quoniam in æternum (h. sæculum) misericordia A ejus.

Seon regem Amorrhæorum:

quoniam in æternum (h. sæculum) misericordia ejus.

Et Og regem Basan :

quoniam in æternum (h. sæculum) misericordia ejus.

Et dedit terra eorum (Al. add. in) hæreditatem : quoniam in æternum (h. sæculum) misericordia ejus.

Hæreditatem Israel servo suo :

quoniam in æternum (h. sæculum) misericordia ejus.

Quia in humilitate nostra memor fuit nostri : quoniam in æternum (h. sæculum) misericordia ejus.

Et eripuit nos de tribulationibus nostris (h.Et redemit nos de hostibus nostris):

quoniam in æternum (h. sæculum) misericordia ejus.

Qui dat panem omni carni :

quoniam in æternum (h. sæculum) misericordia ejus.

Confitemini Deo cœli :

B

C

in conspectu deorum cantabo (h. psallam) tibi. D Adorabo in templo sancto tuo (h. ad templum sanctum tuum):

' Memmianus, qui eripuit, etc. Hic quoque scholiastis adnotationcu marginalem retinent editi libri, pluresque mss. codices. Mart.

Præfigit Cisterciens. ms. epigraphen ferme ex Septuagintavirali interpretatione derivatam: Ipsi David Hieremiæ lamentatio. Nulla autem est in Hebræo archetypo.

Cisterciens. ms., Invocabo te,exaudies, etc. Regin. ms. aliique plures apud Martian., Pro victoria David Canticum.

8 Perperam in Cisterciensi ms., manum meam, etc.

Ita ambo exemplaria Canonis, et mss. codices duo, Sorbonicus et S. Michaelis. Alii legunt cum

In die invocabo, et exaudies me ';

dilatabis animæ meæ fortitudinem.

Confiteantur tibi, Domine, omnes reges terræ, quoniam audierunt eloquia oris tui.

Et cantent in viis Domini,

quoniam magna gloria Domini :

Quoniam excelsus Dominus, et humilia respicit (h. et humile videt et excelsum),

et excelsa de longe cognoscit.

Si ambulavero in medio tribulationis vivificabis me: super furorem inimicorum meorum mittes manum tuam,

et salvabit me dextera tua. Dominus operabitur pro me,

Domine, misericordia tua in æternum (h. sæculum)

opera manuum tuarum ne dimittas.

meam :

intellexisti malum meum de longe.

Semitam meam et accubationem meam eventilasti: et omnes vias meas intellexisti :

quia non est eloquium in lingua mea.

Ecce, Domine, nosti omnia :

retrorsum, et ante formasti me :

et posuisti super me manum (h. palmam) tuam. Mirabilior est scientia a me,

excelsior est, non potero ad eam.

Quo ibo a spiritu tuo,

etquo a facie tua fugiam ?

Si ascendero in cœlum, ibi es tu :

si jacuero in inferno, ades.

Si sumpsero pennas diluculo,

(Al ad. et) habitavero in novissimo maris, Etiam ibi manus tua deducet me,

et tenebit me dextera tua.

Si dixero, forte tenebræ operient me :
nox quoque lux erit circa me.

Nec tenebræ habent tenebras apud te,
et nox quasi dies lucet":
similes sunt tenebræ et lux,

Quia tu possedisti renes meos :

orsusque es me in utero matris meæ. Confitebor tibi; quoniam terribiliter magnificasti me, mirabilia opera tua, et anima mea novit nimis 8.

Non sunt operta ossa mea a te,

quibus factus sum in abscondito : imaginatus sum in novissimis terræ. Informem adhuc me viderunt oculi tui, et in libro tuo omnes scribentur :

dies formati sunt 1o, et non est una in eis, Mihi autem quam honorabiles facti sunt amici (h.so

dales) tui, Deus,

quam fortes pauperes (h. principatus) eorum, Dinumerabo eos, et arena plures erunt : evigilavi, et adhuc sum tecum.

