Obrazy na stronie
PDF
ePub

et Thaidis ea conditione interest verbis ut quod A sit, quod ob causam datum est, si ea secuta non verbum audierit taceat, et contineat optime; sin falsum aut vanum, aut fictum, continuo palam effundit :

[blocks in formation]

fuerit. Quid multa? Ad clamorem meretricis contribules, convicaneique conveniunt, turba fit, conviciatur miles, petenti viribus et jure resistitur, denuntiaturque furcifero omnium ineptissimo, ut linguam manusque contineat, quia si quidpiam turbæ fecerit, aut moliminis, sibi loci, diei, tortorisque memoria inustione signorum, promittitur, in eum protendenda. Interrogantem se Thais quærere jubet qui respondeat sibi. Miles opera et re perdita, cogitur redire inglorius. Et hunc fructum reportant miseri amatores; eo tamen addito, quod alius rebus, quas illi perdiderunt, abutitur. Et, quo magis doleant, qui cas meretrici subripuit, sibi successisse non putat, nisi stultitiam et infortunia

Non crucia te obsecro, anime mi Phædria,
Non pol quemquam plus amem,aut plus diligam, В amantium, suosque successus in auditu omnium
Eo feci, sed ita erat res, faciendum fuit.

(Ib. id. 15.) Plane Credo, inquit Parmeno, misera præ amore exclusit [hunc foras. (ID. ib. 18.)

præconetur et publicet. Audi Chæream occultum
dare Pamphila corruptorem. Quid meretrice de-
cepta, loquatur egrediens.

Num quis hic est? Nemo est. Num quis hic me se-
[quitur? nemo homo est.
Jamne erumpere hoc licet mihi gaudium? Proh
[Jupiter,
Nunc est profecto, interfici cum me possum perpeti:
Ne hoc gaudium contaminet vita ægritudine aliqua.
Sed neminem hic curiosum intervenire nunc mihi
Qui me sequatur, quique jam rogando, obtundal,

[cruciet, enecel,

Quid multa? Id agit fallacia meretricis, ut unus amantium alteri priores partes cedat per aliquot dies, dum deterius rebus amissis emungatur admissus. Mos est enim gerendus Thaidi, quæ profusiores et perditiores admittit. Interim quid donare queant, aut mittere, exclusi deliberant. Nam potissimus est apud eam, qui novissima mittit. Ubi vero priorem emunxerit, redit alter, excluso que priore, delegat ei mostam doloris sui provinciam. Insanit ergo miles, et in impetu doloris potius vel C Interrogatus hæc omnia : « Imo ego, inquit, te

moriendum esse decernit, quam in se contumeliam
tam insignem accipiat. Familiam convocat, disponit
bellum, et prostibulum collectis viribus expugnare
decernit. Progreditur, mente et ore revolvit inju-
riam. Loquitur grandia, et minis fervet; sed cum
ad conflictum accedit, memor amoris pristini, præ-
ceptum recolit militare, quo ex auctoritate Sci-
pionis liquet, quia « omnia prius consilio experiri,
quam armis «< sapientem decet. Thaidem ergo suam
ex pacto sic convenit, jure non viribus agens.
Primum:

Thais hoc mihi responde, cum tibi do istum virginem,
[dix tin hos dies mini soli dare te ?
(ID.)

[blocks in formation]

Quid gestiam? aut quid lætus sim? quo pergam?
[unde eme gam ? ubi siem
Vestituum hunc nactus? quid mihi quæram? sanus
[sim, an insaniam ?
(ID. Eum. III, 5, 1.)

obsecro Antipho, ut audias omnia, audias diem festum, jucundum eventum, suavem fortunam, in ævum omnibus historiam memorandam. » Et sui quoque furoris subtexuit dolos. In summa totius argumenti eo ad præsens universa hæc arbitror posse referri, ut constet pro certo, quia amicitiæ prostitutæ fides haberi non debet. Nam quæ venit a sinceritate animi, fidelis, certa, et fixa est; quæ ab arca vel loculis, fluida, incerta, erronea, et deficiente viatico emarcescit.

