Obrazy na stronie
PDF
ePub

de sua Ordinatione habuit: at notum est S. Ambrosium emigrasse Cæsario et Attico Consulibus anno sal. 397. Consule Not. ad Rom. Martyrol. 18 Julii. Hæres. 69.

lis. Verum etsi S. Philastrius sanctitate, et doctrina A Serm. S. Gaudentii successoris S. Philastrii, quem præclarus exstiterit, hoc tamen ejus Opus de Hæresibus caute, et cum judicio quibusdam in locis legendum, quod nonnulla contineat cum placitis recta Theologiæ non satis cohærentia. S. Augustinus præf. in librum suum de Hæresibus ad Quodvultdeum monet, doctius de hæresibus præscripsisse S. Epiphanium, quam S. Philastrium.

Hæres. 49.

Ante initium cap. annota: Caute lege hoc caput, nam S. Philastrius existimat primi hominis animam (desunt nonnulla) cum SS. PP. ferme omnes, et explanatores Geneseos erudite, pie, orthodoxe, historice, et germane spiraculum vitæ præfato loco, animam rationis participem intelligant. Vide Castrum lib. 1 adversus hæreses, verbo Anima, hæresi 2, et Sixtum B Jib. v Bibl. annot. 27.

Hæres. 56.

Ad initium cap. ascribe: Caute lege hoc caput, nam S. Philastrius in hæresi ponit, existimare ante constructionem turris Babel unam tantum fuisse linguam in mundo, cum tamen Scriptura sancta, el SS. PP. ferme omnes, non nisi unam linguam inter homines fuisse ante ædificationem Babel, apertissime doceant. Addito recentiores Genes. x1 interpretes, Castrum lib. IX adversus hæreses, verbo Lingua, Sixtum lib. v Bibliot. annot. 87.

Hæres. 63.

Ibi in textu: a Domino usque nunc anni 430, appone in marg. Latinius vir eruditus mendum hoc loco illapsum in numerum, levi mutatione ita restituendum C putavit, 380: nam S. Philastrium non potuisse pervenire ad annum 450 perspicua est ratio; siquidem obiit superstite ei S. Ambrosio, ut certum est in monium de Philastrio, una cum ejus censura, quæ nonnulla Philastrii loca caute legenda esse admonet. Hæc autem Brasichellensis censura refertur ad secundam editionem Parisiensem Bibliothecæ Patrum

Ibi in textu: cum et in ventre sanctificati sint, ut Patriarchæ, Prophetæ, Judices, Jeremias, et Joannes Baptista, etc., scribe in marg. Caute legas, nam si loquainur de vera sanctificatione a peccato originali, Jeremiam, Joannem Baptistam, et Deiparam, solos sanctificatos in utero docent Theologi.

Hæres. 79.

Ad initium cap. ascribe: Caute legendum est hoc caput, neque enim hæresis est, aut error existimare non omnes Psalmos editos a Davide, cum multi PP. et recentiores hoc sentiant, et adhuc in opinione doctorum ista quæstio ventiletur. Consule Sixtum lib. 1 Bibl. et Psalm., Interpretes in præfationibus. Hæres. 82.

Ad initium cap. ascribe: Caute legendum hoc caput, nam non est hæresis putare stellas esse cœlo infixas, cum id philosophi, peripatetici, et astronomi, atque scholastici theologi summo consensu affirment; quamvis nonnulli ex veteribus PP. dissentiant. Vide S. Thom. I p., q. 70, art. 1, ad 3, et Sixt. lib. v Bibl. annot. 14.

Hæres. 89.

Tolle notam marg. III Reg. xi, uxorum et concubinarum Salomonis multitudinem numerosam mystice esse intelligendam; et repone: Non intelligit S. Philastrius de loco III Reg. x1, 3, quem historice accipiendum non est dubium, sed de loco Cantic. vi,,7, quem mystice plerique PP. interpretantur.

anni 1589 per Margarinum de la Bigne, theologum Parisiensem procuratam, exstatque in Indice_librorum expurg. pag. 115 seqq., Romæ primo, deinde Bergomi typis Comini Ventura 1608, in-8°.

SANCTI PHILASTRII

EPISCOPI BRIXIANI

LIBER DE HÆRESIBUS.

PRÆFATIO.

