treba jezdiat) i do opłat na rzecz szlachcica a tu i ówdzie panującego. Patrz: Ustawa na wołoki: Jarosz. 2, 229. Borezwicza mesto i dwor 212, dzisiaj Berezwecz 10 m. połud. zach. wecz w pobliżu Głębokiego.

Bortnik 213, z dodatkiem wolny, tj. mogący zamieszkanie opuścić, ma wedle Ustawy na wołoki (Jarosz. 2, 230) lepsze od innych poddanych warunki, płaci z włoki czynsz pieniężny, a gdy wojskowo służy, wolnym jest od opłat.

Bystreyski Jacko Bohdanowicz 231.

Cerkownyje zemle połockie 186, 187.

Czeladź niewolna 207, z jeństwa wojennego lub zakupna powstała, niemająca żadnej własności, do dworu przywiązana, otrzymująca miesięczną ordynarya, w rewizyi zwana parobkami i dosyć nielicznie napotykana (Por. Rew. zamków ziemi wołyńskiej, LXXXII).

Czerecz 224, 8 m. zach. pół.

Czerswiato (Czerstwa? 3 m. połud.).
Czyżewicz Bohdan 235.

Desiatnik, desiatnictwo 178.

Desiatek Oponosowskoho 180. Organizacya mieszczańska zapewne na przypadek wojny. Spotyka się w naszej rewizyi tylko w Ostrownie, gdzie także sotnik Paweł (181). Wszakże i między ludźmi putnemi spotyka się desiatnikow (208). Diakło 207, podatek w owsie, życie i sianie z obowiązkiem odstawy, obliczony wedle ziemi posiadanej i wziętej pod uprawę roboczém bydłem (tiahło). Uwolnienie od diakła daje Władysław Jagiełło duchowieństwu katolickiemu 1387 (Daniłł. Skarb. I, 266), szlachcie litewskiej 1457 (tamże II, 206), 1492 (II, 267). Wszakże Zygmunt I uwalnia jeszcze szczegółowo od diakła (O lit. i pol. praw. I, 66).

Disna 215, 4 m. zach.

Dobieje 234, 5 m. wsch.

Dołhoje (Dołce) 215, 8 m. połud.

Doylidy.

Druja 225, 10 m. poł. zach. nad Dźwiną.

Dunicz kniaź Iurii 178.

Ekimania 176, 1 m. zach.

Gasztold Olbracht Martinowicz Wojewoda połocki, 221.

Haraburda Łukasz Bohdanowicz 221.

Hlebowaia Marina Wasilewna 239.

Hlebowicz Jan, wojewoda połocki (1538 - 1542 N.) 177, 183.

Hlebowicz Stanisław, wojewoda połocki (1519) 200.

Hlińskie kniaż Dymitr i Bohdan Fiedorowiczy 236.

Hołubcowiczowa Jackowaja 240.

Horodniczy 201 p. urzędnicy wojewódzcy.

Horodec 225, 9 wschód.

Horodnia, izbica drewniana, przeznaczona na pomieszczenie ludzi pewnej miejscowości do grodu należących, w dyplomatach łacińskich: stubella Cod. Cap. Crac. 59, horodnia nametnaja, izbica zasypana na zewnątrz ziemią lub kamieniami, nakształt dzisiejszych wojskowych

kazamat. Zamek połocki miał izbic (horodni) 204, ustawionych w pięciokąt 175. Hospodarskie dochody z miasta Połocka wyliczone 189: zaboy (dochody sądowe?), koński borysz (dochód kopytkowego), topnica (crematorium, połokotnoje (census quartarum), opłata od sprzedaży łokciowych towarów, łastawoje (Lastgeld, łasztowe), połowina z wahi meskoje (pensa civitatis), imbarszczyna z dworu hostinoho (opłata z gospody towarowej kupców przejezdnych).

Hospodarskie ludyj, mieszkający w dobrach hospodarskich.
Hrydnia izba do suszenia zboża.

Iawka z hołowy, opłata od meldowania przyjezdnych 190.
Iazno jezioro i miejscowość nad jeziorem 213, 8 m. poł.

Imbarszczyna, od imbar, ambar (spichrz), więc cło od składu (dworu, gospody towarowéj).

Imenic, imeneyco oyczyznoje, odziedziczone, jako przeciwieństwo do kupionego (kuplenoje) 192.

Jesman Paweł, Sidor, Mikołaj, Hleb Chlebowiczy 230.

Juriewski Hawriło Hrydkowic 236.

Juriewiczy 236.

Kameno 6 m. poł. 210.

Kasperowicz Froncho 232.

Kazimer (Jagiellończyk) korol 198.

