czów akademickich. 4) Spis medalów polskich, lub z dziejami krainy polskiej stycznych. Warsz. 1830. 5) Rozprawy między wnioskami Tow. warsz. Przyj. Nauk deputacyi o ortografii polskiej 1830. 6) O znakach przecinkowych w piśmie czyli znakach pisarskich. Warszawa 1830. 7) Guizota dzirje cywil zacyi europejskiej, przekład z francuzkiego w Warsz. 1842 r. (Składają tom I i II biblioteki zagranicznej, wydanej nakładem redakcyi biblioteki warsz.). Od r. 1815 do 1821 przez lat siedm wydawał Pamiętnik Warszawski i był jego głównym redaktorem. Historya literatury Bentkowskiego, lubo podług dzisiejszych wymagań na to miano nie zasługuje, zawsze jest ważném dziełem i wielkie usługi piśmiennictwu krajowemu wyświadczyła. Ona obudziła ruch umysłowy do wyszukiwania płodów duchowych przeszłości, ztąd wypłynęło wielkie wzbogacenie bibliografii, a następnie i dzieje narodu w jaśniejszém zabłysły świetle przez wykrycie nieznanych pomników, wielce wyświecających i wypadki i życie domowe przodków. Historya literatury Bentkowskiego posłużyła za podstawę do niejednego dzieła, które wszystkim warunkom krytyki odpowiadając, zaszczyt literaturze przynoszą.

Jerzy Samuel Bandtkie, jeden z najpierwszych bibliografów i pisarzów polskich, urodz. się w Lublinie 14 listopada 1768. Początkowe nauki pobierał w Wrocławiu, dalsze w Halli i Jena. Od r. 1790 do 1798 był nauczycielem synów Piotra Ożarowskiego, z którymi odbywał podróże do Drezna, Berlina i Petersburga. W r. 1798 został nauczycielem języka polskiego w kollegium św. Elźbiety w Wrocławiu. W r. 1804 obrany został rektorem szkoły św. Ducha, oraz bibliotekarzem u św. Bernarda Seneńskiego. Roku 1811 wezwany przez Izbę edukacyjną do Krakowa, zajął się tamże mozolném urządzeniem biblioteki uniwers., przyczém wykładał publiczne lekcye bibliografii. W r. 1819 został obrany senatorem Rzpltéj z akademii na rok jeden. Rozstał się z tym światem w skutku uderzenia paralitycznego d. 11 czerwca 1835 roku. Zostawił Bandtkie po sobie

pamięć w następujących dziełach: 1) Zebranie historycznokrytyczne dla objaśnienia historyi wschodniej części Europy, wydane w Wrocławiu 1802 r. w języku niemieckim. 2) O godności hrabiów w Szląsku. 3) Dzieje narodu polskiego, trzy wydania. 4) Historya drukarń krakow. 1815. 5) Historya biblioteki uniw. Jagiellońskiego 1821. 6) Historya drukarnń w Polsce 1825 i 26. Grammatyka i słowniki w swojem miejscu się przytoczą. Oprócz wymienionych tu dzieł wydawał jeszcze rodzaj dzienników pod tytułem: Miscellanea Cracoviensia, w Krak. zeszytami i wiele pojedyńczych rozpraw innych w pismach peryodyczoych umieszczał. Rok zaś rocznie wydawał Index lectionum univers. Jagiell. Piękny hold oddany pamięci i zaslugom Bandtkiego znajduje się w Kwartalniku naukowym krakow. w Tomie II r. 1835 pod tytułem: Jerzy Samuel Bandtkie w stosunku do społeczności i literatury polskiej. Zygmunt Helcel, znakomity prawnik i pisarz jest autorem téj rozprawy.

