risæis responderunt: Nunquam locutus est homo sicut hic homo (Joan. vii). Centurio etiam clamat : Vere hic homo Filius Dei erat (Marc. xv).

ctio? Sicut enim in Adam moriuntur, ita et in Chri- A non tota gens pereat (Joan. x1). Item ministri Phasto omnes justificabuntur (ibid.). » Item Augustinus in libro De prædestinatione sanctorum : « Præclarissimum lumen prædestinationis et gratiæ ipse est mediator Dei et hominum homo Christus Jesus. Ille homo ut a Verbo Patri coæterno in unitatem personæ assumptus Filius Dei unicus esset, unde hoc meruit? quod ejus bonum qualecunque præcessit, ut ad hanc ineffabilem excellentiam perveniret, et faciente aut suscipiente Deo Verbo, ipse homo ex quo esse cœpit, Filius Dei unicus esse cœperit? Item: « Ita ab initio fidei sua homo quicunque gratia fit Christianus, sicut gratia homo ille ab initio factus est Christus. » Item Augustinus De bono perseve, antiæ: « Qui fecit illum hominem sine ullis præcedentibus ejus meritis, nullum quod ei dimitteretur vel originem trahere vel voluntate perpetrare peccatum; ipse nullis eorum meritis præcedentibus facit credentes in eum, quibus dimittat omnem peccatum. » Item: « Et illum ergo et quos prædestinavit, quia et in illo ut esset caput nostrum, el in nobis ut ejus corpus essemus, præcessura merita nostra, sed opera sua futura præscivit. » Item Augustinus De littera et spiritu :

non

Deus humilis descendit per misericordiam, et gratiam claram et manifestam, commendans in ipso homine quem tanta præ participibus suis charitate suscepit. Neque enim ipse Verbo Dei conjunctus, ut ipsa conjunctione unus Filius Dei et idem ipse unus filius hominis fieret, præcedentibus suæ voluntatis meritis, fecit. » Item: Mons in quo beneplacitum est Deo, etc. (Psal. LXVII.) Augustinus: «Verbum habitavit eum, scilicet hominem Christum usque in finem, quia personaliter unitus est ei in quo habitat omnis plenitudo divinitatis corporaliter. Sic erat itaque Verbum in carne, ut Verbum etiam caro factum solum diceretur, id est homo Verbo in unam Christi personam copularetur. » Item Augustinus super Joannem : ‹ Primitia homo et homo, homo ad vitam et homo ad mortem. Homo ille non Deus, iste Deus et homo. » Item : Matri Sion dicit homo. Augustinus: « Ecce est quidam homo, id est Christus, qui dicit : Sion, id est Synagoga, est mater mea secundum carnem. Et quis est homo ille? homo qui in ea natus est, etc. Item Augustinus in homilia de

Symbolo: « Hæc fuit natura hominis qui factus est ex Virgine, quæ natura Virginis ex qua Christus formatus et natus est ejusdem est naturæ cum Patre secundum divinitatem. >>

Item Haimo Quia prædestinatus, etc. (Rom. 1.) «Non de Verbo loquitur hic Apostolus, sed de homine, qui non erat antequam factus esset. » Item Joannes Chrysostomus : « Et adorent eum hominem qui passus est et mortuus. Non de Deo verba ista dicuntur, sed de homine suscepto adorent, inquam, omnes angeli Dei (Hebr. I) ».

Item in Evangelio Caiphas per Spiritum sanctum ait: Expedit ut unus homo moriatur pro populo, et PATROL. CXCIX.

C

D

Si Christus secundum Apostolum est unus homo; si, secundum Augustinum, est alter duorum hominum, de quibus disputat Apostolus; si est homo alius a primo Adam; si est quidam homo qui dicit, Sion est mater mea; si, ut legitur in Evangelio, est unus homo qui moriturus erat pro populo, patet quia Christus est aliquis homo. Item omnes illæ auctoritates quibus de Christo legitur hic homo, iste homo, ille homo, vel aliquid hujusmodi, si Christus nec fuit, nec est, nec erat aliquis homo, incongruæ sunt, et propter incompetentem demonstrationem sive relationem, aut nullum, aut cassum faciunt intellectum, nisi forte dicant eo tropo dici de Christo, hic et ille homo, quo de idolo dicitur, hic et ille Deus; sed ibi non attenditur naturæ participatio, sed nuncupatio sola. Sicut ergo idolum solo nomine est Deus, ita et Christus solo nomine est homo. Absit! Ecce his et aliis infinitis auctoritatibus edocemur, quod Christus est aliquis homo. Idem firmis probari potest rationibus.