De hæreseon a diversa pestilentia, variisque erro- » Jesus Salvator in carne, pullulaverint, dicere oporribus, qui ab origine mundi emerserint, et sub Judæis defluxerint, et ex quo venit Dominus noster

tet, numerumque earum paulatim exponere, inimicumque humani generis perdici fuisse a Jeremia

[blocks in formation]

e

propheta a non immerito comparatum agnoscere, A quotidie per ænigma compleri enim cognoscimus qui cum infecunditatem patiatur, sæpius aliorum furtim fetus incubans, quasi suos jam fovet ac vindicat filios usque ad tempus aliquod; cumque eis jam tempus ætatis discernens badcreverit, tunc omissis falsis parentibus, jura parentum sensu proprio recordantes, palamque oculis intuentes, sequi eos amplius non demorantur. Quorum causa nobis similitudo hæc nuntiata est, quod diabolo relicto impietatis causa, ejus qui orbem terrarum sua sub ditione cum tenere putaret, postquam vero Christo parente a nobis viso et recognito, omissa falsitate parentis mendacissimi, jam veri parentis Christi vestigia sequi omnis homod non moratur agnoscens :

prophetiam Jeremiæ beatissimi ita dicentem : Clamavit perdix, collegit quæ non parturiit, faciens sibi divitias non cum sapientia, in medio dierum derelinquent eum, et in postremo erit insipiens (Jerem. XVII, 11). Quod nunc deserentes quotidie omnes gentes idololatriam mortiferam inimici, Christum etiam verum Dominum de Lege et Prophetis audientes, eumque cum Patre semper esse credentes ac recordantes, æque ad eum modis omnibus supplices properant pervolare, ut compleatur prophetia i; Recordabuntur et convertentur ad Dominum Christum omnes fines orbis terrarum (Psal. xx11, 27).

FABRICH ET GALEARDI NOTÆ.

falsitate parentis mendacissimi. FABRIC.

d Omnis homo non moratur. Id est nemo moratur qui agnoverit. Ita apud Florium II, 18, unus vir Numantinus non fuit, qui catenis duceretur. Talia sunt in sacris scriptoribus Luc. 1, 57, οὐκ ἀδυνατήσει παρὰ τῷ Θεῷ πᾶν ῥῆμα; Rom. 11, 20, ἐξ ἔργων νόμου οὐ δι καιωθήσεται πᾶσα σάρξ. FABRIC.

a Perdici a Jeremia propheta. Jeremiæ xvi, 11. B editiones amissis. Sic infra paucis interjectis : Omissa S. Ambrosius vi, 3, in flexaem. : Perdicem astutam novimus, quæ aliena ova diripiat, hoc est perdicis alterius, et corpore foveat suo, sed fraudis suæ fructum habere non posse, quia cum eduxeril pullos suos, amittit eos, quia ubi vocem ejus audierint, quæ ova generavit, relicta ea ad illam se naturali quodam munere et amore conferunt.... Hujus imitator est diabolus, qui generationes Creatoris æterni rapere contendit, et si quos insipientes, et sensus proprii carentes vigore potuerit congregare, fovens eos illecebris corporalibus, ubi primum vox Christi parvulis fuerit infusa, discedunt atque ad eam se conferunt matrem, quæ pullos suos, sicut avis, materno amore complectitur. Idem traditum Cassiodoron, 14, Var. Epist., aliisque quam pluribus, quorum loca laudant Cotelerius in notis ad tom. II Monumentor. Ecclesiæ Græcæ pag. 547, Huetius ad Origenem pag. 16 seq. Bochartus tom. II Ilierozoici p. 84, et Allatius ad Eustathium Antiochenum p. 132 seq. Vide et Ambrosii epist. 32, ad Irenæum, tom. II p. 918 seq., Athanas. tom. I p.363, edit. noviss. Jolian. Camerarii Symbola III, 68, Combefisium ad Hippolytum de Anti-Christo c. 55, Ducæum notis ad S. Basilium tom. 1, p. 44. FABRIC.

b Tempus ætatis discernens. Tempus quo per ælatem discernere possunt veros a falsis parentibus. Prima ætas, in homine quoque, ignorat discernere dextra a sinistris, bonum a malo. Confer Grotium ad Deut. 1, 39, et Jonæ iv, 11. Sic prima mundi ætas non statim Dominum ac Servatorem suum agnovit et sectata est, sed passa se a diabolo ad varia idololatriæ et superstitionis genera turpiter abduci. FABRIC.

c Omissis falsis parentibus. Minus bene priores

e Quotidie per ænigma compleri. Hoc est, per multitudinem neophytorum ad Ecclesiam quotidie accedentium intelligimus impleri, quod propheta futurum esse enigmate perdicis significavit. In quam sententiam mox subjungit: quod nunc deserentes quotidie omnes gentes idololatriam etc. Porro licet commodiore interpunctione locum hunc aliquomodo juvisse videor, antea enim conjuncta erant verba: Agnoscens quotidie per ænigma, quibus subjiciebatur reyun, constructio tamen adhuc admodum hiulca atque impedita est, sed qualem non alienam esse a Philastrii C usu plura hujus libri loca lectorem edocebunt. FABRIC.

f Derelinquent eum. Sic. LXX, quos hic sequitur Philastrius; Vulg. vero et Pagninus, derelinquet eas. Confer Hieronymum ad hunc Jeremiæ locum, qui utroque modo testimonium prophetæ profert; de narrata autem perdicis proprietate consulendus omnino erudissimus Bochartus tom II Hierozoici p. 84, 85, ubi non modicam huic Philastí ii præfationi lucem affundit. GALEARD.

