Obrazy na stronie
PDF
ePub

ad reliqua, superius demonstravimus.

est. Contingit autem etiam unumquodque aliorum dif- A decemerunt omnes,quarum quatuor quæ erant gener is ferre ab aliis quatuor: ut cum quinque quidem sinl, et ununquodque ab aliis quatuor differat,quater quinque viginti fiant omnes differentiæ; sed non sic se res habet,sed semper posterioribus enumeratis, et secundis quidem una differentia superatis, propterea quia jam sumpta est tertiis vero duabus, quartis vero tribus, quintis vero quatuor, decem fiunt omnes differentiæ, quatuor, tres, duæ, una. Genus etenim quo differt a differentia et a specie, et a proprio, et ab accidente dictum est; quatuor ergo sunt generis differentiæ; differentia vero quo differt a genere dictum est, quando quo differt genus ab ea dicebatur; relinquitur ergo quo differat a specie, proprio,ct accidenti dicere, et ita fiunt tres. Rursus species quo quidem differt a differentia, dictum est,quando quo differt a specie differentia dicebatur: et quo differat a genere, dictum est quando quo differat genus a species dicebatur: reliquum est igitur quo differat species a proprio et ab accidenti dicere, et sunt duæ hæ differentiæ. Quo autem differt proprium ab accidenti relinquitur.Nam quo a genere et specie,et differentia differal,prædictum est in illorum ad ipsum differentiis quatuor igitur sumptis generis differentiis ad alia, tribus vero differentiæ,duabus speciei,una autem proprii ad accidens,

B

Quoniam differentias atque communitates generis ad differentiam,speciem,proprium atque accidens, idem quoque de cæteris facere contendens prædicit, quot omnes differentiæ possunt esse quæ inter se comparatis commistisque rebus iis quæ supra positæ sunt efficiantur.Sunt autem viginti,nam cum quin. que sint res,et unaquæque res earum a quatuor aliis differat,quinquies quater differentiæ fiunt,quod appositarum litterarum manifestatur exemplo. Sint quinque res veluti quinque litteræ a, b, c,d, e: differat igitur a quidem ab aliis quatuor, id est b, c, d, e; fient quatuor differentiæ; rursus b differat ab aliis quatuor,id est a, c, d, e; erunt rursus quatuor, quæ superioribus junctæ octo conjungunt; c vero tertia a reliquis differt quatuor,videlicet a,b.c,d.e, quæ quatuor differentiæ superioribus octo copulatæ duodecim reddunt; quarta d,si reliquis quatuor comparetur, differt æque ab eisdem,id est a, b, c, e; fient igitur rursus quatuor,quæ superioribus xn appositæ, XVI copulant.Quod si ultima e ab aliis quatuor differat, videlicet a, b,c, d, fient aliæ quatuor differentiæ, quæ, composite prioribus, xx perficiunt, et sit quidem hujusmodi descriptio.

AAAAA

abd

b c d e ac de. a b de, a b c è a b c d

Quæ cum ita sint;in generibus quoque et speciebus Ca specie, proprio atque accidenti; sed quo discrepet et cæteris idem considerabitur. Erunt ergo quatuor a genere jam superius explicatum est,cum diceredifferentiæ,quibus genus a differentia, specie, pro- mus quo genus a differentia discreparet. Detracta prio,accidentique disjungitur.Aliæ rursus quatuor, igitur hac comparatione,quoniam supra commemoquibus differentia a genere, specie, proprio atque rata est, relinquuntur tres discrepantiæ,quibus difaccidenti discrepat. Rursus quatuor speciei ad genus, ferentia a specie, proprio, accidentique disjungitur, differentiam,propriam atque accidens.Quatuor etiam quæ junctæ cum superioribus quatuor, septem redproprii ad genus, differentiam, speciem, atque ac- dunt differentias. Post hanc species si sumatur,quacidens. Quatuor insuper accidentis ad genus, dif- tuor quidem ejus erunt differentiæ secundum numeri ferentiam,speciem atque proprium: quæ conjunctæ diversitatem,cum ad genus, differentiam, propriam omnes viginti explicant differentias. Sed hoc fiet si atque accidens comparatur, sed priores duæ comad numeri referatur naturam,comparationisque al parationes jam dictæ sunt; nam quo species differat ternationem: nam si ad ipsas differentiarum naturas a genere tunc dictum est,cum quid genus differret a vigilans lector aspiciat, easdem sæpe sumptas diffe- specie dicebamus:quo vero species a differentia distet rentias inveniet. Quo enim genus differt a differentia, commemoratum est, cum differentiæ ad speciem diseodem differentia distat a genere: et quo differentia similitudines redderemus.Quibus detractis duæ sudistat aspecie, eodem species a differentia disgrega-persunt integræ atque intacta speciei ad proprium et tur, et in cæteris eodem modo. In hac igitur differentiarum dispositione, quam supra disposui, easdem sæpius annumeravi. At si differentiarum simititudines detrahamus,decem fient omnino differenliæ,quas ad præsentein tractatum velut diversas atque dissimiles oportet assumi. Age enim differat genus & differentia, specie, proprio atque accidenti, quatuor differentiis,quas supra jam diximus.Item sumanus differentiam,distabit hæc a genere primum, dehinc

