introducat Antichristum, de quo et 97 Dominus a A rit verus Dominus Jesus Christus, sedebit, et judi cium statuet: sicute et in Evangeliis dicit: Et segregabit oves ab hædis (Matth. 25.), id est, justos segregabit ab injustis. Sicut Apostolus scribit : Quia omnes nos stare oportet ante tribunal Christi, ut recipiat unusquisque propria corporis prout gessit, sive bona sive mala (2. Cor. 5. 10.). Judicabitur autem non solum pro gestis, sed etiam pro cogitatis: secundum quod ipse Apostolus dicit: Inter se invicem cogitationibus accusantibus, aut etiam defendentibus in die, quo judicabit Deus occulta hominum (Rom. 2.). Sed et de bis ista sufficiant. Post hæc ponitur in ordine fidei. in Evangeliis prædixit Judæis : Quia ego veni in no- quod colitur: ita ut in templo Dei sedeat, ostendens se Præponunt alii ipse quibuscum deinde et nos, Quia ego pro ergo rescripsimus: et subsequente Matthæi loco Cum pro Tunc atque alia inferius leviora. Quod sequitur erroris resigendum suspicor in erronis, scilicet Antichristi. Mutuatur autem hæc Rufinus ab Cyrillo num. 11. et seqq. b Ita et cod. Sangermanens. Morellius, et vetus Oxoniens. editio habent: alii delectantem; qui et paulo post extollit se pro extollitur legunt, et ferme rectius deinde tanquam sit Deus, absque ipse, quod neque in Græco sonat. Haud recte alii omnes revelabitur, inquit, inimicus, pro iniquus: nempe in Græco vouos est, non Expis. Confer Cyrilluin num. 15. a quo hæc Noster delibavit. d Alii, ne quis, et mox credat: tum sed et ipse : et paulo post demonstrabitur pro demonstraverit. • lidem sicut Evangelium dicit; et mox Baluzins eum Sangermanens. cod. justos separabit, pro segregabit; neutrum verbum habent alii editi, sed et justos ab injustis, Morellius, idest, justos ab injustis. f Falso alii, veiere dumtaxat editione Oxoniensi excepta, propria operis sui, pro corporis. Quippe et Græce label sacer textus, & diù тоû σwμaтos: quidquid Pamelius reponat. 8 Ita et Baluzius ex cod. Sangerm. Remboldo, atque Erasmo alti cooptata. Ablativos pro accusativis restituimus, quemad 55. ET IN SPIRITU SANCTO. Ea quæ in [Al. hoc] superioribus paulo latius de Christo sunt tradita, ad pertinent. Quæ dum media intercedunt personæ ipsius & coaptata, Sancti Spiritus commemorationem paulo longius reddiderunt. Cæterum si solius divinitatis ratio habeatur, eo modo, quo in princípio dicitur, Credo in Deo Patre omnipotente: et post hrc, In Jesu Christo Filio ejus unico Domino nostro: ita jungitur: Et in Spiritu Sancto, Illa vero omnia quæ de Christo memorantur, ad dispensationem carnis, ut diximus, spectant. Igitur in Sancti Spiritus commemoratione adimpletur mysterium Trinitatis. Sicut enim unus dicitur Pater, et alius non est Pater et unus dicitur unigenitus Filius, et alius unigenitus i filius non est : ita et Spiritus Sanctus unus est, et alius non potest esse Spiritus Sanctus. Ut ergo fiat distinctio personarum, affectionis 99 vocabula secernuntur; quibus ille Pater intelligatur, ex quo omnia, et quia ipse non habeat patrem; iste Filius [Al. Filius vero], tanquam qui ex Patre natus sit; et [Al. fac. et] hic Spiritus Sanctus, tanquam de utroque procedens, et cuncta sanctifi modum superius fecimus suis proprie locis, ubi et rei caussas addimus. Paulo post alii, Igitur Sancti Spiritus memoratione. i Tacent filius alii: et inferius tertio ab hoc versu sic præferunt, et quod ipse non habeat Patrem, Filius vero tanquam, qui ex Paire natus sit, et Spiritus Sanctus tanquam de Dei ore procedens, etc. Ui crtera bene æque habeant, postremum hoc certe de Dei ore, pro de utroque, confictum posteriore manu videtur. Econtrario hujus, quam Barræus unice habet, lectionis veritatem (ut argumenta