szczyzną pisanych, szczególniej odznaczał się wymową kaznodziejską. Obszernie życie jego opisał Barącz Sadok w dziele p. t. Żywoty Stawnych Ormian. b) ADAM XŻE CZARTORYSKI (syn Adama, jenerała ziem Podolskich; poprzednio minister państwa Rosyjskiego, potém kurator zakładów naukowych na Litwie i Rusi, w końcu senator wojewoda Król. Polskiego) wygłosił piękną Pochwałę J. P. Woronicza w T. P. N.; wyszła w Puławach 1830; FR. WĘŻYK zaś uczcił wymownie Woronicza w czasię pogrzebu; mowa ta wraz z innemi z tego pogrzebu wyd, w Krak. 1830. c) ZYGMUNT GOLIAN Kaznodzieja Katedry Krakowskiej, wydał w r. 1857 Kazania_Niedzielne, Swiętalne, Passyjne i Majowe. Tegoż autora wyszło także dzieło tłumaczone z francuskiego X. Ventury de Raulica p. t. Niewiasty Ewangieliczne. Czysta polszczyzna cechuje tego mowcę. d) IGNACY HOŁOWIŃSKI. Arcybiskup Mohilewski, Metropolita Rzymsko-Katolickich kościołów w Ces. Rossyjskiem. Ur. się r. 1807 na Wołyniu; w r. 1825 wstąpił do Seminaryum w Łucku. Po skończeniu kursu nauk teologicznych w Wilnie, został kapłanem w r. 1831.; w r. 1839 odbył pielgrzymkę do Ziemi Świętej w r. 1842 zostaje rektorem Rzym. Kat. Duch. Akademii w Petersburgu; w r. 1848 mianowany biskupem Karysteńskim, a r. 1851 Arcybiskupem Mohilewskim - Umarł d. 7 Października 1855 r. Ważniejsze dzieła jego za życia wydane są następujące: Pielgrzymka do Ziemi Świętej T. 5. Wilno - Poezye s. Grzegorza Naziańskiego-w 2im O stósunku filozofii do Religii i Cywilizacyi - Obraz Cebesa i doręcznik Epikteta - Dzieła Schakspeara przełożył z Angielskiego Ign. Kefalinski tom. 2. Rachel p. Zegotę Kostrowca. Po śmierci, zaś jego wyszły w Krak. r. 1857. Kazania Świętalne, Niedzielne i Przygodne oraz Allokucye; tudzież Hymny Kościelne. Jakim był mowcą zmarły, przytoczyć tu można ustęp z kazania na jego pogrzebie mianego, w którém tak się o nim wyrażono: Z ust jego tchnął duch Święty, a potężny prąd świętéj wymowy rozbijał przesądy i niedowiarstwo, kruszył najtwardsze serca, najzapamiętalszych grzeszników rozbudzał ze śmiertelnego letargu, rozgrzewał pobożnością a zalanych łzami porywał ku niebu." Kazania jego są to najgłębsze traktaty tých materyi, których dotykały, oddane zaś są w najszczytniejszej i najpowabniejszej wymowie, jakiej wzory tylko w Świętych Ŏjcach Kościoła znaleść można. e) LUD. TRYNKOWSKI (kanonik Wileński) piękne pokazał przymioty kaznodziei w Kazaniach pogrzeb. t. I Wil. 1836 i w osobno wydaném Kazaniu na pogrzebie Jędr. Śniadeckiego 1837. ́B. PROZA DZIEJOPISARSKA. § 111. Tu pracowników tłumnie. Co się przez kilka wieków zaniedbało, tego zachodzi potrzeba teraz dopełnienia. Gorliwości też niemało. Lecz że wydawnictwo źródeł i poznanie ich należyte musi poprzedzić sama powieść o przeszłości, a tegoś wy jeszcze nie dokonali, więc dotąd pojawiające się dzieła są więcej ułamkowe, ciągłego opowiadania za skąpo; natomiast zakres rozszérza się. § 112. Żywoty, podróże, ziemiopis. a) MICHAZ BALIŃSKI (urzędnik w Król. Polskiem) i TYMOT. LIPIŃSKI (nauczyciel w War.) wypracowali wspólnie dzieło: Starożytna Polska t. 3 War. 1844 i nast. niepospolitej wartości. Pierwszego mamy i inne pisma treści dziejowej, jak: Historya m. Wilna, t. 2 Wil. 1837. Pisma historyczne t. 4 War. 1841. Opisanie Statystyczne m. Warszawy T. 1. - Pamiętniki o królowej Barbarze Warsz. 1840 Historya Polska T. 1. 