CAP. VI. Rationes quibus probatur quod Christus est aliquis homo.

Hominum enim alius est Christus, alius non est Christus, ergo et quidam homo non est Christus. Item, Christus est unus aliquorum hominum, ergo est homo. Item, unus solus homo est Christus, et multi homines sunt; ergo unus hominum est Christus, quare aliquis homo est Christus. Item, in his locutionibus omnes declinaverunt, omnes in Adam peccaverunt, omnis homo mendax; in his, inquam, et similibus omnes catholici expositores Christum excipiunt; quod, si natura alius homo quam Christus excipiendus est, et Christus non est aliquis homo qui excipi debeat, nullus homo excipiendus est. Quæ ergo sic dicuntur sine omni exceptione vera sunt. Item, Christus est sanctissimus hominum, beatissimus hominum, hæc et hujusmodi omnia falsa sunt, si Christus non est aliquis homo. Item, si quis est habens naturam humanam est homo, et qui est aliquis habens naturam humanam est aliquis homo. Item, est aliquis animatus anima humana, ergo est aliquis homo. Item, aliquis est filius Abrahæ, cui facta sunt repromissiones; Christus non est aliquis filius Abrahæ; quare alii quam Christo facta sunt promissiones qui Christus non est. Item, nullus homo redemit nos, quia non alius redimere potuit, nec aliquis homo est vel fuit Christus qui nos redemit. Item, cum Christo crucifixi sunt duo latrones, sed duo illi homines cum Christo crucifixi sunt, et nullus alius homo tunc crucifixus est : ergo soli latrones tunc crucifixi sunt, absit! Quod si tunc alius homo crucifixus est, quis est iste alius homo, cum Christus non sit aliquis homo? Item, ubi duodecim apostoli erant 34

cum Domino, ibi erant duodecim homines, et non A Item, super illum locum in Evangelio Joannis : soli duodecim, quia Christus ibi erat; ergo si præter duodecim aliquis homo ibi erat, et hic erat Christus, aliquis homo erat Christus. Quod si non erat ibi aliquis homo præter duodecim, soli homines duodecim ibi erant. Item, Christus fuit aliquis vir, ergo fuit aliquis homo.

Sed forte qua ratione asserunt eum non fuisse aliquem hominem, istud etiam fateri cognoscuntur ipsum non fuisse aliquem infantem, aliquem puerum, aliquem juvenem. Si enim, inquiunt, Christus fuit aliquis homo, cum nec ab æterno fuerit homo, in tempore factus est aliquis homo; sed si in tempore factus est aliquis homo, in tempore factus est aliquid. Concedant igitur simili ratione quod non fuerit aliquis infans, quia si ex tempore cœpit esse B stum putabant quod videbant. » Item Augustinus

D

intelligere, frui, animæ sunt; Christus vero nec illa duo, nec aliquod compositum ex illis erat, nec aliquid omnino cui illa convenirent. Rursum in hac assertione sua parum distant a Manichæis. Illi dicebant: Christus videbatur homo et non erat homo; videbatur crucifigi, et non crucifigebatur; videbatur mori, et non moriebatur. Isti dicunt : Christus videbatur homo, et non erat aliquid quod videbatur, Christus loquebatur, et non erat aliquid quod loquebatur; crucifigebatur, et non erat aliquid quod crucifigebatur. Item, post resurrectionem apostoli viderunt Christum et non viderunt aliquid quod erat Christus; credebant se videre et audire Christum, sed non videbant, nec audiebant aliquid quod esset Christus. Quando etiam videntibus apostolis Christus ascendit in altum, nihil quod esset Christus ascendit in altum. Divina enim substantia quæ sola, ut asserunt, Christus est, localiter ascendere et descendere non potest. Quia vero condiscipuli mei et alii innumerabiles negant Christum essentialiter sive substantialiter esse hominem, illud hoc loco demonstretur. Et quæ contra dici solent dissolvantur.

