EPISTOLA (a) CXXXI. (b) AD JULIANUM EPISCOPUM COENSEM. SYNOPSIS.-I. Julianum de receptis Proterii Alex. litteris monet; suam ad Flavianum epistolam ex Latino in Græcum ab eodem transferri cupit ac mandat, quam sub signaculo Augusti missam Alexandrine plebi in Ecclesia recitari vult. — II. De Paschate sequentis anni ut rescribatur. LEO JULIANO episcopo. A B CAP. I. Sumptis fratris et coepiscopi nostri Proterii Alexandrini antistitis litteris indubitanter agnovi catholicæ eum studere doctrinæ. et recto corde hæreticis obviare: ut merito sperare possimus eum Ecclesiæ 1260 cui præsidet, et exemplo morum, et insinuatione fidei profuturum. Sed quia non parum ipsi laboris Eutychianorum factionibus excitatur qui epistolam meam ad beatæ memoriæ Flavianum datam, fallaci interpretatione corruptam simplicibus quibusque aut indoctis ita dicuntur ingerere, ut quædam loca Nestoriano congruere videantur errori : ut hæc malignitas non possit de conturbatione fidelium gloriari, hoc fraternitati tuæ laboris injungo, ut eamdem epistolam meam, quam in omnibus apostolicæ concordare doctrinæ consonantia majorum exempla testantur, diligenti interpretatione ex Latino in Græcum transferre digneris, quam gloriosissimus et fidelissimus princeps ad Alexandrinos judices, sicut (c)poposci,subsignaculi sui impressione transmittat, Christianæ plebi in Ecclesia recitandam, cum prædicationibus sanctorum vivorum qui ipsi Ecclesiæ præfuerunt: quo facilius hi qui (d) ignoranter fluctuare di- C cuntur, veritate comperta, pravis persuasionibus in errorem ulterius non trabantur. Ne autem fraternitatem tuam aliquid præteriret, qualia ad clementissimum imperatorem vel ad ipsum Alexandrinæ urbis episcopum scripta direxerim, subdita huic epistolæ exempla monstrabunt. (a) Alias 102. Qua autem antea 131 crat, nunc. 161. Scripta 10 Mart. an. 454. (b) Ex Grimanico codice editam cum Ratisponensi relegimus. (c) Epist. 139. (d) Ratisp. omittit ignoranter. (e) Ita ex eodem Ratisp., ut in duabusepistolis præcedentibus. Quesnellus ex Grimanico, vi idus. (f) Alias post. epist. 105. Quæ autem antea 132 erat, nunc 162. Scripta circa April. an. 454. (g) Est in una collectione 16 Thessalonicensi. Contulimus cum cod. Barber, 3336, ex quo illam Holstenius edidit. Ante eum vero eamdem ediderat Allatíus in Concordia Ecclesia Occident. ex codice Vaticano, quem frustra quæsivimus. Quoad tempus, dum Leo die 8 Martii anni præsentis 454 scripsit epistolam 128, nondum has quas exspectabat ab Anatolio litteras acceperat; ibidemque idcirco ab imperatore petiit, efficeret ut idem episcopus ea rescriberet quæ his litteris continentur. Id Marcianus præstitit, ut liquet ex cap. 1 epistolæ præsentis. Leo autem epist. 136, data die 29, Maii, cap., 1, se hanc Anatolii epistolam nunc accepisse testatur una cum ejusdem imperatoris litteris; unde utrisque statim respondit epist. 135 et 136. Ut autem congruum tempus detur transmissioni litterarum ac responsioni, D CAP. II. De futuro Paschate, ut sæpe jam scripsi, esto sollicitus, et clementissimo principi meo. homine opportunius intimato,ut quid sibi rescriptum sit faciat certiorem, quoniam imminent dies ut nosse possimus quem diem Formatis ascribere debeamus, et omnium ex hac parte suscipio evidentius possit absolvi. (e) Data iv idus Martii, Aetio et Studio viris clarissimis consulibus. 1261 EPISTOLA (1) CXXXII. (g) ANATOLII EPISCOPI CONSTANTINOPOLITANI AD LEONEM PAPAM. SYNOPSIS. I. De intermisso litterarum commercio amice conqueritur. Debitam pontifici obedientiam ostendit.