mecum tali exhortatione A los occidit. Panther pardo similis est, et est varii cum dicere vellem, et te retinere, subito nuntiatum est, asellos esse conductos, qui me Romam usque pertraherent. Itaque invitus Placentiam te remitto, sub ea conditione quam nosti, ut quoties hæc legeris, tibi scias esse quo pollicitus es, veniendum. a Pelicani cum suos a serpente filios occisos, mortuos inveniunt, lugent, et se et sua latera percutiunt et sanguine excusso ad corpora mortuorum sic reviviscunt. Aquila quando senuerit, gravantur ipsius penne et oculi, quæritque fontem, et erigit pennas, et colligit in se calorem, et sic oculi ejus sanantur: et in fontem se ter mergit, bet ita ad juventutem redit. Phoenix avis est in India, et per quingentos annos de Libano implet se aromatibus, et sic nidifi- B cat sacerdoti Heliopolitano mense Famenoth, aut Farmuth. Implet aram sacerdos sarmentis, et ibi confert phoenix aromata, et electrum aræ imponit. Et primo solis ortu, phoenix quidem movet pennas, solis vero calore accenditur electrum, et sic exuruntur aromata, et ipsa phoenix incenditur. Crastino die de cinere gignitur vermis: secundo pennas effert, tertio ad antiquam redit naturam, et sic ad sua loca revertitur. Anguis quando senuerit, perdit aspectum et si voluerit redire ad juventutem, jejunat quadraginta diebus, ut laxetur pellis ejus et sic angustum foramen inquirit, ut dum nititur exire inde, pellem senectutis dimittat. Coluber ad bibendum veniens, in aqua venenum deponit, ne eum venenum aqua concretum occidat. 4 Nudum hominem C time!, vestitum persequitur, caput tamen suum celat quando percutitur, ubi scit esse mortem suam. Serpens quidem si semel calamo percutiatur, moritur sin vero iterum percutiatur, confirmatur. Brumali tempore infirmior efficitur, et a soricibus devincitur. Igitur ante hiemem circa se colligit segetes, ut illis escam præbeat. Vipera per os coitum faciuut, masculi mortem contemnunt, sed femina in ipso coitu, sive magna dulcedine exagitata, sive futuri præscia periculi, dum absorbet semen, caput masculi abscindit, et sic cum occidit. Sed cum conceperit, viscera illius ab ipsis quos concepit, comeduntur, et sic matrem occidunt. Formica quæ nil portant, non rapiunt onera earum quæ portant: sed cum deposuerint triticum, dividunt grana, timentes 1) ne si fuerit pluvia, florescant. Vulpes si diu esurit, volutat se in pulvere, et fingit se mortuam. Ergo volatilia veniunt, et dum volunt illam comedere, comeduntur. Vulpecula cum leporibus ludit, et sic il a Nos isthæc, quæ continua serie superioribus annectebantur cum nihil tamen ad ca pertinerent, distravimus. De Pelicano fabulam veteres plerique jactant etiam incredibiliorem. b Verus Hieron. in cap. Isai. xL: Crebro diximus, Aquilarum senectutem reviviscere mutatione pennarum. His autem Pseudo-flieronymi paria habet Eustathius in Hexameron p. 27, ut alios omittam. Emendandus locus, supplendusque exi vetere Lugdunensi Editione ita, et sic nidificat. Et indicat coloris, et mitis. Si saturatus fuerit, tribus diebus dormit. Post tertium diem levat se et clamat, et sic odorem suavem emittit, et convocat omnes feras, quæ odore ducuntur, et est omnibus feris amicus, præter draconi et aspidi. Testudo marina, quæ est grandis tamquam insula, dum emergit se de alto, ostendit se in ipso mari tamquam petram, nec se movet inde, quoadusque homines naves ligent. Et cum hæc senserit, trahit se in altum. Sed cum esurierit, aperit os, et bonum odorem reddit : ad quem cæteri pisces colliguntur. Perdix aliena ova calefacit, perditis suis. Sed cum creverint pulli, ex nido evolant, et ad parentes suos redeunt, mentitum parentem omittentes. Perdices sibi insidiantur, et si afferant