Si occideris, Deus, impium :

viri sanguinum declinate a me. Qui contradicent tibi scelerate 2;

elati (Al. elevati) sunt, frustra adversarii tui. Nonne odientes te, Domine, odivi,

et contra adversarios tuos distribui (h. resistebam):

Perfecto odio oderam illos:

inimici facti sunt mihi.

Scrutare me, Deus, et cognosce cor meum : proba me, et scito cogitationes meas.

Et vide si via doli in me est 3,

(

et deduc me in via æterna.

VICTORI CANTICUM (h.PSALMUS) DAVID. CXL.) Erue me, Domine, ab homine malo : a viris iniquis serva me.

Qui cogitaverunt malitias in corde :

tota die versati sunt in præliis. Exacuerunt linguam suam quasi serpens: venenum aspidis sub labiis eorom. SEMPER. Custodi me, Domine, de manu impii,

a viro iniquitatum serva me :

qui cogitaverunt supplantare gressus meos. Absconderunt superbi laqueum mihi,

et funibus extenderunt rete:

juxta semitam offendiculum posuerunt mihi. SEMPER.

Dixi Domino, Deus meus est tu :

audi (h.auribus percipe), Domine, vocem deprecationis meæ.

Domine Deus fortitudo salutis meæ, protexisti caput meum in die belli. Ne des, Domine, desideria impii:

scelera ejus ne effundantur, et eleventur. SEM

elevatio manuum mearum(h. palmarum) sacrifi.
cium vespertinum :

Pone, Domine, custodiam ori meo:
serva paupertatem labiorum meorum.
Ne declines cor meum in verbum malum,
volvere cogitationes impias

cum viris operantibus iniquitatem : neque comedere in deliciis & eorum. Corripiat me justus in misericordia, et arguat me, oleum amaritudinis non impinguet caput meum: Quia adhuc oratio mea pro malitiis eorum : sublati sunt juxta petram judices eorum, et audient verba mea,quoniam decora sunt. Sicut agricola cum scindit terram :

Sic dissip ata sunt ossa nostra in ore inferni (Al. inferi),

Quia ad te, Domine Deus, oculi mei :

B in te speravi, ne evacues animam meam. Custodi me de manibus laquei, quem (Al. quod) posuerunt mihi :

C

.

1 Cisterciens. ms. quam fortes sunt principatus eorum quod et scholiastes probat. In Hebræo est Dx, capita eorum. Legerit vero S. Interpres absque intermedio, quod est pauperes corum, a ww verho, quod significat depauperari : unde I Regum, xvIII, 25, ipsa, Vulgata vertit in pauperem.

Regius ac Corbeiensis: Quia contradicent tibi scelerati. MART.

In Reginæ ms.,si via idoli in me est. Hunc psalmum inscribunt: Pro victoria, ms. plures et Canon Memmianus. MART.

Iterum in Reginæ ms., impiis verius esset impio ita Hebræus redditur, Ne des, Domine, desideria mea peccatori.

de offendiculis operantium iniquitatem : Incident in rete ejus impii:

simul autem ego transibo.

ERUDITIO DAVID, CUM ESSET IN SPELUNCA, ORATIO,

(CXLII.) Voce mea ad Dominum clamavi :

voce mea ad Dominum deprecatus sum. Effundamin conspectu ejus eloquium meum: tribulationem meam coram illo annuntiabo. Cum anxius fuerit in me spiritus meus: tu enim nosti semitam meam in via hac, qua ambulabo, absconderunt laqueum mihi. Respice ad dexteram, et vide

quia non sit qui cognoscat me: Periit fuga a mẹ,

et non est qui quærat animam meam. Clamavi ad te, Domine, dixi, Tu es spes mea:

pars mea in terra viventium.

Ausculta deprecationem meam,

quoniam infirmatus sum nimis.