Omnes gentes. Ex quibusvis gentibus etiam remotissimis quosdam.{

Supplices. Male edit. Helms., simplices.

i Prophetia. Quo in loco Philaster nomen Christi explicationis causa inseruit.

CATALOGUS

EORUM QUI ANTE ADVENTUM CHRISTI HÆRESEOS ARGUUNTUR.

b I. OPHITEÆ.

d

e Primi sunt Ophitæ, & qui dicuntur Serpentini;

Disti colubrum venerantur dicentes, quod hic prior initium nobis scientiæ boni et mali attulerit. Unde

FABRICII ET GALEARDI NOTÆ.

a Eorum qui ante adventum C. Qurdam hæreses ex his que usque ad caput duodetrigesimum a Philastro referuntur, non fuerunt ante adventum C., neque sub Judæis, ut in præfat. Philaster loquitur, defluxerunt, licet e veteri Testamento ansam erroris sui arripuere (ἀπὸ νόμου ἐξ Ιουδαίων φύσασαι. Εpiphan. Ancorato cap. 12, t. II, p. 18), ut statim Ophite, et Cajani, Sethianique. Rectius itaque Tertullianus, qui illos c. 45. vocat Judaismi hæreticos, alios qui ex Evangelio hæretici esse voluerunt sive, ut Hieron. verbis utar, qui Evangelia laniaverunt. Fabric.

[blocks in formation]

ex altera autem Abel beatissimum natum, et virtú. tem majorem quæ erat in ipso Cain, invaluisse at suum interficeret fratrem.

ei Dòminum a invidisse asserunt, quiá scientiam při- A tes & ex altera virtute, id est diaboli, Cain factum, mus detulerit mulierib bonæ rei atqué malé, pérque illam ita ad genus omne hominum permánaverit, propter quod et e de coelo primo dejectus est, Inquiunt, in alterum, unde eum et de cœlo aiunt adventurum, det velut aliquam Dei virtutem esse eumdem æstimant, atque eum annuntiant adorandum.

II. CAIANI.

III. SETHIANI.

Sethianorum hæresis, quæ Seth filium Ade postea genitum, hocque appellatum nomine veneratur, quod post interfectionem Abel beatissimi natus est, ex quo et Sethiani appellantur, colentes eum et di centes, quod duobus creatis hominibus in initio, et Angelis in dissensione constitutis, i tenuit virtus in FABRICII ET GALEARDI NOTÆ.

• Caiani, qui Cain laudant fratricidam, primogenitum Patris nostri ac beati Adæ protoplasti, dicen

apud Origenem Clement. Alex. vir Strom. p. 763 et B Caina est Hieronymo utrobique: nempe tam ep. 82, Theodoritum est etiam nomen Ophianorum., et corruptum apud Sophronium Sophianorum, nisi ita etiam dicti sunt, quod Ɛopia serpentis imaginem assumpsisse dixerunt, testé Irenæo lib. 1, c. 34. Apud Theodoritum et Procopium Gazeum in IV Reg. XVIII, Hebraica appellatione veniunt Naganoi (ita enim legendum, non EsOnvoi,) a um quod Hebræis serpentem ut Græcists denott. Vide Cotelerium tom. İ Monument. Eccles. Græca pag. 769, et Tho. Ittigium τὸν μακαρίτην diss. de haeresiarchis Apostolicae elati proximis p. 120. E Gnosticis, Valentinianis, vel Marcionitis hos Ophitas prodiisse mihi persuadeo, quod Ophitarum doctrina apud Epiphanium xxxvII, 3 seq., Tertullianum append. de præscript. c. 47, Origenem VI contra Celsum p. 295, seq., et Nicetam iv Thesauri cap. 9, valde affinis est commentis Valentinianorum, et Gnosticis Prunicum colentibus, quibus etiam a S. Irenæo Ophitæ junguntur. Præterea Theodoritus lib. I de Hereticis fabulis c. 24, ac Nicetas IV, 14, Thesauri, auctor est Marcionitas serpenteni Creatori prætulisse, et singulari cultu veneratos esse. Mirum vero quod tradit idem Origenes pag. 294 neminem ab Ophianis Euphrate auctore in suum cœtum admissum esse, ἐὰν μὴ ἀρὰς θῆται κατὰ τοῦ Ἰησοῦ. Idem Ophianos et Caianos, omnino à Jesu doctrina alienos scribit lib. 1, p. 119, et Jesum omnino ab eis abnegari lib. vi, p. 358, absurdissimum Ophianorum dogma vocat nec simplicissimis persuasum, et heresin ipsorum donuorárny lib. vi, p. 291, ut Procopius δυσσεβεστάτην. FABRIC.