illos ad silvam qui eos habent, vocem emittunt absconsi, et sic cæteri veniunt, et retibus capiuntur plus pedibus quam pennis fugiunt aucupantes. Et si ad hoc fuerit ut capiantur, similem sibi colore lapidem quærunt, et ibi se supinos ponunt. Vultur cum cœperit ova edere, primum de terra India e Instintium sumit, et est tamquam nux, et intus habet aliquid quod movetur, et sonum reddit. Hoc sibi apponit: et multos quidem facit fœtus, unus vero remanet. Nam cum non habuerint escam, observant se dormientes, et comedunt se usque dum unus remaneat. Myrmicoleon, ab ante leo, retro formica, de duabus feris nascitur. Esca vero ipsius in primis est lac matris, id est, formica. Nutritur enim mater legumine tamquam formica. MONITUM IN EPISTOLAM SEQUENTEM. Cognominem huic librum scripsit Novatianus, quod ex catalogo constat : nec porro defuere qui hunc ipsum Novatiano tribuerent, quamquam non Manichæœ modo, sed et Arianæ hæreseos mentio occurrat. Erasmus ait: Ut librum hunc fateor lectu non indignum, ita stylus, ut nihil sit aliud, evidentissime declarat non esse scriptum ab Hieronymo. Inscriptio variabat in exemplaribus in aliis erat titulus ad Terentiam, in aliis ad Therasiam. Deinde in ipso volumine nulla fit ullius rei mentio, quæ pertineat vel ad eum qui scripsit, vel ad eos quibus scripsit: cum hujusmodi so. leat admiscere divus llieronymus, præsertim in principio et in fine. Postremo cum sit justum volumen, et de celebri argumento, tamen nusquam citatur ab Hieronymo, qui tamen illi mos est in cæteris. Si exstaret index operum Tertulliani, fortassis inter illius lucubrationes reperiretur; nam phrasis ab illius scrmone non abhorret. EPISTOLA XIX. De vera circumcisione. I. Superiore epistola quam ex me consultatio vestra deprompsit, quam et ad tuum et sororis tue nomen misi, rationem circumcisionis rapide transcurri, sacerdoti, etc. d Isidor. I. XII. Origin. c. 4: Fertur autem quod serpens hominem nudum non sit ausus attingere. e Eadem fere ad verbum de vulture tradit Eustathius in Hexameron qui non Instintium lapidem illum vocat, sed euroxiov, ex eo quod partus promovet. Alii ὠκυτόκιον appellant : qui lapis ἀετίτης est, sive aquilinus. Hinc malim pro Instintium, quod nomen nihil est, aut Eutocium, aut Ocytocium hic quoque rescribi. nem, qui est benedictus in sæcula. Absit ergo, ut a quibus etiam filium secundum hominem voluit oriri, eis non plena ratione conderet testamentum. Sed quoniam tam evidenter constat omnia ordinata per Deum plena esse rationis, ut assertore non cgeant ; videamus unde digressi sumus, quae causa est, ut eam partem corporis, quæ secretior et occultior est, aut eam quæ a Græcis quos, a nobis dicitur natura, ad circumcidendum Dominus elegerit: qui utique ob signum quo volebat famulos suos in Abrahæ semine censeri, id potuisset eligere, quod in propatulo positum ab omnibus cerneretur, et alio nomine vocaretur: ubi nec in signo obscuritas, nec confusio esset in nomine. quoniam procinctus itineris mei, in quo confecta A promissa? ex quibus etiam est Christus secundum carest, non solum ei limam nitoris, verum etiam perfectionem operis invidit, licet me et illa terrcant quæ limantur. Quod si non placent polita, formidat animus cogitare quid judicii mercantur informia: quamquam ego illam non ad judicum subsellia, sed ad faventium mihi coronam transmisi. Denique mea sententia non prodisset, nisi fuisset per vos de secreto verecundiæ, velut manu quadam charitatis educta. Sed quoniam jam illam meliorem facere non possum, placuit mihi, ut semel emissum repetens apud te verbum retractarem, cujus conversatio circumcisionis est interpretatio, et vita totius legis enarratio. Ex eo siquidem lex videtur