-II. Aetium restitutum esse. Andream vero depositum scribit. III. Litteris sancti pontificis recreari peroptat. IV. Ambitionis culpam a se amolitur, eamque in cleri suiepiscoporumque Orientalium studium refundit. Gestorum Chalcedonensium confirma'io pontificiæ auctoritati reservata traditur. Sanctissimo ac beatissimo coepiscopo papæ LEONI ANATOLIUS in Domino salutem. CAP. I. Omne quidem solatium prorsus atque auxilium quod vitæ laboriosa curisque vallatæ ratio flagitaret, in vestra positum sperans esse beatitudine, totius sarcinam mihi sollicitudinis inde merito leviorem fore credideram ; nunc vero cunctis 1262 aljis acrior me pressit anxietas, quam (h) diutina peperit vestræ non solita sanctitatis intermissio litterarum, maxime cum mihi, quæ scriptæ essent a vobis aliis, ostenderentur epistolæ,quæ (i) majus facerent doloris augmentum, qui frequentius cuperem potiri vestris affatibus: ut illa vobis obediendo complerem, quæ vestris omnifariam perfectissimis sensibus placita videbantur. Nam penitus absit ut eis ego quæcumque mihi fuissent mandata per litteras adversarer. Quia tamen piissimus et Christianissimus princeps, qui consultissimæ suæ providentiæ bono tam res universas regit humanas, quam philosophia divinahancepistolam Anatolii post Martium et ante Maium exaratam, seu circa Aprilem collocamus. Cum porro in fine dicatur. Et subscriptio litteris Græcis, hic proculdubio indicatur autographa ipsius Anatolii subscriptio,qui cum Latinam scripturam ignoraret, Græcis litteris usus est. Hinc etiam significatur, exemplum hujus epistolæ ad Leonem transmissum, fuisse scriptum Latine, et solam Anatolii subscriptionem Græcam fuisse. Anatolium quidem Græce lucubrasse hanc epistolam, sicut Græce scripsit epistolam 101 quam nunc primum edidimus, nihil dubitandum videtur. At sicuti S. Cyrillus ut promptiorem et faciliorem Cœlestino papæ redderet lectionem quorumdam documentorum quæ Græce erant scripta, ea antea Latine interpretanda curavit, ac Latine reddita ad eumdem pontificem misit, quemadmodum liquet ex epistola ejusdem octava inter epistolas Cœlestini apud P. Coustantium num. 9, ita etiam Anatolius hanc epistolam abs se quidem Græce scriptam, at Latine per alios redditam, et abs se litte ris Græcis signatam ad Leonem misisse videtur; unde hic Latinus textus pro ipso originali Anatolii manu subscripto haberi debet. (h) Allatius, diuturna. (i) Ita melius Allatius quam alias magis, tias agamus Domino Deo nostro Christo, qui totius difficultatis vincula disrupit, eidemque vota solemnia pro vestra beatitudine persolvamus. rum pollet ubique virtutum, cum quibus æmula (a) A perceptis alacriter vestræ sanctitatis epistolis, et grapietatis zelare non cessat, cum sic moderatur genus humanum, ut id studio religionis in Deum reddit attentius, vestræ beatitudinis litteras mihi sublegit, ea statim quæ continebantur eis ut placita (b) vobis implevi, quod me facere vel communis pacis utilitas, vel quod decuerat hortabatur. CAP. II. Et reverentissimus quidem sacrosanctæ Ecclesiæ nostræ presbyter Aetius in priore loco atque honore ecclesiastico (c) nobis est restitutus : omne quod (d) episcopi nostri est modeste faciens (e) ipse responsum. Andreas autem, qui non provectus a nobis,sed gradu faciente archidiaconi dignitate fuerat honoratus, (f) ab Ecclesia separatus est, cum his qui contra sanctæ memoriæ patrem nostrum atque episcopum fuerant Flavianum ; qui etiam partis antea perfidissimi fuerant Eutychetis; quamvis excusationibus plurimis et subscriptionibus propriis, quas epistolæ 1263 sanctitatis vestræ subdiderant, jam viderentur satisfecisse præteritis, eo usque quamdiu quod vobis placitum (g) super istis fuerit. ordinatum. B CAP. III. Considerans ergo beatitudo vestra quam nostræ conjunctio charitatis ipsi Domino Christo, qui pax nostra consistit, grata futura sit, et quantum fidelissimi principis animus