Ignacy Chodźko obywatel gubernii wileńskiej. Wydał: Obrazy litewskie Isza serya 2 tomy 1840, 2ga serya 3 tomy 2ga serya 3 tomy Wilno 1843; 3cia serya 2 tomy 1844; 4ta serya 2 tomy 1845; 5ta serya i ostatnia 2 tomy 1850. Są to pełne niewypowiedzianego wdzięku wizerunki przema-ạtur 2 wiające do serca każdego. Tu w słowie autora widna dobra wiara, w głosie szczerość i prawda, a w sercu rzetelna cześć dla cnót pradziadów. W sądzeniu wstrzemięźliwość właściwa rozsądkowi i prawości, a pobłażanie w sądzeniu błędów. Z przyczyny tych zalet Obrazy litewskie cenione są wysoko i wyżej nad wszystko co w tym rodzaju ukazało się w literaturze naszej. Mają tę nieocenioną zaletę, że czytelników mieć będą zawsze; tak bowiem jest ponętnym język prawdy, tak przywiązującą naturalność, szlachetność i uczciwość uczuć, że choćby im niedostawało częstokroć wdzięków stylu, poetycznych uniesień i ozdób, samą wiernością obrazków zdjętych żywcem z przeszłości pozostaną zawsze drogie każdemu, komu ten świat jest miły. Ostatnie prace są: Podania litewskie, serya Isza z portretem autora. Zawiera powieści: Wyklęty i Kamień w Ogielnianach Serya 2ga, Zegota z Milanowa Milanowski. Wilno 1854. Powieści te są na podaniach miejscowych i domowych osnute. Że z takich domowych źródeł dzielnie umie korzystać autor Podań litewskich, złożył już w pismach swoich niezaprzeczone dowody. Powieści jego chciwie są czytane, bo z nich wieje jakaś pociecha, co duszę ukaja, jak modlitwa, bo téż zaprawdę są to najpiękniejsze obrazy życia naszych ojców. Pojmuje on tu wybornie, że tylko wzniosłe charaktery, że obyczaj surowy, patryarchalny, utrzymywany nieugiętością obowiązku i posłuszeństwa, zdolne są nietylko zdziwić nas swą nowością, ale co większa, porwać pięknym przykładem. Kto się zastanowił nad dziejami naszego narodu, nad jego życiem publiczném, przynajmniej w ostatnim wieku, nie zawsze mógł wynieść zbawienny przykład i radę, za to domowy żywot, że tak powiem powszedni, podaje nam

1, Gawedy. Pa: ryż 1841 in 8.

jak sam autor mówi we wstępie, równie zajmujące, a bodaj poczciwsze, przykładniejsze wzory.

Czajkowski Michał. Wernyhora, powieść z r. 1768. 2 tomy, Paryż 1837. 2gie 1842. Stefan Czarniecki, 2 tomy Par. 1840." Anna, 2 tomy, Poznań 1841. Hetman Ukrainy 2 tomy, Berlin 1841. Koszowata, Par. 1841. Ukrainki, Berlin 1841. Owruczanin z r. 1712 2 tomy, Par. 1842. Powiastki i gawędy nowe. Petersburg 1852. Szwedzi w Polsce 2 tomy Petersburg 1851.

5.397.

Józef Korzeniowski (zobacz niżej dramat.) pod koniec pobytu swego w Charkowie, zwrócił swoje pióro do powieści obyczajowej, zagarniającej coraz bardziej pole literatury, i dobijającej się w niej wyłącznego panowania. Powiastka: Dobrze i to wiedzieć na te ciężkie czasy, pozyskała poklask znawców. Inne dwie: Wtorek i Piątek, wydrukowane w Bibliotece Warszawskiej i podziękowanie. umieszczone w Pielgrzymie, niemniej dobrze przyjęte zostały. Zachęcony taką względnością Korzeniowski, wziął się do prac w tym rodzaju dając mu obszerniejsze rozmiary i gruntując swe opowiadania na malowaniu wierném i żywém obyczajów, przymiotów właściwych tym prowinciom, na których łonie wychował się i dojrzał. Takim sposobem powstał Spekulant (Wilno 1846 2gie wydanie 1848) i Kolokacya (Wil. 1847 i 1851). Inne są Emeryt, z portretem autora na stali rzniętym, Wilno 1849. Garbaty 3 tomy, Wilno 1853. Pan Stolnikowicz Wołyński 2 tomy, Petersburg 1844. Powiastki i opowiadania serya 2 tomy 1849. Serya 2ga Wilno 1855. Serya 3cia Wilno 1855. Wędrówki oryginała. 2 t. Wilno 1851 i 1852. Tadeusz Bezimienny 3 tomy, Peter. 1853. Wdowiec, Wilno 1956. Powieści większego rozmiaru śmiało postawić możemy na czele wszystkich krajowo-obyczajowych powieści. Wszystkie pisma peryodyczne ubiegają się o nowe jego powieści, bo takowe publiczność z zapałem przyjmuje. Nie wymieniamy najnowszych utworów, bo któż ich nie zna, są one w ręku wszystkich. One wraz z utworami

Kraszewskiego, Chodźki i kilku innych wyrugowały francuzkie powieści i lepszy smak w kraju zaszczepiły.