al. 83, ad Oceanum, En consurgit mihi Caina hæresis, quam lib. adversus Vigilantium, quæ olim appellabatur Caina hæresis; Tertulliano autem indicato loco Caiana. Lambertus Danæus ad. August. de hæ res. cap. 18 putat errore Amanuensium in exscribendo Epiphanio èx Cainianis factos esse Caianos; eoqué lapsu deceptum fuisse Augustinum quoque ubi Caianos nominat. At Bælius Diction. crit. in Cainitès observat Caianorum nomen a Patribus usurpatumi multo antea quam Epiphanius et Augustinus hac voce uterentur. GALEARD. Kaïvol etiam Sophronio in indiculo hæres. actione x1 concilii vi general. et Niceta Iv Thesauri 11 et 12, ubi etiam Kaïvoi, et ante hos Origeni i contra Cels. p. 119, quo loco eos a Jesu doctrina plane alienos esse scribit, perinde ut Ophitas. Ab hac Gnostica hæresi diversi Caianite Aplithartodocetæ, a Caiano quodam Alexandrino nomen consecuti, de quibus Damascenus hæresi 84. FABRIC. C Qui Cain laudant, doğacovat, honorant, colunt. Apud Honorium Augustodunensem in libello de hæ resibus Caiani dicti qui Cain oderunt, legendum es Augustino onorant, hoc est honorant. FABRIC.

Dominum invidisse. Jaldabaoth, Deum Judæorum invidisse docebant homini quod superiorem Deum ac Patrem agnovisset: itaque virtutem quamdam serpentis specie genuisse, quæ Evam fefellerit. Vide Epiphan. xxxvii, 5, 4, 5. FABRIC.

Bone rei atque mala. Idem est quod paulo ante dixerat, scientiam boni et mali ex Genes. 11, 9, tò εἰδέναι γνωστὸν καλοῦ καὶ πονηροῦ. FABRIC.

De cœlo primo dejectus in alterum. Octo enim D cœlos ponebant, ut docet Epiphanius xxxv, sect. 4, licet deinde sectione 5 simpliciter scribit dejectum ἀπὸ τοῦ οὐρανοῦ. FABRIC.

d Et velut. Male priores quædam editiones ut velut. Porro cultus quo Ophite serpentem prosecuti sunt, et cistæ qua serpentem alere consueverunt, meminit etiam præter Epiphanium xxxv, 5, Damasceni verbis Scholiastes Baotix ad lib. xxi, p. 581. Ejusmodi cistarum etiam in sacris apud gentes usus fuit, de quibus Laur. Begerus v. c. in disquisitione de nunimis serpentiferis. FABRIC.

e Caiani. Cainai auctori appendicis ad Tertull. e. 47. Cainiani Augustino de Hæres. et auctori Prædestinati c. 18. Sed Irenxo quoque lib. 1, c. 35 atque Epiphanio et Damasceno hæresi 58, Kaïavoí; nam et Cainus Flavio Josepho Rais.Theodorito lib. i. Hæret. fab. cap. 15, Raïvoi et Kaïviotai, at Clementi Alex. vit Strom. p. 549, Kaïznorai. Caiana hæresis Tertulliano c. 33 de præscript. et Hieron. epist. 83, qui lib. adversus Vigilantium notat Tertullianum in Scorpiaco suo Caianos perstrinxisse. Non Caiana hæresis, sed

Ex altera virtute, id est Diaboli. Verba, id est Diaboli, puto vel à Philastrio, vel ab alio adjecta contra Caianorum mentem. Nam licet Archonticos narrat Theodoritus lib. 1 de Hæreticis fab. c. 11, docuisse quod Cain et Abel fuerint τοῦ Διαβόλου παῖδες, uti in Pirke R. Elieser dicitur Cain Sammaelis progenies, atque ab aliis Rabbinis apud Gaulminum de morte Moysis p. 216 traditur ex semine primi sérpentis natus Magic per serpentes auctor: tamen a Caianorum opinione hoc remotum esse videtur, qui a fortiore et præstantiore virtute Cainui quam Abelem prognatum statuebant teste Epiphanio, et aliis. Huc refer et quod capite sequente ex sententia Sethianorum a Philastrio dicitur: Angelis in dissensione constitutis tenuit virtus in cælo femínea. FABRIC.

