Obrazy na stronie
PDF
ePub
[ocr errors]

dana przyjacielowi jakim sposobem mógł się stać bogatym 7) Wieczory zamkowe 3 t. itd.

ZYGMUNT LINOWSKI Pijar żyjący od 1738-1808 przetłumaczył i wydal: Uwagi nad historyą powszechną objaśniającą początek, wzrost religii i odmiany państw. Tom I od stworzenia świata do Karóla W. przez ks. Jakoba Bossueta biskupa w języku francuzkim ułożone. Warsz. 1772. Dalsze tomy które zawierają ciąg dalszy Bossueta przez niewiadomego pisarza przełożył także i wydał pod tytułem: Historya powszechna czyli Kontynuacya księdza Jakóba Bossueta. Tom II część Isza od Karola Wielkiego do roku 1558. Warsz.. 1774. Tom II część 2ga zawiera aż do r. 1688. Tom III od 1688 do 1721. Warsz. 1792. Tom IV od 1721 do 1735. Warszawa 1793. Tłumacz pododawał dzieje polskie w większej daleko obszerności, niżby podług planu wypadało.

JÓZEF JAKÓBOWSKI kapitan artyleryi kor. wydał krótki zbiór historyi greckiej 2 t. Warsz. 1775.

KS. PAWEL KOLLACZ altarzysta przy kościele parafialnym w Sarnowie W. X. Poznańskiém przełożył z niemieckiego: Rewolucya teraźniejsza Ameryki północnéj jarzmo W. Brytanii zrzucającej. Z poprzedzającym opisem historycznym i geograficznym tychże krajów. Poznań 1778. w 8mce.

Bezimienny Pijar wydał: Obraz historyczny i polityczny Szwajcarów. Warsz. 1770.

NORBERT JODŁOWSKI urod. r. 1728 wstąpiwszy do Zgromadzenia XX. Pijarów oddał się z zamiłowaniem zawodowi nauczycielskiemu, umarł roku 1793. Posiadając gruntowną naukę, napisał czystą polszczyzną wybornie opracowaną Historyq Angielską od czasu podbicia téj wyspy od Rzymian aż do naszego wieku doprowadzoną. Warsz. 3 tomy 1789-1791.

KAZIMIERZ GOLECKI S. T. Dr. proboszcz stęszewski, kanonik kat. pozn. † 1808 d. 16 sierpnia przełożył z francuz. i wydał: Historya Hiszpańska czyli dzieje odmian od wtar

gnienia Maurów aż do czasów Ferdynanda i Izabelli. Pozn. 1799 4 t. w 8ce.

KS. MICHAL OLSZEWSKI ANTONI MARCINOWSKI przełożyli z francuzkiego Goldsmitha Historyq Rzymską, od założe nia Rzymu do upadku cesarstwa na zachodzie, w Wilnie i Warsz. 1813 w 8ce.

KS. PAWEŁ KOTOWSKI (prefekt pijarski w Warszawie na Zoliborzu) przetłumaczył z niemieckiego Historyą powszechną J. M. Szreka do r. 1812 doprowadzoną. Wilno i Warsz. 1813. 2 tomy. Tenże wydal Historyą starożytną zawierającą od stworzenia świata do potyczki pod Akcyum. Wars. 1818.

J. FALEŃSKI przetłumaczył J. A. Remera: Historya powszechna starożytna, dzieło doręczne. 2 t. Wars. 1822.

JÓZEF GIETLER przełożył z francuz. Historya Rzymska z 49 kopersztychami najważniejsze czyny wyobrażającemi przyozdobiona, dzieło pośmiertne Millota 2 tomy w 4ce Krak. 1815.

IGNACY CHODYNIECKI członek zakonu Karmelitów w Lwowie † 1847, wydał: Dzieje historyczno-polityczne Europy i innych części świata na początku XIX wieku, Lwów 1817-1820, 6 tomów w 8ce.

§ 140. Pamiętniki, dyaryusze, listy.

