Pommerns aus der Zeit Boguslafs X. Berlin 1858 wydane przez Dra Klempina archiwistę prowincyalnego. Dodać tu należy, że Dr. Fabricius, wydaje materyały i dyplomata do historyi słowiańskiego księstwa Rugii pod książętami krajowymi: Urkunden zur Geschichte des Fürstenthums Rügen unter den eingebornen Fürsten. Berlin 1858.

AUGUST MOSBACH zebrał i wydal: Wiadomości do dziejów polskich z Archiwum prowincyi szląskiej, Wrocław nakladem autora 1860.

WOLAŃSKI W Dodatku tygodniowym do Gazety lwowskiej wychodzącym umieszcza dokumenta historyczne, nadania, ugody itp. które z Archiwów tutejszych wydobywa. Dla dyplomataryusza nieprzebrane skarby.

§ 140. Dzieje piśmiennictwa polskiego. Celniejsze miejsce zajmują:

1) JAN POPLINSKI odbył nauki w gimnaz. pozn. skąd udał się na uniwersytet do Wrocławia a potém do Berlina. Po odbyciu nauczycielskiego egzaminu i roku próby w Poznaniu, r. 1823 przeniesiony został na professora literatury i języka polskiego do król. gimn. w Lesznie. Tu gorliwie dopełniał swoich powinności, i tu po krótkiej chorobie d. 17 marca 1839 dokonał życia swego. Śmierć tak niespodziewana, tak wczesna bo w samej wieku męskiego sile, nietylko rodzinę ale wszystkich co piękne jego duszy i serca przymioty znali, zasmuciła. Wszystkie wolne chwile dobru powszechnemu poświęcał. Wydał prócz innych Nowe wypisy polskie t. 2 Leszno 1838. Część 2ga zawiera historyą prozy; jestto wyborna książka dla poczynającej młodzieży.

2) MICHAL WISZNIEWSKI Ur. 1794 w Firlejowie w Galicyi, początkowe nauki pobierał we Lwowie, a wyższe w liceum krzemienieckiem i edynburskim uniwersytecie, 1818 do 1822 bawił we Włoszech, Paryżu i Edynburgu, 1823 i 24. Professor filozofii w Krzemieńcu, 1825 przepędził rok dla poratowania zdrowia we Włoszech i południowej Francyi, 1830 wezwany do krakow. uniwers. wykładał historyą powszechną

i hist. literat. powsze. nakoniec literaturę polską. W roku 1848 wyjechał za granicę i obecnie bawi w Genui. Najważniejszém i najobszerniejszém jego dziełem jest: Historya literatury polskiej, której sam 8 tomów wydał. 9ty zaś i 10 tom obejmujący w sobie spis autorów wymienionych w tych dziesięciu tomach nowy nabywca drukiem ogłosił w Krakowie 1857. Wiszniewski słusznie uważa, że to co dotąd mianowano dziejami polskiej literatury, było tylko przygotowaniem do jej utworzenia. Dla tego wziął się do gruntowniejszego i krytyczniejszego opracowania dziejów naszego piśmiennictwa i z chlubą dla siebie, z pożytkiem dla ogółu część zamierzonej pracy wykonał. Wiszniewski także wydał dzieło treści filozoficznej pod napisem: Bakona metoda tlomaczenia natury, wyłożył i przydał wiadomość o Sędziwoju, alchemiku polskim. Krak. 1834. Ciekawe jest także Wiszniewskiego dziełko Charaktery rozumów ludzkich, Krak. 1837 wyd. 2gie pomnożone i przejrzane, Krak. 1842. Wydal: Pomniki historyi i literatury polskiej tom. 4, Krak. 1835 zawierające ważne zasoby dziejowe. Napisal dla pożytku kształcącej się młodzieży: O rozumie ludzkim jego siłack, przymiotach i sposobach kształcenia, Warsz. 1848. Nakoniec opisał swoją Podróż do Włoch, Sycylii i Malty 2 tomy z 12 staloryt. Warsz. 1848. Wszystkie wspomnione dzieła pisane są ślicznym językiem polskim.

