p. Jaraczewskiej, a styl odznacza się jasnością, dobitnością i mężkością.

5) CHODZKO JAN ur. w r. 1777 † 1851 w Mińsku, którego życiorys skreślił Dominik Chodźko (w Tece wileńskiej 1858 N. V.). Wizytator szkół wileńskich i mińskich. Dzielo jego w r. 1821 drukiem ogłoszone pod tytułem: Pan Jan ze Swisłoczy, kramarz wędrujący, uznane za elementarne dla szkół parafialnych. Nauka, oświata i poprawa moralna włościan litewskich głównie jest miana na celu w tém dziele. W r. 1837 Chodźko wydawać zaczął w Wilnie zbiór swoich pism rozmaitych. Trzy tomy zajmują komedye naśladowane z p. Scribe, trzy zaś drugie powieści z końca XVIII wieku, przedstawiając trafne obrazy w śród których autor młodość swą przepędził. Napisał także wierszem dwie tragedye oryginalne: Bolesław Krzywousty, która była wystawiona i Krakus pierwszy książę polski.

6) MICHAL GRABOWSKI jeden ze znakomitych pisarzy, zamieszkały na Ukrainie. Zaczął literacki swój zawód od: Myśli o literaturze polskiej i melodyi ukraińskich umieszczonych w Dzienniku Warszawskim 1828 r. Odznaczył się pod nazwiskiem Edwarda Tarszy: Koliszczyzna i stepy, Wilno 1837. Stannica hulajpolska tamże 1841 5 tomów. Tajkury tomów 4, Wilno 1845. Pan starosta kaniowski obraz powieściowy historyczny w 3ch rozdziałach, Warszawa 1856 w 16. Pamiętniki domowe, Warszawa 1845. Koliszczyzna należy do najpiękniejszych powiastek polskich dziejowych.

7) WE. KAZIM. WOJCICKI. Urodził się w Warszawie 1807. Pobierał nauki u XX. Pijarów i w uniwersytecie warszawskim. Od r. 1828 jako współpracownik Dziennika warszawskiego wstąpił w zawód literacki. Jest on jednym z najczynniejszych literatów naszych, od młodości odkopuje skarby. przeszłości i licznemi utworami wzbogaca piśmiennictwo nasze. Dzieła jego powieściowe są: Kurpie 2 tomy, Lwów 1834. Klechdy starożytne 2 tomy, Warsz. 1837. Stare gawędy i obrazy 4 tomy, Warsz. 1840. Zarysy domowe 4 tomy, Warsz. 1842. Domowe powiastki i wizerunki 2

tomy, Warsz. 1846. Niewiasty polskie, Warsz. 1845. Obrazy starodawne, Warsz. 1843. Domowa powieść 2 tomy, Mohilew 1854. Prócz tego wydał, Przysłowia, z wyjaśnieniem źródła początku, oraz sposobu ich użycia 3 tomy, Warsz. 1830. Przypowieści starożytne z 15, 16 i 17 wieku, Warsz. 1836. Pieśni ludu Bialochrobatów etc. 2 tomy, Warsz. 1836 i 37. Biblioteka starożytna 6 tomów, Warsz. 1843 2gie wydanie r. 1854. Teatr starożytny w Polsce 2 tomy, Warsz. 1841. Statuta polskie króla Kazimierza w Wislicy złożone, Warsz. 1847. Pamiętniki do panowania Zygmunta III z rękopismu z facsimilami 2 tomy, Warsz. 1846. Jerlicza Joachima latopisiec etc. 2 tomy, Warsz. 1853. Wydzga Jan Stefan i jego pamiętnik, Warsz. 1852. Archiwum domowe do dziejów literatury krajowej z rękopismów i dzieł najrzadszych zebrane, Warsz. 1856.