Józef Maxymilian Ossoliński hrabia na Tęczynie, ur. się r. 1748 w Woli Mielęckiej. Uczył się u Jezuitów pod Naruszewiczem. Od r. 1764 do 1783 był współpracownikiem pisma pod tytułem: Zabawy przyjemne i pożyteczne. Od r. 1789 do 1783 był członkiem deputacyi galicyjskiej w Wiedniu i od téj chwili ciągle tam mieszkał; w 1808 mianowany rzeczywistym tajnym radzcą; 1809 prefektem nadwornego cesarskiego wiedeńskiego księgozbioru; 1809 otrzymał krzyż komandorski orderu Ś. Szczepana; 1820 uczczony został od ziomków medalem złotym na cześć jego wybitym, za zakład księgozbioru dla miasta Lwowa. W 1825 został wielkim.ochmistrzem królestwa galicyjskiego, a d. 17 marca 1826 r. zakończył życie. Gdyby mąż ten innych swoich prac naukowych nie zostawił, samo to już dzieło: Wiadomości historyczno-krytyczne do dziejów literatury polskiej o pisarzach polskich, także postronnych którzy w Polsce lub o Polsce pisali, oraz ich dziełach, 4 tomy. Kraków 1819 do 1822, zdolne jest ustalić sławę jego. Wśród téj pracy tak pożytecznej dla narodu, pozbawiony wzroku, przywykły

do czynnego życia, zawsze dyktował tłumaczenia starożytnych autorów. W r. 1782 wytłumaczył z łacińskiego L. A. Seneki: O pocieszeniu, ksiąg troje. Warsz. w 4ce. Także Mowy Jerzego Ossolińskiego pradziada swego, tamże 1784. Wieczory Badeńskie. T. Liwiusza: Dzieje Rzymian. Język Ossolińskiego godzien jest wielkiej uwagi. Zaprawiony na dawnych wzorach polszczyzny tak się niemi przejął, że zupełnie odrębny od współczesnych styl sobie utworzył, znać jednak, że ten sposób pisania nie był mu naturalny, ale kunsztowny, i ztąd widać często przesadę, która czytelnika nuży.

Ludwik Sobolewski. Po ukończeniu nauk w uniw. wileńskim był professorem w Kownie, Białymstoku, później wysłany za granicę zwiedził Niemcy i Francyą, za powrotem mianowany adjunktem, nakoniec bibliotekarzem rzeczonego uniwersytetu umarł w Wilnie r. 1829. Mąż niepospolitéj biegłości w naukach filologicznych, w których się kształcił pod przewodnictwem sławnego Grodka. Wydał dla użytku szkół ze stosownemi objaśnieniami Adryankę komedya Terencyusza Wilno 1821. Plauta Amfitro, tamże 1820, wyciąg treściwy z obszernego dzieła Ossolińskiego Wiadomość historyczno-krytyczna dziejów literatury polskiej; umieszczał pisma swoje w Dzienniku wileńskim. Najpoważniejsze atoli prace Sobolewskiego ściągały się do historyi literatury polskiej. Zacząwszy od uzupełnień, do znanego powszechnie dzieła Bentkowskiego, oddał się potém całkowicie gromadzeniu materyałów do historyi literatury w Puławach w Wiedniu w bibliotece Ossolińskiego, którego szczególne względy pozyskał, w Szczosach, w bibliotece hr. Chreptowicza, w Wilnie; ztąd wzrósł ogromny zbiór wiadomości o najrzadszych dziełach polskich ze szczególnym rozbiorem, wielce obszernemi wypisami. Zbiór ten posłużył za główną osnowę nieoszacowanego dzieła Adama Jochera: Obraz bibliograficzno-historyczny literatury polskiej.

Joachim Lelewel profes. uniw. wileń. wydał Bibliograficznych ksiąg dwoje, z których rozebrane i pomnożone zo

stały dwa dzieła J. S. Bandkie Historya drukarń krakow. tudzież Historya biblioteki uniwers. Jagiellońskiego w Krakowie, a przydany katalog Inkunabułów polskich. 2 tomy w 8ce Wilno 1823-1825.

Hieronim Juszyński kanonik i officyał Kielecki, proboszcz w Książu w wojew. krakow, † 23 sierpnia 1830. w dziele swojem: Dykcyonarz poetów polskich tomów 2. w Krakowie 1820, zawarł wiele wiadomości o Polakach do czasów Stanisława Augusta piszących wiersze polskie i łacińskie, umieszczając bez braku każdego, ktokolwiek choćby kilka wierszy napisał.