obscura, quoniam rarus in quo conspicitur existit: Dei enim verbum vita est, et nos aliter vivendo quam vita B III. Sed utraque imago rationem habuit geminæ est, verbum Dei facimus obscurum. Quod si ea vita quæ solum vita est viveremus, enarratione legis ejus opus non erat, quam facilius erat videre quam loqui : quandoquidem non in sermone est regnum Dei, sed in virtute (I Cor. iv, 20). Nobis ergo ex abundanti licet apud te dissertare, quod didicimus in te, tibi prodere quod nobis vita tua præstitit, ne esset obscurum. Sed quid novum loquimur, si aut tu quod locuturi sumus hoc vivis, aut si apud te quod in te didicimus hoc loquimur cum et memor eorum quæ meminit monita non quærat, et doctus non ea quæ jam callet inquirat? : II. Tu quidem, filia dilectissima, circumcisione vivis mihi tamen propositum est illud tecum loqui, quare non in digito, non in aure, aliave corporis parte fiat circumcisio Judæorum, quae utique sine ratione esse diceretur, si a Deo inventa non esset. Nihil enim sine ratione fit per Deum nihil casibus, ut gentes loquuntur, fortuitis, nihil denique fortunæ in illo temeritati licet. Ipsi enim cæci sunt, qui illam putant habere aliquid potestatis. Deus autem, qui ipse ratio est, ut nihil non plena ratione formavit: ita nibil ab homine fieri sine ratione mandavit. Nam si elementa quæ cernimus tanta ratione digessit, ut terra bæc esset, super quam reliqua moverentur, immobilis, ut aquarum venæ altioribus montibus conderentur, a quibus orta flumina dum per multa spatia decurrunt late, potandi usum per omnem tractum cursus sui animantibus exhiberent: ut ipsum mare aquis influentibus non excrescat, sed ut velut venter quidam laticum aquas sitire videatur : ne vel fontibus in æternum manantibus, vel fluminibus sine fine currentibus, vel pluviis assidue ruentibus, perpetuo terra diluvio fegeretur ut cœlum præter plenitudinem illam lucis in sole, nocturnis etiam sideribus radiaret, ne quod tempus egenum luminis haberemus. Si ergo hæc transitoria, ut ipse ait; Cœlum et terra transibunt (Matth. xxiv, 35), sic sapientia descripsit, ut aliter ea non potuisse esse credamus; quid homines ipsos, pro quibus hæc nunc ita excogitavit, ordinavit, instituit, sine ratione forte vivere permisit ; quorum adoptio est filiorum, el gloria, et Testamentum, et legislatio, et obsequium, et D veritatis quam dum loquar impende patientiam, ut que circumcisionem illam in vita tua non esse credebas, nunc vitam tuam in illa circumcisione conspicias. Ac primum de secretiori parte corporis quid figurabat, adverte. Illud sine dubio quod postmodum Dominus monstravit, ne justitiam nostram coram hominibus faceremus, sed in occulto coram co solo, cui soli nihil occultum est, et quem solum remuneratorem bonorum novimus esse factorum. Nam hic nostra circumcisio non videtur: quoniam stultitie velamine velut veste tegitur mundiali: Nec sane a nobis magnopere desiderandum est, ut contemplationi omnium circumcisio aperte subjaceat, ne merces operis pene eos sit, quos volumus hanc videre, dicente Domino: Amen dico vobis, receperunt mercedem suam (Matth. vi, 2): sed ita modeste, ita verc cunde habenda est, et velanda juxta eam imaginem, quam abundantiori honore vestimus, ut videntes eam non videant, sed quærentes rimantesque intus nos juxta Apostolum, quos seductores putant, veraces esse fateantur: quos nihil habere credebant, omnia possidere cognoscant : quos mori judicabant, vivere in æternum testentur (I Cor. vi, 9). Hæc est gloria circumcisionis occulta hæc partis verecundæ illis ad videndum, nobis in nostro corpore non verend:e : hoc testimonium gloriosuni cum conversi amare cupiunt, quos odisse gaudebant. Unde non in carne palam, sed in