pisse ex ea carnem consubstantialem nobis, (a) sed A et jussimus eum in monasteriis nullam habere ratio

EPISTOLA (g) XXIII,

(h) AD FLAVIANUM EPISCOPUM CONSTANTINOPOLITANUM.

(i) SYNOPSIS. I. Acceptis Eutychis querelis, conqueritur cum communione fuisse privatum a Flaviano. - II. De causa instrui se postulat, et in defendenda veritate charitatem maxime aptat custodiri.

C

(f) Hic omnes codices hujus versionis et editi Leonis ante Quesnellum finem epistolæ præferunt.Suppletum autem fuit ex Græco abeditoribus Romanis Conciliorum, cum quibus Quesnellus, hæc addendo: Universam in Christo fraternitatem, quæ cum vestra pietate degit, ego, et qui mecum sunt, plurimum salutamus. Incolumis in Domino, et orans pro nobis, do- D naris nobis, religiosissime Pater. In recentiori ms. Vat. 546 collect. 21 additur tantum post verbum loquantur: Dat. I kal. Februarii: quod cum desit in aliis antiquioribus,quos observavimus,ejusdem collectionis codicibus, quo ex fonte adjectum fuerit, non liquet.

(g) Al. 20. Quæ autem antea 23 erat, nunc 54. Scripta 18 Februarii an. 419.

(h) Invenitur hæc epistola in mss. collect. 3, 8, Hisp., Isid. 17, 18, 19, 21 et 23, nec non apud Sichardum. Græcam autem versionem præbuit collectio Chalcedonensis.

(i) In collect. Hispanica hic titulus legitur: Epistola Leonis papæ ad Flavianum Constantinopolitanum episcopum, ubi quærit quid Eutyches contra fidem catho

asserat obtulisse, nec tamen fuisse (a) suscep. Α τὴν ἰδίαν παρουσίαν οὐκ ἠρνήσατο· ἐπὶ τοσοῦτον ὥστε tum: qua ratione compulsus sit, ut (b) contestatorios libellos in Constantinopolitana urbe proponeret. Quibus rebus intercedentibus, nondum agnoscimus qua justitia a communione Ecclesiæ fuerit separatus. Sed respicientes ad causam, facti tui nosse volumus rationem, et usque ad nostram notitiam cuncta deferri : quoniam nos, qui sacerdotum Domini matura volumus esse judicia, nihil possumus esse judicia, incognitis rebus, in cujusquam partis præjudicium definire priusquam universa, quæ gesta sunt, veraciter audiamus.

columem custodiat, frater charissime. Datum (α) Α duodecimo kalendas Martii, Asturio et Protogene viris clarissimis consulibus.

B

ADMONITIO IN SEQUENTEM EPISTOLAM.

1 Duæ litterarum S. Petri Chrysologi ad Eutychem Latinæ editiones prodiere: altera, quæ unicum seu primum tantum caput exhibet; altera, quæ duo capitula complectitur. Quesnellus cum hanc prolixiorem epistolam et editionem genuinam haberet, quonam fato illa decurtata et non potius hæc integra inserta fuerit in Vulgatis S. Leonis editionibus, se non assequi in notis professus est. Ex codicibus autem,qui eam fere decurtatam præferunt, magna inter eruditos exstitit dubitatio, num secundum caput sincerum,an supposititium sit. Omnis autem evanescet difficultas, si utriusque editionis originem detegamus.Id ex observatione quamplurium codicum ac ex discrimine collectionum quas diligenter expendimus, nobis innotuit. 2. Editio decurtata, que sola invenitur in Leonis codicibus et in plerisque collectionibus, ex collectione Ilispanica proficiscitur: nam ex Hispanica hæc mutila editio, quæ terminat in verbis, His omnibus respondi, frater, litteris tuis, manavit in Isidorianam, ex Isidoriana autem, quæ frequentior et magis obvia fuit, in collectiones 11, 12, 21 et 23, quarum auctores cum transcripserint quotquot Leonis epistolas in Isidoriana collectione reperere, transcripserunt etiam S. Petri Chrysologi epistolam, quemadmodum inter Leoninas in eadem collectione, sicut et in Hispanica, inserta fuerat. Licet ergo multi sint codices, et collectiones multæ, quæ decurtatam hujus epistolæ editionem præferunt; unica tamen omnium origo est, auctor scilicet collecctionis Hispanica, in cujus manus solum primum epistolæ caput pervenisse, perspicuum fiet, in integræ editionis originem potioris et antiquitatis et auctoritatis esse ostendamus.