est homousios, id est consubstantialis matri; ergo A sedere, proferre, mori, næc corporis sunt: scire, secundum quod homo habet aliquid substantiale commune cum matre; quare secundum quod homo est aliquid. Item Christus secun lum humanitatem est homo vel aliud, ergo secundum humanitatem est aliquid. Item, secundum quod homo est caput nostrum, ergo secundum quod homo est aliquid quod supra nos est. Item, secundum quod homo est pretium quo redempti sumus, ergo sccundum quod homo est aliquod pretium, quare secundum quod homo est aliquid. Item, secundum quod homo est sacrificium quo expiati summus, ergo secundum quod homo est aliquod sacrificium, quare secundum quod homo est aliquid. Item, Christus, Enoc Et Elias sunt tres homines; ergo sunt tria, ergo secundum quod homo est unus illorum trium; ergo B secundum quod homo est unum aliquid. Item, Christus aut solo nomine est homo, aut nomine et re; si solo nomine est homo, non vere est homo; si re et nomine est, homo est. Item alia ratio: Substantia data secundum hanc naturam quæ omni homini convenit, illa convenit Christo; non autem illa est substantialis diffinitio quæ convertitur cum definito, quod si secundum, quod homo suscepit aliquam substantialem diffinitionem, secundum quod homo habet aliqua substantialia; quare secundum quod homo est aliquid. Item, si humanitas convenit homini illi non substantialiter, nobis vero substantialiter, non propter humanitatem est ejusdem naturæ nobiscum vel ejusdem substantiæ. Sicut enim ignis subtantialiter calidus et aqua accidentaliter calida, non sunt ejusdem naturæ vel substantiæ ; ita nec nos qui substantialiter homines sumus, cum illo sumus unius naturæ vel substantiæ, qui non est substantialiter homo, sed vel accidentaliter, vel nec accidentaliter nec substantialiter. Quod si substantialiter est homo, et hoc prædicabile homo non in quale, sed in quid habeat prædicari; secundum quod homo est aliquid.

Item, aliqua accidentia erant in homine Christo, ergo Christo erant aliqua in quibus erant illa ac-cidentia ; sed non erant aliqua in quibus essent, ergo aliquid in quo erant illa accidentia. Item, pueritia Christi fuit in aliquo subjecto, si ergo secundum humanitatem fuit illud subjectum, Christus secundum humanitatem fuit aliquid; quod si corpus et anima fuit illud subjectum, corpus vel anima fuit puer vel puella; quare corpus vel anima fuit aliquis homo vel aliqua femina. Item, si Christus secundum quod homo non erat aliquid, crucifixio et tristitia Christi non fuit in aliquo subjecto; quare corpus tantum crucifigebatur, anima sola tristabatur; nec ex duobus illis aliquid constabat quod crucifigeretur et tristaretur, nec aliud aliquid ibi crucifigebatur et tristabatur; ergo nihil ibi tristabatur et crucifigebatur. Hac ratione Christo nihil fuit quod sederet, et aliquid sciret; nec fuit aliquid. quod verba proferret, et ea intelligeret; nec fuit aliquid quod moreretur, et ideo frueretur; quare

CAP. VIII. Rationes quibus probatur quod Christus essentialiter et substantialiter est homo.

