Wistanus pontifex Eboracensis, qui sub Ethelredo, A (22) Quiddam de epistola sibi olim ab Anselmo, etc., edita et directa. Exstat epistola illa in tom III Opeeum Anselmi. Quæ sequuntur autem hic de concilio Barensi pleraque omnino hactenus desiderata erant. Atqui non contemnenda accessio inde fieri potest diligentissimo doctissimoque Binio qui de hujusce actis nihil reperisse se fatetur præter ea quæ Eadmerus obiter in Anselmi Vita, et Malmesburiensis in primo De gestis pontificum meminere. Idem dicendum de concilio Romano II, sub Urbano habito, de quo hic noster pag. 53, 54 et 55. Vide Binium in Concil. tom. III, part. II, pag. 421 et 422. Opus autem illud De processione Spiritus sancti habetur in Anselmi Operum part. 1. · (23) In corona sedes illi posita est, qui locus non B obscuri honoris. Gervasius Dorobernensis ms. in declamatione contra Robertum abbatem S. Augustini (quam imaginationem, ut id genus alias vocal) Anseimus, inquit, in Cantuariensi civitate consecratus, ab Urbano papa pallium suscepit, et tantum ejus gratiam habuit, ut eum alterius orbis papam vocaret, el in Angliam reverso pallium Eboracensi archicpiscopo donandum mitteret. Ita ille. Qui tanto nomine dignus erat, loco etiam honoratissimo merito collocandum censuit. Vide porro V. C. Guil. Camdeni Britanniæ pag. 239. (24) Quæ sagitta utrum jacta ipsum percusserit. Veterum plerisque traditur transfossum fuisse regem sagitta, quam in ferarum vivario, quod Novam Forestam dicimus, jactu infelici collimarat Gualterus Tyrellus, Gallus, Idque est receptissimum. At sugeríus, qui huic regi coætaneus et Tyrello familiaritate, ut videtur, conjunctus, de morte ejus verba faciens: Imponebatur, inquit, a quibusdam cuidam nobili Gualtero Tyrello quod eum sagitta perfoderat, quem, cum nec timeret nec speraret, jurejurando sæpius audivimus quasi sacrosanctum asserere quod ea die nec in eam partem silvæ in qua rex venabatur venerit, nec eum in silva omnino viderit. Legimus in Vita Ludovici Crassi regis Galliarum. » Sed accuratius multo quam cæteri, singularia omnia, que miseram regis cædem et Tyrelli jactum fatalem attinent narrat Ordericus Vitalis in Hist. Ecclesiastica lib. x, pag. 783. C (23) Ne abbates faciant milites. Prisce enim ab insigniorum Ecclesiarum antistibus, ritu solemai adhibito, militiæ seu equestris ordinis dignitate tirones donabantur. Codex vetustus de rebus ad cozobium Sancti Martini de bello spectantibus, in tabulario proventuum regiorum quod augmentationum dicimus: Terras censuales non donet (abbas) ad feudum. Nec milites nisi in sacra veste faciat. D Vetus item diploma coenobiarchæ Radingensi ab Henrico I concessum et post a Joanne firmatum : Terras censuales non donet (abbas) ad feudum. Nec faciat milites nisi insacra veste Christi in qua parvulos suscipere modeste caveat. Maturos autem seu discretos, tam clericos quam laicos provide suscipint (a). Reperio in part. 1, Hen. IV, part. II, memb. 26, num. 10, et in publicorum judiciorum actis Trinit. 1, Ed. 1, rot. 106, Berk. id ipsum occurrit. Qui diligentius de hac re consulere velit, adeat Ingulphum in Historia Crowlandensi, Joannem Salisburiensem De nugis curialium lib. vi, cap. 10 et 13, Petr. Blesensem, epist. 94, et superioris ævi ritus in sacrandis creandorum equitum armis, qui in ritualibus (quæ pontificiis notris in usu et manualia dicta) atque ejusmodi allis exstant. Hæc enim omnia satis edocent in creandis equitibus (non Bal (a) Ad militiæ enim armata dignitatem interdum etiam qui sacri erant ordinis, transfugiebant. Videsis Math. Paris., pag. 882 edit edit. Londinensis. nei duntaxat, ut vocant, sed universis) ordinis sacri viros in Ecclesiis solemnem operam impendisse, quod inde forte emanuit quod, vetustiori sæculo, ipsius etiam dignitatis auctores haberentur. Nam et archiepiscopum