Cum fortuna manet vultum servatis amici, Cum cecidit, turpi vertitis ora fuga. Omnis enim res quæ in commercium venit, ab uno transit ad alium, et ditiorem et avidiorem comitaD tur emptorem. At foro isto nihil iniquius est, quo rem semel emisse non proderit, nisi semper ematur, et ubi quisque rem ab alio venditam vindicat, nisi et ipsi de pretio satisfiat. Quis enim popularem favorem vendiderit ? Si publice habendus est, ematur ab universis. Singulis enim non licet publica bona distrahere. In proverbii quoque consuetudinem venit: quia incauta largitio non habet fundum. Præterea quem popularis favor ad munera extulit, si forte Thrasonis more emptam celebritatem exigit, contumeliis affectum, honore spoliatum, Thais altera fama, et quavis Thaide miuus fida, a præempto honoris gradu arcet, deprimit, et repellit. Insultat rivalis, sobrius correptor ex

sultat, Gnatho vix submurmurat, dum tamen spes A portune, mirificeque testatus se nummorum suo

est, aut silet omnino si desperat, et ad alios transit, quia ei consilium est semper felicioribus adhærere.

CAP. IV. Quod nullum vitium pejus avaritia, nec amari posse qui suspectus est avaritiæ et de duplici fonte liberalitatis et uter sit potior: et de Considio et Gillia.

C

rum, non civilis sanguinis esse feneratorem. Nam qui nunc præcipue nundinatione delectantur, cum pecuniam domum cruentam retulerunt, quam improbando exsultent gaudio, cognoscent, si diligenter senatusconsultum, quo Considio gratiæ actæ sunt, legere non fastidierint. Subnectit huic Agrigentinum Gilliam, quem propemodum ipsius liberalitatis præcordia constat habuisse. Erat opibus excellens, sed multo etiam animo, quam divitiis, locupletior. Semperque in eroganda potius, quam in corripienda pecunia occupatus, adeo ut domus ejus quasi quædam munificentia officina crederetur. Illinc enim publicis usibus apta monumenta exstruebantur, illinc grata publicis oculis specta

Nec tamen, etsi prodigalitas videatur in culpa, locum arbitror avaritiæ relinquendum. Nullum enim vitium deterius est, nullum detestabilius, præsertim in his qui principatum, aut magistratum aliquem in republica gerunt. Non enim res ipsa, sed etiam opinio ejus vitanda est; et omnino impossibile est, ut fidelis videatur alicui, aut amore dignus, qui ex merito apud graves et circumspectos B cula edebantur, illinc epularum magnifici apparaviros avaritiæ suspicionem incurrit. Cum vero laus et favor humanus, quasi a duplici fonte proveniant, operæ scilicet et pecuniæ, facilior est hæc, præsertim locupleti. Sed illa lautior et splendidior et dignior viro forti et claro Nam qui virtutis opera et industria liberales erunt quo pluribus profuerint, eo plures ad benefaciendum habebunt adjutores. Deinde benefaciendi consuetudine paratiores erunt, et tanquam exercitatiores ad bene de multis promerendum. Si tamen arca suppeteret, nihil gloriosius est ea liberalitate, quæ consistit in donis maxime cum et Socrates, ut dicitur, interrogatus quænam esset substantia beatitudinis, dignis donare respondit. Ego quidem Socraticam definitionem sic interpretandam arbitror, ut dignitas in accipientium necessitate credatur esse, vel meritis. Illis enim qui promeruerunt, donare justum est; de eis qui indigent, subvenire pium : ita tamen ut id respiciatur in singulis, quod in facie sapientis sine rubore et nota valeat denudari. Siquidem imitari debemus eum, qui solem suum facit oriri super bonos et malos, et pluit super justos et injustos (Matth. v). Si enim pauper histrionem videamus, aut mimum, non debemus utique fovere malitiam, sed correptam, et si fieri potest emendatam, fraternæ charitatis jure oportet sustentari naturam. Expedit enim omni potenti tribuere, vel affectum mentis vel solatium charitatis. Interdum tamen increpare pigrum, meretricem, vel histrionem confundere salubrius est, quam quod exigunt elargiri. Quid moror? Quidquid charitas erogat remuneratur a Domino. Quod dispensat vanitas, evanescit. In Quinto Considio saluberrimi exempli, nec sine parvo ipsius fructu, liberalitas, referente Valerio, adnotata est: qui, Catilinæ furore ita consternata republica, ut ne a locupletibus quidem debitæ pecunia, propter tumultum, pretiis possessionum diminutis, solvi creditoribus possent: cum centies atque quinquagies sestertii summam in fenore haberet, neque de sorte quemquam debitorum suorum, neque de usura a suis passus est conveniri, quantumque in ipso fuit, amaritudinem publicæ confusionis, privata tranquillitate mitigavit. Op