3) WACŁAW MACIEJOWSKI wydał dzieło Historya literatury polskiej do końca 17go wieku, 3 tom. Warszawa 1848. Dzieło znakomitej wartości obejmujące wiele i zupełnie nowych faktów.

4) JAN MAJORKIEWICZ urodził się w miasteczku Płońsku, nauki pobierał w gimnazium płockiém, w kursach prawnych w Warszawie, w uniwers. moskiewskim. + 1847. Będąc w Moskwie napisał dzieło w 2 tomach p. n. Historya serca i rozumu (uczucia i wiedzy). Wróciwszy z Moskwy, w wydziale sprawiedliwości zaledwie rozpoczął nowy zawód życia, choroba przykuła go do śmiertelnego loza, rozpoczął właśnie druk swego dziela: Literatura polska w rozwinię

ciu historyczném. Po zgonie Majorkiewicza księgarz G. Sennewald nabywszy pozostałe rękopisma wydał w 5ciu tomach. Tom I Literatura polska w rozwinięciu historyczném, 2gie wydanie. Tom II i III Historya serca i rozumu 1851 z wizerunkiem zmarłego autora. Tom IV mieści Rozprawy naukowe i nową metodę uczenia geografii. Tom V Przejazdki po kraju, i rozbiory dzieł pisane dla przeględu naukowego. Majorkiewicz posiadał wiele zdolności, ale potrzebowały one należytego rozwinięcia, którego tylko dlugiem kształceniem się nabywamy. W hist. lit. okazał sąd niewytrawny, nie ocenił należycie ani całości, ani szczegółów, lubo wyznajemy, że w niejedném miejscu sądzi trafnie, a, w wielu rzeczach przebija się prawdziwy talent.

5) KABÓL MECHERZYŃSKI. Dr. filoz. professor naprzód przy liceum s. Anny, a potém w uniwersytecie Jagiellońskim. W r. 1829 napisał rozprawę: 1) Swiadectwa uczonych krajowych i postronnych o kwitnącym stanie nauk w Polsce w wiekach dawniejszych. (Tom XIII Roczn. Tow. Nauk. Krak.). 2) 1833 wydał: Historyą języka łacińskiego w Polsce. 3) 1841. Prawidla pisania. 4) O rządzie Radzieckim (w Tyg. lit. 1842). 5) O mieszczanach krakowskich (tamże 1842). 6) 1844. Historya języka niemieckiego w Pol sce, dalej w programie liceum św. Anny: porównanie języka niemieckiego i francuzkiego z polskim, gdzie wyższość ostatniego udowadnia. Rozprawa: O tragedyi Kochanowskiego. Odprawa posłów greckich (w Bibliot. Warsz.). O magistratach miast polskich a w szczególności Krakowa, 1845. W r. 1851. Przegląd literatury ludów wschodnich, poezyi greckiej, średniowiecznej, polskiej XVI i XIX wieku. O wymowie politycznej w Polsce (w Rocz. Tow. Nauk. 1853 zeszyt II). O duchu i dążności literatury polskiej w XVI wieku (w Rocz. Tow. Nauk. Krak. rok XIX). Obecnie wydaje Historyą wymowy w Polsce. Tom I roku 1856. Tom II 1858. Tom III 1860. Tom IV wkrótce prassę opuści. Praca ta należy do dzieł, które każdy lubownik literatury i rzeczy ojczystych winien pomieścić w pierwszym

rzędzie swego księgozbioru. Pozostanie ona chlubą dla autora, korzyścią dla nauki, wskazówką i ułatwieniem dla trudu następnych pisarzy w tym kierunku.

6) K. W. WOJCICKI wydał: Historyą lit. pol. w zarysach tomów 3 Warszawa 1845. 2gie wydanie poprawne i pomnożone w tomach 4ech. 1szy i 2gi 1859, 3ci i 4ty 1860 w Warsz. w 8ce większej. Przeznaczył ją autor do wszechstronnego obeznania się z literaturą nietylko przez opowiadanie jej biegu, ale nadto przez wystawienie wypisów z autorów o których mówi; jestto więc niejako środkiem pomiędzy historyą literatury a wypisami.

