drzew i krzewów w królestwie polskiem. Kilka rozpraw czytanych na publiczném posiedzeniu Tow. przy. nauk. np. o krążeniu soków w roślinach i t. d.

Tytus Chałubiński Dr. medycyny znakomity lekarz przełożył Adryana de Jussieu: Wykład początków botaniki. Warsz. 1849.

Józef Wyżycki Gerald. wydał: Zielnik ekonomiczno techniczny, czyli opisanie drzew, krzewów i roślin dziko rosnących w kraju etc. 2 tomy. Wilno 1845.

Felix Paweł Jarocki ur. 14 stycznia 1790 w Pacanowie pod Sandomirzem. Uczył się w Liceum i uniw. krakowskim. W r. 1812 przyjął obowiązki nauczyciela w Liceum s. Anny. W r. 1814 otrzymał stopień doktora filozofii. W tymże roku władza edukacyjna przeznaczyła go na zastępcę professora nauk przyrodzonych w liceum poznańs. W roku 1815 wysłany został kosztem króla polskiego do Uniwersytetów berlińskiego i paryzkiego. W roku 1817 został professorem nauk przyrod. w szkole wojew, kaliskiéj. W roku 1819 z polecenia ministra oświecenia St. Potockiego zakupił gabinet przedmiotów przyrodzonych we wsi Grunwicach w Szląsku za 11,500 talarów dla nowo otwartego uniw. warsz. i takowy sprowadziwszy mianował go minister professorem Zoologii uniwers. z obowiązkiem dyrekcyi rzeczonego gabinetu którym zarządzał aż do zamknięcia jego. Napisał i drukiem ogłosił. Spis Ptaków. Wars. 1819. Zoologia czyli Zwierzętopismo ogólne tomów 8, z których wydrukowano 6 od 1821 - 1838 r. O zwierzętach jadowitych. Warsz. 1822. O ptakach olbrzymich. Warsz. 1825. Q przeobrażeniu się owadów. Warsz. 1827. O ulach dla pszczół. Warsz. 1827. O szarańczy. Warsz. 1827. O pająkach przędzących. Warsz. 1827. Żubr oder der litwanische Auerochs. Hamburg 1830. Treść Zoologii 1851. Ma przygotowany do druku słownik zoologiczny w pięciu językach 2 tomy. Wymienione dzieła zjednały mu tyle zalety w kraju i za granicą, że go najcelniejsze uczone Towarzystwa badaczów przyrody członkiem swym mianowały. Na

zjeździe zaś w Hamburgu 1839 obrany został prezesem w wydziale anatomów europejskich.

E. P. Leśniewski, były nauczyciel nauk przyrodzonych, tyle ułożył i przetłumaczył dzieł z nauk przyrodzonych, gospodarstwa i historyi, że istotnie niezmordowana praca jego w celu rozkrzewienia pożytecznych wiadomości na wielką pochwałę zasługuje. Oto są jego dzieła: Rybactwo krajowe czyli hist. naturalna ryb krajowych; kalendarz rybacki 77 rycin. Warsz. 1837. Poradnik dla gospodyń wiejskich etc. 7 rycin. 3 tomy. Warsz. 1838. Historya naturalna rodu ludzkiego p., Viréj, 2 tomy. Warsz. 1837. Tegoż autora o kobiecie pod względem fizyologicznym, moralnym i li-` terackim wyd. 2. 1857. Historya naturalna systematycznie ułożona 3 tomy. 1857. Powszechne Ziemioznawstwo czyli opisanie budowy i składu ziemi etc. Dr. W. Hoffmana przekł. z niem. z 4ma chromolitog, rycinami i wielu drzeworytami. Warsz. 1853. Nauka gospodarstwa wiejskiego 2 tomy. Warsz. 1855. Nauka chowu pszczół. Warsz. 1843. Reichenbacha Galerya obrazowa zwierząt z rycinami 2 tomy. Warsz. 1839. Wychowaniec XIX wieku czyli przepisy przystojności. Warsz. 1843. Obraz świata pod względem hist. jeogr. i statystyki, z rycinami, drzeworytami i mappami. 2 tomy. Warsz. Wyd. 2 poprawne 1853.