D

accidens discrepantiæ. Quæ junctæ cum septem,novem differentias copulant: proprii vero si ad numerum differentiæ considerentur,quatuor erunt scilicet ad genus,differentiam,speciem alque accidens comparati, quarum quidem tres superiores differentiæ jam dictæ sunt.Nam quid a genere proprium distet tunc a dictum est, cum quid genus a proprio distaret ostendimus.Rursus quid proprium a differentia discrepet, in colligenda distantia differentiæ propriique

Commune ergo est differentiæ et speciei æqualiter participari:homini enim æqualiter participant particulares homines, et rationali differentia. Commune quoque est et semper adesse his quæ eorum participant. Semper enim Socrates rationalis est,et semper homo

est.

Dictum est sæpius ea quæ substantiam formant nec remissione contrahi, nec intensione produci : unicuique enim id quod est,unum atque idem est. Quod si differentia specierum substantiam monstrat, species vero individuorum, æqualiter utraque ab in

liter participentur.Omnes enim individui mortales. sunt atque rationales sicut homines: nam si idem est esse homini quod est esse rationale,cum omnes homines æque sint homines,necesse est ut sint æqualiter rationales. Aliud quoque commune habet differentia cum specie, quoniam ita differentiæ sui participantia non relinquunt ut species, semper enim Socrates rationalis est.Socrates enim qui rationabilitate participat, semper homo est, quia scilicet humanitate participat: ut igitur differentiæ sui participantia non relinquunt, ita species his quæ eam participant semper adjuncta est.

superius demonstratum est: nam quid proprium A monstratione nunc dedisse sufficiat. In prædicamendifferat a specie, tunc expositum est, quando quid torum vero expositione,ratio quoque cur ita sit exspecies distaret a proprio dicebatur. Restat igitur plicabitur. differentia una proprii ad accidens, quæ,superioribus juncta, decem differentias claudit : accidentis vero ad cætera possent quidem esse quatuor, nisi jam omnes probarentur esse consumptæ.Nam quid differat vel genus, vel differentia, vel species, vel proprium ab accidenti supra monstratum est : nec sunt plus diversæ differentiæ accidentis ad cætera quam cæterorum ab accidens.Itaque fit,ut cum sit quinque rerum numerus, si prima assumatur, quatuor fiant differentiæ;si secunda,tres,vincanturque secundæ rei ad cæteras differentiæ, a primis ad cæteras una tantum distantia.Nam cum prima habuerit quatuor, secunda retinet tres ;tertia vero si suma- B tensione et remissione sejuncta sunt, quo fit ut æquatur, duas habebit differentias,quæ vincuntur a primis quatuor differentiis duabus: quarta vero si sumatur unam habebit differentiam, quæ vincitur a primis quatuor differentiis tribus; quinta vero,quoniam nullam habebit omnino differentiam novam, totis quatuor a primis differentiis superatur, atque hoc numerorum gradu quidem usque ad denarium numerum tenditur, quatuor, tres, duæ,una:ut generis quidem quatuor,differentiæ vero tres,speciei duæ,proprii una,accidentis nulla sit.Primæ generis quidem comparationes quatuor novas tenent differentias secundæ vero differentiæ comparationes tres novas tenent:una enim superius enumerata est, vincitur autem a primis quatuor novis differentiis una tantum; speciei vero tertia comparatio duas tantum habet differentias novas,duas quippe superius enumeratas cognoscimus, et vincitur a quatuor primis duabus tantum differentiis novis; proprium vero unam tantum retinet novam,quoniam tres habet superius enumeratas, vinciturque a prima, novis tribus differentiis; quinti vero accidentis comparationes, quoniam nullam retinent novam differentiam,totis quatuor primis generis transcenduntur. Atque ad hunc modum ex viginti differentiis secundum numerum decem secundum dissimilitudinem contrahuntur, ut tamen has secundum dissimilitudinem differentias non in quinario tantum numero, verum in cæteris quoque notas habere possimus, dabitur regula talis,quæ plenam differentiarum dissimilitudinem in qualibet numeri pluralitate reperiat. Propositarum enim numero rerum silunum dempseris,atque D id quod dempto uno relinquitur,in totam summam numeri multiplicaveris, dimidium ejus quod ex multiplicatione factum est, coæqualiter ei pluralitati quam propositarum rerum differentiæ continebant. Sint ergo res quatuor, a, b, c, d; his aufero unam, fiunt tres; has igitur per totam summam quater multiplico,fiunt duodecim; horum si dimidium teneo, sex erunt. Tot erunt igitur differentiæ inter se rebus quatuor comparatis, a quippe ad b et c et d tres retinet differentias. Rursus b ad c et d duas, c vero ad d unam,quæ junctæ senarium numerum complent: atque hanc quidem regulam simpliciter ac sine de