Cantuariensem equitem creasse legimus; Lanfrancum scilicet Guilielmum secundum. Malmesburiensis monachus, lib. iv, De gestis regum, de Guilielmo, accessit, inquit, favori ejus maximum rerum momentum archiepiscopus Lanfrancus, eo quod eum nutrierat, et militem fecerat. Quin de Bando coenobiarcha Edmundoburgensi et Hewardo adolescente strenuo, Ingulphus pag. 512 edit. Lond.; Patruum suum, inquit, abbatem. Burgi, nomine Brandum virum valde religiosum, etc.,adiit, et se fieri legitimum militem, præmissa primitus omnium peccatorum confessione et eorum percepta absolutione, instantissime supplicavit. Vidėsis V.C. Guil. Camdeni Britanniam, pag. 126. (26) Velut, bruta animalia venundari. Si de servorum (quos vilains phrasi forensi dicimus) venditione non loquitur hoc canon, non omnino capio. Eorum enim uti aliarum quarumcunque rerum, quæ mancipi, jure Cæsareo, vocatæ, dominium sive venditione sive donatione, et Saxonum tempore et Northmannorum rite transferebatur. Videsis chirographum Thoroldi de Bukenhale apud Ingulphum in extremo. Neque sane aut canon hic aut alia apud nos lata lex id juris hactenus adeo refixit, quin in jurisconsultorum nostratium commentariis passim, legibus, quibus utimur, consonum agnoscatur. De servitutis jure videsis quæ disputant Bodinus De repub. lib. 1, cap. 5, et Albericus Gentilis De jure belli, lib. 1, cap. 9. (27) Archidiacones. Ita ms. codex. Atque archidiacones (b) dixit puto ut alii hypodiacones. Isidorus apud Grationum dist. 21, cap. 1, Cleros. Hypodiacones Græce quos nos subdiaconos dicimus. Sic enim edito nempe a Bonaventura Vulcanio, hypodiaconi ibi legitur, tametsi in Isidori Codice quo utimur, habeatur, locus est in Originum lib. vii, cap. De clericis. Cæternum frequens in vetustis conciliis usus est vocabuli diacones et eorum quæ inde formantur. Concil. Agathensis canon 39, Presbyteri, diacones, subdiacones, vel deinceps quibus ducendi uxores licentia non est,etiam alienarum nuptiarum evitent convivia. Et canon 49, Diacones vet presbyteri, etc. Et canon 65, Quoniam non oportet diaconem sedere præsente presbytero,etc. Reperitur etiam diacones in casu recto in concilii Elibertini can. 18, Toletani iv can. 38, atque obiter apud Burchardum, Ivonem, Gratianum neque plura adjicere exempla est operæ pretium. Inde recentiores Græci habent etiam diáxwv pro διάκονος. Malaxus Peloponesius in Historia patriarcharum: 'Apoévios diáάxwv pro Arsenio diacono, et postea, ὅτι ὅποιος γένει ἀρχιερεὺς ἡ ἱερεὺς ἢ διὰ xov, etc. Neque etenim diaconus in recto eviatur. Tam enim in dictis conciliis auctoribusque Latinis quam apud Malaxum, utrumque indiscriminatim usurpatur. Eadem analogia formabant Græci Пáτρων pro patrono. Hesychius in Lexico : πάτρωνες οἱ πρῶτοι τῶν ἀξιωθέντων τῆς Ῥωμαίων πολιτείας ὑπὸ Ρωμυλοῦ ἑκατὸν ὄντες. Theophilus Antecessor instit. lib r, tit. 17 : Ὁ νόμος ὁ δυωδεκάδελτος τοὺς πάτρωνας καὶ τοὺς τῶν πατρώνων παῖδας ἐπὶ τὴν τούτων ἐπιτροThν xaλeï; Lex xii Tabularum patronos atque patronorum liberos ad eorum (libertorum scilicet) tutelam vocat. Ita etiam frequentissime legitur tum apud Basilicorum auctorem lib. XLIX, tit. 1 et 2, ubi Añeλɛúθερος, ait, κατὰ πάτρωνος ἀτιμοποιὸν ἀγωγὴν οὐ δύναται xvox.Libertus scilicet contra patronum famosum actionem instituere non potest. Harmenopolus atque alii jurisconsulti Græci idem sæpissime habent et veteres inscriptiones in Gracia τον πάτρωνα, pro (b) Ita Anselmus lib. 1, epist., De archidiaconibus, etc. Ita apud Rogerum Hovedenum part. 1, pag. 270. patronum, quod legimus apud Janum Gruterum, A pag. 595,num. 11 et 12. (28) Ut quoniam ratio Christianitatis id utile fore suadebat. Christianitas et ea quæ ad Christianitatem pertinent passim apud Eadmerum atque alios illius ævi scriptores. Functionem episcopalem atque fori sacri actionem et administrationem