Alexandra Humboldta Kosmos. Rys fizycznego opisu świata przetłumaczyli Tom I Jan Baranowski i Ludwik Zejsner. Tom 2 i 3ci. Hippolit Skrzyński Warsz. 1849. 2gie wyd. 1852.

Józef Łukaszewicz były biblotekarz ksiągozbioru Raczyńskiego przełożył z łacińsk. Pliniusza starszego historyi naturalnych ksiąg 37 które Edw. hr. Raczyński wydał pod nazwą Biblioteka klassyków łacińskich. Wrocław i Poznań 1837-1845 w tomach 16, od t. 7 rozpoczyna się wspomniona historya.

Ludwik Jenike główny Redaktor księgi świata, która zawiera bardzo wiele przedmiotów z historyi naturalnej z fizyki i chemii pięknym językiem ogłoszonych. Wydawnictwo to

zaczęło się od roku 1850 i corocznie od r. 1851 wychodzi w 2ch tomach regularnie. Część artystyczna stało - i drzewo rytów również na zaszczytną zasługuje uwagę.

W. P. przełożył Omalius d'Halloy. O rasach ludzkich czyli zasady etnografii Wilno 1852..

Konstanty hr. Tyzenhaus. Zasady ornitologii albo nauki o ptakach. Obejmujące rys postępu jej literatury, taxonomią, glossologią i terminologią. Z przydaniem 5 tablic litogr. części ptaków objaśniających i jednéj tabl. kolor. Wilno 1841. Tegoż ornitologia powszechna czyli opisanie ptaków wszystkich części świata. Wilno tom 1. 1843 t. 2 1844 t 3 1846. Dzieła te są jedyne w naszym języku, z niego korzystają i zagraniczni uczeni.

Gustaw Belke napisał: Mastologia, czyli historya naturalna zwierząt ssących 3 tomy. Wilno 1847–49. Jerzy Cuvier i jego prace p. Flourens napisane przełożył. Wilno 1851. Tenże wraz z Alexandrem Kremerem przełożyli i dodatkami wzbogacili Historya nauk przyrodzonych podług ustnego wykładu Jerzego Cuvier ułożoną przez P. Madalen de St. Agy. Z dodatkiem historyi Anatomii w Polsce i w Litwie przez profess. Adamowicza 5 tomów. Wilno 1854–55. Obecnie wydał krótki rys historyi naturalnej Kamieńca Podolskiego. który Bibl. Warsz. drukuje 1858.

Norbert Alfons Kumelski i Stanisław Batys Górski ułożyli dzieło p. n. Zoologia albo historya naturalna zwierząt w głównych zasadach podług systematu Linneusza trybem Blumenbacha, z wielą dodatków i odmian zastosowanych do dzisiejszego stanu téj nauki. 2 tomy. Wilno 1838.

Hipolit Witowski ułożył Historyą naturalną dla użytku młodzieży obejmującą zoologię, botanikę, mineralogię i geologię w 3 tomach; Lwów 1850. Zoologia najlepiej opracowana, w ogóle dzieło zgodne z postępem nauki. Świat i przemiany skorupy ziemskiej po części podług Inkesa wypracował geolog, przejrzał zalecił K. C. Leonhard, a przełożył na język polski H. Witowski. Lwów 2 części 1858.

Stan. Konstanty Pietruski z Siemuszowej ułożył dzieło

p. n. Historya naturalna zwierząt ssących dzikich gallicyjskich, zawierająca dokładne opisanie zwierząt ssących krajowych, tudzież ciekawe spostrzeżenia nad sposobem życia i obyczajami tychże: jako skutek 20letnich badań i doświadczeń. Lwów 1853.

Kazimierz hr. Wodzicki.

Wycieczka ornitologiczna

w Tatry i Karpaty gallicyjskie na początku czerwca 1850. Leszno 1851. O wpływie jakie wywierają ptaki na gospodarstwo tak polne jak i leśne w ogólności a wszczególności o owadach lasom szkodliwych. 2gie wyd. Leszno 1852.

