Obrazy na stronie
PDF
ePub

dał: De Silesiis eruditis etc. Lipsk. 1707 w 4ce. Pracowicie tu zebrany opis życia i wyliczenie pism rozmaitych uczonych, których wielu do nas właściwie należy, bądź przez przyjęcie Polski długim w niej pobytem za swą prawie ojczyznę.

Brauna Dawida rodem z Prus żył od 1664 do 1737. Był burgrabią malborskim, pozniej kommissarzem wojennym artyleryi koronnéj polskiej, w którymto obowiązku zjednawszy sobie względy króla Augusta II udarowany od niego został majętnością pod Malborgiem. Lecz gdy artylerya ta w r 1704 dostała się w ręce szwedzkie przeszedł Braun w służbę pruską, został konsiliarzem i nadwornym intendentem zastawnemu domowi Brandenburskiemu Elblągskiego terrytorium. W r. 1720 uwolniony od publicznego obowiązku, w prywatnym stanie zakończył swe życie pod Elblągiem. Dzieło jego: De scriptorum Poloniae et Prusiae Historicorum et virtutibus et vitiis. Coloniae 1723 w 4ce. Toż dzieło wyszło pod tytułem Catalogus bibliothecae Braunianae. Gedani 1739 w 4ce i nie jest nowem tylko tytuł odmieniony i jedna karta przedmowy, całe zaś dzieło z początkowego wydania nietknięte.

Godfryda Lengnicha prof. Gdańsk. (o którym obacz wyżej między historykami i prawnikami) Polnische Bibliothek etc. 1718. w 8ce. Było to pismo peryodyczne, którego wyszło 10 Numerów czyli 2 tomy.

Jakóba Wojta De incrementis studiorum per Polonos et Prussos. Lipsk 1723 w 4ce.

Samuela Lauterbacha rodem ze Wschowy w Wielkopolsce, żył od 1962 do 1728 będąc kaznodzieją w mieście rodowem a nakońcu seniorem zborów ewangielickich wielkopolskich. Wydał: Ariano Socinismus olim in Polonia etc. Lipsk 1725 w 8ce.

Jana Daniela Hoffmana (professora szkół elblągskich) De typographiis in regno poloniae et M. D. Litvaniae etc. Gdańsk 1740 w 4ce.

Efraima Oloffa, rodem z pod Warszawy, professor

[ocr errors]

w Toruniu a później kaznodzieja w Elblągu żył od roku 1685 do 1735 wydał: Polnische Liedergeschte etc. Gdańsk 1744 w 8ce.

Ringeltaubego. C. Frid. kaznodzieja ewangelicki w Elblągu wydał: Nachricht von der polnischen Bibeln. Gdańsk 1744 w 8ce.

Więcej szczegółowe wiadomości podali:

Józef Alexander książe Jablonowski wojewoda nowogrodzki, który umarł 1776 r. w Lipsku. Oprócz innych pism Zabłonowski wy, pozostawił do bibliografii: 1) Ostafi po polsku, Eustachius dal Lakije po facime dziecka po lacinie, Placyd po świecku, życie którego świętego z poWojciedru, które wyważnych autorów zebrane etc. tudzież nauka o wierszach To Warhawie i wierszopisach polskich wszystkich przydana we Lwowie 1751 176.4.fol. Ten spis poetów polskich jest dziełem Józefa Załuskiego dykowane papie który go poprawiwszy i pomnożywszy wydał potem w łacińżowi klemsown XIII. (06. Przewodnik skim języku p. n. Bibliotheca poetarum etc. 2) Museum hawk.ilibr.I polonum etc. Lwów 1752 w 4ce. Autor wypisuje w po18791..66). rządku alfabetycznym pisarzy polskich i ich dzieła, ale bardzo niedokładnie, i z wielą omyłkami.

Józef Jędrzej Załuski (ur. r. 1701 z Alexandra woj. rawskiego i Teresy Potkańskiej; doskonalił się w naukach za granicą. W stanie duchownym piastował różne godności w ojczyznie i we Francyi, i sprawował referendarstwo koronne, od r. 1758 bisk. kijowskim i czerniechowskim; że na sejmie 1766 i 8 występował przeciw różnowiercom, wywieziony był z kraju, dokąd powrócił dopiero 1773. Książnicę, składającą się z rękopisów i dzieł najrzadszych Polski dotyczących, którą zbierał od młodości, przeznaczył na pożytek narodu 1746. Była ona otwarta w Warsz.; dopiero 1795 wywieziono ją do Petersb. i wtedy obejmowała 262,640 dzieł a 24,574 rycin; † 9 stycz. 1774). Wypracował on bibliografią polską powszechną olbrzymie dzieło, lecz nadzwyczajne okoliczności wydać mu go samemu nie dozwoliły, a po nim nikt o tém nie pomyślał. Ogłosił w tym przedmiocie naprzód: Programa literarium ad bibliophilos; typothetas et bibliopegos, tum et quovis

liberalium artium amatores. War. 1732; chociaż napis laciński, jednak osnowa napisana po polsku; a potém Biblitheca poeturum polonorum, qui patrio sermone scripserunt, War. 1752. Ulamek zaś z owego wielkiego pomiędzy 1768 a 1773 z pamięci wierszem miarowym ułożony, przez Epif. Minasowicza sprawdzony, wydał Józef Muczkowski p. n. Biblioteka historyków, polityków. prawników i innych autorów polskich lub o Polsce piszących, Krak. 1832, dodawszy objaśnienia i przypiski.