seu officium episcopale, ut usitatius appellatur denotant. Col 266, vides omnem Christianitatem in Anglia fere periisse. Et col. 381, omnem auctoritatem exercendæ Christianktalis illi adimere cupiebat.Alia sunt ejusmodi,atque generali Christianorum nomine, in edictis imperatorum veterum, episcopos speciatim designari volunt jurisconsulti nonnulli ad. 11, Christianos, C. De episcopali audientia. Hinc apud nos fora sacra quibus, jure nempe communi subnixis, aut episcopi præsunt, aut ii qui eo nomine episcopos, utpote quos provocare licet, suspiciunt, Curiæ Christianitatis etiamnum vocitantur. Primo Christianitatis vocabulum, legem Christianam seu venerationem Christianam, et Christianum B cultum generatim sonabat, uti videre est in C. tit. De Apostatis, 1. 4, et C. Theodos., tit. De spectaculis, 1. 5, C. eod., tit. De decurionibus, l. 112, C. eod., tit. De Judæis, cælicolis lib. xix, alibi item. Sed postea functio atque jurisdictio illa quæ in gerenda Christianæ religionis, seu Christianitatis aut politiæ ecclesiasticæ cura potissimum exercentur, Christianitas etiam signanter dicta sunt; atque inde sacra fora, Fora Christianitatis vocitata. (29) Cujus cathedræ principatus poneretur in abbatia de Heli. De initiis hisce episcopatus Eliensis, fragmentum ms. veteris ejusdem Ecclesiæ Historia habetur; quo et consilia adhibita, et regia et pontificia de ca re diplomata comperiuntur. « Post mortem Richardi abbatis (ita historia illa)_mittitur a rege ad Eliense coenobium Hervæus Pangorensis episcopus a suo episcopatu per violentiam ejectus, ut ibi de rebus Ecclesiæ ad tempus sustineretur donec explenius deliberasset quid de eo esset facturus. Est autem Pangor monasterium in Wallis tot habitationibus plenum, ut sicut Beda refert, si in septem partes divideretur, non minus quæque portio quam ccc homines haberet. Hic cum episcopatu fungeretur Hervæus gentem efferam nimia austeritate tractabat. Videns tantam in moribus eorum perversitatem (quam nemo facile posset tolerare, undeque episcopali timori nullam servabant reverentiam) gladium bis acutum ad eos domandos exercuit, nunc crebro anathemate nunc propinquorum et aliorum hominum eos coercens multitudine. Nunc minor fuit eorum contra eum rebellio. Tanto periculo ei insistebant ut fratrem ejus perimerent, simili modo eum perimituri si possent in eum manus injicere. Expavit episcopum ingruens infortunium, plurimisque suorum interfectis aut graviter vulneratis, videns quod anima sua quæreretur, nec congruos haberet defensores, ad regis Angliæ confugit patrocinium, utile sibi consecutus exsilium. Rex autem ejus adventum ut famosi tunc temporis et religiosi episcopi benigne suscipiens, ad Eliensem ecclesiam destinatum procurationem inde accipere eum constituit. Ipse vero illuc veniens, gratia, conversatione, et mirabili prudentia omnium pene monachorum sibi alligavit affectum, ut si fieri posset eum sibi episcopum adoptarent. Quam circa sic affectionem aspiciens cæpit paulatim quibusdam circumlocutionibus loci utilitatem eis proponere, fratrum animos attentare, et multa jucunda promittere, si abbatiam in episcopatum promovere et seipsum vellent in episcopum suscipere, ad quod officiendum, suum quoque eis promisit auxilium, dum tamen illi suum præberent assensum. Ipsis autem facile ad eum conversis, ipse regem adiit. Rex petita concessit, Robertum Lincolniensem episcopum ad colloquium invitavit, ut, quod ille locus in ejus episcopatum C D videbatur, sine ejus conniventia non fieret ista mutatio ne dioecesis ejus pateretur injuriam, si inconsulto suo episcopo, alius in eum induceretur episcopatus. Propterea oportuit ut futurus episcopatus aliquam haberet parochiam, quam sibi impertiri de Lincolniensi Ecclesia canonica justitia cum æqua compensatione postulabat. Datum est itaque