rami medycyny w Wilnie. W 1793 zwiedzał Szwajcaryą, Niemcy, Belgią, Anglią i Szkocyą. W 1795 wrócił do Wiednia a w r. 1797 objął katedrę w Wilnie jako professor chemii i farmacyi. Zaburzenia wojenne 1812 i 1813 oderwały Śniadeckiego od zwykłych zadrudnień, cały się bowiem poświęcił pielęgnowaniu chorych i ranionych, za co w darze otrzymał od cesarza Alexandra I pierścień dyamentowy. W r. 1822 po 25 latach sprawując z jak największą gorliwością urząd professora chemii przy uniwersytecie, wziął uwolnienie ze służby jako emeryt, lecz zaledwie użył dwuletniego spoczynku, z nalegania zwierzchności objął katedrę kliniki i takowéj już do zgonu swego nie rzucił. Umarł d. 11 maja 1838. Dzieła jego tu należą: 1) Początki chemii stosownie do teraźniejszego tej umiejętności stanu etc. Wilno 1800 w 8ce 2 tomy, 2 wydanie 1807 tamże 2 tomy. 3cie wyd. tamże 1816 i 1817 tamże znacznie poprawne. R. 1810 posłał Jęd. Śniadecki w rękopismie do Warszawy: Krótki rys chemii dla użycia szkół w księtwie warszaw., ale takowy nie był przedrukowany. M. Baliński w życiu Śniadeckiego na stronie 32 słusznie pisze: „Słowem początki chemii „pierwszy raz objawiły w kraju nieznaną jeszcze zupełnie ,,naukę i autora ich jako ojca nomenklatury chemicznéj w rodowitym języku ukazały.“ 2) Teorya jestestw ograniczonych. Warszawa I tom 1804, II tom Wilno 1811, 2 wyd. 1838 w III tom. i w ogólnej edycyi dzieł jego w VII tom. Warszawa 1841. Przez napisanie tego dzieła zyskał sławę europiejską.

Alexander hr. Chodkiewicz pułkownik wojsk polskich w 1812 r. kasztelan króles. pols. Członek Tow. War. Przy. Nauk znakomity chemik. Prócz kilku dzieł dramatycznych prozą i wierszem, już originalnie napisanych, już tłumaczonych, szczególniej się odznaczył wydaniem chemii w 7miu tomach Wars. 1816-1820. Umarł w dobräch swoich Młynowie na Wołyniu.

§. 134. Gospodarstwo.

Bezimienny wydał: Gospodartwo prawdami i doświad

czeniem rzeczywistym stwierdzone a do użycia krajowego zastosowane. Warsz. u Pijarów 1787 w 8ce 2 tomy.

X. Teodor Ostrowski Pijar wydał: Roboty około przę dziwa, albo uprawa lnu, konopi i innych roślin do przędzenia zdatnych. Wiadomość o chowie jedwabników tudzież nauka o blichowaniu i maglowaniu płócien. Warsz. 1788 w 8ce.

Gospodarstwo domowe przez Hermana z Nejdenburku za rozkazem J. O. X. Radziwiłła exstarosty powiatu rzeczyckiego na nowo przedrukowane r. 1791 w Wilnie.

Gospodarz Galicyjski, czyli sztuka zbogacenia się w krótkim czasie przez wiejskie i domowe gospodarstwo w 3ch częściach przez H. G. H. w Krakow. 1800 roku. Sztuka ogrodnicza około ogrodów kwiatowych, kuchennych i sadów; z przydatkiem niektórych ciekawych i użytecznych wiadomości sekretnych w Łucku 1803 w 8ce, 2gie wyd. 1819.