præteream, quæ huc referre Notaruni angustia non patitur) ipsa Devincit Rufiniane orationis series, utque instituta disputatio de relationibus Patris ad Filium, et vicissim, deque Spiritus Sancti processione ab utroque. Cæterum hæc ex Cyrillo totidem propemodum verbis (quod mirum est, Touttee non animadvertisse) Noster in Latinum refudit. Sic ille Catechesi XVI. num. 5 : Ωσπερ εἷς ἐστιν ὁ Θεὸς ὁ πατὴρ, καὶ οὐκ ἔστι δεύτερος πατήρ· καὶ ὥσπερ εἷς ἐστιν ὁ μονογενής υἱὸς καὶ Λόγος τοῦ Θεοῦ, καὶ ἀδελφὸν οὐκ ἔχει· οὕτως ἔν ἐστι τὸ ἅγιον Πνεῦμα μόνον, καὶ δεύτερον οὐκ ἔστι πνεῦμα ἐσότιμον αὐτῷ κ. τ. λ. Scut unus est Deus Pa ter, et alius non est Pater: et sicut unus est unigeni tus Filius, Verbum Dei, et fratrem non habet: ita et Spiritus Sanctus unus est, et alius Spiritus ipsi pat honore non est, etc., quæ ipsa Rutini ferme sunt verba. e cans. Ut autem a una eademque in Trinitate divinitas A Moysi quinque libri sunt traditi, Genesis, Exodus, doceatur sicut dictum est, in Deo Patre credi, adjecta præpositione in ita et in Christo Filio ejus, ita et in Spirito Sancto memoratur. Sed ut manifestius fiat, quod diximus, ex consequentibus approbabitur. Sequitur namque post hunc sermonem : b 36. SANCTAM ECCLESIAM. REMISSIONEM PECCATORUM. HUJUS CARNIS REsurrectionem. Non dixit [Al. dixi], in sanctam Ecclesiam, nec in remissionem peccatorum, nec in carnis resurrectionem: si enim addidisset in præpositionem, una c cum superioribus eademque vis fieret. Nunc autem in illis quidem vocabulis, ubi de divinitate ordinatur fides, in Deo Patre dicitur, et in Jesu Christo Filio ejus, et in Spiritu Sancto. In cæteris vero ubi non de divinitate, sed de creaturis, et de mysteriis sermo est, in præpositio B non additur, ut dicatur, in sancta Ecclesia: sed sanctam Ecclesiam credendam esse, non ut Deum, sed ut Ecclesiam Deo congregatam. Et remissionem peccatorum credant esse, non in remissionem peccatorum et resurrectionem carnis credant, non in resurrectionem carnis. Hac itaque præpositionis syllaba, creator a creaturis secernitur, et divina separantur, ab humanis. Hic igitur Spiritus Sanctus est, qui in veteri Testamento Legem et Prophetas, in novo Evangelia, et Apostolos inspiravit. Unde et 100 Apostolus dicit: Omnis scriptura divinitus inspirala, utilis est ad docendum (2. Tim. 3.). Et ideo, quæ sunt novi ac veteris Testamenti volumina, quæ secundum majorum traditionem per ipsum Spiritum Sanctum inspirata creduntur, et Ecclesiis Christi C tradita, competens videtur hoc in loco evidenti numero, sicut ex Patrum monumentis accepimus, designare. 37. Itaque veteris Testamenti, omnium primo a Erat minus recta metathesi, in una eademque Trinitate, contra atque habent libri alii omnes. Confer Cyrillum num. 4. Hanc exiguæ particular in distinctionem in Symbolo, maxime urget S. Epiphanius ad Spiritus Sancti divinitatem adstruendam, Lib. advers. Hæreses, heres. 74. quæ Pneumatomachorum est. εὐθὺς γὰρ ἡ ἔκθεσις ὁμολογεῖ κ. τ. λ. que describere, longum est. b Addunt cum Barræo Catholicam heic et paulo post Pamelius, Frobenius, et vetus editio Hieronymiana. Contra alii editi æque atque mss. libri tacent, neque ipse porro Rufinus explicat. Vicissim nos hujus pronomen ad carnis resurrectionem, quod Barraus aliique nonnulli ignorabant, addidimus, ipso etiam Pamelio suffragante. Alii una eademque vis fuisset, cum superioribus: quibuscum et nos paulo post Jesu nomen supplemus. Deinde illi de creaturis ac mysteriis, tom, dicatur in sanctam Ecclesiam, et non ut in Deum, etc. Cod. Sangerman. Dei congregatam. d lidem credendam esse: qui et deinde alterum credant omittunt. Paulo post Is ergo spiritus, etc., et inferius Instrumenti, pro Testamenti. e