manerium de Spaldewic Lincolniensi Ecclesiæ in ejus perpetuum pro commutatione episcopalis curæ super pagum Grantebregentem, et finito hoc inter regem et Robertum episcopum secreto negotio (monachis omnino inconsultis, Ecclesiæ filiis et ignorantibus) Hervæus episcopus cum litteris regis ad confirmandum hoc propositum Romam destinatur. Quo veniens impetravit quæ petiit, ad regem et archiepiscopum et comprovinciales episcopos, litteras apostolicas super sua causa quales optabat reportans. Quarum textum hic subscribi, nec otiosum est nec onerosum. » (a) Quod Hervæus a domino papa mandatum obtinuit ad regem Henricum de promovendo abbatium de Ely in episcopatum, et constituendo eum illuc in episcopum. « Paschalis episcopus servus servorum Dei, dilecto in Christo filio Henrico glorioso regi Anglorum, salutem et apostolicam benedictionem. ་ n Omnipotenti Deo gratias agimus, » etc. Vide in Paschali Il, infra ad an. 1118. Alias quoque litteras misit papa eidem regi quarum hic textus ess. Quod auctoritate apostolica episcopatus in Ely « Paschalis episcopus, servus servorum Dei, venerabili fratri Anselmo Cantuariensi archiepiscopo, et cæteris comprovincialibus episcopis, salutem, et apostolicam benedictionem. << Inter cætera regna terrarum, etc. Vide ibid. His suæ confirmationis Hervæus susceptis epistolis, Angliam eum apostolica benedictione properavit, regem et archiepiscopum adiit, litteras eis ostendit, assensum eorum obtinuit, et in sequenti anno totum negotium consummavit, anno videlicet Dominicæ Incarnationis 1108. Pontificatus autem domini Paschalis secundi papæ anno x. Quo etiam anno rex Henricus abbatiam Eliensem ad episcopalem mutavit sedem, et eumdem Hervæum Pangorensem episco. pum eidem Ecclesiæ præfecit, confirmans eum sequentibus chartis. Charta regis Henrici, quomodo abbatiam de Ely in episcopatum transmutavit. «In nomine sanctæ et individuæ Trinitatis, Patris, et Filii, et Spiritus sancti. Anno ab Incarnatione Domini 1108 indictione..., anno pontificatus domini Paschalis papæ secundi decimo, regni quoque mei similiter decimo, ego Henricus providente divina clementia rex Anglorum et Northmannorum dux, Willielmi magni regis filius, qui Edwardo regi hæreditario jure successit in regnum, videns et Ecclesiæ messem in regno meo multam esse et agricolas quidem paucos et ob hoc plurimum laborantes in messe, et in ipsa Lincolniensem Ecclesiam multa plebe fecundam, ex auctoritate et consilio prædicti papæ Paschalis, et assensu simul et prece Roberti Lincolniensis episcopi qui tunc Ecclesiæ prædictæ præsidebat, et totius capituli sui cum ipso annuente domno Anselmo, beatæ memoriæ Cantuariensi archiepiscopo, et universis episcopis et abbatibus totius Angliæ, sed et omnibus ducibus, comitibus et principibus regni mei, Elyense monasterium in quo quidem usque in tempora mea abbates fuerant cum Cantebregensi provincia quantum videlicet ad jus Lincolniensis Ecclesiæ pertinebat, cum duabus abbatiis Thorneia videlicet et Charterich in episcopalem sedem sicut et cæteros episcopatus regni mei (a) Verba sunt ductoris quem describimus uti cætera quæ ita in hac historiola interseruntur. PATROL. CLIX. 18 liberam et absolutam perenniter statuo et confirmo, A dum quinam celeberrimarum Ecclesiarum archi at pro subjectione et omnibus episcopalibus con- Historiolam hanc in exemplaribus binis legi, quæ eadem ferme exhibent, utraque ante annos amplius trecentos exarata. Sed fidei forsan suspectæ merito videantur. Neque enim forensis, qui eo ævo in usu, styli characterem habent Henrici regis diploma, utpote quod ab inusitata omnino verborum, nescio qua pompa in pontificis Romani honorem consarcinata; auspicatur et duces veluti nomen honorarium, idque a comitibus plane distinctum, memorat, eum certissimum sit neminem, post Guillelmi I tempora