D

tus, labentique annonæ subsidia criebantur. Et
cum hæc universis, privatim alimenta inopia labo-
rantibus, dotes virginibus paupertate pressis sub-
sidia, detrimentorum incursu quassatis solatia ero-
gabantur hospites quoque tum urbanis penatibus,
tum etiam rusticis tectis benignissime excepti, va-
riis muneribus ornati dimittebantur. Quodam vero
tempore, quingentos simul Gelensium equites, vi
tempestatis in possessiones suas compulsos, aluit
ac vestivit. Quid multa? Non mortalem aliquem,
sed propitiæ fortunæ benignum esse diceres sinum.
Ergo quod Gillias possidebat, omnium quasi com-
mune patrimonium erat, pro cujus salute et incre-
mentis, tum Agrigentina civitas, tum etiam vicina
regioncs votis excubabant. Colloca ex contraria
parte, arcas inexorabilibus claustris obseratas,
nonue præstantiorem aliquando existimes illam
impensam, quam hanc custodiam ? Denique quid-
quid sapientia disponit, approbatur; quod temeritas
præsumit, veræ laudis fructum nequaquam assequitur.
CAP. V. De duobus naturalibus affectibus, scilicet
amore justi, et amore commodi: et de sequela
eorum, amore scilicet libertatis, et amore domi-
nandi: et de comparatione Cæsaris et Catonis :
de Alexandro, Aristotele, Augusto et Platone: et
de his qui via devia ad gloriam pergunt.
Quos quidem affectus in homine ab initio exsti-
tisse sacræ Scripturæ designat auctoritas, appeti-
tum scilicet justi, et commodi appetitum. Quorum
alter in voluntate, alter in necessitate consistit, et
quanto appetitus justi qui voluntate est, amplius
crescit, tanto melior est, dignus ampliori beatitu-
dine. Nam nimis velle quod justum est, nemo potest,
nisi forte quis queat esse justus nimium, aut bea-
tus. Porro si appetitus commodi mensuram neces-
sitatis excedat, vergit ad culpam, et cupiditatis
conscius, sibi vitiorum parit originem. Alter ergo
istorum, quoniam militat charitati, quærit quæ Dei
sunt alter in propria utilitate versalur, postponens
quæ Dei sunt, aut proximorum. Ab hoc duplici
fonte mores oriuntur. Recti quidem, si faciat quis
alii, quod sibi vult fieri, et ab eo abstineat alii
inferendo, quod sibi nollet ab alio irrogari. Distorii
vero, si quis alium lædat, vel non prosit, cum

vitio non solum non resistebant, verum etiam id excitandum et accendendum esse censebant, putantes hoc reipublicæ expedire.

[ocr errors]

possit, quæ quidem utrinque multipliciter fiunt. A atque præclara gloriæ cupiditate fecisse. Huic ergo A priore quidem ainor libertatis, amor patriæ, et tandem extraneorum amor. Nam libertatem non amare non potest, qui se ipsum et patriam amat: et in gradu suo extraneum, quicunque sincera charitate diligit proximum. Siquidem in eo consistit. charitas ordinata. Ab altero vero cupiditas dominationis procedit, et laudis et gloriæ, et adeo invalescit, ut ex opinione multorum, res tamen parum consideratæ examinantium virtutibus connumeretur. Nam qui rectum sapiunt, hoc vitiis majoribus aggregant, licet ab imperitis, qui tamen. sapientum censentur nomine, virtutes subesse videantur. Unde et veteres primique Romani, prout eorum docet et commendat historia, laudis avidi, pecuniæ liberales erant. Ingentem gloriam appete- B bant divitiis spretis, et honestatem utilitati quantælibet præferebant. Hanc quidem gloriam ardentissime dilexerunt, eo totam referentes vitam et mortem. Cæteras cupiditates hujus unius vigente cupiditate presserunt. Ipsam denique patriam suam, quoniam service videbatur inglorium, dominari vero atque imperare gloriosum, prius omni studio liberam, deinde dominam esse concupierunt. Prius enim pro libertate, deinde pro dominio certatum est. Fuerunt tamen quibus justitia, quantum gentili dabatur, sufficiebat, cupiditate deducta. Aliis nihil satis erat, sed sub imagine magnanimitatis vel impossibilia præsumentes, laudem maximam consequebantur, et gloriam. Longe igitur virtus Catonis videtur veritati propinquior fuisse, quam Cæsaris. Quod ex ipsa sententia ejus facile liquebit. Nolite, inquit, existimare majores nostros armis rempublicam ex parva magnam fecisse. Si ita esset, multo pulcherrimam eam nos haberemus nunc. Quippe sociorum atque civium, præterea armorum et equorum major copia nobis quam illis est. Sed alia fuere quæ illos viros magnos fecerunt, quæ nobis nulla sunt. Domi industria, foris justum imperium, animus in consulendo liber, neque delicto, neque libidini obnoxius. Pro his nos habemus luxuriam atque avaritiam, publice egestatem, privatim opulentiam. Laudamus divitias, sequimur inertiam. Inter bonos et malos, discrimen nullum. Omnia virtutis præmia ambitio possidet. Neque mirum, ubi vos separatim sibi quisque consilia capitis, ubi domi voluptatibus, hinc pecuniæ aut D grætiæ servitis. Eo fit ut impetus fiat in vacuam rempublicam. « Paucorum igitur virtus ad gloriam, honorem, imperium, vera via, id est ipsa virtute nitentium, etiam a Catone laudata est. Hæc erat domi industria, quam Cato commemorat, ut ærarium esset opulentum, tenues res privatæ. Unde corruptis moribus vitium econtrario posuit, publice egestatem, privatim opulentiam. Ipse Tullius hoc dissimulare non potuit in eisdem libris, quos de republica scripsit, ubi loquitur de instituendo principe civitatis, quem dicit alendum esse gloria, et consequenter commemorat majores suos multa mira