3. Hispanica collectione antiquior et majoris auctoritatis profecto est collectio epistolarum in causa. Eutychetis, quæ Actionibus Chalcedonensis concilii tum in Latinis, tum in Græcis exemplaribus præmissæ aut inserta leguntur. Hæc nimirum epistolarum collectio, quam in præfatione decimam septimam appellavimus, Latine erat compacta saltem ante medium sextum sæculum, quo Rusticus Romanæ Ecclesiæ diaconus collatis eximiis Græcis codicibus peculiarem eidem operam impendit. Multo autem vetustior fuit eadem collectio Græce scripta apud Græcos, qui Latinas epistolas in causa Eutychis Græca lingua redditas una cum aliis Græcis epistolis ad eamdem causam pertinentibus in unum corpus compegerant. Enim vero Græcam hanc epistolarum collectionem concinnatam fuisse inter an. 453 et 455 in præfatione epistolis præmissa, num. 34, demonstravimus. Id autem quantum auctoritati tribuat huic collectioni Græcæ, et exinde etiam collectioni Latinæ, quæ ex Græca ducit originem ; quantumque propterea hæc collectio præstet collectioni Hispanicæ, nemo non videt. Inter memoratæ vero collectionis Chalcedonensis epistolas cum in Latinis, tum in Græcis codicibus integra describitur illa S. Petri Chrysologi ad Eutychem, a coavo utique collectore inserta; ac idcirco ex antiquitate atque præstantia hujus collectionis tam apud Græcos, quam apud Latinos receptæ, de integræ ejus epistolæ sinceritate dubitare non licet. Cum Agnellus Ravennas a Bacchinio et a Muratorio editus, postremi capitis ejus epistolæ summam dedit in S. Petri Chrysologi Vita, si non integram epistolam reperit in veteribus Ravennatensis Ecclesiæ tabulis, certe aliquod vetustum exemplar hujusmodi collectionis Chalcedonensis præ oculis habuit. Cum vero hæc exemplaria rariora fuerint, et non ita multa ex Leone proferant, ut in Isidoriana satis frequenti exhibentur ; nihil mirum si posteriores Leoninarum epistolarum collectores hanc epistolam non integram, sed mutilam dedere, uti apud Isidorum ex Hispanica suam collectionem derivantem inventa fuit. Hic autem omittendum non est duos codices Vaticanos epistolarum Leonis a Vossio memoratos, quos hanc epistolam integram continere. Quesnellus præsumpsit, eodem Vossio in notatione admonente mutilam exhibere; sunt enim codices posteriorum collectionum quæ ex Isidoriana dimanant.