exsultabit, et quam pariter universa plebs Dei et Ecclesiæ Christi procul ab omni discordia liberæ permanebunt, litteris suis nos lætificare dignetur, quibus illo perfici valeamus affectu, quem prudentissimis vestris insitum copiose jam novimus vigere præcordiis: ut C (a) Allatius, pietatis Ecclesia non cesset. Cod. Barb., pietatis zelo non cesset. In depravato loco vulgatam lectionem mutare noluimus. (b) Cod. Barb. cum Allatio, nobis implevit. Holstenii emendationem sensus postulat. (c) Lege, a nobis. (d) Forte, episcopii. (e) Quid hocloco corrup to et valde obscuro indicetur, colligi potest ex illis epist. 427, cap. 3, Aetium presbyterum, quem asseris fuisse discussum, gratulamur cognitione habita in omnibus fuisse purgatum. Archidiaconus fuerat, et forte circa administrationem bonorum accusationem aliquam incurrerat. (f) Ita editi et codex, non vero, ut legendum credit Tillemontius art. 62, in Leone, ab ecclesiasticis separatus est. Leo quidem epist. 135, c. 2. et 136, c. 3, Andream ab archidiaconi ministerio submotum tantummodo indicat. Cum autem hæc epistola apud Græcos Latine reddita fuerit, ut annot. 1 (Col. 4081, n. g) vidimus, forte interpres minus peritus non satis ante ab Ecclesia separatum reddidit, ut significaret Andream fuisse omni gradu et officio ecclesiastico privatum, quoad Leo rescriberet quid de ipso agendum judicaret. (9) Allatius, susperstitibus. (h) Hoc testimonium laudat Gelasius in epistola ad Dardanos, uti auctior edita est ex præstantissima collectione 14 Avellana, et legitur tom. V Concilior. Venetæ editionis pag. 333: Audiant, inquit. Anatolium, ejusdem sedis antistitem, clerum potius Constantinopolitanum, quam setentasse talia confitentem, atque in apostolici præsulis totum dicentem positum pote state. (i) Alias post epist. 103. Quæ autem antea erat 133, nunc 464. Scripta paulo post 3 April, an. 454. D CAP. IV. De his autem quæ Constantinopolitana gratia sedis sancita sunt in Chalcedonensi nuper universali synodo, pro certo beatitudo vestra hoc habeat, nullam esse culpam in me, homine qui semper otium et quietem, in humilitate me continens, ab ineunte mea ætate dilexerim, sed Constantinopolitanæ Ecclesiæ reverentissimus (h) clerus est, qui hoc habuit studium, et istarum partium religiosissimi sacerdotes qui in hoc fuere concordes et sibi pariter adjutores; cum et sic gestorum vis omnis et confirmatio auctoritati vestræ beatitudinis fuerit reservata. Hoc igitur bene compertum sanctitas vestra cognoscat, nihil ex me istius causa factum esse negotii,qui semper omnem jactantiæ levitatem et aliena appetendi cupiditatem mihi vitandam crediderim. Omnem fraternitatem in Christo quæ cum vestra est sanctitate, tam ego ipse 1264 quam mei plurimum salutamus. Et subscriptio litteris Græcis. EPISTOLA (i) CXXXIII (j) SANCTI PROTERII ALEXANDRINI EPISCOPI AD BEATISSI MUM PAPAM LEONEM ROME URBIS EPISCOPUM. Domino meo dilectissimo fratri et consacerdoti LEONI PROTERIUS in Domino salutem. CAP.I.-Piissimus et fidelissimus imperator noster Marcianus litteris (k) ad nos nuper venerabilibus usus est, quibus asseruit æstimare quosdam non di (j) Duplex hujus epistolæ a Proterio Græce scriptæ Latina versio exstitit. Alia vetustior Leonis tempore translata ab interprete Latini sermonis minus perito, cujus fragmentum recitatur ab Hadriano I, in epistola 97, ad episcopos Hispaniæ, et a Quesnello in observationibus exhibetur ; altera est hæc, quam esse Dionysii Exigui, cujus meminit Sigebertus in Catalogo scriptorum ecclesiasticorum c. 27; immo ipse Dionysius in præfatione ad Cyclum Paschalem, ubi eam a se translatam eidem operi subjecisse testatur, illud evidenter evincit, quod ei quidem Cyclo subjecta in codicibus