1) FRANCISZEK PUŁAWSKI podczaszy podlaski, jest autorem dzieła: Konotacye sejmów i t. d. w którém znajduje się dość ciekawy zasób materyałów historycznych do czasów saskich, szczególniej zaś pod względem obyczajowym, opisuje albowiem autor religijne i prywatne uroczystości owych czasów. r. 1728

2) ANTONI KAROL du Houx de VIOMENIL nar. † 1792 wysłany przez rząd francuzki równie jak Dimourier, Choisi i inni r. 1769 do Polski. Po wyjściu na świat dzieła Rulhiera o téj epoce, ukazały się r. 1808 zbiory listów Viomenila podczas bytności jego w Polsce pod tytułem: Lettres particulieres de Baron de Viom. sur le affaires de Pol. en 1771. 1782, Strasburg r. 1808 w 8ce str. 298. Przekład tych listów wyszedł pod tytułem Wspomnień, u W. Wielogłowskiego w Krakowie 1862 r.

3) KLAUDYUSZ KOLOMAN de RULHIERE znakomity literat i historyk ur. w Bondi 1735. Udał się 1765 do Petersburga z Baronem Brenteuil i był świadkiem wstąpienia na tron Katarzyny II. Z powrotem pozostał w Polsce czas niejaki i tu zapoznał się z znaczącemi osobami i obeznał się ze sprawami tego kraju. R. 1787 został członkiem akadem. fran. i pracował nad historyą † 1791. Dawszy się poznać przez częste czytanie swego rękopismu po wyższych towarzystwach paryskich, r. 1768 otrzymał Rulhiere od rządu francuzkiego polecenie pisania nowszej historyi polskiej dla nauki ówczesnego Delfina później króla Ludwika XVI. Zajął się natychmiast tą pracą gorliwie, ale zdaje się, że uskuteczniony wkrótce pierwszy podział Polski, tak upokarzający d'a rządu francuzkiego ostudził ochotę pisarza. Przy śmierci jego tylķu część dzieła była ukończona, reszta w urywkach zostawała; aż gdy r. 1806 owczesny władzca Francyi o wskrzeszeniu Polski zamyślać zaczął, na jego rozkaz wyszło dzieło pod tytulem: Histoire de l'anarchie de Pologne et du demembrement de cette republique. Paris 1807 w 4ech tomach w 8ce. 2 wyd. przez K. Ostrowskiego, T. III. Paryż 1862 roku. Tylko pierwszy tom wyszedł w języku polskim pod napisem: Tłumaczenie francuzkie historyi bezrządu Polski. Dzieło pośmiertne Rulhiera w Warszawie r. 1808. W piśmiennictwie historyczném francuzkiém jedno z najcelniejszych.

4) F. JAUBERT wydał: Histoire de revolution de Pologne depuis la mort d'August 111 jusqu'a l'année 1774. (Varsovie 1775. Paris 1807). Zbiór dokumentów w 3 tomach.

5) Bunt Hajdamaków na Ukrainie w r. 1768 opisany przez LIPPOMANNA i dwóch bezimiennych. Wydany z rękopis mu przez Ed. hr. Raczyńskiego. Poznań w 12ce 1842.

6) JAN LIPSKI pełnomocnik w Wielkiej Polsce księżnej Sapieżyny wojewodzinéj mścisław. matki Nestora, a dziedzic lub zastawnik Podstolic w powiecie wrzesińskim. W wojsku koronném był jeneralem majorem, a przechodząc po urzędach ziemskich w wojewódz. kaliskiem, został wreszcie kasztelanem santockim w r. 1782. Pisał dla siebie Notat