h Sethianorum. Sethoitæ appellantur auctori ap péndicis ad Tertull. de Præscript. c. 47. Alii hoc genus Gnosticorum vocant Sethitas, ut indicnlus Pseudo-Hieronymi c. 9, qui tamen c. 17 et ipse vocal Sethianos, ut Epiphanius quoque et Damascenus hæresi 5, Augustinus et Prædestinati auctor c. 19, Nicetas Iv Thesauri c. 12, Rabanus Maurus lib. 11 de Clericor. institutione c. 58, et Honorius Augustodu nensis hæresi 31. Apud Gennadium autem de dogmatibus c. 52, obi Sethianus et Theodosius tria et barbara principia induxisse leguntur, pro Sethiano videtur scribendum Scythianus. FABRIC.

i Tenuit virtus in cælo feminea. Tenuit, xexpárons boc est primas obtinuit. Epiphanius XXXIX, 2: Hv yap ἡ στάσις τοῖς ̓Αγγέλοις, ἀγωνιζομένοις περὶ τῶν γενεῶν τῶν ἀνθρώπων τούτων των δύο, τοῦ γεγεννηκότος τὸν Καὶν καὶ τοῦ γεγεννηκότος τὸν "Αβελ, κεκρατηκέναι δὲ τὴν ἄνω δύναμιν, ἣν μητέρα φάσκουσι καὶ θήλείαν. Δοκεῖ γὰρ αὐτοῖς εἶναι καὶ μητέρας ἄνω, καὶ θηλείας καὶ ἄρσε Phivas. Vide si placet quæ ibi sequuntur, el qua laster Latine vertit, atque in compendium misit. Solet enim ille subinde, ut suis locis annotabo, Epi

[blocks in formation]

phanii vestigiis insistere, quo nemo melius de hæresibus scripsit, si credimus Theodoro Studitæ Epistola ad Naucratium tom. V Opp. Sirmondi, p. 324. FABRIC.

a Ut possent destrui virtutes inimica. Minus bene priores editiones, possint. Plenius autem hæc apud Epiphanium efferuntur sic : "Όπως διὰ τῆς ταύτης συστασέως καὶ τούτου τοῦ σπέρματος καθαιρεθῶσιν αἱ Β δυνάμεις τῶν ̓Αγγέλων τῶν τὸν κόσμον πεποιηκότων, καὶ τοὺς δύο ἀπ' ἀρχῆς ἀνθρώπους. FABRIC.

deb De Seth autem ipso Christum Dominum genus ducere. Nihil in hoc errabant si ita sentiebant Sethiani, quoniam Christi genus a Setho etiam S. Lucas deducere haud dubitat. Sed Philaster non satis cepit Epiphanii mentem, qui Sethianorum senten tiam exponit his verbis XXXIX, 4 : ̓Απὸ δὲ τοῦ Σήθ κατὰ σπέρμα καὶ κατὰ διαδοχήν γένους ὁ Χριστὸς ἦλθεν, κόστ αὐτὸς Ἰησοῦς οὐχὶ κατὰ γένη, ἀλλὰ θαυμαστῶς ἐν τῷ μῳ πεφηνώς, ὡς ἐστιν αὐτὸς ὁ Σήθ ὁ τότε, καὶ Χριστὸς νῦν ἐπιφοιτήσας τῷ γένει τῶν ἀνθρώπων ἀπὸ τῆς μητρός vшbεv άπσтaλрvéos. Sensus est, Christum a Seiho non communi et naturali modo genus deducere, sed rediisse per miraculum ipsum Seth in mundum, ut idem qui tunc Sethus, jam Christus esset. Licet hoc præter rem Sethianis impingi disputat Jac. Rhenferdus pag. 173 seq. opp. Philos., ubi de fictis Judeorum hæresibus. FABRIC.