C

In libris quoque philosophiæ idem Tullius hanc intulit universalem generalemque sententiam : «Honos alit artes, et gloria accenduntur omnes ad studia, jacentque ea semper, quæ apud quosque improbantur. Huic ergo cupiditati melius est resistere sine dubitatione, quam cedere. Ut enim ait beatus Angustinus in Libro De civitate Dei: « Tanto quisque est Deo, similior, quanto et ab hac immunditia mundior. Quæ in hac vita, etsi non funditus eradicatur ex corde, quia beatos et proficientes animos tentare non cessat, saltem cupiditas gloriæ superetur dilectione justitiæ. Nam sanius videt, qui et amorem laudis vitium esse cognoscit. Nec solius Augustini, sed etiam gentilium sententia est, gloriam hanc nihil aliud esse, quam ventosi quodammodo spiritus tumorem, fumo simillimum. Nam et fumus oculorum obtundit aciem, et quo magis ascendit, citius deficit; et quo magis dejicitur, amplius solidatur. Cum enim. ad excelsa pervenerit, evanescit. Recte quidem, co quod a principe totius vanitatis traxit orginem. Nimio sui capiuntur amore, qui dum « nubes et inania captant, » et nescio quid in manu solidum apprehendere moliuntur obliviscuntur sui, cum tamen nihil aliud quam se oculis contueantur iniquis. Nolunt enim apprehendere quod sunt, et illud ad emendationem vero judicio intueri; sed phantasticas duntaxat vanæ opinionis sequuntur umbras. Siquidem alios spernunt præ se, et aspirant ad impossibilia, de fallaci rerum præsumentes imagine. Sic Narcissus in fabulis, dum vana sui imagine capitur, abit in florem, et dum se ipsum, imprudenter aspicit, flos sine fructu pueriter evanescit. Multorum quoque fuit opinio, et eorum qui in veteri philosophia præ cæteris floruerunt, Alexandrum, et Aristotelem, a numinibus esse progenitos, eo quod in omnibus propriam quærebant gloriam. Platonem quoque propter divinam quodammodo, qua eminuit, sapientiam, et Augustum propter potentiam fortunamque tranquillam, a diis traxisse originem tradiderunt. Et quidem in contrarium rectius collegissent eos aut divini non esse generis, aut deorum filios esse degeneres, nisi quia dii gentium dæmonia sunt, et incubi dæmones vanitatis et malitiæ suæ certa indicia, si quem tamen gignunt, relinquunt in sobole. Nam et verus Dei Filius Deus homo, propriam non quærit gloriam in omnibus quæ gloriose fiunt ab eo, sed Patris, eoque illustatur gratia ampliori, quod ad eum, ex quo sunt omnia, bonorum operum gloriam refert. Sic et vere sapiens omnis, vere potens, et vere bonus, ad unicum omnium bonorum fontem, sua omnia laudabilia refert, summam scilicet creatucem, et individuam Trinitatem. Alexandri pectus laudis insatiabile, qui Anacharsi comiti suo, ex