usque ad Edwardum tertium, ejusmodi dignitatis vocabulo apud nos esse insignitum. Nec in archivis regiis, ubi sæpius, vetustorum quæ episcopio Eliensi uti etiam quæ aliis indulgentur privilegiorum instrumenta iterantur, hujusmodi quid, diligenter licet anquisiverim, reperio. Anselmus item obiit 1109, XI Kalend. Maii. At vero in diplomate hoc quod anno 1108 tribuitur, mentio est Anselmi mortui. Præterea annus 1108 hic fit annus decimus Henrici regis, cum planissime nonum superare non posset. Crassissimi sane antichronismi, Obiter monuisse me hæc satis est. Perspicaciorum judicio cætera relinquo. C (30) Ut Ecclesia episcopatus ultra tres menses non maneat sine pastore. Pastore nempe consecrato, ita jubet conci ium Chalcedonense Actor. 15, can. 25: Ἐπειδὴ δέ τινες τῶν μητροπολιτῶν, ὡς περιηγήθηκεν, ἀμελοῦσι τῶν ἐγκεχιρισμένων αὑτοῖς ποιμνίων καὶ ἀναβάλλονται τὰς χειροτονίας τῶν ἐπισκόπων, ἔδοξε τῆ ἁγία συνόδῳ ἐντὸς τριῶν μηνῶν γένεσθαι τὰς χειροτο νίας τῶν ἐπισκόπων· Id est, Quoniam metropotitani quidam, uti accepimus, negligunt commissos sibi greges et differunt ordinationes episcoporum, visum est synodo sanctæ, intra tres menses fieri debere D episcoporum ordinatimes. Habetur etiam apud Gratianum dist: 75, cap. 2. Videsis etiam Burchardum lib. 1, cap. 24 et 25; Ivonem part. vi, cap. 5, et Gratian. dist. 100, cap. 1. (31) Nisi de monachico ordine, etc., uno duntaxat excepto, Procul dubio Stigandum intellexit,qui apud Guillelmum Malmesburiensem etiam expressim nominatur. Sed viderint interim, qui diligentius hanc rem perpendere volunt, de Nothelmo atque superioribus Nothelmo archiepiscopis, et consultant porro Joscelinum in Antiquitatibus Ecclesiæ Britannica, et Franciscum Godwinum episcopum, dum scripsit, Landavensem, nunc Herofordensem, in episcoporum nostrorum vitis. Et summus sane neque omnino indiligens monastici ordinis cultor Arnoldus Vyonus, (a) Vide concil. Constant., sess. 20, apud Bin. tom. III. part. 11, pag. 913. (b) Vide concil. Constant., sess. 19, pag. 935 episcopi sodalitio Benedictino se immiscuissent, indagando se torquet, in Cantuariensibus Nothelmum, Cuthbertum, Bregwinum, alios etiam (sed, ut verum fatear, nonnullos quos certissimum est Benedictinos fuisse) prætermittit. Vide si placet Arnoldum in Ligni Vitæ lib. 11, çap. 20, et G. Malmesburiensem De gestis pontificum lib. 1, in Odone, (32) Directi quoque sunt ab Henrico rege Anglorum ad ipsum concilium, etc., Willelmus Exoniensis, Ranulphus Dunelmensis, etc. Quatuor nempe episcopi. Nam ita mos solemnis olim obtinebat, ut ad concilium generale iv duntaxat ex Anglia episcopi mitterentur. Item observatum in concilio Lateranensi sub Alexandro III, anno 1179 habito. Et cum in Anglia tunc temporis concilium de mittendis Romam episcopis, ut concilio ibi interessent, adhiberetur, episcopi Angliæ constanter asseruerunt (yerba sunt Rogeri Hovedeni, Simonis Dunelmensis ms. atque aliorum de ea re agentium) quod ad generale concilium domini papæ, quatuor episcopi de Anglia tantum Romam mittendi sint, Cæterum in conciliis recentioribus mos varius est, et pro arbitratu regio et re nata sæpius mutat. De legatis seu oratoribus ad concilia generalia ex Anglia missis, consulas licet Matthæi Parisii annum 1245 (ubi etiam Anglicanorum civium universitas seu triplex ordo litteras et oratores destinat ad eoncilium Lugdunense sub Innocentio IV celebratum), et Thomæ Walsingham Ypodigma Neustriæ in eodem anno, pag. 466, et eumdem in anno 1409, cui accedat ex archivis id quod, ad resarciendum in concilio Pisano schisma (a) tunc temporis Romanensium partes nimium distrahens, Henricus IV, Angliæ rex, statuisse legitur, Ordinavimus quod oratores nostri solemnes (ita scripsit in litteris ad ordines Aquitaniæ datis) ad diem et locum dicti concilii transmittentur, quodque duo