitæ, fortitudinem, libertatem, sanitatem, sapientiam, amicitiam, concordiam, potestatem, honorem, securitatem, secundum quod ea descripsimus, imo supra omnem humanam æstimationem gloriosius atque sublimius quam scribi vel dici possint, in possessione æternaliter habueris, nonne gaudium, quod erit consummatio omnium horum? Re etenim vera, videre non possum quomodo inestimabile gaudium circumquaque non habeat quem tot commoda beatæ felicitatis felicisque beatitudinis sine fine circumdant. Tunc igitur et tu isto gaudio perfruer is, quia nihil, unde gaudere non debeas, habebis. CAPUT XIV. De gaudio. 354 A illos, sicut tu te ipsum. Potestne igitur illius gaudii modus a quodam homine " penetrari, cum ultra mille millia et decies millies centena millia innumerabiles ibi sint, et omnes eadem beatitudine perfruantur, nec ullus corum sit qui non tantum de bono alterius gaudeat quantum de suo? Præterea videntes Deum ipsum, supra quam ipsi sese amabunt, ipsos amantem et intelligentes se inenarrabiliter plus quam semetipsos illum amantes, in gloria ejus mira et ineffabili exsultatione exsultabunt. Gaudium ergo erit eis intus et extra, gaudium sursum atque deorsum, gaudium in circuitu et ubique; et hoc est, sicut putamus, quod, quemadmodum in capite hujus opusculi dixi, Deus præparavit diligentibus se. Hæc itaque, juxta quod interim mihi mea æstimatio dicit, quodammodo potest 59 dici illa beatitudo æterna, felicitas æterna, commodorum scilicet omnium sufficientia secundum voluntatem et sine omni indigentia, quam plene habebunt omnes amici Dei in vita æterna; nec enim volumus affirmare illam hac quam digessimus multo majorem B Itaque si haberes aliquem, quem ut te ipsum penitus amares, et de cujus bono, sicut de tuo, omnino 356 gauderes, illumque non minori quam te felicitate per omnia fultum videres, nonno in gaudio ejus gaudium duplicatum haberes? Si vero duos, aut tres, aut plures huic tibi in amore pares possideres, et eos æqua felicitate conspicuos cerneres, nunquid pro eorum numero non in te multiplicaretur gaudii tui magnitudo ? Et utique, cum de amicitia superius ageremus, ostendimus ita omnes illius patriæ cives amaturos te, sicut amabunt se, et te 257 non esse. 260 CAPUT XV. De miseria reproborum. Cum igitur justi fuerint tanta felicitate beati, restat ut injusti per contrarium sint inestimabili quadam infelicitate miseri. Sicut enim istos 261, juxta quod, prout potuimus, Deo donante, descripsimus, mira pulchritudo, velocitas, fortitudo, libertas, sanitas, voluptas alacres faciet et jubilantes ; ita illos immanis quædam et inestimabilis fæditas, C tarditas, imbecillitas, servitus, languor atque dolor mærentes reddet et ejulantes. Sane diuturnitatem vitæ, quam isti pro fruendis tantis bonis summo amore complectentur, illi pro interminabili pæna, qua torquebuntur, quoniam illis inerit, summo odio exsecrabuntur ". De sapientia vero quid dicam, non invenio, nisi quia sicut justis in gaudium et honorem, ita injustis, quidquid scient, vertetur in mærorem et confusionem. Amicitia vero, qua in invicem pii summa jucunditate copulabuntur, si qua in impiis erit, in tormentum 26 eis erit. Quo enim magis quosque amabunt, eo magis gravius in illorum pœna dolebunt. Si contra, concordiam an habitueri sint, quæritur discordiam habebunt cum omnis creatura, et omnis creatura discordabit ab aliis. Hinc ergo pro potestate bonorum, tanla impotentia eos sequetur ut omnino nihil eorum quæ voluerint possint, et quidquid habuerint nolint. Igitur, pro honore sanctorum, obtinebunt perenne opprobrium. Et hæc quo fine claudentur 266? Vere D VARIE LECTIONES. 264 265 255 952 "Cum in tua vita perpetuo in illa tuta et hæc mss. Cum vita tua perpetuo duret in illa vita, et hæc. " Et Deo et te mss. Deo et te. 25 Tu evasisse mss. te evasisse. Perpetuo ejus mss. perpetuo eris. Circundat mss. circundant. 256 Omnino penitus mss. omittunt penitus. 957 Aut tres et eos mss. aut tres sive plures huic sibi in amore pares possidens et eos. 258 Quoquam homine mss. a quoquam homine. Quemadmodum potest mss. quodammodo potest. 260 At quam mss. hac quam. 261 Sicut enim justos mss. sicut enim istos. 259 33 Summo odio exurabunt mss. summo odio exurabuntur. 263 In tormentis mss. in tormentum. 264 Contra concordiam, quod habituri mss. contra, concordiam non habituri. 5 Tanta impotentia ejus sequetur mss. tanta impotentia eos sequetur. * Et hæc quoque sive claudentur mss. et hæc quo fine claudentur. |
