LACTANTII

OPERA OMNIA,

AD PRÆSTANTISSIMAM LENGLETII-DUFRESNOY EDITIONEM EXPRESSA ;
BUNEMANNI, O. F. FRITZSCHE, N. LE NOURRY CUM EMENDATIONIBUS TUM
DISQUISITIONIBUS CRITICIS AUCTA:

EDITIO NOVISSIMA,

QUÆ OMNIUM INSTAR ESSE TOTEST, AD OCTOGINTA ET AMPLIUS MSS. CODICES EDITOSQUE
QUADRAGINTA COLLATA NOTISQUE UBERIORIBUS ILLUSTRATA.

SEQUUNTUR

APPENDICES AD SCRIPTA SS. PP. MARCELLINI, MARCELLI, EUSEBII ET MELCHIADIS,
QUI IN SEXTO TOMO MEMORANTUR.

LACTANTII TOMUS SECUNDUS ET ULTIMUS.

OL

PARISIIS

EXCUDEBAT VRAYET,

IN VIA DICTA D'AMBOISE, FRÈS LA BARRIÈRE D'ENFER,

OU PETIT-MONTROUGE.

--

1844.

ELENCHUS

OPERUM QUÆ IN HOC TOMO CONTINENTUR.

Liber de Opificio Dei.

Liber de Ira Dei.

Dissertatio N. le Nourry in librum de Ira Dei.

Disquisitio Nicolai de Lestocq in librum de Mortibus persecutorum.

Dissertatio N. le Nourry in librum de Mortibus persecutorum.
Ejusdem disquisitiones dogmaticæ in Lactantium.

839

1011

PATROLOGIE

CURSUS COMPLETUS

SIVE

BIBLIOTHECA UNIVERSALIS, INTEGRA, UNIFORMIS, COMMODA, OECONOMICA,

OMNIUM SS. PATRUM, DOCTORUM SCRIPTORUMQUE
ECCLESIASTICORUM

QUI AB EVO APOSTOLICO AD USQUE INNOCENTII III TEMPORA
FLORUERUNT;

RECUSIO CHRONOLOGICA OMNIUM QUÆ

EXSTITERE MONUMENTORUM CATHOLICÆ TRADITIONIS PER DUODECIM
PRIORA ECCLESIÆ SECULA,

JUXTA EDITIONES ACCURATISSIMAS, INTER SE CUMQUE NONNULLIS CODICIBUS MANUSCRIPTIS COLLATAS, perquam
DILIGENTER CASTIGATA;

DISSERTATIONIBUS, COMMENTARIIS LECTIONIBUSQUE VARIANTIBUS CONTINENTER ILLUSTRATA ;

OMNIBUS OPERIBUS POST AMPLISSIMAS EDITIONES QUE TRIBUS NOVISSIMIS SECULIS DEBENTUR ABSOLUTAS
DETECTIS, AUCTA;

INDICIBUS PARTICULARIBUS ANALYTICIS, SINGULOS SIVE TOMOS, SIVE AUCTORES ALICUJUS MOMENTI
SUBSEQUENTIBUS, DONATA;

CAPITULIS INTRA IPSUM TEXTUM RITE Dispositis, neCNON ET TITULIS SINGULARUM PAGINARUM MARGINEM SUPERIOREM
DISTINGUENTIBUS SUBJECTAMQUE MATERIAM SIGNIFICANTIBUS, ADORNATA ;

OPERIBUS CUM DUBIS TUM APOCRYPHIS, ALIQUA VERO AUCTORITATE IN ORDINE AD TRADITIONEM
ECCLESIASTICAM POLLENTIBUS, AMPLIFICATA;

DUOBUS INDICIBUS GENERALIBUS LOCUPLETATA: Altero scilicet RERUM, QUO CONSULTO, QUIDQUID
UNUSQUISQUE PATRUM IN QUODLIBET THEMA SCRIPSERIT UNO INTUITU CONSPICIATUR; ALTERO
SCRIPTURÆ SACRÆ, EX QUO LECTORI COMPERIRE SIT OBVIUM QUINAM PATRES ET IN

QUIBUS OPERUM SUORUM LOCIS SINGULOS SINGULORUM LIBRORUM SCRIPTURÆ
TEXTUS COMMENTATI SINT.

EDITIO ACCURATISSIMA, CÆTERISQUE OMNIBUS FACILE ANTEPONENDA, SI PERPENDANTUR: CHARACTERUM NITIDITAS,
CHARTE QUALITAS, INTEGRITAS TEXTUS, Perfectio corrECTIONIS, OPERUM RECUSORUM TUM VARIETAS
TUM NUMERUS, FORMA VOLUMINUM PERQUAM COMMODA SIB QUE IN TOTO OPERIS DECURSU CONSTANTER
SIMILIS, PRETII EXIGUITAS, PRÆSERTIMQUE ISTA COLLECTIO, UNA METHODICA ET CHRONOLOGICA,
SEXCENTORUM FRAGMENTORUM OPUSCULORUMQUE HACTENUS HIC ILLIC SPARSORUM, PRIMUM
AUTEM IN NOSTRA BIBLIOTHECA, EX OPERIBUS AD OMNES ÆTATES, LOCOS, LINGUAS
FORMASQUE PERTINENTIBUS, COADUNATORUM.

SERIES PRIMA,

IN QUA PRODEUNT PATRES, DOCTORES SCRIPTORESQUE ECCLESIÆ LATINÆ
A TERTULLIANO AD GREGORIUM MAGNUM.

ACCURANTE J.-P. MIGNE, Cursuum Completorum IN SINGULOS SCIENTIÆ
ECCLESIASTICE RAMOS EDITORE,

PATROLOGIÆ TOMUS VII.