Proprium autem est differentiæ quidem in eo quod quale sil prædicari,speciei vero in eo quod quid est : Cnam et si homo velut qualitas accipiatur,non erit tamen simpliciter qualitas,sed secundum id quod generi advenientes differenti eum constituerunt.Amplius, differentia quidem sæpe in pluribus speciebus consideratur, quemadmodum quadrupedes in pluribus animalibus specie differentibus:species vero in solis his quæ sub una specie sunt individuis. Amplius, differentia quidem prior est ea specie quæ est sub ipsa,simul enim ablatu rationale interimit hominem: homo vero interemptus non aufert rationale,cum supersit Deus.Amplius,differentia quidem componitur cum alia differentia,rationale enim et mortale compositum est in substantiam hominis:species vero speciei non componitur,ut gignant alteram speciem;quædam enim equa cuidam asino permiscetur ad muli generationem,equa enim simpliciter asino conveniens nunquam perficeret mulum.

Expositis communitatibus quantum ad institutionem pertinebat differentiæ et speciei, earumdem nunc disimilitudines colligit dicens: Differunt quidem species in eo quod quid sit prædicatur, differentia autem in eo quod quale sit. Huic differentiæ poterat quæstio occurrere: nam si humanitas ipsa quæ species est,qualitas quædam est,cur dicatur species in eo quod quid sit prædicari, cum propter quamdam suæ naturæ proprietatem quædam qualitas esse videatur. Huic respondemus, quia differentia solum qualitas est:humanitas vero non solum est qualitas, sed tantum qualitate perficitur. Differentia enim su

perveniens generi speciem facit:ergo genus quadam A adest, ut proprium: semper enim homines ratio

differentiæ qualitate formatum est ut procedat in speciem:species vero ipsa qualis quidem est secundum differentiam illius quæ est pura ac simplex qualitas, qua scilicet perficitur et conformatur: qualitas vero ipsa pura simplexque nullo modo est, sed ex qualitatibuseffecta substantia. Itaque jure differentia quæ pure ac simpliciter qualitas est in eo quod quale est sciscitantibus respondetur, species vero in eo quod quid sit : licet ipsa quoque quædam qualitas sit non simplex, sed ab aliis qualitatibus informata. Rursus illa quoque differentia est, quia plures differentia sub se species continet: species vero tantum individuis præest. Rationalitas enim et hominem claudit et Deum:quadrupes,equum, bovem, canem, et cætera:homo vero sola individua; atque in aliis speciebus eadem ratio est.Idcirco enim diffinitiones quoque secutæ sunt, ut differentia vocaretur, quod de pluribus specie differentibus in eo quod quale sit prædicetur:species vero quod de pluribus numero differentibus in eo quod quid sit prædicetur. Ideo etiam superioris naturæ sunt differentiæ quam species, quoniam continentes sunt specierum:nam si quis auferat differentiam,speciem quoque sustulerit, utsi quis auferat rationabilitem hominem Deumque consumpserit si quis vero hominem tollat, rationabilitas manet in reliquis speciebus constituta:igitur differentiæ distant a specie,quod una differentia plures species continere potest, species vera nullo modo.Alia rursus est differentia, quoniam ex pluribus differentiis una species jungitur ex pluribus vero speciebus nulla speciei substantia copulatur.