Henryk hr. Rzewuski (Jarosz Bejła) napisał: Mięszaniny obyczajowe Jarosza Bejły. Pamiątki starego szlachcica 2 tomy Wilno 1844. Listopad 3 tomy, Petersburg 1844 i 46. Glos na puszczy, próbki moralne i polityczne, Petersburg 1847. Zamek krakowski 3 tomy, Petersburg 1847 i 48, 2gie wydanie 1853 Petersburg. Łaska i przeznaczenie 2 tomy Warsz. 1851. Pisma w VII tomach, z popiersiem autora, to jest: Tom I i II Wędrówki umysłowe 2 tomy, Tom III i IV Teofrast polski 2 tomy. Tom Vi VI Adam Szmigielski 2 tomy. Tom VII Nie - Bajk Powieści lóźne, Petersburg u Wolfa 1851. Rycerz Lizdejko 3 tomy Warsz. 1852. Zaporożec Warsz. 4 tomy 1854. Pamiętniki Bartłomieja Michałowskiego od r. 1786 do 1815 Warsz. 1857 5 tomów. Słyszeliśmy mówiących i czytaliśmy nie raz, że zawód Soplicy na dwie epoki podzielić wypada W pierwszej świetnej okazał się pisarzem prawdziwie narodowym, z uczuciem polskiém, z zamiłowaniem przeszłości i do téj należą: Soplica czyli pamiątki starego szlachcica, Listopad i Zamek krakowski, w drugiej zaciemnionéj objawił ducha i myśli zupełnie narodowemu uczuciu przeciwne, i do niej się liczą: Mięszaniny Bejły, artykuł o religii i cywilizacyi a teraz pamiętniki. Ten podział nie zdaje nam się dokładnym. Mniemamy że duch i myśl główna autora Listopada była i jest zawsze ta sama; tylko w pierwszych dziełach swoich był malarzem i artystą, a okazał się artystą i malarzem wybornym, w drugiej chciał się stać krytykiem, prawie Katonem Cenzorem, ale sumienia rodzaju ludzkiego i historyi stłumić nie potrafił. Styl we wszystkich tych pismach jest jasny, łatwy, giętki, lubo nieraz cudzoziemskiem wysłowieniem i błędami grammatycznemi skażony.*

W

Alexander Tyszyński. Ur. 1go czerwca 1811 we wsi Miassota pod Wilnem nauki pobierał w uniwers. wileńskim Dzieła jego są: 1) Amerykanka w Polsce 2 tomy, Petersburg 1838. 2) Morena czyli powieści blade. Warsz. 1842. + Asperuski w dziełach swqch (mianowicie or Wędrowadząc miepłowy day podroost swiel": mote wypłowa Polski alati a przekonae of naved spadł porisqeza na zawoje' i fe quinhac musi wowym połążnym narodzie Mory odrzucająć poprawę ka. tendarza q¿yilemű Kopernika wynikającą, bynajmniej na kem me szkoduje. Weathe jego for multi, in jasme płomie pozachodnia duszy narodowe, Tuna, tem mocnąszy dowod, is jus duch narodu bezpowrotnie z ziemi utecial.

3) Rozbiory i krytyki 3 tomy, Peters. 1851. W powieści Amerykanka rozwinął głęboko pomyślane charaktery i rzucil trafne myśli o języku i literaturze polskiej z wyższego stanowiska uważanej. W Morenie lubo nizszéj od Amerykanki przebija się tworcza fantazya. Rozbiory, w różnych pismach czasowych umieszczane, teraz razem zebrane pokazują jego wszechstronną naukę, zgłębienie przedmiotu i jak najtrafniejsze ocenienie, tak że słusznie uważać go można za pierwszego krytyka.

Adam Amilkar Kosiński przysłużył się wielu powieściami, jako to: Powieści staro szlacheckie 3 tomy. Warsz. 1847. Powieści z dziejów Polskich 3 tomy, Warsz. 1845. Przejazdzki po kraju tomów 3 Warsz. 1847. Magnaci i szlachta 3 tomy, Warsz. 1851. Dziecie królewskie 3 tomy Wilno 1851. Miasta, wsie i zamki polskie 4 tomy, War. 1851. Dwa obrazki z przeszłości Wilno 1852. Czarno i biało krew hetmańska. Wilno 1853. Ostatni Mazowieccy Xiążęta 3 tomy, Warsz. 1853. Powiastki i opowiadania żołnierskie z wojen 3 tomy, Lipsk 1845. Powieści obycza– jowe i legendy, Warsz 1851.