Si Christus solo habitu est homo, id est quod habet hominem ut indumentum; et, si quia sit aliquid quod sit homo, non sunt hæc vera, Deus est homo, et homo Deus est; Deus factus est homo, C et homo factus est Deus. Si enim Deus habet tantummodo hominem, et non est aliquid quod sit homo, Deus non est homo. Et si tantummodo habens hominem est Deus, et non aliquid quod essentialiter sit homo, est Deus; homo non est Deus. Item, si Deus factus est homo et homo factus est Deus, cum nec prius nec posterius factus sit, Deus homo, qua homo, factus est quando Deus factus est homo. Homo factus est Deus, sed hoc stare non potest, si vera sit traditio illorum contra quos sermo est. Non enim quando Deus factus est homo, id est habens naturam humanam, vel ipse, vel alius humanam naturam habens factus est Deus. Sicut enim homo hodie fit tunicatus, nec tamen tunicatus fit homo; ita secundum quod illi sentiunt, D dicendum esset, quod tune Deus factus homo, sed non homo factus est Deus, id est proprie Deus habens humanam naturam factus est Deus ens homo. Quod si verum dicerent, in hujusmodi violentis et ridiculis expositionibus non laborarent. Item si ideo dicitur Christus sive Deus assumpsisse hominem in unitate personæ, quia manens una eademque persona quæ prius fuerat, accepit sibi tanquam indumentum carnem et animam, quæ prius non habuerat, ita tamen ut nec duo illa, nec aliquid fieret illa persona, eadem ratione dici potest quod sic assumpsit columbam in unitate personæ ; nam et ipse Spiritus sanctus, assumpta columba in qua appareret, mansit una et eadem persona quæ prius

nec substantia. Quod Christus secundum quod homo substantia sit, quod sit corpus, quod sit animal, sequentia declarabunt. Contra hæc vero quod Christum essentialiter et substantialiter hominem dicimus, multifariam disputatur.

CAP. IX. Quæ contra objici possunt et solent. Substantiale est Christo esse hominem; ergo destructo homine destruitur Christus. Quod, si a nobis simile expetitur, respondemus, natura humana natura est Christi, ergo et ea destructa destruitur Christus. Non sequitur. Solus enim Jesus est gigas geminæ substantiæ geminæque naturæ, et ideo sicut antequam mundus fieret et sine natura assumpta exstitit, ita etiam hodie sine ea existere posset, ac non tota Trinitas destructa qualis creatura existeret. Similiter et in omnibus illis quæ ei secundum quod homo substantialia sunt, destructis nihilominus existeret, aut non existentibus quibusdam creaturis Deus esse desineret. Hoc autem videtur dicere contra illud argumentum. Non videtur secundum quid genus participari, nam non est homo secundum quid animal, neque grammatica secundum quid est disciplina, et alibi secundum quid et non simpliciter inesse in solo accidente contigit unde non videtur dicendum quod aliquid sit substantiale Christo secundum humanam naturam, nisi simpliciter sit substantiale. Sed si simpliciter est substantiale, destructum destruit.

fuerat. Hac etiam ratione dicendum de angelis A nec secundum quod homo est animal, nec corpus, quoties apparuerint in corporibus undecunque assumptis, quia corpora illa assumpserunt in unitatem personæ. Quod si dixerint naturam assumptam a Christo esse naturam Christi, sed naturam a Spiritu sancto, sive ab angelo non ita assumi, ut sit natura Dei assumentis vel angeli : sciant hoc ideo esse, quia homo assumptus cum Deo assumente una est persona, cujusmodi unio inter Spiritum sanctum et columbam fieri non posset, nisi Spiritus sanctus vere columba, et ipsa columba vere Spiritus sanctus fieret. Et similiter de angelo et de assumpta creatura sentiendum. Item, si corpus Christi sub specie panis essentialiter corpus Christi est, quanto fortius ipse Christus in propria specie essentialiter homo est; et utique quia species illa B in altari tantummodo ut velamen est, ideo non est species illius naturæ cujus est ipsum corpus, nec corpus illius naturæ cujus est illa species; quare similiter et Deus, si habet hominem tantummodo ut velamen, tamen ut homo est illius naturæ cujus est Deus; nec e converso: quod, si Christus essentialiter est homo, cum omnis homo, qui vere et proprie dicitur homo, sit substantialiter homo, et Christus substantialiter est homo, aut non vere et proprie dicitur homo. Sed, ut dicunt, Christus non vere et proprie dicitur homo; solo enim habitu et non essentia dicitur homo, quod ut puro jam probatum est, et adhuc amplius per sequentia probabitur. Item, Christus secundum naturam humanam substantialis est matri, et natura humana substantialiter matri convenit ; ergo et Christo. Item, si Christus non habet humanitatem tanquam sibi substantialem, sicut habet beata Virgo, Christus secundum humanitatem cum beata Virgine non est ejusdem substantiæ vel naturæ. Ille enim habet solummodo tanquam vestimentum, illa habet tanquam substantialem formam sive naturam. Item, nihil est substantiale beatæ Virgini quod sit substantiale Christo, ergo non est filius homousios matri, ergo filius et mater non sunt ejusdem naturæ vel substantiæ. Quod si auctores efflagitant, audiant illud Hieronymi in sermone Cogitis me: Unus idemque manens Filius unigenitus inseparatus in utrisque naturis conspicitur, et quæ sunt utriusque substantiæ naturaliter operabatur secundum unicuique insitam essentialem qualitatem. Si Christus habuerit essentialem qualitatem humanæ substantiæ vel naturæ, generaliter fuit homo. Dionysius vera ad Timotheum episcopum de mytica theologia ait : « Superessentialis Jesus humanis naturalibus veritatibus essentia factus. » Augustinus in libro De fide ad Petrum : « Qui essentialiter conceptus est natus de Virgine. » Item, Græcum illud et authenticum nomen homousios manifeste declarat quod Christus essentialiter sit homo, cum dicitur a catholicis homousios, id est essentialis, sive unius substantiæ, id est naturæ cum matre. Quod si Christus non est essentialiter et substantialiter homo,