4. Unum dubitari potest, num hæc epistola, quam in Laudatis Latina collectionis codicibus integram habemus, originalis sit, an e Græca antiqua versione Latine reddita fuerit. In memorata præfatione satis manifeste probavimus, antiquum illum auctorem, qui priscæ versioni concilii Chalcedonensis epistolas Latinorum in Græca collectione contentas adjecit, originale Latinum posuisse, quando potuit originale invenire: aliquando vero, cum nullum Latini originalis exemplum suppetebat, coactum fuisse ex Græca versione quædam Latinorum documenta Latine reddere, uti accidit quibusdam epistolis Valentiniani, Placidiæ et Eudoxiæ, nec non epistolæ Hilarii diaconi, atque etiam litteris S. Leonis, quemadmodum suis in locis notabimus. Hujus versionis indicium ac veluti generalem regulam in laudata præfatione illam posuimus, cum chronica notatio in Græcis codicibus ejusdem colloction's universim emissa, in Latinis etiam desiderari perspicitur. Quando enim originale Latinum a Latino interprete inventum fuit,eo collectioni inserto chronica, notatio suppleta invenitur. Discrimen etiam styli,ubi collatis aliis originalibus ejusdem auctoris lucubrationibus deprehendi potest, aliud versionis argumentum est. Hinc autem aliquid interpretationis in Latina integra Petri Chrysologi epistola videre nobis videmur. Chronica enim notatio deest, et inter ipsum primum ac secundum caput nonnulla styli dissimilitudo elucescit. Primum caput, quod exibetur etiam in collectione Hispanica, satis nitidum et congruum est, aliisque Petri Chrysologi operibus stylo simile, adeo ut nonnulla fere verba ejusdem capitis in serm. 445 ejusdem Chrysologi repetita inveniantur. Enim vero Hispanicæ collectionis auctor cum a Chalcedonensi collectione hanc epistolam non sumpserit, exemplari procul dubio Latina orginis usus est. Alterum vero caput valde implexum,et a priori dissimile, versionem è Græco sapit. Si ipsum Latinum textum utriusque capitis cum Græco conferas, in priori originale, in posteriori interpretationem deteges. Hinc in primo capite omnes sententiæ congrue explicantur, in Græco autem minus exacte redditæ cognoscuntur: in quo, ut alia omitiamus quæ quisque observare per se poterit, originale Chrysologi est illud in Latino, Origenes principiorum scrutator, quod ad opus illius De Principiis refertur; in Græco autem nomen principiorum redendum sov yov, redditum fuit ev rahav antiquorum, quod interpretem Chrysologi mentem minus assecutum ostendit. E contra in secundo capite etsi Græca versio alicubi difficultatem injicit; planior tamen est multo quam textus Latinus, adeo ut hic e Græco perperam scripto vel lecto redditus appareat; ac ex Græco nonnumquam explicandus sit, ut in annotationibus observabitur : quod profecto non originalis Latini, sed interpretationis indicium est. 5. Hoc quidem secundum caput, quo Eutychetis epistolæ directe respondetur, potissimum est; ita ut Chrysologum Eutychi de Flaviani judicio querimodiam moventi, et ejusdem subsidium imploranti, solo priori capite generalia continente, quod et omni finali formula caret, respondisse incredibile sit. Probabile vero nobis est prioris capitis studiosius elaborati manuscriptum exemplar apud Chrysologum superfuisse, quemadmodum iis accidit quæ diligentiori cura scribimus; ex hoc autem exemplo alia subinde fuisse transcripta, quæ in manus Latini interpretis concilii Chalcedonensis, et auctoris collectionis Hispanica venerunt. Caput autem secundum peculiare pro Eutyche minus studiose exaratum, ut in familiaribus litteris fere usuvenit, soli autographæ epistolæ ad Eutychem missæ a Chrysologo additum videri potest,ita ut nul

tum hujus exemplum apud ipsum auctorem et apud Latinos exstiterit, ac solum ex Græca, quæ statim in Oriente facta fuit, interpretatione, Latinitate donari potuerit. Quidquid vero hac in re probabilius videatur, certe secundum hoc epistolæ caput, quod in causa Euthychis potissimum ac necessarium est, et tam antiqua cum Græca cum Latina versione comprobatur, in suspicionem suppositionis adduci nequit.