8) JÓZEF IGNACY KRASZEWSKI komuż z czytających po polsku nie jest znanym? jak z rogu Amaltei sypią się z jego pióra przeróżne pisma, dzieła i rozprawy. Jestto najplodniejszy ze spólczesnych pisarzów polskich. Aby dać wyobrażenie jak jest obfity w pisaniu, dosyć nadmienić, iż pokoniec r. 1860 napisał i wydał 170 tomów dzieł po największej części z obrazów domowych i historycznych a wszystkie są niemal niepospolitej wartości. W r. 1860 w Wilnie wyszły Metamorfozy obrazki w 3 tom. Historya kółka w plocie 1 tom w 12ce. Jako redaktor Athenaeum wydał 60 tomów tego pisma, mieszczącego w znacznej części jego własne prace za które zasługuje na wdzięczność, i cześć należytą. Dzieła Kraszewskiego są wiernem odbiciem epoki, którą przeżył, jest zarazem ich wadą i przymiotem. Wadą, jeżeli chcemy w nim widzieć człowieka pisarza poświęconego jednéj idei, pragnącego przeprowadzić pewne zasady oparte na niewzruszoném przekonaniu, którego żadne wpływy współczesnych a zwykle zmieniających się opinii zachwiać nie są zdolne; przymiotem, jeżeli zwłaszcza jako w powieścio pisarzu, pragniemy mieć wierne źwierciadło społeczności w której żyje, której pozwala, że tak powiemy, przeglądać się w swoim du

chu, biorąc z niej, absorbując wszystko, nic jej nie oddając ze siebie. Dla przyszłego historyka naszych czasów (jeżeli te czasy znajdą historyka) dzieła Kraszewskiego będą materyalem nieocenionym, kopalnią niewyczerpaną. Od chwili jak autor Czterech wesel i pana Karóla, Ulany i Bondarczuka, Dziwadeł i Chorób wieku; tłumacz Bialego domu i Andrzeja Chenier, wziął pióro do ręki ileż zmian zaszło w wyobrażeniach, pojęciach, opiniach; wrażliwy, że się tak wyrazim talent Kraszewskiego wszystkie kolejno te wyobrażenia, pojęcia, opinie przedstawiał. Nikt tak nie zna albo raczej nie poczuwa społeczeństwa naszego jak Kraszeski, malo kto lepiej je maluje. Lecz gdyby był on tylko malarzem swojego czasu i swoich ludzi, gdybyśmy na jego utwory tylko jako na dzieła sztuki patrzeć mogli, nie mielibyśmy mu nic do zarzucenia, ale autor Chorób wieku występuje jako sędzia swojej epoki. Liczy cierpienia nasze, otwiera rany, zapisuje upadki i wysilenia, aby co najwięcej litować się nad nimi. O nim to jeden ze znakomitych naszych pisarzy dał zdanie: „Kraszewski wystąpił ze swoim górującym talentem i wyprowadził nas w powieściach swoich z choroby zapatrywania się zawsze na obcych." Wyższość Kraszewskiego nad innych tego rodzaju pisarzy pokazuje się w bystrości pojęcia i tym niepospolitym darze postrzegania, co się przebija w cudnych zarysach obyczajowych, odbijających plastycznie pierwiastki społeczne miejscowości.

9) E. T. MASSALSKI wielce się zasłużył naszemu piśmiennictwu przez napisanie romansu administracyjnego pod napisem: Pan podstolic, albo czém jesteśmy i czém być możemy 4 tomy, Petersburg 1835. Jestto dalszy ciąg Pana podstolego naprowadzającego na właściwą drogę w gospodarstwie narodowem. Dzieło to jeżeli w chwili w której wyszło niezrobilo należytego skutku, nie wzbudziło żywego zajęcia, dziś z inną uwagą, z inną korzyścią winno być czytane Napisal: Tublice porównawcze wszystkich wiadomych monet, wag i miar, wyrachowanych na monety, miary i wagi nowe fracuzkie, nowe polskie i rossyjskie, Petersburg 1854.

O skarbach słowiańskich, a szczególniej o grammatyce języka polskiego, Warsz. 1853. Jestto pisarz z wielkim talentem i wszechstronném wykształceniem.

10) TADEUSZ WASILEWSKI † 1850 dygnitarz koronny i deputat stanów galicyjskich mąż powszechnie znany z głębokiej nauki i pięknego pióra. Pozostawil po sobie wiele prac literackich w rękopisach. Pisarz historyi włościan w Pol sce i Historya wychowania w Polsce. Napisal także powieść Pan Szymon Brzeski. Wyjątki z niej podał Dziennik literacki 1853. Ładna to powieść, pisał ją autor wytrawny i rozumujący, na czém zależy wartość powieści moralizującéj. Zapatrywał się na podstolego Krasickiego i podstolica Massalskiego. Od r. 1817 do 1848 po wszystkich pismach czasowych umieszczał swoje prace bezimiennie. Jeden z pisarzów lwowskich ma się zająć ich wydaniem.