occulto cordis Judæi esse debemus, non littera, sed spiritu. Nam littera oculis subjacet nostris : spiritus nobis carnalem refugit aspectum : ut laus juxta Apostolum ex Deo, non ex hominibus acquiratur vereamur autem audire a Domino: Populus hic labiis me honorat, cor autem corum longe est a me (Matth. xv, 8). Juxta illum qui quod pertinebat ad labia, magistrum bonum de bono quæsiturus appellat cui vetus lex, id est, carnalis circumcisio velut in superficie posita recitatur, quam se complesse testatus, ubi quod ad circumcisionem cordis pertinebat audivit : Vende omnia quæ habes, et sequere me (Matth. xIx, 21): tristis abscessit, miser prorsus, qui sequi noluit quem bonum ignorare non potuit. Interius ergo illud est signaculum præfiguratum, quod in invisibili mente nostra, ab illo invisi bili nostro Deo videtur, ut non eum a quo invocetur A lius Dei vivi (Matth. xvi, 16): exclamat Dominus audiret, sed eum a quo crederetur attendere. Oculi enim Domini super justos (Psalm. xxxm, 16), si ad justitiam corde credatur. Verum autem nos credere toto corde mentimur, si ab hominibus accipimus honorem. Accipimus enim ab hominibus honorem, si elcemosynas nostras tuba populo prædicatura præcedat, quas nec per officium ministrandi dexteram cum sinistra communicare concessum est. Accipimus ab hominibus honorem, si jejunia nostra et abstinentia ciborum, populi oculis fractior mentilæ infirmitatis commendet incessus, et favorem vulgi tristi vultu advocatus pallor acquirat si vero ad formam lætitiæ vultus erectus, lavacris etiam serenatur: si caput ad imaginem festivitatis inungitur, ut soli Deo jejunia nostra commendantes, possimus B dicere: Voluntarie sacrificamus tibi, Domine (Psalm. LII, 8). Vides, filia, nempe quod vivis, et conversationem tuam secretæ illius circumcisionis agnoscis : foris egena, intus larga: foris sine lege, intus sub lege populi oculis publicum vitando convivium, vocatorum sensu autem Evangelista sociando meritum. : IV. Sed ad veram ipsam vitam aliquando veniamus, id est, ad Dominum nostrum Jesum Christum : videamus an tale aliquid docuit et fecit, quoniam quod factum est in illo vita erat (Joan.!1, 4) si et ipse circumcisionem veluti in occulta parte corporis operatus, voluit ab hominibus, et ea quæ faciebat, et ille quis esset agnosci. Ac primum post cœlestem illam doctrinam de monte descendens, populorum se admirantium stipatus agminibus, leprosi hominis sordes emaculans (Matth. vi, 1), pro salutis tantæ beneficio, non laudem, non celebritatem communi hominum more desiderat : sed sibi soli quid esset conscius, majorum non indiget testimonio. Jubet illum nemini narrare suam virtutem secretum quoque divinæ Majestatis, quod mysterium Incarnationis occuluit, ab eo qui sanatus fuera', vult sileri : ne gloriam quasi homo quærere videretur, quam alio more et mystica ratione suscepit. Nam ut se ostendat sacerdoti, et munus Deo offerat, imperavit : et hoc munus, quod præcepit Moyses in testimonium illis, ut dum tacet quod quasi filius hominis imperavit, legis potius mandata quam Moysi Deus ipse dedit, efficiat ut et dum hominem quem in carne viderat laudare prohibetur, Deum tamen in muneris oblatione magnificet. Sic gloria filii hominis quæ per januam prohibetur, per se uterum videtur intrare, dum non [Mart. vero] quasi homo prædicandus est, cui ut Deo sunt curationum vota solvenda ne in platearum angulis carnaliter celebrandus, qui spiritualiter sit adorandus in templo: ut si secundum hominem nil requirit, secundum Deum divinæ virtutis gloriam promercatur. Addit huic similia, ut veritas locupletiori testimonio fulciretur. Quærit a discipulis quis habeatur in populo egregius: li nominant prophetas. Quid ipsi