120. Caligula, Claudius's nephew and predecessor in the principate (A. D. 37-41), had always bullied Claudius; Suet. Cal. 23 'nam Claudium patruum non nisi in ludibrium reservavit. Caligula and his courtiers threw olive and date stones at Claudius during his after-dinner slumber, and put slippers on his hands, that he might rub his eyes with them when he woke up (Cl. 8).

124. a cognitionibus. The business of his office was to deal with cases outside the ordinary law, and was carried out under the early emperors by imperial freedmen.

v. An Episode of Provincial AdministrationPliny, Trajan, and the Christians

C. PLINIVS TRAIANO IMPERATORI

SOLLEMNE est mihi, domine, omnia, de quibus dubito, ad te referre. Quis enim potest melius vel cunctationem meam regere vel ignorantiam instruere? Cognitionibus de Christianis interfui numquam. Ideo nescio quid et quate- 5 nus aut puniri soleat aut quaeri. Nec mediocriter haesitavi, sitne aliquod discrimen aetatum, an quamlibet teneri nihil a robustioribus differant, detur paenitentiae venia, an ei, qui omnino Christianus fuit, desisse non prosit, nomen ipsum, si flagitiis careat, an flagitia cohaerentia nomini 10 puniantur. Interim in iis, qui ad me tamquam Christiani deferebantur, hunc sum secutus modum. Interrogavi ipsos an essent Christiani. Confitentes iterum ac tertio interrogavi supplicium minatus. Perseverantes duci iussi. Neque enim dubitabam, qualecumque esset quod faterentur, 15 pertinaciam certe et inflexibilem obstinationem debere puniri. Fuerunt alii similis amentiae; quos, quia cives Romani erant, adnotavi in urbem remittendos. Mox ipso tractatu, ut fieri solet, diffundente se crimine plures species inciderunt. Propositus est libellus sine auctore multorum 20 nomina continens. Qui negabant esse se Christianos aut fuisse, cum praeeunte me deos appellarent et imagini tuae, quam propter hoc iusseram cum simulacris numinum adferri, ture ac vino supplicarent, praeterea male dicerent Christo, quorum nihil posse cogi dicuntur, qui sunt re vera 25 Christiani, dimittendos esse putavi. Alii ab indice nominati esse se Christianos dixerunt et mox negaverunt ; fuisse quidem, sed desisse, quidam ante triennium, quidam ante plures annos, non nemo etiam ante viginti. Hi quoque omnes et imaginem tuam deorumque simulacra venerati 30 sunt et Christo male dixerunt. Adfirmabant autem hanc fuisse summam vel culpae suae vel erroris, quod essent

soliti stato die ante lucem convenire carmenque Christo quasi deo dicere secum invicem seque sacramento non in 35 scelus aliquod obstringere, sed ne furta, ne latrocinia, ne adulteria committerent, ne fidem fallerent, ne depositum appellati abnegarent. Quibus peractis morem sibi discedendi fuisse rursusque coeundi ad capiendum cibum, promiscuum tamen et innoxium; quod ipsum facere 40 desisse post edictum meum, quo secundum mandata tua hetaerias esse vetueram. Quo magis necessarium credidi ex duabus ancillis, quae ministrae dicebantur, quid esset veri, et per tormenta quaerere. Nihil aliud inveni quam superstitionem pravam immodicam. Ideo dilata cognitione 45 ad consulendum te decucurri. Visa est enim mihi res digna consultatione, maxime propter periclitantium numerum. Multi enim omnis aetatis, omnis ordinis, utriusque sexus etiam vocantur in periculum et vocabuntur. Neque civitates tantum, sed vicos etiam atque agros superstitionis 50 istius contagio pervagata est; quae videtur sisti et corrigi posse. Certe satis constat prope iam desolata templa coepisse celebrari, et sacra sollemnia diu intermissa repeti, passimque venire victimas, quarum adhuc rarissimus emptor inveniebatur. Ex quo facile est opinari, quae turba homi55 num emendari possit, si sit paenitentiae locus.

TRAIANVS PLINIO.

Actum, quem debuisti, mi Secunde, in excutiendis causis eorum, qui Christiani ad te delati fuerant, secutus es. Neque enim in universum aliquid, quod quasi certam 60 formam habeat, constitui potest. Conquirendi non sunt; si deferantur et arguantur, puniendi sunt, ita tamen, ut, qui negaverit se Christianum esse idque re ipsa manifestum. fecerit, id est supplicando dis nostris, quamvis suspectus in praeteritum, veniam ex paenitentia impetret. Sine auctore 65 vero propositi libelli in nullo crimine locum habere debent. Nam et pessimi exempli nec nostri saeculi est.

PLIN. Ep. x. 96 (97), 97 (98).

NOTES

Line 9. nomen ipsum: i. e. the mere profession of Christianity. The profession of Christianity was an offence against the state religion of Rome, and was consequently in itself punishable. A sect whose proselytizing activity was so remarkable could not be safely tolerated. (Cf. lines 51, 52, below 'Certe satis constat prope iam desolata templa coepisse celebrari'.)

14. duci: i. e. to execution.

19. tractatu: judicial proceedings.

38. ad capiendum cibum. This refers to the Agapae or common feasts held in the later part of the day, to which each contributed according to his ability. Although the poor were entertained at these, it is admitted by a Christian authority (Tertullian) that abuses were not unknown. promiscuum tamen et innoxium: ordinary food, not (e. g.) the blood of babies which the Jews chose to believe was consumed in large quantities at Christian feasts.

41. hetaerias: political associations. 'Collegia,' or associations of men for any common object (Plin. x. 34 'qui in idem contracti fuerint '), tended always to take an interest in politics: this may be seen (as Hardy points out) in the wall inscriptions at Pompeii. The political activity of these bodies led to their being discouraged under the Empire, and Trajan, in the letter above cited, refuses to allow Pliny to found a 'collegium fabrorum' to act as firemen at Nicomedia.

vi. Exile from Civilization.

ERGO erat in fatis Scythiam quoque visere nostris,
quaeque Lycaonio terra sub axe iacet ;
nec vos, Pierides, nec stirps Letoia, vestro
docta sacerdoti turba tulistis opem.

nec si quid lusi vero sine crimine, prodest,
quodque magis vita Musa iocata mea est:
plurima sed pelago terraque pericula passum

ustus ab assiduo frigore Pontus habet. quique, fugax rerum securaque in otia natus,

mollis et inpatiens ante laboris eram,

ultima nunc patior, nec me mare portibus orbum perdere, diversae nec potuere viae.

5

IO

sufficit atque malis animus, nam corpus ab illo accepit vires vixque ferenda tulit.

dum tamen et terris dubius iactabar et undis, fallebat curas aegraque corda labor :

15

ut via finita est et opus requievit eundi, et poenae tellus est mihi tacta meae,

nil nisi flere libet, nec nostro parcior imber

lumine, de verna quam nive manat aqua. Roma domusque subit desideriumque locorum, quicquid et amissa restat in urbe mei. ei mihi, quo totiens nostri pulsata sepulcri ianua, sed nullo tempore aperta fuit? cur ego tot gladios fugi, totiensque minata obruit infelix nulla procella caput?

di, quos experior nimium constanter iniquos, participes irae quos deus unus habet, exstimulate, precor, cessantia fata meique interitus clausas esse vetate fores.

OVID, Trist. iii. 2.

20

25

30