Wojciech Gutowski szef artyleryi wojsk księstwa warszaw. wydał: 1) Dziennik ekonomiczny Zamojski zawierający naukę ekonomiczną w systematycznym związku ułożoną; Technologią to jest o przerabianiu wszelkich produktów na zysk i użytek gospodarzy, mechanizm i budownictwo wiejskie, to jest o narzędziach i machinach gospodarskich i t. d. z objaśnieniem na figurach, uwiadomienia o sposobach gospodarstwa zagranicznych narodów, nowe doświadczenia, wynalazki i t. d. w Zamościu w 8ce 18 tomików. 2) Kutechizm ekonomiczny dla włościan albo nauku przez pytania i odpowiedzi o rolnictwie, ogrodownictwie, sadownictwie, o utrzymaniu bydła, koni, rożnych trzód, drobiu, o ekonomii domowej. Warsz. 1806 w 8ce 383 str.

Alexander hr. Potocki był ministrem policyi za księstwa warszawskiego, nakoniec senatorem wojewodą † 1810 przełożył z francuz. O płodozmianach czyli nauka ustanowienia kolejnego porządku w zbiorze ziemiopłodów. Warszawa 1805 w 8ce.

Książe hr. Łodzia Poniński wydał Ekonomika polska czyli

wiejskie gospodarstwo krajowe w r. 1805 napisane. Warsz. 1807 w 8ce 2 tomy.

Ludwik Plater napisał: Rzecz o gospodarstwie leśnem. Wilno 1807 w 8ce.

Fran. Borg. Piekarski wydał, Ziemiaństwo krajowe. Kraków 1809 w 8ce 2 tomy.

Karól Gloc obywatel ziemski w Kaliskiem napisał: Przyjaciel wiejski czyli doświadczane rady i lekarstwa jak wieśniacy choroby bydła rogatego rozpoznawać i ratować mogą. Kalisz 1811 w 8ce.

Stanisław Wodzicki (prezes Rplitéj krakow.) wydał: O hodowaniu, użytku, mnożeniu i poznawaniu drzew, krzewów, roślin i ziół celniejszych ku ozdobie ogrodów przy zastosowaniu do naszej strefy. Kraków 6 tomów 1818 i następ.

J. Zieliński wydał r. 1817 w Łomży: Ogrodownictwo praktyczne, czyli sposób hodowania jarzyn, drzew owocowych i kwiatów, bez pomocy doskonałego ogrodnika. Gazeta wiejska czyli wiadomości gospodarczo-rolnicze, na rok 1817-1819 przez F. ks. Gross zebrane 3 tomy w Warszawie.

J. Barciszewski ogłosił: Zasady ocenienia dóbr ziemskich. Warszawa 1820.

§. 135.

W lekarskiém pismiennictwie odznaczyli się mężowie:

Andrzej Krupiński proto-medyk w Galicyi wydał: Opisanie chorób powszedniejszych, ich leczenia i osobliwszych uwag etc. zebrane. Lwów 1775 2 tomy.

Wejchardt Teodor, nadworny lekarz króla Stanisława Augusta wydał: Rada dla matek, względem zapobieżenia różnym słabościom i chorobom, którym dzieci od urodzenia swego podlegać mogą. Warsz. 1782. Dykcyonarz powszechny medyki, chirurgii i sztuki chodowania bydląt czyli lekarz wiejski, 9 tomów w 12ce. Warsz. 1788—1793.

Czerwiakowski Józef Rafał, ur. 1744 21 maja † 5 lipca 1816, jeden z najznakomitszych chirurgów polskich swego

czasu. Napisał dzieła: Wywód o narzędziach cyrulickich 1779. 2) O szlachetności, potrzebie i użytku chirurgii. Kraków 1791. Chirurgia systematyczna we 12 tomach, z których 4 tylko wydrukowane zostały.

Perzyna Ludwik zakonnik Braci Miłosierdzia napisał: Lekarz dla włościan. w Kaliszu 1793. 2) Nauki cyrulickiej krótko zebranej etc. Kalisz tom. 2 1792.

Jakób Szymkiewicz zbogacił liter. polską medyczną wydaniem dzieła: Nauka chirurgii teoretycznej i praktycznéj. Wilno 1806 tom. 2.