archiepiscopi cum quatuor doctoribus in eorum comitiva," et quinque episcopi cum totidem doctoribus una secum ibidem debeant personaliter interesse. Et quilibet cæterorum episcoporum tam regni nostri prædicti, quam terræ nostræ Hiberniæ ad dictum concilium, certis forsan ex causis, minime transeuntium unum doctorem pro se et clerosuæ dicecesis destinabit, et quod quælibet universitatum nostrarum duos doctores, quorum unus sit in theologia et alter in jure canonico vel civilį. Et nigri monachi quatuor abbates, Cistercienses vero duos, canonici regulares similiter abbates duos, Cluniacenses vero abbates duos aut priores, Carthusienses unum priorem, Præmonstratenses vero unum abbatem ; et quodlibet etiam capitulum ecclesiæ cathedralis unum doctorem ad dictum transmittet concilium; quodque prior hospitalis Sancti Joannis Jerusalem," in Anglia residens, illuc in propria persona se transferat, Has autem ordinationes nostras et quascunque alias factas seu etiam faciendas tangentes materiam schismaticis aut unionis prædictam non solum in regno nostro prædicto et dicta terra Hiberniæ, verum etiam in ducatu nostro Aquitaniæ volumus observari, a Ita legimus in tabulis Vascon. 9 et 10, Hen. IV, membr. 4. Formulam item qua Henricus VI rex legatos suos (quorum civilis alii, alii sacri ordinis erant) ut concilio Basileensi interessent substituit; cum rarissime ejusmodi quid occurrat, merito visum est adjicere ex tabulis Franc. 12, Henr, VI, membr, 2, lemma in margine est: De potestate commissa ambassiatoribus regis ad interessendum cancilio Basileensi. Instrumentum ipsum ita conceptum est, Rex omnibus ad quos, etc., salutem. Sciatis quod cum, juxta decreta Constantiensis (b) concilii, præsens concilium Basileense actualiter celebretur sub sanctissimo Patre domino Euge apud Binium tom. III, part. 11, et Basil. apud eumdem tom. IV, part. 1. pag. 14. nio papa quarto, nos eidem concilio, nedum ex parte A cernere poterunt, necnon de et super pace perpetua guerrarumve abstinentia inter nos et Carolum adversarium nostrum de Francia, ao etiam tractandi, communicandi, et appunctuandi, consentiendi insuper, et si opus fuerit, dissentiendi his quæ juxta deliberationem dieti concilii inibi statui et ordinari contigerit. Promittentes et promittimus bona fide nos ratum, gratum et firmum perpetua habiturum totum, et quidquid per dictos ambassi atores, oratores et procuratores nostros, aut majorem partem eorumdem, actum, factum sen gestum fuerit in præmissis et in singulis præmissorum, et hoe idem cum de et super his certiorati fuerimus, quantum ad nos et Christianum principem attinet,exsecutioni debitæ curabimus demandare.In cujus rei testimonium has litteras nostras fieri fecimus patentes. Dat. sub magni sigilli nostri testimonio in palatio nostra Westm. x die Julii. » Per consilium. » Litterarum autem pontificiarum quibus ad concilia generalia ordines vocantur, formulas habes apud Binjum tom. III, part. 1. pag. 674, in apparatu ad concilium Lateranense sub Innocentio III celebratum; apud Matth. Paris. anno 1243, pag. 886 editionis Londinensis, ad abbates scilicet et priores Ecclesiæ Anglicanæ Lugduno datas III Kalend. Februarii, anno Innocenti quarti secundo, quas tamen reperio etiam vetustis Annalibus ms. Burtonensis coenobii, ubi, syllabis alioquin vix discrepantibus, v Idus Junii substituitur; apud Binium item dieta tomi tertii pag. 768 et sequentibus in concilii Viennensis sub Clemente V præparatione, et tom, IY, part. II, pag. 276. EADMERI MONACHI DE EXCELLENTIA VIRGINIS MARIÆ CAPUT PRIMUM. C propter peccatores quam propter justos factam esse Quad Maria excellit omnes creaturas. Dei matrem.Dicit enim ipse bonus Filius ejus ae non Supereminentem omni quod post hominem Deum venisse vocare justas, sed peccatores (Matth. 