Junctis enim differentiis mortali ac rationali factus est homo;junctis vero speciebus nulla unquam species informatur.Quod si quis occurrat dicens quoniam permistus asino equus efficit mulum, non recte dixerit.Individua enim individuis juncta, individua rursus alia fortasse perficiunt; ipse vero equus simpliciter,id est,universaliter,et asinus universaliter,neque permisceri possunt, neque aliquid si cogitatione misceantur, efficiuntur.Constat igitur differentias quidem plurimas ad unius speciei substantiam convenire: species vero in alterius speciei naturam nullo modo posse congruere.

B

nales sunt, ut semper quoque visibiles. Sed objici poterat non semper esse bipedem hominem,cum sit bipes differentia,si unius pedis perfectione curtetur: quam tali modo solvimus quæstionem. Propria et differentiæ non in eo quod semper habeantur, sed in eo quod semper naturaliter haberi possunt, semper dicuntur adesse subjectis.Si enim quis curtetur pede, nihil attinet ad naturam,sicut nihil ad detrahendum proprium valet,si homo non rideat. Hæc enim non in eo quod adsint,sed in eo quod per naturam adesse possint,semper adesse dicuntur. Ipsum enim semper non actu esse dicimus, sed natura. Nunquam enim fieri potest,ut per naturæ ipsius proprietatem non semper homo bipes sit, etiam si fieri potest ut uno pede vel ambobus curtetur,vel etiam si diminuto pede natus sit;in his enim non speciei atque substantiæ, sed nascenti individuo derogatur.

Proprium autem differentiæ est, quod hæc quidem de pluribus speciebus dicitur sæpe,ut rationale de homine et de Deo:proprium vero de una sola specie, cujus est proprium. Amplius, differentia illis est consequens, quorum est differentia, sed non convertitur : propria vero conversim prædicantur de his quorum sunt propria,propter id quod convertuntur.

Distat a proprio differentia quia differentia plures species claudit,ac de his omnibus prædicatur: proprium vero uni tantum speciei conjungitur atque æquatur.Rationale enim de homine atque de Deo prædicatur:quadrupes vero de equo et cæteris quadrupedibus.Risibile vero unam tantum speciem continet, C id est hominem; unde fit ut differentia semper speciem consequatur,species vero differentiam minime.Proprium vero ac species alternis sese vicibus æqua prædicatione comitantur:sequi vero dicitur aliquid, quando qualibet re prius nominata, posterius reliqua convenit nuncupari:ut si dicam,Omnis homo rationabilis est,prius hominem, posterius differentiam posui; sequitur ergo differentia speciem. At si convertam nomina dicamque: Omne rationabile homo est,propositio non tenet veritatem;igitur species nulla ratione differentiam comitatur: proprium vero et species, quia converti possunt,mutuo se sequuntur:ut omnis homo risibilis,et omne risibile homo.

Differentia vero et proprium commune quidem habent æqualiter participari ab iis quæ eorum participant : æqualiter enim rationalia,rationalia sunt;et risibilia, D risibilia.Item semper et omni adesse commune utrique est: si enim curtetur qui bipes est, tumen id ad quod na• tum est semper prædicatur,nam et risibile ad id quod natum est semper dicitur, sed non in eo quod semper videat.

Nunc differentiæ propriique communia continua oratione prosequitur. Commune enim dicit esse proprio ac differentiæ,quod æqualiter participantur: æque enim omnes homines rationales sunt, æque risibiles:illud, quia substantiam monstrat; istud, quia est æquum propriæ speciei, et subjectam speciem non relinquit. Aliud etiam his commune subjungit; æqualiter enim differentia semper subjectis

Differentiæ autem et accidenti commune quidem est de pluribus dici:commune vero ad ea quæ sunt inseparabilia accidentia semper et omnibus adesse: bipes enim semper adest et omnibus corvis, et nigrum simililer.

