znanie ich ducha, a zatém od chwili przyjścia z jedno do wszechstronności, rozjaśniło się nam którędy stąpać należy. Najjaśniej to pojął Mickiewicz i stał się wyrazicielem nowéj doby. Spór o klassyczność i romantyczność prędko przeminął, a ułuda że można pisać z francuzka, z angielska lub na wzór jakiegokolwiek innego narodu, znikła w mgnieniu oka. Właściwy duch przeważył i teraz ma się rozwijać wedle wiekuistych praw piękności.

§ 150. Celniejsi pisarze powieści.

Kazimierz Brodziński urodzony dnia 8 marca 1791 roku w Galicyi we wsi Królówce, dla tego podpisywał się niekiedy Kazimierz z Królówki. Ukończywszy nauki w Tarnowie, wstąpił do artyleryi pieszej w roku 1809. W bitwie pod Lipskiem raniony dostał się do niewoli Prusaków. W roku 1814 wróciwszy do Warszawy, i otrzymawszy uwolnienie od służby wojskowej, poświęcił się z zapałem naukom i poezyi. Rzewna czułość duszy młodzieńczej zarówno w sztuce, jak w życiu miłującej nadewszystko prawdę, szczerość, uczucia i szlachetną prostotę, nie dała się zaspokoić zimnem naśladownictwem wykwintnéj poezyi francuzkiej, którą właśnie wówczas w Warszawie za wzór przyjęto. Znając język i litetaturę niemiecką, w niej wolał szukać przykładów do kształcenia swojego talentu; przede wszystkiem zaś zgłębiając pieśni ludowe i charakter ludów słowiańskich, wydanie w poezyi narodowego ducha słowiańszczyzny za główny cel sobie założył. Nowe to w owym czasie dążenie oburzyło niechęć wiernych uczniów Laharpa i Boala uważających się za nieomylnch sędziów każdego rozwijającego się talentu. Zniósł cierpliwie osobiste docinki Brodziński, lecz broniąc rzeczy, nie siebie, napisał piękną rozprawę o klassyczności i romantyczności, umieszczoną w Pamiętniku Warszawskim z r. 1818, którego wówczas sam był współwydawcą. Rozprawa ta stała się pierwszym hasłem następnej literackiej walki i nazwiska klassyków i romantyków walczącym stronom nadała. Pelen skromności Brodziński nie mięszał się w obudzoną przez siebie polemikę, lecz kolejném ogłasza

niem poezyi swoich w tymże Pamiętniku warszawskim i nakoniec wydaniem ich w jednym zbiorze (1821 2 tomy) wszystkie nieuprzedzone umysły ku nowemu rodzajowi pociągnął torując tym sposobem drogę do zupełnéj, tak w samej sztuce jak i w pojęciach o niej reformy, którą wkrótce inny znowu wpływem wykształcony gieniusz stanowczo miał zaprowadzić. Przez cały ten czas Brodziński stale przebywał w Warszawie pracując naprzód w komissyi spraw wewnętrznych, później od r. 1818 dając lekcye literatury polskiej i stylu w konwikcie XX. Pijarów na Żoliborzu, aż nareszcie w roku 1821 komissya wyzn. Relig. i oświecenia mianowała go zastępcą professora w lyceum warsz. a w r. 1822 dnia 8 maja wezwała go do wykladania literatury pols. w królesko-warszawskim uniwersytecie, którego potém z kolei był pierwszym sekretarzem, professorem stałym, professorem radnym (1829 r). Gorliwe pelnienie obowiązków i ciągła praca osłabila znacznie jego zdrowie, dla poratowania którego odbył w roku 1826 podróż do Włoch, przyczem zwiedził Szwajcaryą i Francyą. Powróciwszy do kraju z nieco pokrzepionemi siłami pracował dalej w swym zawodzie, lecz znowu podupadł na zdrowiu, a wyjechawszy do wód czeskich w r. 1835, w Dre1 łokci jego sports, znie dnia 10 października zakończył życie. Oprócz dwóch Ty na cmentarzu drapeńskim obok wymienionych tomów poezyi, wydał osobny przekład tragegenerala Wojayn, dyi Raynouarda Templaryusze (1819), przekład elegii łaciń, skiego.

skich Jana Kochanowskiego (1830) oraz tom I krytycznych i estetycznych rozpraw p. t. Pisma rozmaite etc. Zupełne wydanie dzieł Brodzińskiego wydał w X tomach Teofil Glücksberg Wilno 1842-44. Sielankę krakowską p. n. Wiesław pierwszy krok postawił na nowej drodze czynem, słowem zaś jako nauczyciel i pisarz wskazywał dokąd dążyć należy.