1843 i w i. b) BARĄCZ SADOK dominikan, wydał we Lwowie 1856 dzieło p. t. Żywoty Sławnych Ormian w Polsce z wielką erudycyą napisane. c) BARTOSZEWICZ JULIAN (§ 93. b.) Znamienity talentem i rzadką pracowitością pisarz, główny redaktor Dziennika Warszawskiego, współpracownik Biblioteki Warszawskiej i wielu innych pism wydał: Królewicze Biskupi, żywoty czterech kapłanów, Warszawa 1851. Panowie niemieccy na dworze Stanisława Augusta i o pomysłach historycznych Augusta Bielowskiego r. 1852. Znakomici mężowie polscy w XVII wieku. Wizerunki historycznych osób skreślone w r. 1853. i inne. d) KRASZEWSKI § 106 wydał: Wspomnienia Wołynia, Litwy itd. t. 2. i Wspomnienia Odessy itd. t. 3, Wil. 1845. Oprócz tego: Historya miasta Wilna, t. 4 i drugie dzieło p n. Litwa, (tj. starożytne dzieje, ustawy, język itd. t. I Wilno) 1847 zapowiadają, że ma chęć stać się dziejopisarzem. e) Józ. MAKS. OSOLIŃSKI (ur. 1748 w Woli Mieleckiej, syn Michała i Anny z Szaniawskich; uczył się u Jezuitów. Od 1764-83 był spółpracownikiem: Zabaw przyjem. i pożytecznych; od 1789-93 w Wiedniu stale zamieszkał, 1808 został rzecz. tajnym radzcą, 1809 przełożonym nad Wiedeńską książnicą nadwormą, 1817 zaszczycouy orderem ś. Szczepana, 1825 ochmistrzem wielk. król. Galicyi, t7 marca 1826). Ten założyciel książnicy dla miasta Lwowa, za co go ziomkowie uczcili medalem 1820, prócz innych przedmiotów wypracował: Wiadomości historyczno-krytyczne do dziejów literatury Polskiej, o pisarzach Polskich także postronnych, którzy w Polsce lub o Polsce pisali, oraz o ich dziełach, t. 3, Krak. 1819-1822. Sąto żywoty uczonych mężów z opisaniem ich dzieł, krytycznie skréślone, szczególnie żywot Stan. Orzechowskiego. f) EDWARD RACZYŃSKI (ur. r. 1787 w Poznaniu z ojca Filipa; uczył się w Frankfurcie nad Odrą, gdzie się szczególniej do języków i nauk przyrodz. przykładał; 1807 zaciągnął się był do wojska, 1812 posłem na sejm, poczém podróżował po Turcyi i Azyi mniejszéj, a w późniejszym czasie po Europie; † 20 stycz. 1845). Wydał własnym nakładem znaczną liczbę dzieł z dawnych rękopisów, mianowicie należących do dziejów krajowych i tłumaczenia klasyków Łacińskich. Nadto założył książnicę w Pozn. i otworzył ją dla użytku pospolitego. Sam napisal: Dziennik podróży do Turcyi odbytej w 1814 roku, Wrocław 1823, w-8ce; wydanie tego dzieła w-ark. z miedziorytami zasługuje na szczególną uwagę. Wspomnienia Wielkopolski, t. 2. Poznań 1842, w których mieszczą się dokładne opisy z historycznemi wspomnieniami. Prócz tego wydał: Gabinet medali Polskich t. 4, Wroc. 1836-42. g) RYCHCICKI napisał dzieło: Piotr Skarga i jego wiek t. 2 Krak. 1850-1, a w r. 1854 Zbigniew Oleśnicki w 2 tch, oba te dzieła wskazują wiel ką pracę i obszerną naukę. Z tegoż pióra wyszły trochę wcześniej Dzieje Lisowczyków w 2u tomach. h) FRANCISZEK SIARCZYŃSKI (ur. 12 paźdz. 1758, nauki ukończył w Jarosławiu, 1773 wstąpił do Pijarów a wyświęcony 1783; od 1782 nauczycielem w War. i Radomiu, 1789 prob. w Łancucie a 1804 w Jarosławiu. w końcu dyrektorem biblioteki Osolińskich; † 7 listop. 1829). Podobno go nikt nie przewyższył w tych-czasach u nas w mozolném pisaniu żywotów. Mamy po nim: Obraz wieku panowania Zygm. III, zawierający opis osób żyjących pod jego panowaniem, znamienitych przez swe czyny pokoju i wojny, cnoty lab występki, dzieła piśmienne zasługi użyteczne i celne sztuki, porządkiem abecadła ułożony, cz. 2, Lwów 1828. Dawniej z Franc. przełożył ECHARDA Dykcyonarzyk jeograficzny t. 3, War. 1782-3 i napisał: Wiad. hist. stat. o Jarosławiu, Lwów 1826. i) F. M. SOBIESZCZAŃSKI wydał życie i sprawy Krzysztofa Arciszewskiego jenerała artyleryi w Wojsku holenderskim komp. Ind. w Brazylii a następnie Jenerała Artyleryi w dawnej Polsce 8 Warsz. 1850 i wiele innych dzieł historycznych. k) KRYSTYN LACH SZYRMA (były profesor filozofii w Warszawie). Anglia i Szkocya, t. 3, Wa sz. 1828; sato przypomnienia z podróży 1820-24. 1) ZEGOTA PAULI. Zasłużony zbieracz pieśni ludu Polskiego i innych pomników ojczystych, oprócz wielu dzieł do historyi dawnej Polski odnoszących się wydał także Żywoty Hetmanów król. Polskiego i W. Ks. Litewskiego z materyałów po Samuelu Brodowskim w Podhorcach znalezionych 80 Lwów 1850. 1) Słowem w pisaniu żywotów znaczny wzrósł po stęp i znaczna liczba pracujących; np. KoźMIANA |