inventa est. Istam ex Sirmondiano ms. ediderunt Petavius in append. operis de Doctr. temp. tom. II; Ægidius Bucherius in Comment, ad Victorii Canonem Paschalem pag. 82, et accuratius P. Labbeus in Conciliis. Quesnellus ad Oxoniensem codicem eamdem relegit. Tandem Joannes Guillelmus Janus in Historia Cycli Dionysiani edit. Viltemberg. an. 1718, pag. 95, emendatiorem recusit ex tribus Dionysii codd. Bodleiano, Cottoniano, et Digbæano, e quibus multum profecimus. Agitur in hac epistola de die Paschatis anni 455, et scripta fuit post Pascha anni 451, indictione septima; nam c. 3, Pascha, de quo quærebatur, solemnitas futura, et c. 1, octava indictio ejusdem Paschatis indictio futura vocatur. Igitur post diem 4 Aprilis septimæ indictionis, in quem inciderat Pasc'ia anni 454, scripta fuit; cumque illam jam recepisset die 29 Maii ex epist.136, c. 1, palam fit inter diem 4 Aprilis, et 29 Maii an. 454 fuisse exaratam ; et, ut congruum tempus detur transmissioni ejusdem Romam ex Ægypto, paulo post diem 4 Aprilis. (k) Janus, nuper ad nos; et post pauca, Domino præstante. B ligenter ascriptam diem festi paschalis, quæ per A (a) Vid. epist. 121, c. 2; epist. 127, c. 2; et epist. 131. e. 1. (b) Ms. Oxon., fraternitatis; et postea teneret pro contineret. (c) Hoc Leonis commonitorium ad Proterium de Paschate ann. 455 desideratur. (d) Legalium librorum nomine videtur intelligere libros legis Moysis, in quibus primum Pascha præceptum fuit, et ascriptum primo mensi, qui et Novorum vocatur, luna 14. (e) M. Cotton., dicta instituta. Melius cod. Oxon., docta instituta. Intelligere videtur Cyclos et monumenta paschalia antiquiora centenario Theophili Laterculo seu cursu, de quo sane paulo post testatur: Qui antiquorum paginis omnino concordat. (f) Janus, coepiscopo nostro Theophilo, omnemque decurrens. (g) In mss. Oxon. voces ac vituperare omittuntur. (h) Mss. Cotton. et Digb., scripsit. (1) Erat in editis, aut scriptoris librarii. Quesnellus notavit hæc omnia deesse in ms. Oxon. Solam vocem scriptoris, quæ abundat, auctoritate trium codicum Jani delevimus. (1) Codd. Cotton. et Digb., oportet. In Theophili Laterculo ac Alexandrinorum computatione Pascha anni 455 statuebatur v kal. Maii; ex Leonis autem sententia, qui errorem in eo Laterculo irrepsisse putabat,transferendum erat pascha in diem xv kal.ejus; dem mensis, ut Latinis videbatur. (4) Edit ex Sirmondianis schedis, quod abiit. Ques D CAP. II. Ut autem non (o) arbitremur absolute quæ nobis videntur scribere seu velle firmare, inseruimus (p)etiam causas huic epistolæ, quibus tua sanctitas forte æstimet non se debere reprehendere Ægyptiorum Ecclesiæ veritatem,quæ mater hujuscemodi laboris 1266 extitit, diligenterque conscripsit. Olim quidem Dominus per Moysem tempus paschale significavit dicens: Custodi mensem novorum (Deut. xvi, 1); primum hunc esse pronuntians, sicut iterum dicit: Mensis iste vobis initium mensium, primus erit in mensibus anni (Exod. x11, 2); et : Facies Pascha Domino Deo tuo quarta decima die mensis primi (Levit. xxшu, 5; Num. xxviii, 16.) Sed qui hæc per Moysem locutus est Dominus, plenitudo legis existens, quando dignatus est homo fieri, (q) quinta sabbatorum xiv luna mensis primi in cœnaculo cum discipulis pascha manducans, paulo post a Juda traditur, et (r) sequenti die xv luna crucifigitur, id est Vi feria, et ad inferos descendens, ac dispensationes salutis nostræ perficiens, vespere sabbati lucescente (s) Dominico resurrexit a mortuis. In quo die lunam XVII primi mensis juxta Hebræos exstitisse manifestumest Nos ergo Christiani non solum xiv lunam in Pascha requirimus (hoc enim Judæi facientes sine festivitate sunt), sed etiam Resurrectionis diem