Antoni Malczewski (ur. około 1792 na Wołyniu), syn Jana jenerala byłych wojsk polskich, później rossyjskich i Konstancyi z Bleszyńskich. Sposobił się w naukach, szczególniéj matematycznych, w Krzemieńcu; 1811 wstąpił do wojska, 1813 stał załogą w Modlinie; później należał do orszaku cesarza Alexandra a 1816 złamawszy nogę wystą

pił z wojska. Po kilkoletnich podróżach do Fraucyi, Włoch i Szwajcaryi (1818 był na szczycie góry Montblanc) do 1821, przepędził kilka lat to na Wołyniu, to w Warszawie;

2 maja 1826). Marya powieść ukraińska (Warsz. 1825, Lwów i Lipsk 1833, Londyn 1836, Petersburg 1851). W latach 1856 i 57 wyszło w Warszawie kilka wydań tego poematu, a w roku 1857 wyszły tamże w dwóch tomikach p. t. Pisma Antoniego Malczewskiego. Tom 1szy Marya. Tom 2gi Pisma pomniejsze z życiorysem Autora i objaśnieniami historycznemi do Maryi p. K. Wł. Wójcickiego Praca tego pisarza zajmuje pierwsze niemal miejsce między najcelniejszemi płodami polskich poetów.

Adam Mickiewicz (ur. 1798 na Litwie, nauki kończył w uniw. wileńskim i sam koło 1823 uczył w Kownie; był w Krymie, Moskwie i Petersburgu, tudzieź podróżował po Włoszech, Niemczech i Francyi, † w r. 1854 w Konstantynopolu). Możemy go słusznie nazwać wyobrazicielem nowoczesnej poezyi polskiej, zwycięskim pogromcą klasyków i gwiazdą przewodniczącą młodszej braci. Jego jeniusz urzeczywistnił to, co dawniejsi przeczuwali i do czego wzdychali. Umiejąc korzystać ze wszystkiego, stał się skladem wszelkich żywiołów nowszą literaturą powszechną znamionujących ale nie zaciera swojej osobowości. Dziadów cz. II i IV i Grażyna wyszły naprzód w Wilnie 1822; Walenrod w Petersburgu 1828. W zbiorze wraz z liryką kilkakrotnie w różnych miejscach, teraz wychodzą jego pisma w Warszawie w 8 tomach 1858-59. Utwory jego na wszystkie języki tłumaczą.

Seweryn Goszczyński (ur. 1803 w Ilińcach, powiecie lipowieckim; w Międzyrzeczu uczył się u Pijarów 1811 r. za rektorstwa k. Kulikowskiego, w Winnicy 1814 a w Humaniu 1816-19. W War. bawił kilka razy z Bog. Zaleskim, Lud. Żókowskim, M. Mochnackim; 1828 jeździł do Wiednia ze słabym Mich. Grabowskim). Ognisty, ponury i nieokrzesany, jak jego ziemia rodzinna, usnul na podaniu ludu powieść: Zamek Kaniowski, War. 1828, w której całą grozę odmalował koliszczyzny z 1768. W Pismach t. 3 w Wie

wieczor.

dniu wytłoczonych znajduje się prócz liryki i Zamku Kaniows. tłumaczenie Osyana. Król zamczyska Poz. 1842 choć prozą, ma wielkie znaczenie.