auctoritate Democriti præceptoris, innumerabiles A æque introeant, voluptas aurium ad munditiam ma

mundos esse referenti: «Heu me, inquit, miserum, gis videtur accedere, et quæ ex gustu, vel tactu quod nec un quidem adhuc potitus sum!» Plane, provenit, sordidior est, et olfaciendi et videndi miser, dignusque miseria, cujus virtutes omnes delectatio medium locuin tenet. Nam neque satis absorbuerat laudis insatiata et insatiabilis fames interdum habet munditiæ, nec ad sordes perniciouna. Insultant ei tragœdiæ antiquorum, eo quo l sissimas usque prolabitur. Siquidem mores per augusta homini possessio fuit, quæ deorum omnium oculorum fenestras ingreditur, cum quispiam de domicilio sufficit. Sed tamen licet appetitus gloriæ lectatur circensibus, certamine athletarum, histriosemper videatur in culpa, error corum perniciosior num mobilitate, mulierum formis, splendore gemest, qui vel sceleribus innotescere magni duxe- marum, vestium, metallorum, aliorumque quibus runt. Pausanias cum Hermoclea percunctatus esset, libertas animæ captivatur. Rursus si auditus vario quonam modo subito clarus posset evadere, atque organorum cantu, vocumque flexionibus mulceatur is respondisset, si occidisset aliquem virum illuad carmiua poetarum, comoediarum et tragoediarum strem, futurum ut in gloriam ejus id ipsum redun- actus, mimorum urbanitates, et strophas et quiddaret, continuo Philippum interemit, et quidem quid hujusmodi per aurem incedit, virilitatem menquod postierat assecutus est. Nam et se parricidio B tis effeminat. Odoris autem suavitas, et diversa notum posteris reddidit, et celebri supplicio pati-thymiamata, et amomum, et muscus, peregrini buli cui affixus est, corona aurea, quam Myrtalis, muris pellicula, quod dissolutis moribus faciant, quæ et Olympias dicta est, capiti ejus pendentis nemo nisi dissolutus negat. Nam peregrinos odores imposuit, nullum dante solatium. In vindictam non nisi dissolutis et amatoribus convenire, comitamen pudicitiæ per injuriam prostitute Philippo cus et coquus docent. Porro ciborum aviditas avanon puniente, sed deridente injuriam, potest, au- ritiæ mater est, et animum quasi quibusdam comctore Trogo, aliquatenus crimen sacrilegii excu- pedibus degravatum tenet in terra. Ergo propter sari. Inventus est qui Dianæ Ephesinæ templum brevem gulæ voluptatem, terræ lustrantur et vellet incendere, ut pulcherrimo opere consumpto, maria, et ut mulsum, vinum, pretiosusque cibus nomen ejus per totnm terrarum orbem diffunde- fauces pertranseat, totius vitæ opere desudatur. Ipsi retur, furoremque suum detexit mpositus eculeo: quoque muri Hierusalem, etsi videantur in petra et nisi Theopompi magnæ facundiæ ingenium eum solidati, tandem ruunt et complanantur æquati suis comprehendisset historiis, bene consuluerant solo, Nabuzardan coquorum principe imperantes Ephesii, decreto communi statuentes, ut teterrimi Tactus autem alienorum corporum, et feminarum hominis memoria aboleretur silentio. Simili quidem ardentior appetitus, vicinus insaniæ est. Quidquid videntur gloriam affectare, ino majori insania, sensus quilibet moliatur, ludus ac jocus est, præ qui non Ephesimæ Diane templum religiosis mo- his quæ affert, ut verbis comici utar, hujus rabies. ribus excidendum, sed templum Spiritus sancti, Hinc enim cupimus, irascimur, gestimus, amulahomines totos, animas scilicet et corpora, ut per mur, solliciti sumus, et expleta voluptate, per hoc hominibus innotescant, luxuriæ vastant in- quamdam pœnitudinem rursus accendimur, quæricendiis. Nam ab eo laudem appetunt, et plerumque musque facere, quod cum fecerimus, iterum assequuntur honorem, unde æquius fuerat igno- pœniteamus. Ergo cum per has portas, quasi quiminiam sustinere et pœnam. dam cunei perturbationum, ad arcem nostræ mentis intraverint, ut ait beatus Hieronymus, ubi erit libertas, ubi fortitudo ejus, ubi de Deo cogitatio, maxime cum recordatio tactus depingat sibi etiam præteritas voluptates, et rememoratione vitiorum cogat animam pati, et quodammodo exercere quod non agit? Forte hinc est, quod cum Apostolus vitiis omnibus censuerit reluctandum, adversus D fornicationem non congressum, sed fugam indicens Fugite, inquit, fornicationem (I Cor. vi). Nam hæc fere, dum exercetur, Domini immemor est, et præterita, dum ad memoriam redit, pestiferas excitat voluptates.