Libera me a persecutoribus meis,
quoniam confortati sunt super me.
Educ de carcere animam meam,
ut confiteatur nomini tuo :

In me coronabuntur justi,

cum retribueris mihi.

tus meus:

ne abscondas faciem tuam a me,

et comparabor descendentibus in lacum. Fac me audire mane misericordiam tuam, quoniam in te confido:

Notam fac mihi viam in qua ambulem, quoniam ad te levavi animam meam. Libera me de inimicis meis, Domine : ad te protectus sum2.

Doce me, ut faciam voluntatem tuam, quia tu Deus meus:

spiritus tuus bonus deducet me in terram rectam. Propter nomen tuum, Domine, vivificabis me:

in justitia tua educes de angustia animam

meam.

Et misericordia tua dissipabis inimicos meos, et perdes omnes tribulantes 3 animam meam : ego enim sum servus tuus.

DAVID *,

(CXLIV.) Benedictus Dominus fortis meus, qui docet manus meas ad (Al. in) prælium: digitos meos ad bellum.

Misericordia mea, et fortitudo mea,

auxiliator meus, et salvator meus; Scutum meum, et in ipso speravi : qui subjecit populos mihi 5.

Domine, quid est homo, quia cognoscis eum. filius hominis, quia computas eum.

Homo vanitati assimilatus est:

dies ejus quasi umbra pertransiens.

Domine, inclina cœlos tuos, et descende: tange,montes, et fumigabunt.

Mica fulmine, et dissipa eos.

mitte sagittam tuam, et interfice (h. conturbabis) illos.

Extende manum tuam de exelso:

libera me, et erue me de aquis multis:

de manu filiorum alienorum :

Quorum os locutum est vanitatem,

Reginæ ms., anxius pro anxiatus: Cisterciens. est pro fuit.

Cisterciens. ms., a te protectus, etc.

Ita Carautensis emendatus et ms. S. Michaelis. Alii legunt ligantes : quod secunda manus mutavit in litigantes in canone Carcassonensi. MART. -Nostri omnes mss., ligantes, præferunt pro tribulantes.

+ Cisterciens. inscribit Canticum David.

5 Qui subjecit populum sub me. Sic legimus in Carcassonensi et in ms. Michaelis, nec non in Vaticano. MART. Ms. Reginæ, subjiciet populos, etc.

6 Aliquot mss., Misca fulmina. MART.

7 Mss. tres aut quatuor, de gladio maligno. MART.

:

In eodem ms., Hymnus David in Cisterciens., Laus David, prænotatur.

Exemplaria Canonis et mss. S. Michaelis ac Vaticanus hoc modo legunt: in cæteris inventio legitur. MART.

et dextera eorum, dextera mendacii. Deus canticum novum cantabo tibi,

in psalterio decachordo psallam tibi, Qui dat salutem regibus,

qui eruit David servum suum' de gladio pessimo. Libera me, et erue me de manu filiorum alienorum : quorum os locutum est vanitatem;

et dextera eorum, dextera mendacii.
Ut sint filii nostri quasi plantatio
crescens in adolescentia sua :
Filiæ nostræ quasi anguli,
ornati ad similitudinem templi.
Promptuaria nostra plena,

et super effundentia ex hoc in illud:
pecora nostra in millibus,

et innumerabilia in compitis nostris.

Tauri nostri pingues (h. duces nostri portantes); non est interuptio, et non est egressus:

et non est ululatus in plateis nostris.

B Beatus populus cujus talia sunt:

C

Beatus populus cujus Dominus Deus suus.

LAUDATIO DAVID 8.

(CXLV.) (Aleph.) Exaltabo te, Deus meus rex, et benedicam nomini tuo in æternum (h. sæculum), et ultra.

(Beth.) In omni die benedicam tibi, et laudabo nomen tuum in sempiternum (h. sæculum et ultra jugiter.