Antea erat Numerus. Tum alii Post hos; cod. Sangerman. Remboldus, Erasm. Morellius, Post hoc. Idem paulo post discrimen occurrere, Baluzius adDotat. Mox pro Judicum vitiose erat Judicium: pro Regnorum, nonnulli habent Regum. Plerique alii, Salomonis vero tres Ecclesiis traditi : Fellus aliique tradidit. Blidem descripsit: tum Baluzius ex cod. mss. et D Leviticus, Numeri, Deuteronomium. Post hæc Jesus Nave, Judicum simul cum Ruth. Quatuor post hæc Regnorum libri, quos Hebræi duos numerant : Paralipomenon, qui dierum dicitur liber: et Esdra duo, qui apud illos singuli computantur, et Hester. Prophetarum vero Esaias, Jeremias, Ezechiel, et Daniel: præterea duodecim Prophetarum liber unus. Job quoque, et Psalmi David singuli sunt libri, 1 Salomon vero tres Ecclesiis tradidit, Proverbia, Ecclesiastes, Cantica Canticorum. In his concluserunt numerum librorum veteris Testamenti. Novi vero quatuor Evangelia, Matthæi, Marci, Lucæ, et Joannis. Actus Apostolorum, quos describit & Lucas. Pauli Apostoli Epistolæ quatuordecim. Petri Apostoli duæ. Jacobi fratris Domini et Apostoli una. Judæ una. Joannis tres. Apocalypsis Joannis. Hæc sunt quæ Patres intra canonem concluserunt, et ex quibus fidei nostræ assertiones constare voluerunt. 38. Sciendum tamen est, quod et alii libri sunt, qui non canonici, sed Ecclesiastici a majoribus appellati sunt, id est, Sapientia, quæ dicitur Salomomonis, 101 et alia Sapientia, quæ dicitur filii Syrach, qui liber apud Latinos hoc ipso generali vocabulo Ecclesiasticus appellatur, quo vocabulo non auctor libelli, sed Scripturæ qualitas cognominata est. Ejusdem i vero ordinis libellus est Tobiæ et Judith, et Machabæorum libri. In novo vero Testamento libellus, qui dicitur Pastoris sive Hermes: qui appellatur Duæ viæ, vel Judicium Petri. Quæ omnia legi quidem in Ecclesiis voluerunt, non tamen proferri ad auctoritatem ex his fidei confirmandam. Cæteras vero Scripturas apocryphas nominarunt, quas in Ecclesiis legi noluerunt. Hæc nobis a Patribus tradita i sunt, quæ (ut dixi) opportunum visum est hoc vetustis editionibus, epistolas quatuordecim, Petri Apostoli duas, et quæ sequuntur omnia in accusandi casu pro recto, quem olim et Pamelius retinuit. Expunximus sunt verbum, quod redundabat. Mox quæ primo occurrunt verba, quæ dicitur, alii prætermittunt, Baluzius in hunc locum, Mirifice, ait, placet editori Oxoniensi hæc Rufini de his veteris Testamenti libris sententia. Sed unum est, quod observatum velim. Rufinus hos libros in canonem non admittebat, sed nec eos vituperabat, nec Ecclesias, a quibus recipiebantur. Cum enim nondum inter omnes Ecclesias ea de re convenisset, merito admittendi, aut non admittendi venia dabatur, et petebatur vicissim. At longe alia Protestantium agendi ratio, qui bis libris omnium consensu receptis notam erroris inusserunt, ac Ecclesias quæ receperant, improbare ausi sunt et damnare. i Tacent vero alii, et paulo post Hermalis, legunt. Baluzius, cum duobus mss. Hermetis: Morellius nobiscum Hermes: alii Hermæ. Mox pro Judicium Petri cod. Reg. habet Judicium secundum Petri, Sangermanensis, et veteres editi, Judicium secundum Petrum. j Voculas sunt quæ alii reticent. Mox ubi dicitur, prima sibi Ecclesiæ ac fidei elementa, quemadmodum et Pamelius ex Hieronymianis duabus editionibus, et Fellus cum vetustissima editione Oxoniensi retinet, Baluzins rescripsit, prima fidei elementa, verbis, sibi Ecclesiæ ac, quæ vitiose interseri sibi videbantur, expunctis auctoritate codd. mss. et vetu tarum Cypriani editionum. Nobis Barræani exemplaris potior auctoritas est, et pluribus uti suffragiis videtur. in loco designare, ad instructionem eorum qui prima A carnis nostræ negat: passionem Domini et nativitasibi Ecclesiæ ac fidei elementa suscipiunt, ut sciant, ex quibus sibi fontibus verbi Dei haurienda sint pocula. 