Jan Daniel Janocki, urodził się w r. 1720 w Wielkopolsce w miasteczku Międzychód (Birnbaum), prawdziwe jego imie rodzinne było Jenisz, którego zaniechał używać przyjąwszy natomiast nazwisko Janockiego; później odmienił także i wyznanie ojczyste ewangelickie na katolickie. Pracował zaś ciągle przez lat 30 przy bibliotece Załuskich, któréj był pierwszym bibliotekarzem, otrzymawszy także kanonią skarbimierską a później kijowską i probostwo babimostkie. W r. 1778 zupełnie wzrok utracił, umarł zaś r. 1780. Jako zbieracz materyałów do bibliografii jest pełnym zasług, ale pisma jego są bez dostatecznej krytyki bo wychwalają prawie wszystkich autorów. Dzieła jego noszą tytuły: 1) Kritische Briefe etc. Drezno 1743 w 8ce. 2) Literarum in Polonia Instauratores w Gdańsku 1744 w 4ce. 3) Literarum in Polonia propagatores. Gdańsk 1746 w 4ce. 4) Nachricht von raren polnischen Büchern. Drezno 1747 w 8ce. 2ga część w Wrocławiu u Korna 1748. 3cia, 4ta i 5ta tamże w 1753. Wszystkie bywają w jeden tom oprawne. 5) Polonia literata nostri tamporis w Wrocławiu 1750 do 1756 4 części w 8ce. 6) Specimen Catalogi Codicum manuscriptorum bibl. Zaluscianae. Drezno 1752 w 4ce. 7) Lexicon der jetzt lebenden Gelehrten in Polen. Wrocł. 1755 w 8ce 2 części. 8) Polnischer Büchersaal. Wrocł. 1756 w 8ce. 9) Excerptum polonicae literaturae. Wrocł. 1764 do 1766 w 8ce 4 części. 10) Musarum Sarmaticarum specimina nova. Wrocław 1771 w 8ce. 11) Sarmaticae + Madzwyczaj zajmującą biografia Jano diego podal Hairol Estreicher whomis XV Roynikalow.nauk. bwak.

literaturae nostri temporis fragmenta. Wrocław i Lipsk 1773. 12) Janociana sive clarorum atque illustrium Poloniae auctorum etc Warszawa i Lipsk 1776 do 1779 2 tomy. Trzeci zaś tom wydał Bogumił Linde w Warszawie u Pijarów roku 1819 w 8ce.

Wawrzyniec Micler de Kolof czując potrzebę pisma peryodycznego zaczął je wydawać naprzód w języku niemieckim, a potem w łacińskim. Pierwsze wychodziło pod tytułem Warschauer Bibliotek. Warsz. 1754 w 8ce wyszło tylko 4 części, brak pokupu dalszy c.ąg dzieła wstrzymał. Drugie ma tytuł: Acta literaria etc. 1755 w 4ce. Wtem piśmie znajduje się rozbiór dzieł nowo wychodzących, doniesienia o księgach świeżo wydanych, tudzież życia niektórych znakomitych Polaków i rozprawy w materyach fizycznych lub lekarskich.

§. 108. Gramatyka i Słownikarze. Badania ję, zykowe kilku przedstawiają pracowników, nie tyle mających zasługi około pojęcia ducha polskiej mowy, jak około gromadzenia zasobów do bliższego poznania języka, ztąd w owym czasie lepsze są słowniki niż grammatyki i więcej się pisarze pierwszymi niż drugiemi zajmowali, zasługują na wspomnienie Franciszek Meniński, zwany w języku francuzkim Mesgnien urodzony w r. 1623 podobno w Lotaryngii, z Polski udał się do Wiednia i tu na dworze cesarza, pełnił obowiązki pierwszego tłomacza wschodnich języków. Napisał Grammatica seu institutio polonicae linguae in qua etimologia, syntaxis et reliquae partes omnes exactae tractantur. Gdańsk 1629. Prócz téj wydał także grammatykę włoską i francuzką dla Polaków i ogromny słownik wschodnich języków w którym jest i polski wykład, oraz grammatykę turecką. Adam Stylla wydał w Krakowie r. 1675 Grammatica polono, italica, abo sposób łacny nauczenia się włoskiego języka, krótko gruntownie etc. Konstanty Szyrwid Jezuita wydał: Dictionarium trium linguarum in usum studiosae juventutis. Wilno 1677. (Pięć razy przedrukowany, ostatni

raz w Wilnie 1713. Jestto słownik z polskiego na łaciński i litewski język.

Marcin Dobracki z sandomirskiego, zniszczony przez wojnę szwedzką, przeniósł się około r. 1659 do Wrocławia, gdzie trudnił się nauczycielstwem, później był sądowym pisarzem w Brodnicy, gdzie i umarł r. 1681. Pozostawił a) Goniec grammatyki polskiej, seu Curier der polnischen Sprache Oleśnica 1668. b) Polnische Sprachkunst, tamże 1699. c) Kancellarya polityczna, Gdańsk 1665. d) Wydworny polityk, Oleśnica 1664. e) Spiżarnia duszna, Oleśnica 1671. f) Polnische Hofmanier, Gdańsk 1690.

Aron Bliwenitz kaznodzieja niem. w Toruniu † 1701 wydał w języku polskim, Tabellam grammaticae polon. Toruń 1681.

Bartłomiej Kazim. Malicki napisał Tractatus ad compendiosam cognitionem linguae polonicae. Kraków 1699. Tenże Malicki wydał Lexikon francuzko-polski w Krak. 1701.

Abraham Troc rodem z Warszawy wydał około roku 1740 w Lipsku Słownik francuzko-polski niemiecki w 2 tomach, trzeci z polskiego na francuzki i niemiecki, kilkakrotnie przebijany. Tom czwarty niemiecko-polski przez ks. Moszczeńskiego został ułożony, ale jest mniejszej wartości Na czele swego słownika położył Troc naukę polskiego czasowania, która się wtedy od powszechnej różniła.

« PoprzedniaDalej »