Ad. hr. Plater. Spis zwierząt ssących, ptaków i ryb krajowych, na oddziały, rzędy, pokrewieństwa, rodzaje i gátunki. Wilno 1852.

§. 175. Mineralogia i geològia.

Ze wszystkich części historyi naturalnéj, ta która się trudni poznaniem martwéj przyrody, najdłużéj odłogiem leżała. Początek wykształcenia Mineralogii, zaledwie stu lat sięga; Niemcy i Szwedzi pierwsi podstawy nauce o kamieniach położyli, my zaś wyznać należy, mało dotychczas przyłożyliśmy się do jej budowy. Kraj nasz jednakże nie jednego rodzaju bogactwa mineralne mieści; słynną była od wiekow obfitość dawnych kopalni soli i rud kruszczowych, wydobywane z łomów zdobne marmury i ciosy, a chociaż i użycie drogich kamieni było powszechne, odłogiem leżały, wiadomości mineralogiczne. Piśmiennictwo także nasze, poszczycić się nie może szeregiem, dzieł poświęconych kamienioznawstwu, a małe zasoby pism rodaków, w tym rodzaju, czy dawne, czy nowsze nader są dalekie od stopnia, na którym dziś ta nauka już stanęła. W pierwszych latach tego wieku wydali pisma tu należące:

Roman Szymanowicz rozprawę o stanie minoralogii. w Wilnie, 1806 2gie 1814 str. 190.

X. Roman Puławski pijar napisał Wiadomość mineralogiczna z różnych autorów zebrana Warsz. 1811 str. 132.

Makary Bogatko ogłosił Nomenklaturę minerałów według układu Wernera przez Szymonowicza używaną str. 28 vSold omgejado 58.

Wilno 1815. Po tych wszystkich częściowych pracach po Kluku ważniejszém dziełem jest książka od wszystkich poprzednich i następnych obszerniejsza

Felixa Drzewińskiego profes. uniw. Wileńsk. Początki Mineralogii podług Wernera ułożone. Wilno 1816 str. 611. Seweryn Zdzitowiecki, jako uczeń klassy VI wydał w Lublinie: Nomenklatura Minerałów podług układu Wernera. 1816 str. 72.

Ignacy Jakowicki profes. uniw. Wileń. wykładał od r. 1825 Mineralogią, a później w Akademii medyko-chirurgicznej. W roku 1835 otrzymał stopień lekarza Weterynaryi Iszej klassy w roku zas 1839 lekarza medycyny Iszéj klassy 28 Grudnia 1847 wieku lat 53. Wydał 1) Wykład oryktognozyi i początków geognozyi podług Wernera. w r. 1825, 2gie wyd. 1827. 2) Obserwacye geognostyczne w guberniach zachodnich i południowych pań. ross. Wilno 1831.

Norbert Alf. Kumelski. Krótki wykład Mineralogii podług Wernera. Wilno w 12sce 2 tom. 1825, 1826 str. 56 i 256, oraz spisu 72. Mineralogia popularna podług Brarda str. 88, 1827 i Zasady geognozyi podług Wernera 1827 str. 52 i 62 oraz Rys systematyczny nauki o skamieniałościach podług Leonharda i Koppe 1826 str 95.

Żadna z tych wszystkich wyliczonych książek; śmiało powiedzieć można, nie odpowiada już dzisiejszej potrzebie i stanowi nauki.

Okazała się ważniejsza książeczka o mineralogii w Krak. 1833 str. 116. Systemat minerałów według zasad Berzeliusza ułożony.

Nieznanego autora wyszło dzieło p. t. Badania w przedmiocie rzeczy przyrodzonych w Galicyi, królest. pols. na Wołyniu i na Podolu, z przydaną mappą Geognostyczną. Lwów 1845. Od tego czasu, żadne dzieło zasady mineralogii wykładające nie wyszło w polskim języku. Dopiero w r. 1848 Hieronim Łabęcki zrozumiawszy, iż najstosowniej będzie przyswoić sobie dokładne dzieło mineralogiczne, aby ono za klucz do dalszych prac w tej gałęzi w języku naszym *, Łabęcki umarł d. 22 Jby copia 1862 v.