ki z lat 1775-1778, które ze starego rękopismu zebrane wydał J. I. Kraszewski w Bibliot. warsz. 1755. Notatki te pisane żywo, dowcipnie, dają prawo liczyć się Lipskiemu do ludzi którzy przysposabiali nam żrzódła historyczne Byto człowiek zdolny i byłby celniejszym autorem tego wieku, gdyby więcej pisał; do czytania jednak notatek jego potrzeba objaśnienia, niekiedy treść ich i osoby bez nazwiska są narysowane. 7) KAZIMIERZ NESTOR książe SAPIEHA (syn Jana i Branickiej, siostry hetmana Xawerego) o nim pisze Julian Bartoszewicz w dodatku do historycznych pamiątek tom 2. Jenerał artyleryi litewskiej, był marszałkiem litewskim sejmu czteroletniego 1788-1792 nie sprzyjał reformom prawos dawczym, ale takowe przyjął i do ostatka wytrwał w po święceniu się swojém. † 1797. Książę Nestor był jeszcze bardzo młodym kiedy wyjechał w podróż za granicę, żeby się dostatecznie wykształcił w swojem zawodzie. Był to Polak modnego wychowania, pół Polak, pół Francuz, zalotny, nierządny i grał w karty. Ale został przez stosunki rodzinne i dla imienia swego, które pięknie brzmiało w kraju, dyguitarzem rodzinnego kraju. Książę Nestor nagle się nawrócił i chciał być godnym swojego stanowiska i przyszłości jaką mu gotowano i pojechał się uczyć. Korrespondencya jego obejmuje listy z roku 1773-1776 z Turynu, Paryża i Strasburga. Szlachetne serce odniosło w nim tryumf nad zepsuciem. W Sardynii i we Francyi pracował jako galernik, tak sam powiada o sobie. Uczył się artyleryi, matematyki, chemii, fizyki, mechaniki, prawa, literatury, tańca. Im więcej umiał tém częściej sobie powtarzał, że to dopiero początek. A nie trzeba tego brać za frazę wymowną. Książe w istocie pracą okropną w dzień i nocy, ukształcił się na jednego z najzacniejszych i najuczeńszych obywateli kraju. W téj korrespondencyi tyle zdań zdrowych, tyle uczucia, tyle poświęcenia się, tyle rozumu. Krok za krokiem widzimy, jego postępowanie i serce. Zdaje matce sprawę ze swoich prac, zatrudnień, zabaw i myśli. Matkę tak kocha, jak nikt więcej; wywnętrza się jej ze

wszystkiego, i radzi się jej we wszystkiém. Są tu jeszcze i listy księcia Nestora do wuja hetmana Xawerego Branickiego i do pana strażnika polnego, który był przyjacielem rodziny, a sędzią laski marszałkowskiej koronnéj Józefa Mierzejewskiego. W zeszycie III Atheneum z r. 1851 znajdujemy ciekawą, wielce nauczającą i dowcipną korrespondencyą księcia Kazimierza Nestora. Jestto nabytek jeden z najważniejszych, jakiśmy w dniach naszych zdobyli dla dziejów wewnętrznych kraju naszego za czasów panowania Stanisła wa Poniatowskiego. Nie ma tam faktów wiele dla historyi kraju, lubo i te się znajdą pomiędzy innemi, ale są za to nieocenione i pierwszego znaczenia szczegóły dla dziejów rodzin i towarzystwa naszego. A jeżeli zwrócimy na to uwagę że wszystko co myśli i co robi towarzystwo, odbić się musi w faktach zewnętrznych, więc w listach księcia Sapiehy znajdziemy zawsze historyą Rzpltéj, w jednym człowieku z bogatéj rudy, której jeszcze skarbów nawet myślą zmierzyć nie możemy. Jak listy Commendoniego lepiej odmalowały wiek niż wszystkie badania i prace, tak listy księcia Nestora odsłaniają nam również pięknie z jednej strony czasy Stanisława Augusta. Panu Kraszewskiemu w istocie wdzięczność się należy za ogłoszenie tych listów.

8) KARÓL HOJECKI. Był jedną z tych licznych ofiar konfederacyi barskiej które wpadłszy w niewolę, w głąb azyatyckich prowincyi odprowadzonemi zostały. Wydobywszy się ztamtąd r. 1776 i powróciwszy do kraju, przypadki swoje i towarzyszów opisał pod tytułem: Pamięć dzieł polskich i niepomyślny sukcess Polaków. Warsz. 1789.

9) N. BELCOUR zaciągnął się do konfed. barskiej, wzięty w niewolę odprowadzony na Syberyą. Wróciwszy potém do Warszawy cierpienia swoje i przygody w francuzkim języku opisał. Wyszło to dzieło w drukarni Gröella z utajoném nazwiskiem autora. Później był Belkur dowódzcą pułku pieszego imienia Działyńskich.

10) SZCZĘANY MORAWSKI znany pisarz i malarz wydał: Materyaly do konfederacyi barskiej r. 1767 i 1768 z niedrukowanych dotąd rękopismów. Lwów 1852 2 tomy.

« PoprzedniaDalej »