59. Tenet deinde ratio fidei, SANCTAM ECCLESIAM. Caussam jam superius diximus, cur non a dixerint etiam hic, in sanctam Ecclesiam. Hi igitur qui supra in uno Deo credere edocti sunt sub mysterio TriniLatis, credere etiam hoc debent, unam esse Ecclesiam sanctam, in qua est una fides et unum baptisma, in qua unus Deus creditur Pater, et unus Dominus Jesus Christus Filius ejus, et unus Spiritus Sanctus. Ista est ergo sancia Ecclesia, non habens maculam, aut rugam. Multi enim et alii Ecclesias congregaverunt, ut Marcion b, et Valentinus, et Ebion et Manichæus, et Arius, et cæteri omnes hæretici. Sed illæ Eccle- B siæ non sunt sine macula, vel ruga perfidiæ: et ideo dicebat de illis Propheta, Odi Ecclesiam malignantium, et cum impiis non sedebo. De hac autem Ecclesia, quæ fidem 102 Christi integram servat, audi quid dicat Spiritus Sanctus in Canticis Canticorum: Una est columba mea, una est perfecta © genetrici suæ (Cant. 6. 8.). Qui ergo hanc fidem in Ecclesia suscipit, non declinet in concilio vanitatis, et cum iniqua gerentibus non introeat. Concilium namque vanitatis est, quod agit Marcion, qui negat, Patrem Christi Deum esse creatorem, qui per Filium suum fecerit mundum. Concilium vanitatis est, quod Ebion docet, ita Christo credi debere, ut circumcisio carnis, et observatio sabbathi, et sacrificiorum solemnitas, cæteræque omnes observantiæ secundum legis lite- C ram teneantur. Concilium vanitatis est, quod docet Manichæus, primo quod seipsum paracletum nomihavit tum deinde, quod mundum a malo factum dicit, Deum creatorem negat, Testamentum vetus repudiat unam bonam, aliam malam naturam sibi invicem d adversantes asserit : coæternas Deo aniinas hominum secundum Pythagoræos [Al. Pythagoricos] in pecudes et animalia et bestias redire per diversos nascendi circulos adstruit : resurrectionem a Minore numero alii, dixerit: qui et deinde adduni, sed sanctam Ecclesiam, quæ verba abesse etiam integro sensu possunt. Tum iidem in unum Deum credere docti sunt, etc. b Pro et particula, quæ tertio repetitur, habent alii ut tum post Manichæus addunt, ut Arius, quod et nos ex eorum auctoritate adjecimus. Denique infra D Odivi habent pro Odi. Ita et cod. Sangermanensis cum Græco, Tỷ untfi alii genetricis præferunt, et paulo post susceperil, pro suscipit. In aliis, quod ait, fortasse verius. e lidem, ut et circumcisio: et paulo post, omnes observationes, et altero ab hoc versu, primum quod se paracletum, etc. Addidimus quod deerat adversantes, ex libris aliis, ut et mox Deo, scilicet, coælernas Deo ani tem non in veritate carnis, sed in phantasiis fuisse confirmat. Concilium vanitatis est, quod Paulus Samosatenus, et ejus post hunc successor Photinus asseruit, Christum non fuisse ante secula natum ex Patre, sed ex Maria cœpisse : et non eum Deum hominem natum, sed ex homine Deum factum existi mat. Concilium vanitatis est, quod Arius atque Eunomius docuit, qui Filium Dei non ex ipsa Patris substantia natum, sed ex nihilo creatum volunt: et Filium Dei haberc initium, et minorem esse Patre; sed et Spiritum Sanctum non 103 solum minorem esse Filio, sed et mittendarium asserunt. Concilium vanitatis est et quod illi ajunt, qui Filium Dei quidem de substantia Patris falentur, Sanctum vero Spiritum separant et secernunt: cum utique unam eamdemque virtutem et divinitatem Trinitatis ostendat Salvator in Evangelio, cum dicit, Baptizate omnes gentes in nomine Patris et Filii et Spiritus Sancti (Matth. 