11) IGNACY CHODZKO obywatel gubernii wileńskiej. Wydal: Obrazy litewskie Isza serya 2 tomy 1840, 2ga serya 3 tomy, Wilno 1843; 3cia serya 2 tomy 1844; 4ta serya 2 tomy 1845; 5ta serya i ostatnia 2 tomy 1850. Są to pełne niewypowiedzianego wdzięku wizerunki przemawiające do serca każdego. Tu w słowie autora widna dobra wiara, w głosie szczerość i prawda, a w sercu rzetelna cześć dla cnót pradziadów. Ostatnie prace są: Podania litewskie serya lsza z portretem autora. Zawiera powieści: Wyklęty i Kamień w Ogielnianach. Serya 2ga, Żegota z Milanowa Milanowski, Wilno 1854.

12) CZAJKOWSKI MICHAL. Stefan Czarniecki 2 tomy, Paryż 1840. Anna 2 tomy, Poznań 1841. Hetman Ukrainy 2 tomy, Berlin 1841. Koszowata, Paryż 1841. Ukrainki, Berlin 1841. Owruczanin z r. 1712 2 tomy, Paryż 1842. Powiastki i gawędy nowe, Petersburg 1852. Szwedzi w Polsce 2 tomy, Petersburg 1851.

13) JÓZEF KORZENIOWSKI pod koniec pobytu swego w Charkowie, zwrócił swoje pióro do powieści obyczajowej, zagarniającej coraz bardziej pole literatury, i dobijającej się w niej wyłącznego panowania. Powiastka: Dobrze i to wie

dzieć na te ciężkie czasy, pozyskała poklask znawców. Inne dwie: Wtorek i Piątek, wydrukowane w bibliotece warszawskiej i Podziękowanie, umieszczone w Pielgrzymie, niemniej dobrze przyjęte zostały. Zachęcony taką względnością Korzeniowski, wziął się do prac w tym rodzaju dając mu obszerniejsze rozmiary i gruntując swe opowiadania na malowaniu wierném i żywém obyczajów, przymiotów właściwych tym prowinciom, na których łonie wychował się i dojrzał. Takim sposobem powstał Spekulant (Wilno 1846 2gie wydanie 1848) i Kolokacya (Wilno 1847 i 1851). Inne są Emeryt, z portretem autora na stali rzniętym, Wilno 1849. Garbaty 3 tomy, Wilno 1853. Pan Stolnikowicz Wołyński 2 tomy, Petersburg 1844. Powiastki i opowiadania serya 1, 2 tomy, 1849. Serya 2ga Wilno 1855. Wędrówki oryginala 2 tomy, Wilno 1851 i 1852. Tadeusz bezimienny 3 tomy, Petersburg 1853. Wdowiec, Wilno 1856.. Powieści większego rozmiaru śmiało postawić możemy na czele wszystkich krajowo - obyczajowych powieści. Wszystkie pisma peryodyczne ubiegają się o nowe jego powieści, bo takowe publiczność z zapałem przyjmuje. Nie wymieniamy najnowszych utworów, bo któż ich nie zna, są one w ręku wszystkich. One wraz z utworami Kraszewskiego, Chodźki i kilku innych wyrugowaly francuzkie powieści i lepszy smak w kraju zaszczepiły.

14) JAN KANTY GREGOROWICZ wiernie zdagerotypował lud nasz. Jego: Obrazy wiejskie 4 tomy, Warszawa 1852. Wiejskie zarysy 2 tomy, Warsz. 1854. Prostaki, Tomek brz nogi, powieści w 3 tomach, Warsz. 1854. Różne róności, albo prawdziwe historye z opowiadania Janka z Bielca, Warsz. 1856 2 tomy. Tomek Sandomierzak powieść 3 t. Petersburg 1858. Przedstawiają z całą prawdą postać naszego ludu. Wszędzie w jego utwórach przebija się myśl szlachetna, która pociąga serce do tych prostych ale poczciwych ludzi. Nadto wiernie uchwycony język ludowy tak oryginalny i malowniczy, który więcej dodaje uroku tym postaciom i obrazkom,