1

perspicuum est, quia mox c. 5. Saddocum Sadduexcorum auctorem vocat illius discipulum, perinde ut auctor appendicis ad Tertull. et Hieronymus adversus Lucifer. Sadducæos ex Dositheani erroris radice surgentes et Epiphanius hæresi 14, àñóσñaσμa àñò Aooléou appellat. Ita Nicætas quoque lib. 1 Thesauri C. 38. FABRIC.

d Secundum carnem solum esse vivendum in Lege Domini. Hoc est, ut explicatur capite sequente, ritus externos Legis observandos, quod diligentius ab Dositheanis factum scribunt Damascenus, Nicetas, et alii. Hoc carnaliter vivere dicit Philastrius c. 8. Quoniam vero resurrectionem eos inficiatos esse mox affirmat, possint etiam verba illa accipi sic, ut solum hoc in corpore vivendum esse, docuerit Dositheus, quemadmodum de Samaritanis est infra c. 7. Vel, Legis promissiones non extendi ultra præsentem vi

tain. FABRIC.

e Deque ea non sperans resurrectionem futuram. Utpote qui negaret e Lege illam probari posse: 'ATTEκήρυττε καὶ τὴν ἀνάστασιν, inquit de Dositheo Eulogius apud Photium cod. 230, p. 467, ubi ex libris Moysis eam confirmat. Recognitionum quoque anctor non obscure innuit a Dositheo hunc errorem accepisse Sadducæos. Contra admisisse resurrectionem diserte scribunt Epiphanius. Nicetas, et alii. Etiam Cauctor appendicis ad Tertull. et Hieronymus contra

e Dositheus quidam postea, Judæus genere. Ilic est qui in Judæorum libris dicitur NDD et cum 720 Sabia (a quo secta Sebuæorum apud Nicetam lib. Thesauri c. 35) traditur in captivitate Assyriaca tempore Sennacheribi docuisse Samaritanos. Vide Drusium III, 4, de sectis Hebræor. et ad minerval Serarii c. 10 et Lightfooti disquisit. Chorographicam ad Joannem, p. 954 edit. Lipsiensis. Eulogio apud Photium cod. 230, p. 466, voeatur Aóoons, et sectatores ejus Δοσθηνοί, aliis ille Δοσίθεος, hi Δοσιθεανοὶ et Δοσί· Oso. Judæum gente, et postea ad Samaritas accessisse scribit Epiphanius hæresi 13 et Nicatas loco laudato. flinc alii Samaritanum appellant, et Samaritanis errorum suorum auctorem, etiam Samaritani corruptorem Pentateuchi fuisse scribunt. Cum hoc antiquo Dositheo confundunt passim etiam prisçi scriptores res junioris Dosithei itidem Samaritani, quem Simonis Magi æqualem faciunt, et pro Messiá tradunt se venditasse. Confer si placet Cotelerium ad Constitutiones Apostolicas vi. 8, et D. Tho. Ittigium D in limine cruditi libri de læresiarchis ætatis Apostolicæ. lta auctor Recognitionum quæ leguntur sub nomine Clementis lib. 1, c. 54, de Dositheo tamquam Sadducaici dogmatis principe loquitur, et mox idem lib. 1, c. 8, Dositheum triginta Discipulorum et in his Simonis Magi magistrum memorat. Ab hoc videtur hausisse Origenes quæ habet lib. vi contra Celsum pag. 282, qui et pluribus aliis locis hujus Dosithei meminit ut lib. 1, p. 44, et tractat. 27 in Matth. et 1 in Joann. p. 219 seq. edit. Huetii, ut legesippus quoque apud Eusebium IV, 22, Hist. Eccles., Hippolytus apud Photium cod. 121, Theodoritus lib. i de Hæreticis fab. c. 2, qui ex Simonis hæresi tamquam ex amarissima radice Dositheanos ait propullulasse. At Philastrium nostrum non de aliquo Simonis Magi æquali, sed de longe antiquiore illo loqui

Luciferianos tradunt Sadducæos errorem negatæ resurrectionis ad Dosithei hæresin addidisse. S. Dawascenus velut conciliaturus tam diversas et pugnantes inter se sententias, quosdam saltem Dositheanorum resurrectionem futuram credidisse scribit.

FABRIC.

I Nec Dei Spiritum nec Angelum. Vid. Eulogias apud Photium p. 468. A Samaritanis tamen angelos repudiari negat Epiphanius hæresi 14. hæresin, illam Sadducæorum propriam testatus. Observa porro quod Actor. XXIII, 8, legitur, οὔτε "Αγγελον, οὔτε Πνεῦμα, id a Philastrio de Spiritu S. explicari. Ita et Epiphanius de Sadducris : Πνεῦμα δὲ ἅγιον οὐκ ἴσασι; εἰ Theophylactus. Sed per a animum hominis intellige, quem esse immortalem spiritum, et post dicessum a corpore permanere negabant Sadducæi, teste Josepho x11, 12. Fabric.

Nec futurum judicium. Animos enim mortales, mundum incorruptibilem esse docuit Dositheus testé eodem Eulogio. FABRIC.