Jan Kanty Gregorowicz wiernie zdagerotypował lud nasz. Jego: Obrazy wiejskie 4 tomy Warsz 1852. Wiejskie zarysy 2 tomy, Warsz. 1854. Prostaki, Tomek bez nogi, powieści w 3 tom. War. 1854. Przedstawiają z całą prawdą postać naszego ludu. Wszędzie w jego utworach przebija się myśl szlachetna która pociąga serca do tych prostych ale poczciwych ludzi. Nadto wiernie uchwycony język ludowy tak oryginalny i malowniczy, który więcej dodaje uroku tym postaciom i obrazkom.

Adam Gorczyński często podpisujący się Jadam z Zatora wydał: Powieści Jadama Kraków 1838. 2gie wydanie 1841. Sylva rerum Lwów 1842. Opowieści i legendy Lwów 1843. Farmazon 2 tomy Lwów 1844. Zeno 2 tom. 1845. Ballady Fryderyka Schyllera Bochnia 1844. Poezye liryczne przez tegoż, Bochnia 1844. Oprócz tych utworów napisał kilka dramatów, równie jak powieści przedstawiają, 1) urodzony 1801 umane w majchności Juraj Brzeźnicy w pobliżu Kalwaryi Fretro 12. 4 mile of Krakowa, d. 22 maja 1876r. Skriicly apoplexyą po szriciodniowej choro. bie i pochowany d. 26 maja w grobach rodzinnych w Marcy-Porombie, Wladar on lakze po mishzowsku pędzlam, widoki jego starożytnyca ruin zamków gali cyjskich, masteczek, i okolic tatrzańskich są bardzo cenione.

cych przeszłość naszą. Jakkolwiek zwrócił na siebie powszechną uwagę powieściami swemi, lecz jako wyższy talent dramatyczny dał się poznać z dramatu Zbydowscy odznaczającego się wyższym pomysłem i przecudną formą oddania. Wiersz użyty w tym dramacie jest obrazowy, pełen uniesień, a zmiennéj, najczęściej trochaicznej miary. Kolizye rozwijają się tu w działanie pełne życia i w zajścia pełne namiętności. Wt. Kazim. Wojcicki. Jeden z najczynniejszych lite-Turow War, ratów naszych, od młodości odkopuje skarby przeszłości i li- auied., 3 marca cznemi utworami wzbogaca piśmiennictwo nasze. Dzieła jego 1807 umari lam je 1 Jierpnia 1879r. powieściowe są: Kurpie 2 tom. Lwów 1834. Klechdy starożytne 2 tom. Warsz. 1837. Stare gawędy i obrazy 4 t. Wars. 1840. Zarysy domowe 4 tom. Warsz. 1842. Domowe powiastki i wizerunki 2 tom. Warsz. 1846. Niewiasty polskie. Warsz. 1845. Obrazy starodawne. Wars. 1843. Domowa powieść 2 tom. Mohilew 1854. Prócz tego wydał: Przysłowia, z wyjaśnieniem źródła początku, oraz sposobu ich użycia 3 tom. Warsz. 1830. Przypowieści starożytne z 15, 16 i 17 wieku. Warsz. 1836. Pieśni ludu Białochrobatów etc. 2 t. Wars. 1836 i 37. Biblioteka starożytna 6 tom. Warsz. 1843-44. 2gie wyd. 1854. Teatr starożytny w Polsce 2 t. Wars. 1841. Statuta polskie króla Kazimierza w Wiślicy złożone. Wars. 1847. Pamiętniki do panowania Zygmunta III. z rękopismu z facsimilami 2 t. Warsz. 1846. Jerlicza Joachima latopisiec etc. 2 t. War. 1853. Wydzga Jan Stefan i jego pamiętnik. Wars. 1852. Historya literatury polskiej w zarysach. 4 t. Wars. 1845. 2gie wyd. znacznie przerobione i pomnożone bo dociągnięte do 1858 r. wyjdzie w Warszawie 1859. Archiwum domowe do dziejów literatury krajowej z rękopismów i dzieł najrzadszych zebrane. Wars. 1856. Cmentarz Powązkowski pod Warszawą z ryc. A. Matuszkiewicza w 4ce Warsz. 1855. Godni są jeszcze wspomnienia następni powieściopisarze jako odznaczający się wielą zaletami:

J. S. Bogucki. Bujnicki. J. N. Czarnowski. Józef Dzierzkowski.— J. B. Dziekoński. J. Filipowicz. * Zózef Dziezkowski nakqał do kateqovi literałów, co wrodzone zdolności marnowali życiem (ekkomyślnem i wichsznem, zasiadając do piera tylko w przerwach między jedna a drugą kulanką a w skukk lego rozdając między publiczność liczmany choć ją mogli darzyć szcq crem złotem. Sam Dziaz. w jednym liście pisanym &'marca 1854 do przyjacida surgo w Brodach pisze:,, fak się zaczęło we środę akurał na tydzień przed Srodą popielcową, tak po dziś dzień kulamy po całych prawie nocachnajmrigj nie wracany nigdy wcześniej, jak o ściej, 4tej a często nawet o Olej z rama de domu." Przegląd naukowy i literacki R.VI.1878 how IIJ.130.