sentiant, sollicitus excutit. Cui beatus Petrus: Tu es, inquit, Christus F’i C beatum, cui non caro istud revelasset et sanguis, sed V. Sed ignosce, quod in alium tramitem exposi : zarum vivere, si illæ non sunt dubitaturæ, confir- A Dominus diceretur, et alii dicerent Eliam, alii Jercmat: videt etiam multitudinem Marthe et Marir, quæ ad solatium comes convenerat. Infremuit, inquit Evangelista, spiritu, et turbatus est, et ait : Ubi enim eum posuistis ( Joan. x1, 33, 34)? quid est hoc? que confusionis causa? qua formidinis? Quid aut erubescit aut metuit, cum et virtus sit peractura miraculum, et deitas non sit subjecta terrori? Quæ sepulcri tam inconsulta requisitio? Ut omnino credas de turbato confusoque profectam Ille Deus noster qui discipulis constanter dixerat de absente: Lazirus mortuus est; qui sororibus ejus confidenter promiserat de mortuo, resurrecturus est: sub nova nescio qua confusione sepulcrum quærit, quasi hoc solum qui omnia et nosset et præstare potera!, ignoret: non plane hoc est: nam alius intellectus B occulitur in dictis promissisque superioribus satis se divinitas publicaret. Aderat turba Judæorum, tantis semper non amica miraculis. In planum, Deus si non aliquid secundum hominem videretur ignorare, processerat. Turbatus est, inquit, id est, fetulentia carnis divinitati non prodendæ miscetur, et ad ignorantiam humanam deitas velanda revocatur. Sic turbatur et fons, cum excitatus casu aliquo limus, puritatem liquidi densat elementi, et duarum rerum una confusio discrimine proprietatum dum separatur excluditur. Ait namque, ubi eum posuistis? Et hic turbatus Judæis deitatem celat in homine, et splendori divinitatis in tantæ operationis coruscatione ignorantiam mortalitatis obducit, ut cum possit in suscitando Lazaro Deus adorari, homo in sepulcri ejus C ignoratione vilescat. Sic dum a cæcis videtur, et a videntibus non videtur : sic dum de lapidibus suscitat filios Abrahæ (Matth. 1, 9), filios perditionis in lapidem offensionis impingit: et illud mysterio occultæ operationis exsequitur, ut eum infirmi ac debiles ad poscendam opem salutis, nullo monstrante, cognoscant, et persecutores vel inimici quem tenere debeant, nisi prodatur ignorent. ⚫ VI. Hic est ille liber intus et foris scriptus, bic se- miam, alii autem unum ex prophetis responderent (Matth. xvi, 14). Intus scribitur, cum Petrus exclamat: Tu es Christus Filius Dei vivi (Ibid., 16). Unde et ipse Dominus: Non revelavit tibi, Petre, inquit, istud caro aut sanguis, sed Pater meus qui in cœlis est (Ibid., 17). Cujus caro et sanguis? Numquidnam Petri ipsius caro et sanguis obstabant quin Filius Dei diceretur? Non, inquam, sed ipsius Domini caro et sanguis, in quibus dum homo cernitur quod erat Dei Filius, non credebatur esse quod erat. Impossibile enim hominibus videbatur Deum credere cum hominem viderent, et tantam illam majestatem, in qua inhabitat omnis plenitudo divinitatis, quam ipse non capit mundus, in corpusculo despectæ etiam imaginis inclusam. Ait ergo, non hæc caro mea tibi et sanguis, me esse Dei Filium pro diderunt. Nam ista non patiuntur me hoc credi. Denique Propheta dixerat: Et homo est, et quis cognoscel eum? Evidenter ergo illi secundum hominem vel oculum judicantes, me aut Eliam prophetam, aut aliquem unum ex prophetis loquuntur, quoniam hominem me esse habitu carnis agnoscunt, sed tibi revelavit Pater meus, qui in cœlis est. Quando revelavit? Quo tempore Deus cum Petro locutus est? Revelavit, inquit, Pater meus qui in cælis est: hoc est dicere, operibus credidisti que loquuntur Filium Dei. Sed ut loquebamur, foris scriptus est liber iste, cum Dominus esurit : Intus seribitur, cum quinque panibus multa hominum millia