De Lege atque Prophetis. Immo primum fuisse qui Prophetas repudiaverit, quasi non in Spiritu S. focutos, scribunt auctor appendicis ad Tertull. de Præscription. et Hieronymus adversus Luciferianos, et in hoc ipso Samaritanis eum auctorem erroris sui fuisse innuunt, a quibus solos libros Legis recipi dicetur infra cap. 7. FABRIC.

iA Saddoc homine Judæo. Epiphanio, et Damasceno Exdoux, Arabibus Zendik, Judæis p Antigoni Sochai discipulus. Vide Maimonidem ad Piske Aboth tom. IV Mischnee p. 411 edit. præclare Surenhusianæ, ubi et de Baitoso altero Antigoni discipulo, auctore Baitosæorum, de quibus perinde ut de Sadducæis abunde mulia viri docti, Fulierus, Pocockius, Drusius, Serarius, Scaliger, etc.

:

qui hoc nomine vocabatur, quia discipulus fuit illius, A turam confitetur, Legem accipit et Prophetas, qui et confirmavit hanc hæresin, ut ex eo Sadducæi 8 Christum autem exspectat ut justum hominem. Hi dicerentur secundum carnem æque solum prædi- Judaizant et Evangelia non accipiunt, et i quædam cant vivendum, circumcidendum, corpusque bapti- tempora Christo Domino nostro esse contraria assezandum. De Lege autem divina b non aliud exsperunt. tantes, Epicuream dementiam potius, quam divinr Legis jura sectantes. De quibus et din Evangelio scriptum est, docente Domino, contraque hanc hæ resin pestiferam prædicante.

VI. PHARISÆI.

Samaritani

VII. SAMARITANI.

a Samario Rege ita nuncupati sunt. kAlii autem aiunt a filio Chanaan, qui hoc nomine Samarius vocabatur, a quo Samaritani sunt appellati. Isti legem accipiunt Moysi, id est quatuor solum libros, judicium futurum non exspectantes, FABRICII ET GALEARDI NOTÆ.

Pharisæorum alia est, quæ e resurrectionem fu

a

Discipulus fuit illius. Dosithei. Nam ita et alii B mario rege. Ita Basileensis et Hamburgensis editio; veteres scriptum reliquerunt, ut capite superiore annotavi. Et qui Antigonum audivit, potuit et alterius Magistri sectari vestigia.

2

b Non aliud exspectantes. Nullam aliam vitam, nullas melioris et sempiterna beatæ vitæ promissiones. Nam ut Josepho de Sadducæis traditum XVIII, Antiqu. τὰς ψυχὰς συναφανίζουσι τοῖς σώμασι, et negasse resurrectionem constat ex Act. XXIII. 8. Vide si placet Menassem Israelidem lib. 1 de resurrectione cap. 6.

c Epicuream dementiam. Vir præstantissimus Gerhardus Vossius lib. 1 de Origine idololatriæ c. 10, saltim in eo meliores Epicureis Sadducæos fuisse observat, quod licet animas perinde ut Epicurus mortales esse ducerent, tamen non inficiarentur Deum prospicere rebus humanis, duntaxat in hac vita. Caterum facile ad providentiam negandam prolabitur, qui eidem fato animos quo corpora hominum obnoxios esse sibi persuaserit.

d In Evangelio. Matth. xx1, 25; Marc. xi, 18; Luc. xx, 27 seq. Vide etiam Matth. xvi, 6 seq., ubi a Sun Pharisæorum, et Sadducæorum cavere sibi suos Servator optimus jubet.

e Resurrectionem futuram confitetur. Distincti in hoc a Sadducæis, Actor. xxm, 8, S. Epiphanius XVI, 2, ὡμολόγουν δὲ οὗτοι ἀνάστασιν νεκρῶν. Dubium tamen, an impios etiam resurrecturos crediderint. Vide Flavium Josephum xvi Antiqu. cap. 2 et lib. I de bello Judaico cap 12.

Legem accipit et Prophetas. Quod etiam Sadducæos fecisse, jam probarunt viri docti, et ex Talmude certum esse affirmat Menasse ben Israel, p. 43, de resurrect. At Pharisæi præter à yeypaμμέva utebantur etiam multis Tarpоnapadótos, et additamenta quædam Legi, ut loquitur Tertullianus, astruebant, quæ Sadducæi amplecti noluere.