Duo quidem differentiæ et accidentis communia proponit,quorum unum inseparabilibus et separabilibus accidentibus cum differentia commune est : ab altero vero separabile accidens segregatur. Tantum vero inseparabile secunda communione clauditur. Est enim commune differentiæ cum omnibus accidentibus de pluribus prædicari:nam et separabilia et inseparabilia accidentia sicut differentia de pluribus speciebus et individuis prædicantur:ut bipes de corvo atque cygno nuncupatur, et de his individuis

quæ sub corvo et cygno sunt.Item de eodem corvo A nec proprie universalia donuntur accidentia, cum de atque cygno album et nigrum, quæ sunt inseparabilia accidentia, prædicantur. Ambulare enim vel stare, dormire ac vigilare de eisdem dicimus,quæ sunt accidentia separabilia reliqua vero communitas ea tantumaccidentia videtur includere quæ sunt inseparabilia:nam sicut differentia semper subjectis speciebus adhærescit,ita etiam inseparabilia accidentia nunquam videntur deserere subjectum: ut enim bipes quod est differentia,nunquam corvorum speciem derelinquit,ita nec nigrum quod accidens inseparabile est:differentia vero idcirco non relinquit subjectum, quoniam ejus substantiam complet ac perficit:accidens vero hujusmodi est,quia non potest separari, neque enim posset accidens inseparabile, si subjectum aliquando relinqueret.

Differunt autem quod differentia quidem continet et non continetur:continet enim rationalitas hominem et Deum,accidentia vero quodammodo continent,eo quod in pluribus sunt,et quodammodo continentur,co quod non unius accidentis susceptibilia sunt subjecta, sed plurimorum. Et differentia quidem inintensibilis est et irremisibilis accidentia vero minus et magis recipiunt. Amplius,impermiste sunt quidem contrario differentiæ, miscentur vero contraria accidentia. Hujusmodi quidem communiones et proprietates differentiæ et cœterorum sunt:species vero quo quidem differat a genere et differentia, dictum est quando dicebamus quo genus et differentia differat a cæteris,reliquum est quo differal a proprio et accidenti dicere.

Post differentiæ et accidentis redditas communitates, nunc de eorum differentiis tractat, ac primum quidem talem proponit: Differentia omnis, inquit, speciem continet. Rationabilitas enim continet hominem,quoniam plus rationabilitas quam species, id est homo,prædicatur: supergressa enim substantiam hominis in Deum usque diffunditur.Accidentia vero aliquando quidem continent; aliquando continentur. Continent quidem, quia quodlibet unum accidens speciebus adesse pluribus consuevit,ut album cygno et lapidi: ut nigrum corvo et Æthiopi atque ebeno. Continentur vero, quoniam plura accidentia uni accidunt speciei, ut videatur illa species plura accidentia continere cum enim Ethiopi accidit ut sit niger, accidit ut sit simus,ut crispus,quæ cuncta accidentia sunt Æthiopis,species est, quæ est homo, intra se plurima accidentia videtur includere. Huic occurri potest:cum differentiæ quoque aliquo modo continentur,alio modo continent,ut rationabilitas continet hominem (plus enim quam de homine prædicatur continetur quoque ab homine,quoniam non solum hanc differentiam homo continet, verum etiam mortale. Respondebimus contra hoc,Omnia quæcun. que substantialiter de pluribus prædicantur ab his de quibus dicuntur non poterunt contineri; quo fit ut differentia quidem non contineantur a specie, et si sint plures differentiæ quæ speciem informent.Accidentia vero continentur,quoniam accidentia speciei substantiam nulla prædicatione constituunt: nam