Szymon Bielski Pijar, urodził się w Krakowie dnia 17 września 1745. Wszedłszy do zgromadzenia poświęconego wychowaniu młodzi r. 1766 pełnił nauczycielskie obowiazki w różnych szkołach, przez zgromadzenie to utrzymywanych. Owoce swojej nauki ogłosił drukiem 1) Wybór różnych poezyi z rymotworców polskich. Warsz. 1808 we 3 tomach, dzieło to w późniejszych wydaniach znacznie poprawione zostało. 2) Vita et scripta quorundam e congregatione clericorum etc. Warsz. 1818. Od wprowadzenia tego zakonu do Polski aż do swoich czasów opisał autor uczonych ze zgromadzenia Pijarów prowincyi koronnéj. Dzieło dobrze napisane i do historyi literatury polskiej mianowicie 18 wieku, dosyć ważne. 3) Historya starego i nowego testamentu, zamykająca w sobie dzieje i obyczaje Izraelitów Warsz. 1817. Historya nowego testamentu z ksiąg pisma św. zamykająca życie i nauka Chryst. i obyczaje dawnych chrześcian. War. 1820. 5) Historya kościoła powszechnego, z dzieła francuzkiego zebrana i do naszych czasów doprowadzona. War. 1819. Katechizm mniejszy i większy Flerego z francuzkiego przełożony. Warsz. 1812 i t. d. Żyć przestał 1825 roku.

Walenty Chlędowski uzupełniał dzieło Bentkowskiego ogłaszając swoje prace w Pamiętniku lwowskim i Haliczaninie. §. 141. Grammatycy i Słownikarze.

Gdy wszystko krzewiło się i wzrastało i uprawa języka ojczystego nie mogła być zapomnianą, by go zachować ty Wiadomości o jycius; pismach X. Juszyńskiego podał dokładniej Ambr. Grabow, Ukiw Bibl. Wark R. 1861.7. II str. 470 el seqq. Wick by inneri powiada iz Juszyn. the bus autorem owej apokryficqnej mowy króla Jana Kazimierza miane, in 194 złożeniu Korony, klórą w dobrej wierze zamiescil Benikowski w Pamiętniku war. szawskim.

w zupełnej czystości. Najwięcej zrobił ks. Onufry Kopczyński. Inni pracownicy są:

Franciszek Bohomolec napisał w języku łacińskim rozprawę o języku krajowym, którą na polski przełożył Xawery Leski chorąży malborski pod napisem: Rozmowa o języku polskim. Warsz. 1758. Wprowadza tu w rozmowie Bohomolec Jana Kochanowskiego, Samuela Twardowskiego i Makarońskiego, jako obrońcę makaronizmów, mięszaniny wyrazów obcych języków w ojczystą mowę. Głównym celem pisma jest okazanie śmieszności tej mody nierozsądkiem nacechowanéj.

Stanisław Kleczewski. Reformat prowincyi Ruskiej prócz kilku dzieł w języku łacińskim napisał dzieło pod napisem: O początku, dawności, odmianach i wydoskonaleniu języka polskiego zdania. Lwów 1767. Biegły w dziejach krajowych zdrowo o swoim przedmiocie rozumuje.

M. Walenty Szylarski nauk wyzwolonych i filozofii doktor podał do druku Początki nauk dla narodowej młodzieży to jest Grammatyka języka polskiego ucząca, a tym samym pojęcie obcych języków, jako to łacińskiego, francuzkiego, niemieckiego, włoskiego i innych ułatwiająca. przez etc. 1770 roku w Lwowie w drukarni J. K. M. Bractwa Stéj Trójcy. Jestto pierwsza i najdawniejsza całkowita grammatyka w języku polskim.

Tadeusz Nowaczyński pijar ur. r. 1717 † 1794; chcąc wykazać, że w polskim języku można używać wierszy nierymowych, na sposób greckiego i łacińskiego wydał: O prozodyi i harmonii języka polskiego. Wars. 1781.

Ks. Michal Dudziński professor poetyki w szkołach Mińskich wydal: Zbiór rzeczy potrzebniejszych do wydoskonalenia się w języku ojczystym służących w Wilnie 1766.

Ks. Franciszek Jezierski napisał z poglądem krytycznym i z wielką starannością dziełko: Niektóre wyrazy porządkiem abecadła ułożone. Warsz 1793.

Onufry Kopczyński (ur. 1735 w Czerniejewie w Gnie