1x, 13). creatum est excellentiam beatæ matris Dei quomo- Apostolus quoque testatur quod Christus venerit in docunque et saltem lippienti oculo cordis contemplari mundum peccatores salvos facere, quorum se fatetur anhelans, et, contemplando, quod inde mihi capere primum esse (1 Tim, 1, 15). Si igitur ipsa propter conceditur ad communem notitiam proferre deside- peccatores, scilicet propter me meique similes, facta rans, horreo peccatorum quibus premor enormita- est Domini mater, quomodo immanitas peccatorum tem, et valde timeo ne mihi tam alta petenti max meorum cogere me poterit desperare veniam eoobjiciatur illud sacræ Scripturæ dictum : Tollatur im- rum, cum tam ineffabile donum sit factum ex ea pius, ne videat gloriam Dei (Isa. xxvi, 10). Vere cum ob curationem eorum? At ipsa curatio ad quos eflirecogito sanctum Filium ejus, ob hoc ut peccatis cacius progredietur, aut in quibus misericordius hominum mederetur, factum esse filium ejus, nonnihil operabitur quam in illis a quibus tantum bonum spei concipio quod vel parum percipiendi de subli- amatur, amplectitur et veneratur. Excitemus orga mitate tantæ matris, sciens videlicet illam magis D mentem nostram, fratres mei, et enitamur, quantum VARIE LECTIONES. 5 Collatus est oum mss. Carb. E. 10. of S. 62. ms.E. 10. Scriptum Eadmeri Monachi discipuli beati Anselmi Cantuariensis Archiepiscopi. De piissima et dulcissima Matre Domini Maria. ms.S. 62. Ineipit Sermo de Saneta Maria. Hoc ms. non distinguit Capitula. Petenti mox ms. S. petenti misero. Verum eum mss. vere cum. Quod vel parum concipiendi de sublimitate tantæ matris, Dei scilicet Genitricis, omniumque tam Angelorum quam hominum Reginæ, sciens mss.quid vel parum percipiendi de sublimitate tantæ matris, sciens. Cogere poterit mss. cogere me poterit. "Ineffabile bonum mss. ineffabile donum. possumus, ut in celsitudinem tantæ Virginis atten- A nescio descendisse), magna quædam atque miranda damus; et, quæ nobis miseratio filii ejus revelare dignata fuerit, pro laude ejus proferamus, prolata ruminemus 7. Erit enim fortassis hoc ipsum optatæ nobis causa non parva salutis, et sanctatis ex vitiorum punctionibus animis medicina salubris. Qui namque fieri potest ut ex memoria laudis ejus salus non proveniat peccatori, cujus uterus factus est via ipsi, ad sanandum peccatorem venienti 'Salvatori ? Quid dixi, via, cum idem uterus thalamus Dei, aula Dei, in qua habitaret, sit factus? vere etenim habitavit in eo, quoniam seipsum ipse in eo, et ex eo quod prius non erat fecit. O habitaculum mirabile O habitare ineffabile; quem cœli cœlorum, quem omnes rerum creatarum machinæ capere nequeunt, virginalis uterus beatæ Mariæ cepit, quando eumdem ipsum de se verum et perfectum Deum et hominem in una persona concepit et generavit, via tamen ipse uterus exstitit, quia per illum Deus homo factus in mundum visibilis venit. CAPUT II. De origine Virginis Mariæ. 14 11 12 Quamvis igitur hoc solum de sancta Virgine prædicari, quod Dei " mater est, excedat omnem altitudinem quæ post Deum dici vel cogitari potest, et altissimum quid habeat in hoc ad contemplandum et ruminandum mens humana quæ ad eam anhelat tamen quoniam mihi venit " in cor ut de ea aliquid dicam primo de " ejus origine, ac deinceps, si quid tenuitas sensus mei de ipsa quod dignitati illius existimem non adversari capere potuerit, in medium C proferre libet. Adsis igitur, domina, et non mea, quæ exsecror, sed tua, quæ precor 15, merita illis digneris attendere, quæ veneror 16. Tu quidem nosti mentem meam in hoc esse quod me omnino indignum judico de te loqui, aut quidquam scribere 17. Sed, quoniam insitæ tuæ pietatis oculo super multos mei similes scio te respexisse, aliquo, licet dignitati tuæ indigno, meæ devotionis obsequio vellem agere erga te quatenus ipso consuetæ misericordiæ tuæ oculo