saturavit (Matth. xiv, 20). Foris scribitur, cum amici morte lacrymatur (Joan. x1, 35). Intus scribitur, cum ipsum quem flebat exsuscitat. Foris scribitur, cum affigitur cruci; intus scribitur, cùm paradisum latroni promittit in cruce. Foris scribitur, cum spiritum moriens secundum rationem humanæ carnis emittit; Intus scribitur, cum in passione sol fugit, dies absconditur, terra concutitur. Foris scribitur, cum sepelitur; intus scribitur, cum tertia die, sepulcri liminibus remotis, erumpit in lucem (Matth. xxvi, 3). Foris scribitur, cum Apostolis clavorum et lancea vulneribus ostensis, escam etiam postulat (Luc. XXIV, 40 seqq.); intus scribitur, cum inter eosdem apostolos, clausis ostiis, qui intrare visus non est, apparet. Sed miro modo cum interior Scriptura libri magis obscura sit, amplius hominum mentes turbat exterior et videntes illa quæ per hominem videri non possunt, ista quæ possunt per hominem videri, nova ratione non cernunt. Nam Manichæi quod videri non potest credentes, id quod potest videri non credunt : cum beatus Joannes invisibilem et visibilem Deum et hominem, brevi quasi charactere signaverit, sic enim ait: Quod fuit ab initio, fratres, quod`audivimus ( I Joan. 1, 1). Ecce libri illius interiorem partem. Quod sequitur: Et vidimus oculis nostris, el manus nostræ palpaverunt de Verbo vitæ : Ecce libri pars exterior, quæ oculis ac manibus subjecta hominum, et videri et tractari potest. VII. Hanc partem libri Manichæus ignorat, vi dens opera quæ fiunt, et non videns facientem. A singulis paginis sapientes ac de mundiali philosophia venientes, tanta operti apertique libri concatenationis subtilitas præterivit ; cum eum nec Judæi qui ipsius erant, cum in sua venisset, agnoverunt? Qui dum de cœlo signum postulant, quasi cœlestia non essent quæ in salute vel debilium, vel mortuorum cœlesti virtute faciebat, obcæcati infidelitate sua, videndo etiam non videre meruerunt. Iratusque [Al. add. est] Dominus, cur in ipso deitatis contemneretur operatio, illud de divitiis sapientiæ suæ procuravit, ut et forma servi despicabilis haberetur, et quibus non per virtutem suam divinitas radiasset, his omnimodis positus contemptui, irreverenda in ipso juxta sæculum videretur humanitas : et cum Dominum suum in spiritu Israel non receperit: cur vel fratrem suum in carne Juda reciperet et cognosceret? Neque enim æquum erat, ut qui majora subruerent, et qui sacrilegium ut volebant existimari, committerent ignorantes, non homicidium facerent scientes. Denique et Jonæ signum promittit infidis : et miser quidem populus, in uno codemque homine, servum Dei contemptor sui occidit, ut quem juxta legem suam non agnovisset ut Deum, hunc extra legem suami gentiliter damnaret ut reum. Hæc itaque ignobilia passionis, velut velata, sicut loquebamur operatione promeruit, cum deitatis naturam mortalitatis veste circumdat: dum apud erubescentes agnitionem ejus ipse confunditur: dum quod homo de Deo sit non credit: dum ipsum denique in se hominem indespicabilem ceteris formam, ut patiatur inclinat dum apud discipulos Dei VerC bum est, et apud principes homo verbum non habens invenitur. Unde si Dominus cœli et terræ: cujus nomen super omne nomen est, formam servi accipiens, non rapinam arbitratus est esse se æqualem Deo (Philip. 