Redemptoris nostri, qui est xvii luna præfati primi mensis novorum, sollicitius observamus.Quod si eodem modo plenilunium(t)semper occurreret quinta sabbatorum,quando Salvator pascha cum discipulis manducavit, omne tolleretur ambiguum. Quia vero lunæ circus ad solis cursum inæqualis est, et xiv luna paschalis in die Dominico sæpe contingit, non est autem possibile tunc festum celebrare, sed nec pridie, sabbato, luna XIII (u) jejunium solvere, in septima nellus ex ms. Oxon. et Janus ex tribus suis codd. emendarunt. (1) Ita legendum cum Jano ex ms. Cotton., procelebratur, quod erat in aliis editis. (m) Editio Jani, coepiscopi. (n) Cod. Digb., sic ipsius diei celebraturi auctorita tem sumus. (0) Arbitremur passive hic sumitur proexistimemur, uti passive pariter sumitur a Colio apud Priscianum lib. vii, et ab Ulpiano D. 11, 7, 12. (p) Particula etiam ex Jani editione et mss. inserta est. Mox forte deest in ms. Oxon., et spernere pro reprehendere. (4) Ita ex ms. Oxon, et tribus codd. Jani, pro quinta feria, ut erat in editis. (r) Voces sequenti die absunt a ms. Oxon. (s) Apud Labbeum Dominus pro Dominico, perperam. Respiciunturilla Evangelii: Vespere autem sabbati, quæ lucescit in prima sabbati, id est Dominica, qua Christus resurrexit. (t) Ita Bucherius, et ms. Oxon., ac Janus ex cod. Digh. rectius quam in aliis, editis super occurrerit, et paulo post, tolletur, quæ sensum plane perturbant. (u)DuasProterius rationes affert quibus eo casu quo luna 14 incidit in Dominicam, Pascha celebrari nequeat ipsa die Dominica luna 14, sed differendum sit in Dominicam sequentem, 1° quia tunc paschale festum celebrari nequit, 2o quia pridie, sabbato, luna 43, jejunium solvere non licet. Has easdem rationes, quas Proterius interum urget c. 5 eodem scopo in si muthi, qui est 1x kalendas Maias, jejunia solvemus vespere sabbatorum, sequenti vero lucescente Dominico, die xxix mensis ipsius Pharmuthi, qui est viII kalendas Maias, 1268 festivitatem sincerissime celebrabimus. nam 1267 sequentem differendum est. (a) Maxime A septimam, vicesimo quidem octavo die mensis Pharcum habeamus intra eam xv lunam, quando, sicut scripsit Apostolus, Pascha nostrum immolatus est Christus (I Cor. v, 7); xiv namque luna primi mensis, juxta Hebræos, ut superius dictum est, Jesus pascha typicum manducavit: sequenti (b) vero sexta feria xv luna, ut ovis occisionis, cruci pro nobis affixus est, et vespere sabbati luccssente (c) Dominico xvII luna resurrexit a mortuis. CAP. III. Quia ergo in solemnitate futura paschali per octavam indictionem, xxII die (d) Pharmuthi mensis novorum, qui est xv kalendas Maias, (e) occurrit xiv luna die Dominico, in septimanam differre convenit subsequentem. Habentes enim intra eam triduanum mysterium, hoc est xv lunam, quando crucifixus est Christus, quartæ decimæ cohærentem, necnon et sextam decimam, et sequentem decimam milicontroversia jamdiu ante prolulerant etiam Ambrosius in epistola ad episcopos per Æmiliam constitutos, ac Theophilus Alexandrinus in Prologo Paschali agentes de Paschate an. 387.Ex horum autem testimoniis colligitur totam earum rationum vim ad jejunium revocari, ita ut sensus sit paschale festum non posse die Dominica luna 14 celebrari, eo quod nec junare liceat ea die luna 14, nec liceat antepaschale jejunium solvere seu terminare luna 13. Si nimirum celebrandum esset paschale festum luna14 cum incidit in Dominicam, hac eadem luna jejunium esset servandum, et solvendum solum in vespere, ut lex præcipiebat; sicque jejunandum esset die Dominico, quod tamen omnino faciendum non est, ne cum Manichæis Dominica jejunantibus consentiamus. Si vero ob evitandam hanc cum Manicæhis similitudinem non jejunemus ipso Dominico