quandoque digneris et me respicere. Tacitis itaque illis quæ ab initio " omnis creaturæ, usque ad sanctum filii sui adventum ", de hac Virgine prophetata sunt tam per eos qui ante legem quam et per eos qui sub lege justi fuerunt, illud conjicio apud me, nativitatem ejus (quam quidem ex linea generationis humanæ non 19 18 20 22 D divinorum signorum indicia præcurrisse. Quæ tamen illa fuerint, solus ipse sine scrupulo novit, qui eam sibi antequam 33 nasceretur, in matrem elegit; quod ea re", ut autumo, et non incongrue actum "credi potest, quatenus eo major veneratio fidelium circa ejus ortum existeret, quo sublimitatem tantæ rei altiori secreto celari quisque perpenderet. Nec enim Ecclesia Dei inconcussæ auctoritatis ducit ipsam Scripturam, quæ ortum illius ab angelo prænuntiatum refert. Nam licet beatus Hieronymus, juxta alterius cujusdam Scripturæ materiam, quam in adolescentia sua legisse, et cujus auctorem se fatetur ignorare, eam fecerit "; dicit tamen non eo pacto se scripsisse quod scripsit, ut aliquam descriptæ rei certitudinem Ecclesiis vellet inferre, sed hoc solo ut rogantibus amicis simpliciter morem gereret. Unde, quemadmodum dixi, scriptum illud in auctoritatem. Ecclesia suscipere noluit, videlicet indecens esse reputans de beata matre Dei quid dubitabile in laudem ejus recitari, cum ea quæ incunctanter de illa vera existunt tanta laudis materia sint referta ut, quicunque in laudando eam morari desiderat, necesse sit ut facultas ejus magnitudini" et veritati succumbat. Sicut enim sola præ cunctis meriti singalaris enituit, ita quidquid eam attinet, speciali quadam veritatis firmitate dignum est enitere. CAPUT III. De annuntiatione angelica. 80 98 Nata igitur, et infantiles annos exuta, quam caste, quam sancte, quam Deo digne vitam instituerit, et institutam egerit, quis vel cogitatu, non dico dictu, queat conjectare " ? Nulli denique dubium castissimum corpus et sanctissimam animam ejus funditus ab omni fuisse macula peccati, jugi angelorum custodia protectam ", utpote aulam, quam suus et omnium creator Deus corporaliter inhabitaturus, et ex qua hominem in suæ personæ unitatem" ineffabili fuerat operatione sumpturus. Et quid mirum ? Nam et inter homines usus obtinuit (si tamen a cœlestibus ad terrena potest esse comparatio ulla) ut, cum præponens aliquis et persona dives aliquo vadit hospitaturus clientes percurrant ut locum muniant, mundent, ornent et custodiant quo venienti domino suo aptus ad inhabitandum et congruus fiat. Quod si talis apparatus fit pro adventu terreni 83 34 VARIE LECTIONES. 15 10 8 Laude ejus protata ruminemus mss.laude ejus proferamus, prolata ruminemus. Optare nobis mss.optatæ nobis. Peccatorum, cujus uterus factus est via ad sanandum peccatores venienti mss.peccatori,cujus uterus est factus via ipsi ad sanandum peccatorem venienti. "O habitaculum mirabile mss.omitt. "Quæ Dei mss.quod Dei. 1 Ad Dominum anhelat mss. ad eam anhelat. "Quoniam modo venit mss. tamen quonian mihi venit. "Primo parum de mss.omitt.parum. Tua quæ precor ms. B. tua,precor. 1 Quæ vereor mss. quæ veneror "Aliquid scribere mss. quidquam scribere." Insitæ tibi ms. B. insitæ tuæ. " Velim agere mss. vellem agere Illis ab initio mss.illis quæ ab initio. " Sanctum sui adventum mss. sanctum filii sui adventum "Sicut tam per mss.omitt. sicut. " Eam antequam mss.eam sibi antequam. Quod in ea re mss. quod ea ne. Incongrue actum mss.omitt. actum. Quod enim alio modo sublimitatem mss. quo sublimitatem. Eam refecerit mss eam fecerit. Similem morem Edit. Pic. humilem morem mss. simpliciter morem. "Magnitudini rei mss. ejus magnitudini. 30 Non dicam. conjuecturare mss. non dico... conjectare. " Protecta mss. protectam. Unitate mss. unitatem. "Nam inter mss. nam et inter." Hospitaturus ut clientes mss. omitt. ut. 25 83 26 26 |