11, 7), in hominem se despectum velata studiose divinitate projecit: neque videri in se voluit, quod non poterat non agnosci: quid homines observare sub specie secretæ circumcisionis expediet, quos præter naturam exemplo humiliavit et præcepto? Consultius utique facient, si etiam cum omnia fecerint dicant: Servi inutiles facti sumus, quod imperatum est fecimus (Luc. xvn, 10): quam fiducia præsumptionis elati, ut unus a dextris, et a sinistris alius in regno ejus sedeant, postulaverint: ne illis ipse Dominus respondeat, qui illos amare amplius credebatur, nescitis quid petatis (Math. xx, 22). Quibus et statim formido passionis ab eo opponitur, quæ juxta carnem humiliat elatos quam ubi intrepide poposcerunt, recte quidem dicit illis, sedere ad dexteram, aut ad sinistram, non est meum dare vobis. Numquid nam hic se potèntiæ indignum esse professus est, aut omne sibi non licere testatur, qui ait, Pater neminem judicat, sed omne judicium dedit Filio (Joan. v, 22)? Non est, ait, meum dare vobis, id est, sic petentibus superbe, insolenter, elate, de carnis tumore, non spiritus lenitate. Nam ego qui resisto nunc vobis, humilibus dare gratiam consuevi. Ita Dominus dum humilitatem Potest quidem dicere iste: Tu es Christus Filius Dei vivi: sed non potest dicere, Dominus est sabbati filius hominis et mira perversitate quod vident negantes, quod non vident confitentur : invisibilem in virtutibus recognoscunt, visibilem in homine, quod facillimum esse debuit, non agnoscunt. O cæcitas! o ignorantia veritatis! et omni ratione damnanda præsumptio isti sunt qui Deo ipsi se præferunt : sic credendo in carne constituti, spiritualiter se vivere profitentur, quod Deum non credunt potuisse. Minor enim sine dubio ab istis Deus est, si quod isti possunt, ille non potuit. Nam si isti possunt in carne constituti alienam capere naturam : cur ille in carne positus suam servare non possit : videlicet ut semper Deus sit, ne corruptela ad- B mixtus incipiat esse corruptus? Mira disputatio, Deum destruit, cum honorat. Minoris autem virtutis est obtinere in terrena substantia deitatem, quam Deum spiritualiter in deitate durare. Quid ergo mirabor in Deo, nisi quod cum esse homo dignatus sit, in homine quod Deus esset aperuit? Non quod ipse destitit esse quod fuerat, sed quod carnem fecit esse quod Deus est: quod in excusationem materiæ vitiosa mansit ipse sine excusatione quod dum pro nobis peccatum factus esset, peccator esse non potuit. Sed hic Manichæus, Arianus iterum superiorem partem libri utraque complexus [Al. circumplexus] manu, illam interiorem paginam sic reserare formidat, quasi sacrilegium facturus sit, si Deus in carne veniens non amiserit deitatem vidensque Dominum in navicula dormientem, non videt ventis et fluctibus imperantem; cui deitatem se tribuere sine similitudine paterna mentitur. Deus enim esse nisi Patri; id est, Deo similis sit, non potest: similem autem esse, nec illum qui foris scriptus est de interioribus aliquid perdidisse, illos quotidianus sermo instruere debuisset, quo filios patribus suis similes ita cupimus approbare, ut dicamus, De ore ejus exiit. Ergo omnis filius, quamlibet secundum carnalem generationem aliter generetur: tamen si forte patri per omnia similis sit, dicetur ab ore ejus profectus. Quis non videt Deum Verbum de corde Patris eructatum, nec aliunde in spiritu quam ore prolatum, etiam juxta communem omnium sensum Patri similem judicari? Quod ubi fideliter senserimus, te, et ea quæ foris scripta sunt, et ea que intus divinitus annotantur, credere, unum librum dicere poterimus in quo legem totam scriptam videntes, non philosophorum argumenta sectemur, ul veritatem opinatione colligamus; sed formam vitæ ante oculos constituamus, et eam ipsam tractabilem miremur, in qua quidquid obscurum esse poterit, effundetur. Quam Manichæi non videntes in carne, Ariani non intelligentes in spiritu, unius libri paginarum confœderatam dissecuere juncturam, et mediatorem duorum consertis manibus, hæretico furore ruperunt. D VIII. Sed quid mirum, si hos nimium sibi in et verbo et actu yere audientes docet ; cur in secreta |