dieluna 14, quo Paschacelebrandum putemus.jejunium antepaschale cogemur solvere, seu terminare die sabbati præcedentis luna 13, quod tamen ex veteris legis præceptione ante decimam quartam lunam, qua agnus paschalis comedendus erat, solvi seu terminari nequit. Vide c. 5 hujus epistolæ. Igitur ut declinetur utrum que, paschale festum in Dominicam sequentem protrahendum est. (a)Ms. Oxon., Maxime quod; et paulo post perperam, 14 lunam pro 15. Indicatur autem intra eam septimanam sequentem haberi lunam 15, qua Christus passus est, quæque in hypothesi lunæ 14 concurrentis cum die Dominica, in feriam secundam incidit; et similiterintra eam septimanam haberi lunam 17, qua Christus resurrexit, quæque in feriam quartam cadem in hypothesi incurrit. Hoc autem argumento, quo pariter usi fuerant S. Ambrosius ac Theophilus, Proterius insinuare nititur. Paschatis dilationem in Dominicam sequentem esse licitam, quia in eadem septimana per ejusmodi dilationem lunares dies pas- D sionis et resurrectionis Christi comprehenduntur, quos utrosque subsequi sane potest dies Paschatis, præcedere autem non potest. Hæc probe statuebantur in supputatione Alexandrinorum, in qua dies xv kal. Maii anni 455 concurrebat cum luna 14 die Dominico, non vero in Latinorum supputatione, quibus alio cyclo utentibus dies xv kal. Maii eo anno incidebat in lunam 17, ut annot 27 (Infra, n.") explicabimus. Quare totum hoc Proterii argumentum, pro Alexandrinis quid am congruum, Romanos movere non poterat. (b) Particulam vero adjecimus et per eam planiorem sensum reddidimus, ope mss. Cotton. et Digb. (c) Vox dominico abest a ms. Oxon. Vide annot. 20 (Col. 1086, n. s). (d) Editi ante Janum hic inserit vocem Dominico quæ in codd. Cotton. et Digb. abest, et abundabat. CAP. IV. Nam et priscis temporibus, siquando die Dominico luna xivreperta est, in sequentem septimanam est dilata festivitas, sicut in (f) octogesimo nono, et nonagesimo tertio anno a Diocletiani probatur imperio. Sic enim et tunc beatissimi Patres nostri fecisse declarantur. In octogesimo quidem nono anno ab imperio Diocletiani, superstite beatæ memoriæ patre nostro et episcopo (g)Athanasio,cum luna. XIV paschalis die xxvIII mensis (h) Phamenot, id est nono kalendarum Aprilium die provenisset, die DoB minico,() in subsequentem translatum est hebdoma(e) Itaex Jano reposuimus pro occurrerit, uti etiam contextus postulat. Indictione autem 8 an. 452, luna 14 occurrebat quidem xv kal. Maii ex Alexandrinorum supputatione, non vero apud Romanos, qui eo die habebant lunam 17. Tantum vero discrimen inter Alexandrinos et Romanos ex diverso cyclo, et ex lunæ saltibus diversimode constitutis oriebatur. Cum enim illi ex suo cyclo decemnovennali decimo nono quoque anno saltum lunæ admitterent, isti vero ex cyclo annnorum 84 olim quidem duodecimo quoque anno, postremum vero anno quolibet decimo quarto eumdem saltum receperint, successu temporis evenit ut ætas lunæ an.455 triduo discreparet, et Romanis xv kal. Maii esset luna 17, quæ Alexandrinis erat 14. Hinc Romanis ea dies apta erat Paschati, quæ si apud ipsos fuisset luna 14, uti erat apud Alexandrinos, non solum ex Alexandrinorum, verum etiam ex Romanorum regulis paschalis esse non potuisset.Mirum vero accidit Proterium non advertisse hanc lunæ ætatem apud Romanos diversam, quam satis indicaverat S. Cyrillus in Prologo Paschali, quamque si ille pariter observasset, deprehendisset suum argumentum soli lunæ 14 innixum exindenutare, nisi in alia lunæ ætate statuenda Romanos errare docuisset. C (f) Alexandrini æra Diocletianea utebantur, quæ incipit anno æræ vulgaris 284, unde annus æræ Diocletiani 89 fuit annus æræ vulgaris 373, et annus æræ Diocletianæ 93 fuit