LACTANTIL TOMUS SECUNDUS ET ULTIMUS.

APPENDICES AD SCRIPTA SS. PP, MARCELLINI, MÄRCELLI, EUSEBII ET MELCHIADIS, QUI IN SEXTO TOMO MEMORANTUR.

CLO

PARISIS, EXCUDEBAT VRAYET,

IN VIA DICTA D'AMBOISE, PRÈS LA BARRIÈRE D'ENFER,

OU PETIT-MONTROUGE.

1844.

LUCII CÆCILII FIRMIANI

LACTANTII

DE OPIFICIO DEI, VEL FORMATIONE HOMINIS,

LIBER,

AD DEMETRIANUM AUDITOREM SUUM.

CAPUT PRIMUM.

Prooemium et adhortatio ad Demetrianum. Quam minime sim quietus et in summis necessitatibus, ex hoc libello poteris existimare; quem ad te rudibus pene verbis, prout ingenii mediocritas tulit, Demetriane, perscripsi, ut quotidianum studium meum et nosses, et non deessem tibi, præceptor etiamnunc, sed honestioris rei meliorisque

A doctrinæ. Nam si te in litteris, nihil aliud quam linguam instruentibus, auditorem satis strenuum præbuisti: quanto magis in his veris, et ad vitam pertinentibus, docilior esse debebis? Apud quem nunc profiteor, nulla me necessitate vel rei, vel tem-. poris impediri, quominus aliquid excudam, quo philosophi nostræ sectæ, quam tuemur, instructiores doctioresque in posterum fiant; quamvis nunc male audiant, castigenturque vulgo, quod aliter NOTÆ.

VARIORUM

De Opificio Dei, vel Formatione hominis. Geminum hunc ad imitationem Platonicam titulum ex Hieronymo, Honorio Augustodunensi, Lactantii veteribus editis, ac plurimis mss. codicibus restituimus. In quibusdam est solum de Opificio Dei; in aliis, de Opificio hominis dumtaxat; in duobus vero recentioribus, uno scilicet Oxoniensi, altero Colb. et lib. 1 B cap. 9 Div. Instit. legitur, Opus mundi ac Opificium Dei. De omnibus corporis humani partibus optime etiam disserit Theodoretus Serm. 3 et 4 de Providentia. Vide præterea, si lubet, Gregor. Nyssen, de Creat. hominis.- Liber de Opificio, qui omnium Lactantii librorum maxime est depravatus, et quem vellem ad l. scriptos accuratius exigi, separatim prodiit Colon. ex offic. Quentell. 1506 (ad ed. Ven. 1497), deinde cum notis Des. Erasmi Basil. 1529, Paris. 1529, et Willichii 1542. Fritzsche.

Ad Demetrianum auditorem suum. Hunc librum Demetriano fuisse inscriptum indicant ipsemet Lactantius infra, initio cap. 1 et 20, ac lib. 1 Div. Institut. cap. 10, post medium, et Hieronymus, lib. de Scriptoribus Ecclesiasticis; nec abludunt omnes ferme editi et plures muss. non ad Demetrium, nec ad Donatum, ut cuidam viro erudito visum est.

Quam minime sim quietus. Quoties auget quam . eleganter præponitur nominibus superlativis, ut quam plurimis sive cum plurimis. Cæterum cum usurpatur pro quantum, non memini apud caste loquentes auctores jungi nisi positivis. Hoc igitur loco dixissem, quam non sim quietus, aut, quam nihil mihi sit quietis. ERASMUS.

Et in summis necessitatibus. Monet Erasmus in quibusdam codicibus vitiose legi etiam, pro, et. Quod indicio est postremam particulam in aliis haberi. Quam hic requiri inde arguit, quod non novum sit PATROL. VII.

23

C

hominem in summis necessitatibus, seu persecutionibus versatum, minime quietum esse; cum si conjunctio et retineatur, solum repetetur quod antea dictum est, hoc sensu, et quam sim. SPARK.

Itaque restituimus, et, postulante sensu, faventibusque editis Graph., Gymnic., Crat., Is. ac miss. Erasm. et 1 Colbertino, in quo a prima manu legitur et, lineola recentiori ac nigriori atramento superscripta, sic indicante secunda manu esse etiam, ut in plurimis miss. et editis: nisi legere malis cum alio Colbertino et jam. In tertio Colb. est etc..., cuur Signo abbreviationis.

Excudam.Ms.Reg. Put.et 3 rec.cxtundam ; nec male. Philosophi. Immemor hie Erasmus fuit, etiam a Justino Martyre, Clemente Alexandrino et aliis doctrinam christianam philosophiam, et doctores christianos dici philosophos. Demonstravit hoc multis Kortolt. in Comment. ad Justin. Mart. BUN.

Nostræ sectæ. Eleganter quidem, sed parum theoJogice annotavit christianos, quod bune libellum fere contexuit stylo philosophico, quemadmodum: Boetius librum de Consolatione philosophiæ. Sectam autem usurpavit in bonam partem, quod facit. aliquoties Tertullianus, quum idem apud Græcos so-› net hæresis, quod nobis secta; et pios appellat. sapientes, pietatem sapieniiam, novam professionem christianismum. ERASM.- Sed pu'lulantibus in Ecclesia extraneis dogmatibus, sectæ nomen odiosum fieri cœpit.- Nostræ sectæ. Alibi noster sectam in malam partem sumpsit, ex gr., lib. v Institut. cap. 30, et de Ira, cap. 2. Ilic sumit in bonam partem; quomodo Tertullianus in Apolog. cap. 1, 21 et 40, Christiano sectæ origo. BUN.

Castigenturque. Castigare dixit, non pro emendare sed pro corripere, sive flagellare. ERASM.

1