7) LUDWIK KONDRATOWICZ (Władysław Syrokomla) wydał: Dzieje literatury w Polsce od pierwiastkowych do naszych czasów. Wilno 2 tomy 1852. Dotychczas niedokończone. W nich jasno i przystępnie opowiada autor dzieje oświaty, bez żadnych błąkań i dalekiego zapuszczania się, lubo jest poetą, tylko niewątpliwe fakta pod rozwagę bierze, jakich Maciejowskiego piśmiennnictwo, pelne poglądów krytycznych, obficie dostarcza.

8) LESLAW Łukaszewicz † 17 maja 1850. Bardzo przysłużył się uczącej młodzieży wydaniem treściwem Rysu dziejów piśmiennictwa polskiego, którego kilka wydań za życia swego w Krakowie ogłosił 1836. 38. (48). 50. W r. 1857 wyszło przejrzane i pomnożone. Pożyteczna ta praca przystępnie napisana odznacza się trafnym sądem i systematyczném uporządkowaniem; szkoda że całkiem wypuszczeni pisarze polscy po łacinie piszący, bo przez to szczerba w obrazie rozwoju umysłowości naszej powstała.

9) M(AXYMILIAN) Ł(Yszkowski) dyrektor G. R. Warsz. wydał: Krótkie wiadomości z dziejów piśmiennictwa polskiego. Warsz. 1855. Dzieło to pracowicie zebrane z korzyścią dla młodzieży użyte być może.

10) E. DEMBOWSKI skreślił: Piśmiennictwo polskie w zarysie. Poznań 1845. w 8ce, str. 408.

$141.

poezyi.

Pisarze rozważający teoryę prozy i

1) MAURYCY MOCHNACKI († 1834) powziął myśl wykazać stanowisko nowoczesnej literatury polskićj, uskutecznił ten zamiar po części w dziełku O literaturze polskiej w wieku XIX. Warsz. 1830. 2gie wyd. Poznań 1844.

2) Bezimienny w rozprawie: Nowa epoka poezyi polskiej, rozwinął wzniosłe pojmowanie poezyi swojskiej i z tego stanowiska ocenil nowoczesnych poetów polskich.

3) J. I. KRASZEWSKI wydał: Studya literackie. Wilno 1942, także Nowe studya literackie 2 tomy. Warsz. 1843. Pelne zdrowych rad i przestróg tyczących się piśmiennictwa ojczystego z wielkim talentem opracowane. Zalować należy, że dalej tej głębokiej pracy nie poprowadzil: studya te przecież zastąpićby mogły katedrę literatury polskiej. Spodziewamy się, że nasz autor o dalszym ciągu tych studyów nie zapomni.

4) HIPOLIT CEGIELSKI professor przy gimnazium poznańskiem S. M. Magdaleny wydał: Nauka poezyi zawierająca teoryą poezyi i jej rodzajów, oraz znaczny zbiór najcelniejszych wzorów poezyi polskiej, do tego zastosowanéj. Poznań 1845. 2gie 1851. 3cie wyd. 1860. Autor chcąc odpowiedzieć dzisiejszemu stanowisku nauki i potrzebom młodzieży, korzystał z dzieł swojskich i obcych. Zasługi szukał w usystematyzowaniu prawd i zasad teorycznych, w uporządkowaniu rodzajów i gatunków poezyi, tudzież w doborze wzorów stosownych. Tylko teoryą rytmiki polskiej, jako owoc własnego badania i próbę nowych pomysłów, podaje pod sąd publiczności, zwracając uwagę na ważną tę stronę zewnętrznéj piękności poezyi naszéj.

5) EMILIAN RZEWUSKI wydal: Studia filozoficzno- literackie. Warsz. 1847.

6) FR. HEN. LEWESTAM wydal: Roczniki krytyki literackiej. Obraz najnowszego ruchu literackiego w Polsce. Warsz. 1859. Obraz ten obejmuje przeglądy krytyczne pism, tak prozą jak wierszem i dzieł ściśle naukowych. Są to rozbiory ogłaszane w pismach codziennych, tu zebrane razem.