annus æræ vulgaris 377. Hæc autem duo exempla S. Ambrosius in eumdem finem attulerat pro statuendo die Paschatis an. 387 qui fuit annus æræ Diocletiani 103. Licet enim is Latinus esset et Latina Mediolanensis Ecclesiæ episcopus,non tamen Romanorum, sed Alexandrinorum cyclo, mensibus æraque utebatur, ut ex epistola ad Emilia episcopos liquet. (g) Editi, Anastasio. Quesnellus emendavit ex codice Oxon. Janus vero ex mss. Bodl. et Digb.Confer illius notam, ubi Athanasium in Paschate anni 315 adhuc superstitem exhoc testimonio ad fidem unius codicis emendato,cui nunc duo alii codices accedunt, optime colligit, idque nos confirmavimus lib. I Observationum in Hist. Pelagianam card. Norisii c. 2, n. 3, auctoritate anonymi Athanasiani, qui postea ex antiquissimo ms. 57 capituli Veronensis a Marchione Scipione Maffeio editus fuit in append. Hist. Theolog. pag. 269. (h) Pro Phamenoth editiPhaminoth. Ms.Oxon., Parmothi. (i)Idem ms., in subsequentem Dominicam translatum est Pascha, ita ut pridie kal. Aprilium, etc. Et paulo post, in sequentem ilem Dominicam pro in sequentem item septimanam. QUESN. dem, ita ut quinta die mensis Pharmuthi, hoc est A scha celebremus, inveniemur pridie,id est sabbato pridie kalendarum Aprilium celebraretur Pascha Dominicum. In nonagesimo autem tertio anno ab imperio ejusdem Diocletiani,cum luna xiv paschalis die XIV mensis Pharmuthi qui est v idus Aprilis,die Dominico contigisset, in sequentem item septimanam dilatio facta est, ita ut Dominicum Pascha die xxi mensis Pharmuthi,qui est xvi kalend. Maiar. solemniter ageretur. In centesimo quoque tertio anno ab imperio 1269 præfati Diocletiani, cum luna paschalis XIVPharmuthi xxm die,qui est XIV kalend. Maiar., esset die Dominico superventura,iterum septimana quæsita est, et Dominicum Pascha xxx die mensis ipsius Pharmuthi, qui est vi kalend. Maiar, constat esse celebratum, (a) propter a gustiam temporis imminentem. Item cum in centesimo sexagesimo anno a Diocletiani imperio xiv luna paschalis Pharmuthi xxdie qui est xiv kalend. Maiar.,(b) occurrerit tertia feria septimanæ, et Dominicum Pascha XXVIII die mensis ipsius Pharmuthi, qui est 1x kalend. Maiar., (c) nos celebrasse meminimus. B CAP. V. Necesse est igitur et (d) in CLXXI anno a Diocletiani imperio, in futuro paschali festo indictionis octavæ,23 die Pharmuthi, qui est xv kalend. Maiar., luna XIV occurrente die Dominico,in proximam septimanam juxta præcedentem formam convenienter extendi, ut die xxix mensis Pharmuthi, qui est viu kalend.Maiar.,Dominicum celebremus Pascha propter apprehendentem rursus angustiam,sicut patres nostri fecerunt, decimas quartas lunas occurrentes die Dominico, differentes. Nam si xx die mensis Pharmuthi, qui est xv kalend. Maiar., luna C XIV, sicut dixi sæpius, occurrente die Dominico Pa (a) Hæc verba, propter angustiam temporis imminentem, et cap. sequenti, propter apprehendentem angustiam, (quibus concinunt illa Theophili in Prologo Paschali, propter intercurrentem necessitatem), indicant quod si luna 14 tam sero concurrat cum xiv vel xv kal.Maii die Dominico,cum Pascha ea lunæ ætate celebrari nequeat, et differendum sit in Dominicam sequentem,propter ejusmodi angustias atque necessitatem ultimus paschalis Latinorum limes,qui figebatur die 22Aprilis, servari non possit, et Pascha in diem 24 vei 25 Aprilis, transferendum sit. (b) Mss. Bodl. et Digb., occurrit. Sermo est de Paschate anni414, quod priori controversiæ sub pontificatu ipsius Leonis occasionem dedit. (c) Nos pro tunc ex Jano prætulimus. Cæterum etiam S. Leo Paschasini litteris acquiescens, eadem die Pascha celebravit, ut ex integro Chronico Pros-D peri didicimus. (d) Editi ex Sirmondi apographo et cod. Cotton. in