Antoni Edward Odyniec. Po ukończeniu nauk w uniwersytecie wileńs. przemieszkiwał lat kilka w Warszawie, odbył podróż do Niemiec, Francyi i Wloch, obecnie jest redaktorem gazety rządowej wydawanej w Wilnie pod tytu→ 1, Umart w Warka lem Kuryer wileński." Poezye Odyńca wydane w Wilnie wie d. 15 stycznia r. 1825 we 2ch tomikach przedrukowane w Poznaniu, obej18854.0 gay. 644 mujące ballady, legendy, już orginalne już tłumaczone, tudzież wiersz opisowy Góra i Pisma ulotne 1833. Jakkolwiek przekładał utwory różnorodnych wieszczów, zachował zawsze ducha i barwę każdego, o nim wyrzeczono zdanie, że z jego przekładów bez znajomości pierwowzoru widzimy jasno wielkość każdego tłumaczonego płodu. Dowiódł przeto Odyniec wielkiego talentu do przekładów, wielką znajomość języka i ujmującego wdzięku wysłowienia. Był on wydawcą najlepszych Noworoczników pod n. Melitele. Prace jego wyszły w IV tomach to jest I tom. Dziewica z Jeziora, poema w 6 pieśniach Waltera Skotta Lipsk 1838. Tom II Narzeczona z Abidos Lorda Byrona. i Czciciele ognia Tomasza Moora. Lipsk 1838. Tom III Korsarz L. Byrona. Niebo i ziemia tegoż w Lipsku 1841. Tom IV Pieśń ostatniego Minstrela. Wal. Skotta w IV pieśniach w Wilnie 1842. Tom V Mazepa Lor. Byrona, Peri i Raj. pow. Tomas. Moora. Ballady z Bürgera, z Zukowskiego i Puszkina w Wilnie 1843. Tom IV Dziewica Orleańska z Szyllera w Wilnie 1844. Jego pióra jest także dramat w 5ciu aktach p. n. Felicyta czyli Męczennicy Kartagińscy. Wilno 1849 i Poznań 1858. Barbara Radziwilłówna, czyli porządek panowania Zygmunta Augusta, poemat dramatyczny. Wilno 1858 r.

Stefan Witwicki syn professora liceum krzemienieckiego tamże wychował się; później trudnił się wychowaniem synów ministra Grabowskiego, † za granicą r. 1847. Utwory jego są: Ballady i romanse. Warsz. 1824 2 tomy. Edmund

powieść. Warsz. 1829. Poezye Sielskie, Warsz. 1830. Poezye biblijne. Warsz. 1830. Zaleca się gładkością i czystością języka, ale brak poetyczności, bo naśladował ślepo, i pracą tego dokazał, że napisał przyjemne wiersze. Poezye sielskie i biblijne należą do lepszych utworów w tym rodzaju. W prozie zaś wydał: 1) Wieczory pielgrzyma, rozmaitości moralne i literackie. tom 1szy 1837 Paryż. Tom 2gi 1842. Tom 1szy wyd. 2gie przejrzane i pomnoż. 1844 w 8ce. 2) Listy z zagranicy 16ka Lipsk 1842. 3) Powiastki pod napisem Gadu gadu. Petersburg 1850, Lipsk 1852. Kraszewski takie dał zdanie w Gazecie Warszawskiej: „W autorze listów z zagranicy, którego talent nie potrzebuje ocenienia nowego, dawno będąc u nas słusznie a wysoko cenionym, niepodobnie nieukochać człowieka z sercem, jednego z tych szczególnie uorganizowanych ludzi co przyciągają ku sobie bo wszędzie w nich widzimy, obok darów umysłu, niczem niezastąpioną miłość ku braci. Jak też tu wybornie w tych powiastkach rzeczywistość powszednia łączy się i zlewa z cudownością, jakie umiarkowanie w użyciu obu stron życia, które się wzajem podnoszą i przyczyniają do efektu obrazu, a nadewszystko jakie pod względem artystycznym wykończenie, jaka zręczna każdej drobnostki budowa, jaki język wdzięczny a nieskalany ni cudzoziemczyzną, ni przesadnym puryzmem. Spokojnie, łagodnie, miło opowiada nasz pisarz, a umiarkowanie nie wyłącza w nim siły. Pewien siebie nie wysila się na wyrażenie tego, co chce malować zakreśla obraz powolnie, wykończa go wstrzemięźliwie, zawsze to tylko i co chce, powie. Wdzięk stylu rzadki, a w staraniu on widać poetę, który formę pokochał i ważność tej szaty myśli doskonale pojął."

Rajmund Korsak urodził się na Białorusi r. 1767 był pułkownikiem byłych wojsk polskich, jako poeta najbardziej znany z przedmowy do wiersza księdza Baki: O śmierci niechybnej. Umarł na Podolu 17 listopada 1817 r. PrzyJaciel jego Bohusz wzniosł mu pomnik z napisem: „Pamięć