28.). Et est aperte impium separari ab homine, quod divinitus jungitur. ConciJum vanitatis est et hoc, quod olim congregavit pertinax et prava contentio, asserens Christum carnem quidem humanam suscepisse, non tamen et animam rationalem: cum utique et carni et animæ, et sensui humano i ac menti una eademque salus a Christo collata sit. Sed et illud concilium vanitatis est, quod Donatus per African traditionis Ecclesiam criminando contraxit : et quod Novatus sollicitavit, laps s pœnitentiam denegando et secundas nuptias, cum forte iniri eas necessitas exegerit, condemnando. Has ergo omnes velut congregationes malignantium fuge. Sed et eos, si qui illi sunt, qui dicuntur asserere, quod Filius Dei non ita videat, vel noverit Patrem, sicut noscitur ipse et videtur a Patre: vel regnum Christi esse finiendum, aut carnis resurrectionem non in integram naturæ suæ substantiam reparandam: futurum Dei justum erga omnes negare judicium: diabolum a debita absolvi damnatione pœnarum. Ab his, inquam, omnibus rem, etc. usque mittendarium asserunt, non agnoscit: et ut mihi quidem videtur, verius, saltem ad Rufiniani propositi contextusque seriem; nam quod illa exciderit ab hoc exemplari librariorum culpa, nibil penitus indicio est: econtrario quod fuerit postmodum ab interpolatore aliquo intrusa, multa subindicant. Sed aliorum omnium, ut diximus, auctoritati concedimus, et in hanc maluimus peccare partem, ut ne quid desideraretur, quod pro Rufiniano jamdiu olim receptum fuisset. Ex his vocem Filio Baluzius ex codice Sangermanensi addidit. i Dei reticent alii, quibuscum et nos paulo post ulique rescripsimus pro ubique. Pro ostendat, quod infra est, iidem ostenderit legunt. j Hoc quoque tacent humano alii: quibuscum tertio ab hoc versu legimus et nos traditionis ecclesiam, pro quo erant traditionem ecclesiæ. k In Sangermanensi cod. Remboldo, Erasmo et Morellio, et secundas nuptias non iníri, eas, etiamsi necessitas exigit, condemnando. Ita et cod. Reg. nisi quod eas lacet. 1 lidem non integra naturæ suæ substantia; tum ferme rectius, absolvere pro absolvi. Origenis, sive quæ illi per id maxime temporis objiciebantur impia fidulis declinet anditus. Sanctam vero Ecclesiam A tibi f videar non posse innocens effiei, 105 qui tele a quæ Deum Patrem omnipotentem, et unicum Filium ejus Jesum Christum Dominum nostrum, et Spiritum Sanctum concordi et consona substantiæ ratione profitetur, Filiumquè 104 Dei natum ex Virgine, passum pro salute humana, ac resurrexisse a mortuis in ea carne, in qua mortuus est, credit. Eumdem denique venturum judicem omnium sperat: in quo et remissio peccatorum, et carnis resurrectio prædicatur. с prius fueram criminosus? Si enim, ut supra ostendi, constat, quod non in facto, sed in voluntate sit crimen: sicut mala voluntas, auctore malo dæmone, peccato me et morti fecit obnoxium: ita in bonum voluntas mutata, auctore bono Deo, innocentiæ me reddidit [Al. reddit] et vitæ. Similis caussa et in cæteris est criminibus. Hoc modo fides nostra non invenitur naturalibus rationibus adversari, dum remissio peccatorum, non gestis, que mutari non possunt, sed animo quem de malo in bonum converti certum est, deputetur. 41. Sed et ultimus sermo iste, qui resurrectionem carnis i pronunciat, summam totius perfectionis succincta brevitate concludit: quamvis etiam de fides impugnetur Ecclesiæ. Nam Valentinus resurrectionem carnis omni modo negat, et i Manichæi, sicut supra ostendimus. Sed isti Esaiam quidem prophetam dicentem, Resurgent mortui et suscitabuntur, qui sunt in sepulcris (Esai. 26. 