CAP. VI. De luxuria et libidine, et quinquepartito mortis introitu: et quorum sensuum sit voluptas perniciosior: et triplicigener convivarum secundum Portunianum, et pernicie gulæ : et de convivio Didonis et Evandri, apud Virgilium.

Eatenus jam seimo processit, ut aut virtutem aut publicam fere opinionem oporteat impugnari. Imminet enim jam colluctatio adversus carnem et sanguinem, et fores videmur liberalitati præcludere, et jucunditatem auferre de vita, cum geminæ vias luxuriæ, Epicureis reclamantibus, coarctamus. . Est enim blandum, ut ait Valerius, luxuria malum, quam accusare aliquanto facilius est, quam vitare. Nam et volumen quod propheta vorare præcipitur, in ore quidem dulcescit ut mel, sed amaricatur venter cum ipsa dulcedo verborum digerenda est in usum operum. Est autem libido cognata et conjuncta luxuriæ, cujus sequela immunditia, finis indubitatus confusio est. Præcedat ergo sermone, quæ origine et causa prior est. Licet autem per quinque sensuum portas lenocinia luxus

C

Ut de cæteris taceam, quos simplicitas egit in culpam, philosophus acutissimus, et litteratissimus Christianus, et ferventissimus in fide Origenes, sicut ecclesiastica refert historia, se ipsum castravit, fornicationem efficacissime fugiens, imo et omnem, quæ fingi posset, præcavens suspicionem, ut exinde sine nota cum virginibus habitaret. Quod autem mirabilius est! leguntur quidam philosopho

rum sibi etiam oculos effodisse, ne exteriorum A vini aut siceræ spiritum deprimunt, exstingunt illecebris caperentur. Utique admirando boni et honesti fervebant zelo, etsi recti scientiam non haberent. Scitum est, et scitu dignum Aristotelis dictum, quo voluptatum initia oblivioni mandanda asseruit, et solos exitus recordandos. Fessas enim, pœnitentiæque plenas, quo minus avide repetantur, subjicit animus, et quod in eis jucundum est, ne redeant, jubet abscondi. Dicat Apostolus quod voluerit, quia fornicationem fugere, et gulæ servire, aut omnino impossibile, aut difficillimum est. Nam et illa pars gulæ, quæ corpori vires adimit, nequaquam mochiæ expers est. Venerem Bacchus plerumque expugnat, et tamen in sacello voluptatis nemine reclamante conveniunt. Si Bacchus obtinuerit, Venerem, non voluptatem exstinguit. Aut B cant, et parasitos, et collegium nugatorum, qui nulla ebrietas, aut tanta sit, ut tibi vires eripiat : si qua est inter utramque, nocet. Utrobique a Deo receditur, sed qua magis aberretur, non facile dixerim. Sed jam alterum erroris nomine non censetur, quia avaritiæ propellit notam, et ingenitæ liberalitatis habere videtur imaginem. Cum autem liberalitatis effectus nunc a loco, nunc a tempore, nunc a quantitate, nunc a personis, nunc ab usu, et assiduitate exercendi, laudetur illa præcipue commendabilis creditur, quæ in alimentis, et his quibus natura indiget, aut vita civilis ornatur, clarius enitescit. Ergo qui omnes admittit ad mensam, exactissimæ liberalitatis est. Plane quidem, eoque liberalior, quo plures admittit. Sed hoc calculo paucissimi colliguntur. Proximus est, qui etsi non omnes admittat, eos quos introducit sic cibat, sic potat, sic in tricliniis fulcit, et locat discumbentes in sedilibus, ut nihil vel excogitari lautius possit. Multiplicantur fercula, cibi alii aliis farciuntur, condiuntur hæc illis, et in injuriam naturæ innatum relinquere, et alienum coguntur afferre saporem. Conficiuntur et salsamenta. Garo nihil vilius est, nisi complurium polliceatur effectus, et indicia. specierum. Egregium tamen est in hujusmodi, quod mimis, et histrionibus, et rumigerulis placet. Hæc enim non ad veritatem, sed ad opinionem omnia fiunt. Coquorum sollicitudo fervet arte multiplici, eliciuntur jura, quid quo die gerie oporteat, et quotidianis ministrari conviviis domesticus dictator nocte dieque deliberat. Undecunque conquerit irritamenta gulæ, et unde palati vires excitet hebetati, D nihil arbitrans expeditum, nisi cum intemperantiæ fuerit satisfactum. Sunt et qui poculis fercula subruant, et quasi Homerici auctoritate decreti incentivum ingenii, et fomitem virtutis, et quemdam hilaritatis fontem opinantur, si se omnino mero sicerave proluerint. Phæacum ergo more consurgunt, et qui in exhauriendis poculis perditior est, potior judicatur. Dici solet, quia aleator quanto in arte doctior, tanto nequior; et plane qui bibacior est, alios malitia et iniquitate transcendit.