C

Christum exspectat ut justum hominem. Messiam venturum non Deum fore, sed merum hominem sibi persuadebant Pharisæi, perinde ut infra cap. IX. D etiam de Essenis legitur. Philastrii autem ætate vix nomen adhuc Pharisæorum restabat, quod de suis jam temporibus testatur Eusebius Philastrio antiquior p. 268 et 396, in Psalmos.

h Hi Judaizant. Hoc est Judæi sunt, cave enim de Christianis Judaizantibus hæc intelligas.

i Quædam tempora. In promptu fuerit scribere testimonia, sed illud sine auctoritate mss. codieum facere, hoc nempe scindere nodum, non solvere est. Alia igitur ratio hujus loci explicandi in mentem mihi venit, videlicet Pharisæos ita existimasse, quod tempora quædam, hoc est festa anni Jobelei, Neomenie, et Sabbata in Lege præcepta repugnent Jesu doctrine, cujus Apostolus vetat παρατηρεῖσθαι ἡμέρας nai xaɩpovs nai švievτoús. Galat. iv, 10; Coloss. 11, 16.

i A Samario Rege. Epiphan. t. 1, p. 24, άπò ἀρχαίου τινὸς Σωμόρων υἱοῦ Σωμήρ, οὕτω τοῦ ἀνδρὸς zalóvμévov. Vide 3 Regum xv1, 24. FABRIC. -A Sa

at Lugdun., a Samaro rege, quod fortasse melius. Vulg. Reg. xvi, 24, Somer: ut et Epiphanius, Ewunp; LXX et Pagninus, Semer, Ecuno; Arabo, Samer. Vide Josephum viii, 7, ubi Gelenius vertit, Samaræum vocavit a Samaro, quod Lugdun. editionis lectionem confirmat. GALEARD.

kA filio Chanaan. Genes. x, 18, ille dicitur Expapatos FABRIC.-Alii autem a filio Chanaan. Hic perperam Philastrium culpat Dupinius Hist. Eccl. sæc. iv: non enim ait Philastrius Samarium regem filium fuisse Chanaan, ut Dupinio præpropere nimium legenti visum est. GALEARD.

1 Quatuor solum libros. Cum alii scriptores antiqui Origenes, Epiphanius, Leontius, aliique plurimi referant Pentateuchum solum a Samaritanis admissum (ut hodie etiam facere reliquias illorum constat) rejecta autem fuisse ab iisdem scripta prophetica post Moysen edita: mirum videri possit a Philastrio tradi, quatuor tantummodo libros Moysi accepisse. Neque error librarii est, cum infra c. 115 peculiaris de Deuteronomio repudiato hæresis recurrat. Vereor autem ne Philastrio fraudi fuerit duplex vocabulorum δευτερώσεως et δευτερονομίου significatio. Nam uli per devτeposts, ita per Deuteronomium etiam ἄγραφα πατροπαράδοτα Hebræorum significari quandoque, notum est vel ex Maximo ad Epistolam 9. Dionysii Areopag. quæ a Samaritanis utique respuebantur. Quintum vero Moysi librum ab illis rejectum, solus quod sciam Philastrius, atque ut opinor præter rem scripsit. Porro antiquum genitivum Moysi pro Moysis retinui, præeuntibus prioribus editionibus, et quod ita dixerunt Tertullianus et alii veteres, similiter ut tralatitia sunt Achilli, Ulyssi, pro Achillis, Ulyssis, et similia, de quibus vide si placet Vossium libro Iv de Arte grammatica cap. 9 et Claudium Dausqueium in Orthographia p. 95. Accusativus Mosea pro Mosen occurrit apud Juvencum IV, 15., aliosque. FABRIC.—Quatuor solum libros. Recte notavit Fabricius singulare hoc a Philastrio haberi, quod Samaritani (In Indice edit. Hamburg. ver., Quatuor libro pro Samaritanis legitur Sadducæis. EDIT.) quatuor tantum Moysi libros acciperent, id enim cæteris antiquis, qui de Pentateucho a Samaritanis recepto loquuntur, indictum, ac prorsus ayorov. Num fortasse, ubi certum sit Philastrii effatum, idcirco Deuteronomium (de libro hoc intelligit Fabricius) respuebant Samaritani, quod in eo quædam habeantur, quæ a manu Moysi minime præfecta esse jam constat inter eruditos? Videsis Simonium Hist. Crit. Vet. Test. lib. 1, cap. 6, Huetium Demonst. Evang. pag. 179 edit. Paris., a quibus Philastrii locus minime est observatus. At vero Deuteronomium antiquitus a Samaritanis non fuisse rejectum aperte ostendit insignis locus ejus libri xxvII, 4, a Samaritanis corruptus, ubi pro Ebal monte substitus est Garizim, reclamantibus omnibus codicibus Hebræis omnibusque antiquis versionibus de quo videndus Waltonus Proleg. x1, in Biblia Lon

« PoprzedniaDalej »