19.), audire noluerunt: nec Danielem sapientissimum, protestantem, Quia tunc resurgent, qui sunt in terræ pulvere; hi quidem in vitam æternam, hi autem iu opprobrium et confusionem æternam (Dan. 12.). Tamen vel in Evangeliis, quæ recipere videntur, discere debuerunt a Domino et Salvatore nostro, Sadducæos docente, dictum: Quod autem resurgant mortui, non legistis, quo modo dicit Moysi in rubo, Deus Abraham, Deus Isaac, Deus Jacob? Deus autem non est mortuorum, sed viventium (Marc. 2. 26. 31). In quo etiam quæ sit et quanta resurrectionis gloria, in superioribus memoravit, cum dixit: In resurrectione autem mortuorum neque nubent, neque nubentur : sed erunt sicut Angeli 106 Dei (Matth. 22. 20.). Resurrectionis autem [A/. ergo virtus, angelicum hominibus confert statum, ut qui de terra resur 40. Verum de remissione peccatorum sufficere b debet sola credulitas. Quis enim caussas aut rationem requirat, ubi indulgentia Principis est? Cum terreni Regis liberalitas discussioni non sit obnoxia, ab humana temeritate discutitur diviua largitio. Solent enim cum irrisione adversum nos dicere Pagani, B hoc non solum a Gentilibus, sed et ab Hæreticis quod ipsi nos decipiamus, qui putemus crimina, quæ opere commissa sunt, verbis posse purgari. Et ajunt, Numquid potest, qni homicidium fecit, homicida non esse: et adulter non videri, qui adulterium perpetravit? Quomodo ergo hujuscemodi cririnum reus, sanctus vobis effici subito videbitur? Sed ad hæc, ut dixi, melius fide, quam ratione respondeo. Rex enim est omnium quid hoc promisit: terræ cælique dominus est, qui hæc pollicetur. Non vis, ut qui me ex terra hominem fecit, credam quod ex criminoso me faciat innocentem? Et qui me, cum essem cæcus, fecit videre: • vel cum essem surdus audire: qui mihi claudo gressum reddidit, innocentiam mihi perditam non poterit recuperare? Et ut veniamus ad ipsius nature C testimonium. Occidere hominem non semper criminosum est, sed malitia, non legibus occidere criminosum est. Non ergo facium me in talibus, quia interdum et recte fit, sed animus male consulens damnat. Si ergo animus in me, qui criminosus est effectus, et in quo fuit origo vitii corrigatur, cur dogmata, damnari nemo non videt. Hoc autem Rufinianæ fidei affatim orthodoxæ, argumentum est longe certissimum, quo uno se ab ejus auctoris, cujus maxime ingenio delectabatur, erroribus abborruisse, demonstrat, et suspicione ab omni vindicat. Quin puto ex his occasionem sumsisse, qui Palinodias Rufini, quas in fine hujusce Tomi recudimus, Confinxerunt. Eas adito, ut et quæ nobis Tomo 1. Hieronymianorum Operum ad Theophili Synodicam, ejusdemque Paschales Epistolas adnotata sunt. alterum iidem teneat, et mox unigenitum Filium ejus, ct paulo post resurrexisse a mortuis in eadem carne in qua natus est, credit, eumque venturum judicem, elc. b Apud alios deberet, et paulo post, indulgentia principalis est? Et tamen cum terreni, etc. • Denuo apud alios, qui putamus: el qui homicidium commisit. Deinde aut adulter non videri, et mox quomodo hujuscemodi, absque interposito ergo: denique plenius, subito videtur et purus? Sed, etc. d Tacent iidem hoc pronomen, atque hæc, quod sequitur. Tum Vis ut ei, qui, etc., non credam. e Omissa vel vocula, habent alii, cum essem surdus, audire me fecit: tum verbo reddidit, aliam subjungunt pericopem hujusmodi, qui me infirmum, sanum fecit: denique reparare pro recuperare habent, et lamen pro el ul. lidem non videar posse, et mox ostendimus pro ostendi. Paulo post mss. et vet. edit., bona voluntas, pro in bonum voluntas. 