6. Restat ut statuamus de tempore. Jam fere omnes post Quesnellum hanc epistolam scriptam censent post mensem maium an. 449, siquidem his verbis cap. 2, ut iis quæ a beatissimo papa Romanæ civitatis scripta sunt obedienter attendas, indicari putant celebrem Leonis epistolam 28 ad Flavianum datam idibus Junii anni ejusdem, qua de tota Eutychis causa decisum fuit. In eamdem sententiam nos pariter transivimus lib. II Observationum in card. Norisii Opera, c. 7, num. 2. Num aliam sententiam inducere cogimur. Omnes enim ex una parte assentiuntur, et S. Petrum Chrysologum his litteris respondere epistola Eutychis, et Eutychem eodem tempore quo ad Leonem scripsit, etiam ad Chrysologum dedisse litteras, quibus eum quoque adversus Flaviani sententiam citissime præoccuparet. Ex alia autem parte certum est Leonem Februario mense anni 449 Eutychis epistolam accepisse, et hac de causa eodem mense rescripsisse epistolas 23 ac 24. Plures conjecturas cum Quesnello exquirere, ut longioris dilationis causæ in responsione Chrysologi afferantur, opus non est. Etenim prima occasione hunc rescripsisse satis credibile fit ex ipso contextu, in quo Chrysologus se de ipsa causa nihil aliunde instructum prodit, nisi ex Eutychis litteris; idque adeo exiliter, ut de Nestorianismo potius quam de Eutychianismo metuisse videatur,eaque primo capite obtrudat quæ sermone 145 contra Nestorianam hæresim Eutychianæ contrariam manifestissime disserit. Id autem non accidisset, si responsionem differens, antea de tota re exactius voluisset edoceri, uti Quesnellus in notis conjecit. Enim vero si S. Petrus non scripsisset epistolam, nisi postquam Romam allata fuissent Constantinopolitanæ synodi gesta, in quibus Eutychianus error tam manifeste detectus, et ipse Eutyches velut pertinax damnatus fuerat; et nisi postquam eidem innotuisset Leonis epistola quaConstantinopolitanum judicium confirmatum fuit ; quomodo se ignorare Constantinopolitanorum Patrum sensum potuisset affirmare: Quid intellexerint, eorum taciturnitate nescimus? Quomodo eum Eutyche ita indifferenter egisset, ut nec innocentem nec reum judicarit? Quomodo eum post tam solemnem condemnationem a Romano etiam pontifice confirmatam, dilectissimum filium, honorantissimum, et merito honorabilem presbyterum appellasset? Hæc hominem statim respondentem, dum rei non esset instructus, patefaciunt. Neque repugnant verba, ut iis quæ a beatissimo papa Romanæ civitatis scripta sunt obedienter attendas. Eutyches enim in suis litteris memorasse videtur epistolam quam cum aliquot documentis ad Leonem pontificem dederat. Hic autem verbis Chrysologus indicare voluit eas litteras quas Leonem melius instructum plenius reddidisse aut brevi redditurum præsumebat. Enim vero si has dogmaticas Leonis litteras ille legisset, non videtur scripturus fuisse : Extra consensum Romanæ civitatis episcopi causas fidei audire (seu ex Græco cognoscere, aut dijudicare) non possumus ; quæ verba noudum sibi notam Romani episcopi sententiam declarant. Igitur hæc Chrysologi epistola sub item tempus data videtur, quo Leo scripsit epistolas 23 et 24, id est circa Februarium an. 449. Forte idem ille vir, qui Theodosii atque Eutychis litteras ad S. Leonem attulit, Ravennam etiam cum ejusdem Theodosii litteris ad Valentinianum transivit, et hac occasionne epistolam Eutychis ad Chrysologum detulit. Huic autem Constantinopolim revertenti, dum Valentiniani responsa referret, Chrysologus tradidit hanc epistolam ad Eutychem, ut citius ac tutius traderetur. Certe autem non scripsit post notitiam actorum in Eutychem, aut definitivo Leonis epistolæ, ut in Quesnelli sententia præsumendum est.

EPISTOLA (a) XXV,

PETRI CHRYSOLOGI EPISCOPI RAVENNATIS AD EUTYCHEM PRESBYTERUM (b).