speciebus pluribus dicuntur:differentiæ vero maxime dicuntur universalia et proprie. Quæ enim quorumlibet universalia sunt,ea necesse est eorum quorum sunt universalia etiam substantiam continere; quo fit ut quia substantiam differentiæ monstrant,intensione ac remissione careant, una enim quæque substantia neque contrahi neque remitti potest. At vero accidentia quoniam nullam constitutionem substantiæ profitentur intensione crescunt, et remissione decrescunt. Illa quoque eorum differentia, quod differentia contrariæ permisceri, ut ex eis fiat aliquid, non queunt: accidentia vero contraria, et quædam medietas ex alterutra contrarietate conjunguntur. Ex rationabili enim et irrationabili nihil in unum B jungi potest:ex albo vero et nigro conjunctis fit aliquis medius color. Expositis igitur distantis differentia ad cætera, restat de specie dicere,cujus quidem differentias ad genus ante collegimus, cum generis ad speciem differentias dicebamus, ejusdem etiam speciei distantias ad differentiam diximus, cum differentiæ ad speciem dissimilitudines monstrabamus.Restat igitur speciem proprio et accidenti communione conjungere,tum differentia segregare.

C

D

Speciei vero et proprii commune est quidem de se invicem prædicari,nam si homo est,risibile est ; ac si risibile,homo: riribile vero secundum id quod natum est ridere accipi, sæpe jam dictum est. Commune est quoque æqualiter participari: æqualiter enim insunt species his quæ eorum participant,et propria quorum sunt propria.

Commune,inquit,habent proprium atque species ad seipsa prædicationes habere conversas. Nam sicut species de proprio, ita proprium de specie prædicatur:nam ut est homo risibilis,ita est risibile homo : idque jam superius dictum esse commemorat,cujus communitatis rationem subdit,eam scilicet qua æqualiter species individuis participantur, sicut eadem propria his quorum sunt proprias quæ ratio non videtur ad conversionem prædicationis accommodata, sed potius ad illam aliam similitudinem,quia sicul species æqualiter ab individuis participantur, ita etiam propria;æque enim Socrates et Plato homines sunt, sicut etiam risibiles. Itaque tanquam aliam communionem debemus accipere illud quod est additum: æqualiter enim sunt species his quæ eorum participant, et propria quorum sunt propria. An magis intelligendum est hoc modo dictum,tanquam si diceret, Equalia sunt species et propria: nam quia species eorum sunt species, quæ speciebus ipsis participant et propria eorum propria, quæ propriis participant;proprium atque species æqualiter utrisque insunt,id est, neque species supervadit ea quæ specie participant, neque propria supervadunt ea quæ propriis participant.Cumque hæc propria specierum sint propria,species ad propria æqualia esse necesse est,atque invicem prædicari.

Differt aulem species a proprio, quoniam species quidem polest et aliis esse genus,proprium vero aliarum

specierum esse impossibile est. Et species quidem ante A subsistit,quam proprium,proprium vero post fit in specie:oportet enim ante hominem esse ut sit risibile.Amplius species quidem semper actu adest subjecto, proprium vero aliquando actu,potestate vero semper;homo enim semper actu est Socrates, non vero semper ridet, quamvis sit natura semper risibilis. Amplius,quorum termini differentes sunt et ipsa sunt differentia:est autem speciei quidem esse sub genere,et de pluribus differentibus numero in eo quod quid sit prædicari,et cætera hujusmodi proprii vero est, soli et omni, el semper adesse.

[ocr errors]

C

Primam proprii et speciei differentiam dicit,quoniam species potest aliquando in alias species derivari,id est, potest esse genus: ut animal, cum sit species animati potest esse genus hominis(sed nunc non de his speciebus loquitur quæ sunt specialissimæ atque hunc confundere videtur errorem,quod cum de his speciebus dicere proposuerit quæ essent ultimæ, nunc de his quæ sunt subalternæ,et sæpe locum generis obtineant disserit; propria vero nullo modo genera esse possunt, quoniam specialissimis adæquantur. Quæ quoniam genera esse nequeunt, nec propria quæ sunt ipsis æqualia esse permittuntur. Rursus species semper ante subsistit quam proprium nisi enim sit homo,risibile esse non poterit,et cum ista simul sint, tamen substantiæ cogitatio præcedit proprii rationem.Omne enim proprium in accidentis genere collocatur.Eo enim differt ab accidenti,quia circa omnem solam quamlibet unam speciem vim propriæ prædicationis continet accidens autem quando continet ad multas species potest diffundi. Quod si priores sunt substantiæ quam accidentia(species vero substantia est, proprium vero accidens), non est dubium quin prior sit species, proprium vero posterius.Discernuntur etiam species a proprio actus potestatisque natura, species enim actu semper individuis adest,propria vero non semper, sed aliquoties actu, potestate autem semper. Socrates enim et Plato actu sunt homines, non vero semper actu rident, sed risibiles esse dicuntur, quia tametsi non rideant,ridere tamen possunt. Natura itaque species ut proprium semper subjectis adest, sed actu species, proprium vero non semper actu, ut dictum est. At rursus quoniam diffinitio substantiam monstrat quorum diversæ sunt diffinitiones, diversas necesse est esse substantias:speciei vero et proprii diversæ sunt D diffinitiones,diversæ igitur sunt substantiæ. Est autem speciei diffinitio sub genere esse,et de pluribus numero differentibus in eo quod quid sit prædicari, quam superius frequenter expositam nunc iterare non opus est. Proprium vero ita diffinitur: proprium est quod et omni et semper speciei adest. Quod si diffinitiones diversæ sunt, non est dubium speciem, et proprium secundum naturæ suæ terminos discrepare.