8 Reticent alii est: tum habent et hoc modo, etc. h Pamelius quem Fellus (describit) cum vetere editione, sed et ulterius: falso ratus innui alterum articulum in Symbolo, Et vitam æternam: qui tunc proprium locum non habebat, sed in Resurrectione contineri credebatur. Aperte S. Hieronymus lib. advers. Jean. Jerosolymit. In Symbolo, inquit, Domine Christiani dogmatis sacramentum, carnis resurrectione concluditur. Et Noster, Sermo qui resurrectionem carnis pronuntiat, summam totius perfectionis succincia brevitate concludit. i Ita et cod. Sangerman. alii prænuntiat: mox ille, et vet. edit. Oxomen. Gentibus pro Gentilibus, tum alii, sed e iam ab hæreticis, etc. i Alii plerique omnes, et Manes, sicul superius ostendimus. Sed et isti, qui Esaiam prophetam dicentem quidem, Resurgent.....qui in monumentis sunt, audire noluerunt, nec Danielem sapientissimum omnium prophetantem. Postremam vocem protestantem vetus quoque editio Oxoniensis præfert. klidem Inde, vel in Evangeliis, etc. tum Domino Salvatore, et Moyses pro Moysi, denique pro sed viventium cod. Sangerinanensis, sed vivorum: quæ verba in Regio ms. et pluribus editis libris deside rantur. rexerint [Al. resurrexerunt], non iterum in terra, A venas rimatur? Et artificis oculus aurum videt, cum pecudibus, sed in cælo cum Angelis vivant: quos tamen ad hoc ratio vitæ & purioris admiserit: illos scilicet, qui jam nunc conservantes animæ suæ carnem in castis pudicitiæ actibus, obedientiæ Sancti Spiritus subjugaverunt, et omni eam vitiorum labe tenuatam, b atque in spiritualem gloriam sanctificationis virtute mutatam, Angelorum quoque meruerunt inferre consortiis. in quo imperitus & terram putat. Hæc cur Bon 107 concedimus ei, qui fecit hominem, quando tantum is, qui ab ipso factus est, assequi potest? Et cum auri esse propriam venam, et argenti aliam, æris quoque longe disparem b, ferri ac plumbi diversam intra speciem terræ latere, mortale deprehendat ingenium divina virtus invenire posse ac discernere non putabitur uniuscujusque carnis proprium censum, etiam si videatur dispersus? 1 43. Sed i ad hæc tentemus, animas quæ deficiunt in fide, naturalibus rationibus adjuvare. Si quis diversa semina in unum permisceat, et hæc indiscreta seminet, vel passim spargat in terram nonne uniuscujusque seminis granum, quocumque loci k 42. Sed infideles clamant, et dicunt: Quomodo potest caro, quæ putrefacta dissolvitur, aut in pulverem vertitur, maris etiam interdum profundo sorbetur, fluctibusque dispergitur, recolligi rursum et reintegrari in unum, et corpus ex ca hominis reparari? Ad quos primam d interim responsionem sermonibus Pauli faciamus, dicentis eis: Insipiens tu, B jactum fuerit, competenti tempore secundum naturæe quod seminas non vivificatur, nisi prius moriatur. Et quod seminas, non corpus, quod futurum est seminas, sed nudum granum tritici, aut alicujus cæterorum seminum. Deus autem dat illi corpus prout vult (1. Cor. 15.). Quod autem [Al. ergo] in seminibus, quæ tu in terram jacis, per annos singulos fieri vides, hoc in tua carne, quæ lege Dei seminatur in terra, futurum esse non credis? Cur quæso tam angustus et invalidus divinæ potentiæ æstimator es, ut dispersum uniuscujusque carnis pulverem, in suam rationem colligi et reparari posse non f credas? An non censeas, cum videas, quod etiam mortale ingenium demersas in profundum terræ metallorum e a ita et Baluzius ex cod. Sangermanensi, et vetus editio Oxoniensis præfert: alii prioris. Tum una omnes, qui jam non carni serviunt, sed animæ suæ carnem castis pudicitiæ frenis in obedientia Sancti Spiritus subjugaverunt. Sed Barræana lectio, quam retinere quoad ejus fieri licet, studemus, incongrua ipsa quoque non est. b In aliis, et ad spiritalem gloriam, Pro eo quod sequitur, consortiis inferre, duo mss. apud Baluzium habent consortiis inserere, Remboldus, Erasmus, Morellius misceri. Ita et Oxoniensis vetus editio. Apud alios, reclamant, et tertio ab hoc versu redintegrari. Accepit hæc Noster abs Cyrillo Catechesi XVIII. num. 2. d Antea iterum vitiose erat pro interim. Pro