(Ghimel.) Magnus Dominus, et laudabilis nimis: et magnificentiæ ejus non est investigatio 9. (Daleth.) Generatio ad generationem laudabit opera tua, et fortitudines tuas annuntiabunt. (He.) Decorem gloriæ magnitudinis tuæ, et verba mirabilium tuorum loquar.

(Vau.) Et fortitudinem horribilium tuorum loquentur, et magnitudines tuas narrabunt 10. (Zain.) Memoriam multæ bonitatis tuæ loquentur(h. eructabunt), et justitias tuas laudabunt. (Hheth.) Clemens, et misericors Dominus: patiens,et multæ miserationis (h. tardus ad furorem et magnæ misericordiæ).

(Teth.) Bonus Dominus omnibus, et misericordiæ ejus in universa opera ejus.

(lod.) Confiteantur tibi, Domine, omnia opera tua, et sancti (h. misericordes) tui benedicant tibi (Caph.) Gloriam regni tui dicent, et fortitudines tuas loquentur.

(Lamed.) Ut ostendant filiis hominum fortitudines ejus 11, et gloriam decoris regni ejus. (Mem.) Regnum tuum regnum omnium sæculorum, et potestas tua in omni generatione, et generationem.

(Samech.) Sustentat 12 Dominus omnes corruentes et

10 lidem mss., narrabo pro narrabunt.

11 In Cisterciens. ms., fortitudines tuas, et gloD rium decoris regni tui.

12 Abest in Hebræis voluminibus integer versiculus qui a littera nun initium ducebat. Hinc colligas mutilum esse aliqua sui parte totum Hebraicum, et ante Hieronymi tempora excidisse versum decimum quartum hujus psalmi: neque vero illum legas in exemplaribus Canonis Hebraicæ ve ritatis etsi scriptus reperiatur temeritate librariorum in quatuor mss. codicibus Hieronymianæ istius versionis. Hæc sunt autem quæ exciderunt: Fidelis Dominus in omnibus verbis suis, et sanctus in omuibus operibus suis MART.

Sufficit Cisterciensis ms., versiculum, Fidelis Dominus in omnibus verbis suis et sanctus in omnibus operibus suis, quem ab Hebraico exemplari excidisse certum est ex ipso litteræ nun, a qua est incipiendus, defectu. Videtur autem excidisse ante Hieronymi ipsius tempora, siquidem et melioris notæ codices, qui hanc ejus versionem ex

(CXLVI.) Lauda, anima mea, Dominum : laudabo Dominum in vita mea:

cantabo (h. psallam) Deo meo quandiu sum. Nolite confidere in principibus:

in (Al. et in) filio hominis, cui non est salus. Egredietur spiritus ejus, et revertetur in humum suam in die illa peribunt cogitationes ejus. Beatus cujus Deus Jacob auxiliator ejus : spes ejus in Domino Deo suo.

Qui fecit cœlum et terram:

mare, et omnia quæ in eis sunt:

et custodit veritatem in sempiternum (h.sæculum). Qui facit judicium calumniam sustinentibus, et dat panem esurientibus.

Dominus solvit vinctos:

Dominus illuminat cæcos :

Dominus erigit allisos (b. incurvatos): Dominus diligit justos.

Dominus custodit advenas,

pupillum et viduam suscipiet :

et viam impiorum conteret (h. pervertet).

Regnabit Dominus in æternum (h. sæculum),

Deus tuus, Sion, in generationem et generationem. Alleluia.

C

et prudentiæ ejus non est numerus, Suscipiens mansuetos Dominus : humilians impios usque ad terram. Canite Domino in confessione:

canite (h. psallite) Deo nostro in cithara. Qui operit cœlos nubibus,

et præbet terræ pluviam,

et oriri facit in montibus germen ". Qui dat jumentis panem suum:

filiis corvi clamantibus.

Non est in fortitudine equi voluntas ejus :
neque in tibiis viri placetur ei.
Placetur Domino in his qui timent eum,
et exspectant misericordiam ejus 7.
Lauda, Jerusalem, Dominum:

Cane Deum tuum, Sion.