C

D

Ad quod dicimus quod stultam facit Deus sapientiam hujus mundi (I Cor. 1). Hæc enim omnia philosophica : Si virgo est, nunquam peperit: si cæcus semel factus est, nunquam postea videt ; si Deus est, non est homo; si est visibilis, non est invisibilis si est æternus, non est temporalis, et hujusmodi infinita, quæ philosophis videbantur verissima, catholicis omnibus constat esse falsissima. Habeant ergo philosophorum documenta locum suum in his quæ secundum naturam se habent, non in his quæ contra naturam mirabiliter fiunt et facta sunt.

Alice objectiones.

Item objici potest: Hæc species homo est substantialis Christo secundum quod homo, et non sunt paria ergo est aliquid quod est superius Christo. Sed si hæc species sive aliquid aliud universale est superius Christo, aut non omnia universalia sunt creaturæ, aut aliqua creatura est aliquid superius Christo. Item: Si aliquod prædicabile est superius Christo, aliquid quod non est Deus hoc Deo personaliter unitum est superius Christo. Simile: Hæc prædicabilia anima et corpus sunt superiora anima et corpore Christi; ergo aut hæc prædicabilia non sunt creaturæ, aut aliquæ creaturæ sunt aliqua superiora anima et corpore Christi. Aliud simile : Si hæc universalia sunt superiora corpore et anima Christi, aliqua quæ non sunt Christus nec personaliter unita, sunt superiora anima et corpore Christi.

contra hæreticos disputare, qui dicebant esse unam speciem sive naturam in Christo ex duabus composita. Unde idem Joannes : « Inconverse et inalterabiliter unitæ sunt ad invicem naturæ. neque divina distante a propria simplicitate, neque humana, aut conversa in divinitatis naturam, aut in non existentiam divisa, neque ex duabus una facta composita natura. Composita enim natura neutri earum ex quibus componitur naturis homousia, id est consubstantialis esse potest, ex altero perficiens alterum, ut corpus ex quatuor elementis compositum non ignis nominatur, nec terra, nec aer, nec aqua, nec horum alicui homousion dicitur. Si ergo, secundum hæreticos, Christus unius compositæ naturæ