dicentis, quod sequitur, et vetus quoque editio Oxoniensis habet, alii dicentes præferunt. Item pro vivificatur, quod et mss. et eadem vetus editio et Morellius retinent, alii malunt vivificabitur. e Addunt alii te. Mox pro æstimator, codex Sangermanensis, Rembold. Erasm. existimator. fAlii non censeas, omissis quæ interponuntur, credas? An non, quibus alterum isocolon inchoatur. Ita et cod. Sangermanensis putat: alii putet. Quæ vero subsequuntur idem, cum reliquis vulgatis libris sic effert: Nec tantum quidem concedimus ei, qui fecit hominem, quantum homo, qui, etc. pio Hæc cur non, etc. et quando tantum is qui, etc. Alii ferrique ac plumbi diversas in terra species terræ, etc, e quibus illud certe minus recte habere videtur in terra pro intra, quemadmodum vetus quoque editio Oxoniensis nobiscum et cum Barræo præfert. i Rescripsimus beic atque infra cum Baluzio censum ex Sangermanen. m. pro quo erat sensum, tam in Barræano, quam in reliquis vulgatis libris. Mox iidem esse addunt ad videatur, et vetere Oxoniensi editione, et Morellio exceptis, dispersum, pro dispersus legunt. Derivavit hæc quoque Rufinus ab Cyrillo C suæ speciem germen 1 producet, ut statum suæ formæ suique corporis reparet? Ita ergo uniusenjusque carnis substantia, quamvis varie diverseque dispersa sit, ratio tamen ipsa, quæ inest unicuique carni, est immortalis: 108 quia immortalis animæ caro est m ex eo tempore, quo seminatis in terram corporibus primum veri Dei voluntati arrisit, collectum terræ attractumque substantiæ suæ censum reddit, ac reparat in illam speciem, quam mors aliquando dissolverat. Et ita fit ut unicuique animæ non confusum, aut extraneum corpus, sed suum quod habuerat reparetur, ut consequenter possit pro agonibus præsentis vitæ, cum anima sua caro Catechesi XVIII. num. 3. i In alis, Sed adhuc tentemus. k Barræanam lectionem retinemus, quæ sin verior est, bene certe habet. Alii vocibus heic granum, et mox jactum prætermissis, sic efferunt, nonne uniuscujusque seminis, quoquumque loci fuerit ratio, competenti, etc., quamquam pro ratio, quod nomen ex muss. codicibus Baluzius restituit, alii editi satio legunt, ut et fuerat, pro fuerit. Eodem hoc seminum exemplo utitur S. Cyrillus in eum sensum, quen! paulo superius Noster in discernendis metallorum venis, edisserit. Adferam tantum Latine locum, ut et brevitati consulam, et Nostri ingenium aliena in sua transferentis agnoscas. Puta, ait ille num. 3. diversa seminum grana commixta esse... eaque pugillo uno tuo contineri. Esine tibi, qui homo es, ardua, vel contra facilis res tuo pugillo contenta discriminare, et seminum unumquodque secundum propriam naturam collectum, generi suo reddere? Ergone tu res in manu tua contentus discernere valeas: Deus vero res in sua Dipsius manu comprehensas discernere, et restituere non queat? Catera tute conferas, nam et reliqua ad hunc fere modum in sua transfert. In aliis producit, et culmum suæ formæ, suique corporis reparat. Confer Cyrillum num, 6 et seq. m Voculas ex eo alii tacent, quin etiam redeix oyun adposita, novum a Tempore sensum inchoant in hunc modum: Tempore quo, seminatis in terram corporibus, primum verbum Dei voluntate cum arriserit collectum de terra attractumque. Ita vero et Baluzio visus est corruptus hic locus, quem, ait, partim ex Pamelio, et alis nonnullis, apud quos vox immortalis semel legitur, partim ex Morellio, et vetusta editione a Pamelio cit ta sic libenter emendaverim: Ratio tamen ipsa, quæ mest unicuique carni, quia immortalis animæ caro est, ex eo tempore, quo seminatis in terram corporibus, veri Dei voluntati arrisit, collectum de terra attractumque, etc. Ad eumdem ferme modum, quo Barræus noster habet,' |