Celiński Józef urodzony w Warszawie 1779 † tamże 1832 wydal: Farmacya, czyli nauka doskonałego przygotowania lekarstw z trzech królestw natury wybranych. Warszawa 1811, 2 tomy.

Franciszek Brandt urodził się w Warszawie 1777 +21 września 1837 wydał: Nauka o muszkułach etc. Warsz. 1810. Osteologia i syndesmologia. Warsz. 1814. Spandmologia. Warszawa 1815. Angiologia i Newrologia. Warszawa 1816.

Frejer Jan Bogumił urodził się w Siedlcach 1778 +18 listopada 1828, wydał: Materya medyczna, czyli nauka o sposobie skutkowania środków lekarskich. Warsz. 1817, 2 tom.

Józef Czekierski urodził się w Warsz. 1777, † dnia 20 czerwca 1827 u wód w Marienbadzie. Wydał: Chirurgii Tom 4. Warsz. 1817.

August Ferd. Wolf rodem z Leszna, † 1846 we wsi Gołuchowie mając lat 84. Wydał: Rys sztuki leczenia, czyli terapia ogólna i szczególna. Warsz. 1818, 2 części.

Hyacynt Dziarkowski wydał: Poradnik domowy. War. 1819, 2 części.

Walenty Szacfajer przetłumaczył z niemieckiego: Dra Felixa Paulizkiego, Medycyna dla ludu wiejskiego, zawierająca przepisy rozsądnego pielęgnowania zdrowia i leczenia zwyczajnych chorób, małą liczbą środków lekarskich, a szczególniej przyzwoitém zachowaniem się; służąca

plebanom, felczerom i rozsądnym gospodarzom, vsobliwie w okolicach, które lekarzów nie mają. Wilno 1818, 2 tom. Wyd. 2, 1828, 1830 i 1845.

§. 136.

Nauki matematyczne i astronomiczne wzniosły się do najwyższego stopnia.

Patrycyusz Skaradkiewicz Pijar rodem z Krakow. żyjący od r. 1738 do 1777. 1) Arytmetyka czyli nauka o rachunkach sposobem łatwym i do wyższej matematyki reguł przystosowanym zebrana. Warsz. 1766 Ɛce. 2) Geometrya czyli nauka o ziemiomiernictwie ku snadniejszemu wyższej matematyki poznaniu służąca z przystosowanemi do zażycia onéjże W praktyce sposobami krótko zebrana. Warsz. 1774 w Sce przedruk 1776.

Józefat Węgleński ze Zgromadzenia pijarskiego, żyjący od r. 1730-1795, wydal: Algebra początkowa przykladami arytmetyki objaśniona dla szkólnej młodzi. Warsz. 1775 8ce.

Andrzej Ustrzycki Pijar rodem z województa ruskiego żyjący od 1739-1783 wydał: Algebra czyli nauka o naukach literalnych porządkiem do każdego zrozumienia przystosowanym we 2ch częściach ułożona, a ciekawemi i użytecznemi przykladami objaśniona. Warsz. 1778 w 8ce. Prócz tej dobrze napisanej Algebry wydał polskie tłumaczenie dzieła w szkołach polskich używanego: Selectae e profanis scriptoribus, pod imieniem swego ucznia hr. Komorowskiego starościca ochockiego, pod tytułem: Wybrane z starożytnych świeckich pisarzów dzieje z zdaniami i wyrokami mędrców o powinnościach ludzkich, we dwóch częściach zawarte. Warsz. w 12ce 2 tomiki.

Andrzej Gawroński ur. się we wsi Wielkipiasek w Sandomirskiém r. 1744, † jako biskup krakow. 1813. · Początkowe nauki pobierał w Sandomirzu, a kończył takowe w uniwersytecie we Wiedniu. Zrobiwszy wielki postęp w matematyce i astronomii, po ukończonym kursie, biegły w językach; łacińskim, niemieckim, francuzkim, włoskim i angielskim obrał sobie stan duchowny i jechał do Rzymu na