Speciei vero et accidentis commune quidem est de pluribus prædicari;raræ vero sunt aliæ communitates, propterea quod plurimum distant a se accidens et id cui accidit.

Speciei et accidentis similitudinem communem dicit de pluribus prædicari: de pluribus enim dicitur species,sicut et accidens. Raras vero dicit esse alias eorum communiones,idcirco quoniam longe diversum est,id quod accidit et cui accidit. Cui enim accidit subjectum est atque suppositum. Quod vero accidit superpositum est, atque advenientis naturæ. Item quod supponitur substantia est, quod vero velut accidens prædicatur,extrinsecus venit. Quæ omnia multam ejus quod est subjectum,et ejus quod est accidens differentiam faciunt, tamen inveniri etiam aliæ possunt species et accidentis inseparabilis communitates,ut semper subjectis adesse: æque enim homo singulis hominibus semper adest, et inseparabilia accidentia singuli individuis præsto sunt:el quod sicut species de his quæ continet individua, æque de pluribus, ut accidentia individuis prædicantur.Nam homo de Socrate, Platone,nigrum vero atque album de pluribus corvis et cygnis quibus accidit nuncupatur.

Propria vero utriusque sunt, species quidem in eo quod quid est prædicari de his quorum est species,accidentis autem in eo quod quale est, vel quomodo se habens. Amplius unamquamque substantiam,una quidem specie participare, pluribus autem accidentibus, et separabilibus, et inseparabilibus. Et species quidem ante intelligi possunt quam accidentia, etiamsi sint inseparabilia:oportet enim ante esse subjectum, ut illi aliquidaccidat:accidentia vero posterioris generis sunt, et adventitiæ naturæ. Et speciei quidem participatio æqualiter est, accidentis vero vel si inseparabile sit, non æqualiter: Ethiops enim plus alio Æthiope habebit colorem vel intensum, vel remissum secundum nigredinem.Restat igitur de proprio et accidenti dicere:quo enim proprium a specie, et differentia, et genere differt,dictum est.

Quod nunc proprium speciei et accidentis se exsequi pollicetur,tale proprium intelligendum est,quod superius dictum est,ad comparationem dicatur differentium rerum. Species vero in eo quod quid est prædicatur,accidens vero in eo quod quale est, qua differentia non ab accidentibus solum species discernitur,verum etiam a differentiis et propriis, nec solum species ab eisdem,verum etiam genus. Præterea quod species in eo quod quid est prædicatur,accidens vero in eo quod quomodo se habeat; id quoque commune est speciei cum genere,genus quippe ab accidenti in eo quod quid est,et quomodo se habeat prædicatione dividitur. Item unamquamque substantiam una videtur species continere, ut Socratem homo,atque ideo Socrati una tantum propinquitas speciei est hominis. Rursus individuo equo una species equi est proxima,itemque in cæteris: unicuique enim substantiæ una species præest, at vero unicuique substantiæ non unum accidens jungitur:unicuique enim substantiæ plura semper accidentia supervenunt, ut Socrati quod calvus, quod simus, quod glaucus, quod propenso ventre, et in aliis quidem substantiis de numero accidentium idem convenit

« PoprzedniaDalej »