CCLV anno. Ms. Oxon. et Bodl., in CLXV anno; Digb., in CCLXV anno. Hæc varietas mss. errorem innuit, qui evidens fit ex quæstione Paschatis an. 455, de qua hic sermo est. Annus enim 455 æræ vulgaris est annus æræ Diocletiani CLXXI, unde textum sine ulla dubitatione correximus, ut sane corrigendum eruditi omnes cognoverunt. (e) Ex editione et mss. Jani supplevimus vocem Dominus. (f) Editi ex Sirmondo, CCLXV anno. Mss. Oxon. et Bodl., CCLXVII anno. Alius codex S. Augendi, quem in emendationibus citat Bucherius,CCLVIII anno.Correximus eadem ratione,quam indicavimus annot.35 (Supra,n. d) cum Auctor loquatur de Paschate anni XX die mensis ejusdem, qui est xvi kalend. Maiar., XII luna tunc existente,non rite jejunia solvere.Nec enim in XIII luna comeditur 1270 Pascha. Unde quia XXII die mensis Pharmuthi,qui est xv kalend. Maiar.,Dominico die xiv luna contingit,non autem convenit die Dominico jejunare, quia hoc Manichæo. rum est proprium,consequens est in proximam tendere septimanam, intra quam,ut diximus,habemus et xv lunam,quando crucifixus est (e)Dominus et xvi lunam, simul et XVII, quaneo resurrexit a mortuis : ita ut xxvIn die mensis Pharmuthi,qui est 1x kalend. Maiar., vespere sabbati jejunia pro more solvamus, et sequenti Dominico, xxix die mensis ipsius, qui est VII kalend. Maiar., festum paschale celebremus. CAP. VI. Illud etiam necessario vobis innotescimus, quod et in futuro (f) centesimo nonagesimo octavo anno ab imperio Diocletiani, xiv luna rursus occurrente XXIII die mensis Pharmuthi, qui est xiv kalend. Maiar., Dominicum Pascha (g) xxx die mensis ipsius, qui est vir kalend. Maiar., Deo præstante celebrabitur. CAP. VII. Sed nonnulli subtilitatem paschalis computi forsitanignorantes()Judaicis seductifabulis æstimabunt nos(2) in secundum mensem recedere,si festivitatem eatenus exigamus. Nescio prorsus unde horjasserentes.Nam xiv luna ipsius mensis occurrente xx die mensis Pharmuthi, qui est xv kal. Maiar., quomodo querelam sustinebimus,(k)quod in secundo mense Pascha celebremus? Judæi namque ignorantes Dominum, tempus quoque Paschæ ignorant.1271 Unde sæpius a primo mense recedunt, et duodecimo mense Pascha (1) celebrare aliquate 482,qui convenit cum anno æræ Diocletiani cxcvII. Janus forte ex suis codd. omisit particulam et ante verba in futuro. (9) Editi et mss., 28 die Pharmuti, perperam ; nam hic dies respondet dici 1x kal. Maiarum, ut ipse Proterius cap. antecedenti testatur; ac proinde correctio tutissima est,quam alii margini ascribendam scrupulosius censuere. (h) Ex his et sequentibus, quæ de Judæis traduntur,colligendum videtur Judæorum supputationem Romanis favisse, quos tamen æque errasse Auctor pronuntiat. (i) Hæc eadem objectio facta Alexandrinis fuit a Romanis etiam an. 387,cum illi similiter diem Paschatis integra hebdomada post Latinos statuebant, ut ex Ambrosii epistola ad episcopos Emilia, ac exTheophili Prologo Paschali manifestum est; ejusdemque objectionis meminit etiam Cyrillus in Prologo. Quo autem sensu Latini contenderent Alexandrinos celebrare Pascha mense secundo,cum istud in heddomadem protenderent, Proterius indicat capite sequenti in quod vide annot.47(Infra,col. 1091,n. d). (Forte, asserant,vel aliquid desideratur. Mox voces mensis Pharmuti perperam desunt in ms. Oxon. (k) Ita ex editione Jani; al., quia. In sequentibus objectionem in Latinos retorquet, quasi ipsi non tam secundo quam duodecimo mense Pascha celebrent, cum Judæorum more Pascha celebrant eo mense qui Alexandrinis embolismalis est, ut annot. sequenti explicabimus. (1) Pronomen se hic additum in plerisque mss. et omnibus editis, excepto Petavio,delevimus auctoritate ms. Cotton., sensu quoque exigente: nam ver |