Immolavit Israel apostatans a salutari suo, filios et filias suas dæmoniis, et isti dum ingurgitatione

scintillulam rationis, se totos immunditiæ prostituunt, et bacchantium spiritui devovent, quidnam possunt familiarius immolare? Cæterum sunt qui ista contemnant. Quoniam hæc vulgarium, et (ut ita dicam) plebeiorum conviviorum videtur esse professio. Siquidem alia philosophica, alia civilia, alia dicuntur esse plebeia. In his laudi plerumque dicitur, si sic tua prodigas semel, ut trimenstruo toto esuriens conviva impudens, mensas circumeas alienas. Hoc quidem sæpe prodigalitatis, interdum et avaritiæ nota est. Nam, ut dici solet, avarus cum incipit, modum excedit. Poteris videre quamplurimos, qui fere anno toto parcimoniæ student, et ad purgandam avaritiæ labem, epulones convoalienæ nidore culinæ capiuntur, et quos magis honorare voluerint, majoribus oneratos minoribus poculis ingurgitant et distendunt, et donec rabidam orexin excutiant, aliquid amicitiæ aut festivitati credunt esse subtractum. At hoc ab omni urbanitate adeo procul est, ut barbariei vitiis familiarius sit, quam vitæ civili. Siquidem conviviorum civilium ratio media est, ut etiam sobrietatem exhilaret, et in satietate opulentia crapulam vitet. Nam et abundantiam cibi et potus habet, et quasi copiæ cornu dispensans omnia, sic pareit ut effundat, sic effundit ut parcat, et quam habet penes se rationem non negligit quidem, sed, ut ait Portunianus, << fides rationem non ostentat impensæ. » Nihil enim molestius est, quam si triclinii præsut in conC vivio sedere videatur ad calculum. Unde non satis mihi videntur esse civiles quidam de liberalitate inepta gloriantes, qui singulis noctibus cum servis sui calculum ponunt, et quod effuderunt usu vel abusu diurno, quasi nocturnis lacrymis deflent. Suboriuntur lites, accedunt minæ, arguuntur aut furti, aut insipientiæ servi, et quasi re male administrata, ejiciuntur et torquentur interdum, quandoque quod effundere jussi sunt, refundere compelluntur et conscii turbantur omnes, dum dominus pecuniam quæ evasit, suspiriis et dolore prosequitur. Sæpe etiam evenit, ut qui ad requisita naturæ ingressus est, ibidem quo verecundia fugit humanum aspectum, cum ministris exactissimam sumptuum habent rationem. Recte quidem, quia nullus locus tractandis sordibus eis magis videtur accommodus. Sane non quod sordidum dixerim, si diligens paterfamilias id agit, ut ei ratio constet impensæ si tamen hoc gradus aut dignitas personæ non adimit. Sed in eo vitam terere, et tota mente versari, et sic quidem ut alius sit, et alius videatur, nequaquam arbitror a sordibus alienum. Et quidem conviviorum civilium, teste Portuniano, regula est, ut his plurimum pro more condegentium liceat, sobrietate hilari non soluta. Nam conviventibus sic morem geri oportet, ut licentia lætior nequaquam in turpitudinem luxuriæ proruat. Illa siquidem quasi omnium gentium hostis teter

:

« PoprzedniaDalej »