Possem hic nominum distingueræ æquivocationem. A fectus homo et perfectus Deus. Videtur autem potius Dicitur enim superius vel inferius loco, ordine et dignitate, et forte aliis modis. Ordine quidem sive descendendi a generalissimis usque ad individua, sive ascendendi ab individuis ad generalissima. Superius est hoc prædicabile homo quolibet suo singulari, non loco, sed dignitate. Sed istud potius existimo et dico quoties de Christo vel de qualibet persona in Trinitate, sive de ipsa divina essentia, quoties etiam de sacramentis et de articulis fidei disputatur, his quæ logicorum propria omnia sunt supersedendum; aut si aliquando, ne penitus absint, admittuntur, sicut perstrepere velint, statim eliminentur, tum quia regulariter majestatibus verba non competunt, quæ naturale indumentum rationis non transcendunt, tum etiam quia plerique logica B post unionem exstitit, ex simplici natura conversus professores molesti sunt interpretes verborum et aucupes syllogismorum. Aquæ vero Siloes fluunt cum silentio (Isai. vIII), et in domo Domini non est auditus malleus, neque securis audita (III Reg. vi). Præterea illud objicitur Joannis Damasceni : « Cum unam hominum naturam dicimus, sciendum est quod non considerantes ad animæ et corporis rationem hæc dicimus; impossibile enim est unius naturæ dicere corpus et animam ad invicem corporata, sed quia plurimæ personæ hominum sunt, omnes autem eamdem suscipiunt rationem naturæ, omnes enim ex anima et corpore compositi sunt, et omnes naturam animæ participant et substantiam corporis possident, communem speciem plurimarum et differentium personarum, unam naturam dicimus uniuscujusque scilicet personæ duas naturas scilicet habentis, et in duabus perfecte naturis existentis, scilicet animæ et corporis. In Domino autem Jesu Christo non est communem accipere speciem; non enim factus est, non est, nec aliquando fiet alius, sed Christus ex divinitate et humanitate, in deitate et humanitate Deus perfectus est, idem et homo perfectus. »

Hic Joannem Damascenum idem dicere et sentire putant, quod Christo non convenit hæc species homo: unde confidentius dicunt quod non erat substantialiter homo, non aliquid secundum quod homo. Sed si diligentius totam seriem auctoritatis hujus inspicerent, hoc solum hic doceri liquido comperirent, quod sicut omnis species sive una natura est in omnibus et in singulis hominibus, eo quod homines etiam singuli in duabus perfecte naturis existunt, animæ scilicet et corporis non ita est in Christo communem speciem sive unam naturam accipere, sed quia ex divinitate consistit et humanitate; unde subdit, neque enim factus est, etc., quibus non bene ostendit quod Christus est Deus et homo, non esse commune ei cum aliis. Alioquin si hoc dicere et probare voluit quod hæc species homo non convenit Christo, hac ratione qua illud probat, probari similiter posset quod divinitas non convenit Christo. Sicut enim non est tantum homo, ita nec est tantum Deus, sed per

est in compositam, et neque Patri simplicis naturæ existenti, neque matri est homousios, neque Deus, neque homo denominabitur, sed Christus solum; et erit hæc natura scilicet Christus, non personaæ ipsius natura, sed unius secundum eos compositæ naturæ. Nos autem Christum non unius composita naturæ dogmatizamus, et hæc natura, scilicet Christus, personæ dicimus non monotropos, id est uno modo dictum, sed duarum naturarum esse significatum, scilicet deitatis et humanitatis. Ex deitate autem et humanitate Deum perfectum et hominem perfectum eumdem esse et dici ex duabus et in duabus naturis confitemur. » Ecce hic plane ostendit, quod hæc natura Christus non significat unam compositam naturam, sed duas naturas et C unom personam duarum naturarum.

Unde supra dixit in Domino Jesu Christo non est communem speciem accipere, scilicet unam compositam naturam ex deitate et humanitate. Aut forte ideo dixit in Christo non est communem speciem accipere: species enim est totum esse individuorum et cominune omnibus suis individuis. Hæc vero species homo non est totum esse Christi, quia Deus est et homo, quod non est ei commune cum aliis. Non enim factus est, etc. Boetius vero contra Eutychen et Nestorium duas naturas in Christo, duas dicit esse specificas differentias, ac si diceret substantiales. Nec enim Deus species est, nec divinitas specifica differentia, nec etiam propria differentia cum sit substantia. Humanitas D vero multo rectius specifica differentia, sive substantialis qualitas, qua substantia dici potest. Quod tamen illi asserunt, qui humanitatem in Christo non naturam vel proprietatem quæ sit ei communis cum aliis hominibus, sed vel animam, vel carnem, vel hæc duo simul intelligunt. Sed de his suo loco disputabitur. Ecce Boetius specificam differentiam, scilicet divinitatem dicit convenire Christo; quod si specifica differentia ei convenit, et ipsa species eidem convenit. Quoniam itaque omnia quæ propositæ veritati repugnare videntur, facillime dissolvuntur, confidenter asserendum est quod Christus essentialiter et substantialiter est homo, sicut es