Quia confortavit vectes portarum tuarum
benedixit filiis tuis in medio tui.
Qui posuit terminum tuum pacem :
adipe (Al. et adipe) frumenti saturavit te.
Qui emittit eloquium suum terræ:
velociter currit verbum ejus.

Qui dat nivem quasi lanam :

prunam (Al. pruinas) quasi cinerem spargit Projecit glaciem suam quasi buccellas: ante faciem frigoris ejus quis stabit? Mittet verbum suum, et solvet illa: spirabit spiritu suo, et fluent, aquæ. Qui annuntiat verbum suum Jacob: præcepta sua, et judicia sua Israel. Non fecit similiter omni genti,

et judicia ejus non cognoscent. Alleluia,

et ferum servituti hominum.

Reginæ ms. Bene placetur. Jam vero Cisterciensis hoc finito versiculo, juxta Vulgatæ divisionem præponit titulum Alleluia, ac novum psalmum a verbis, Lauda, Jerusalem, Dominum, auspicatur.

"Nostri mss. hic quoque habent et in sæcu lum.

1 Canon Memmianæ Bibliothecæ hanc habet inscriptionem in fronte librorum Salomonis: Hieronymus Chromatio et Heliodoro episcopis, de editione ad liquidum ex Hebræo translata. Ecclesiæ autem Narbonensis Biblia Sacra, quæ Canonem Hebraicæ veritatis similiter complectuntur, ut suo loco explicatum est, hoc modo Proverbiorum inscribunt librum Liber Salomonis, id est Parabolæ ejus secundum Hebraicam veritatem translatæ ab Eusebio Hieronymo presbytero, pelente Chromatio et Eliodoro episcopo. Eadem, sed clarius, leguntur in ms.codices Bibliorum monasterii Silvæ majoris : Liber Salomonis, id est Parabolæ ejus secundum Hebraicam veritatem translatæ ab Hieronymo presbytero, petentibus Chromatio et Heliodoro episcopis: quem titulum invenimus in ms. etiam codices S. D Germani a Pratis, num. 6. Hinc, ni fallor, manifeste apparet præsentem translationem librorum Salomonis ipsissimam esse quam Hieronymus adversus Rufinum indicat his verbis: Salomonis etiam libros, quos olim juxta Septuaginta, additis obelis et asteriscis, in Latinum verteram ex Hebraico transferens et dedicans sanctis episcopis Chromatio et Heliodoro, hæc in præfatiunculæ meæ fine subjeci : Si cui

chiam, quos posutus, scripsissem, si licuisset præ

Ita triginta ad minus mss. codices, qui consstanter legunt Masloth in hac præfatione quamvis in prologo Scripturarum libris Samuel et Malachim præfixo nonnulli scriptum habeant Masaloth, et Vaticanus jam sæpe laudatus, Misloth secundum Origenem Commentario in psalmum 1, ubi Moλ00 legitur. Idem Vaticanus codex ms. consequenter pro Caleth scribit Acoheleth; de quo jam dictum est in nostris ad prologum Scripturarum, sive Principium Galeatum. Conferat ista qui voluerit. MART.

Ad veterum librorum ex his etiam. quos Martianæus consuluit fidem addimus, episcopis, quod et Rabbanus in suo olim exemplari legit. Et vero Aquileiensis jam tum episcopus erat Chromatius iste, cui Commentariorum librum in Habacuc non ita pridem S. ipse Pater inscripserat: Altini autem cathedram obtinebat Heliodorus, quod nemo ignorat. Quin S. ipse Pater, ubi contra Rufinum lib. num.31 de hac sua librorum Salomonis translatione ex Hebraico sermonem habet, eam se ait dedicasse, sanctis episcopis Chromatio et Heliodoro.

lisdem pene usus est verbis epistola in nostra recensione 7 ad eumdem Chromatium, Jovinum et Eusebium scribens: Non debet charta dividere quos amor mutuus copulavit.