SYNOPSIS. I. Jam olim præscriptum esse docet contra errores incarnationem Verbi impugnantes; nec discutiendam esse, sed cum honore et timore credendam. II. Suadet Eutgchi ut Romani pontificis scriptis obedienter attendat, quia Petrus suæ sedis rectores dirigens, præstat quærentibus fidei veritatem.

775 (c) Dilectissimo filio et merito honorabili Eu- A 776 тộ ảуaπntw, xxì ážiotiμńtų vių Eùtuxet, Né

TYCHI presbytero PETRUS episcopus.

CAP. I. Tristis legi tristes litteras tuas, et scripta mæsta moerore debito(d)percurri; quia sicut nos pax Ecclesiarum, sacerdotum concordia, tranquillitas plebis, (e)gaudere facit gaudio cœlesti, ita nos affligit et dejicit fraterna dissensio, præsertim cum talibus oriatur ex causis. (f) Triginta annis humanæ leges humanas adimunt quæstiones, et Christi generatio, quæ divina lege scribitur inenarrabilis(Isai. LIII, 8).

(a) Quæ erat 23, nunc 35. Scr. circa Febr. an.449. (b) Codd. collect Hispanicæ, qui hanc epistolam decurtatam præferunt, synopsis loco addunt: contra ejus errores, in qua illi apto exemplo respondit.

(e) Ita codd. qui ex Hispanica collect. proveniunt. Exemplaria vero Latina collect. Chalcedon. sic: Dilectissimo et honore digno filio Eutychi presbytero Petrus episcopus Ravennæ.

(d) Quidam codd., percucurri; alii, cucurri. Figurata locutio Chrysologo familiaris mæsta mærore, quam Græcus interpres apte non reddidit, originale Latinum indicat.

(e) Ita ex omnibus mss. collect. Chalcedon. Vulgata lectio, audire facit gaudium cœleste præfertur in cæteris codd. qui ex collect. Isidori et ex Hispanica minus emendata profluunt, uti est cod. Vat. 1341

B

τρος ἐπίσκοπος Ραβέννης.

Στυγνὼς ἀνέγνων τὰς στυγνάς σου ἐπιστολὰς, καὶ τὰ γράμματά σου τὰ στυγνὰ τῇ προσηκούση λύπη διέδραμον· ἐπειδὴ ὥσπερ ἡμᾶς ἡ εἰρήνη τῶν Ἐκκλησιῶν, ἡ ὁμόνοια τῶν ἱερέων, ἡ γαλήνη τοῦ δήμου χαίρειν ποιεῖ οὐρανίῳ χαρᾶ, οὕτως ἡμᾶς καταπονεῖ, καὶ καταβάλλει ἡ ἀδελφικὴ διχόνοια· καὶ μάλιστα, ὅταν ἐκ τοιούτων ἀναφύηται αἰτιῶν. Τριάκοντα ἔτεσιν οἱ ἀνθρώπινοι νόμοι τὰς ἀνθρωπίνας ἀνατρέπουσι ζητήσεις· ἡ τοῦ Χριστοῦ γέννη ejusdem collect. Hispanicæ. At codex Vindebon. Hisp., qui puriorem collectionem Hispanicam exbibet, ad lectionem nostram et exemplarium Chalcedon. accedit; habet enim audere facit gaudio cœlesti; ubi alii posteriores librarii non advertentes in voce audere deesse solam litteram g, emendandum putarunt audire facit gaudium cæleste.

(/) Similiter idem Chrysologus in serm. 145: Humanæ leges intra triginta annos litigiosas omnes interimunt quæstiones: et Christus circa quingentos annos nativitalis suæ causas præstat, ortus sui lites patitur, status sui sustinet quæstiones. Singula, quæ sequuntur, in eodem sermone repetita sunt contra errorem Nestorii. Quesnellus pro triginta notavit in margine; Al., decem, nullis in codicibus invenire potuimus.