Kapczyna opłata od trunków od medu kopa hroszey, od piwa kopa hroszey, od horełki 30 hroszey», odbierający otrzymuje od piwa i miodu 4 peneży, od horełki 2 peneży (Ustawa na wołoki, 234).

Ketolt Matwij Tomkowicz 236.

Klasiczy 5 m. pół. 204, w okolicy Lisno, Chotimiczy, na połud. zachod. Ziabki.

Korsak Dmytrey 177, 202, 212. Hleb 177. Iwan horodniczy połocki 201. Korsak Hleb Iwanowicz Zienowiewicza 217. Borkułab Iwanowicz 219. Fedor Iwan Zienowiewicza 221. Bohdan Iwanowicz 222. Jan Hlebowicz 223. Petr Wasylewicz 224. Onikiej Andrejewicz 224. Iwan Michajłowicz 224. Ostafi i Jan Hlebowicze 224.

Korten Wasyley 244.

Krynki 2 m. zach.

Koziany 224. 6 m. wsch.

Kozaki zamku połockoho 197, osadzeni w domach miejskich i pustowszczynach w okolicy, obowiązani do służby konnej.

Kogicki Paweł 242, namiestnik połocki.

Kublicki Semen Mitkowicz 234. Fiedor Bohdanowicz, Hryszko, Hanna Ławrynowna Wasiliewaja Kublickaja Olechnowicza 235.

Kubliczy 234, 4 m. pół.

Kunica opłata czynszowa w pieniądzach, dawniej zapewne w kuniczych futrach uiszczana 193. Ludzie siedzący na czynszach kunicznych zowią się kunicznyj lude 207.

Kuryłowicze 3 m. zach. 220.

Ladośna 208 5 m. połud.

Lodiaticz Mikołaj Andrychowicz 239.
Lukomskie kniaź 175.

Lowy losin nyje 202.

Machowicz Szyszko, tiwun wileński 183.

Maydeburskoje prawo 179, roczna opłata od magdeburskiego prawa 190, prisud magdeburskiego prawa 197.

Meszczanie nowo oseły, świeżo osiedleni niepłacący 212.

Meleszko Fiedor Iwanowicz, Iwan Opanasowicz, Szymko Martynowicz 247.
Menica 3 m. połud.

Menicki Wasiley Hrydkiewicz 238.
Metropolii Iwan Ihnatowicz 240.

Michałowicz Wasylej, horodniczy połocki 210. Alexander Michałowicz,
Bohdan Michałowicz 240. Motkowicz Wasyley 238.

Mniuto 218, nad Plissa 6 m. połud.

Mosalski Jurii kniaź 179, Jurii Tymofiejewicz 225, Iwan Tymofiejewicz 226. Motyryn 215, 223, 228, 3 m. połud. zach.

Myta hospodarskie 189.

Nacza 238, rzeka i miejscowość 2 m. poł.

Nału konne opłata od łąk, składana horodniczemu połockiemu 206.
Nepodwicze na granicy mosk. 247.

Neszczerda jezioro i miejscowość, 5 m. pół. 221.

Newel 8 m. pół. wsch.

Newelski Petr. 241.

Niewodniczy p. urzędnicy wojewódzcy.

Obmena zamiana 209.

Obol 7. m. półn. wsch. 219.

Odincowicz kniaź Andrej 177.

=

Ohorodnik zagrodnik chłop bez bydła roboczego 192.
Orechowinski Semen Stepanowicz 243.

Orechowno jedno 2 mile na zachód od Połocka, drugie 7 mil na północ od Oswieja.

Ojczyznyje lude w przeciwieństwie do wolnyje lude, posiadający ziemię dziedziczną z obowiązkiem pozostania na niéj.

Ostrowno 2 m. zach. 213,

Osenina opłata jesienna z dymu w pieniądzach 208.
Oswiej 3 mile pół. nad Dryssą.

Otczyzna spuścizna po ojcu przypadająca synom, gdy córki brały tylko 1/4 część, idąc za mąż (Statut litewski III, 17).

=

Ozera i zubre wołoczat 199 ciągnąć niewod na jeziorze dla zabrania ryb (zubar).

Pachać orać 212.

Panamar 180, sługa cerkiewny.

Pancernyje słuhi, rodzaj bojarów putnych, obowiązanych zapewne do służby konnej w zbroi 198.

Pasznia 193, pole orne.

Peredoły 5 m. połud. zach. 111⁄2 na wschód od Głębokiego 212.

Piszcze (piszczoho) opłata od zapisania pobranéj należytości.

Pliso miasteczko nad jeziorem Pliso 4 mil połud. zach. 212.

Poduźne 206 (może poduszne)?).

Podbereski Hryhoryi Jackowicz 232.

Podkletia podbudowa, piwnica 183.

Podorożnik wojewodzin p. urzędnicy wojew.

Podskarbi ziemski 183.

Podwoda 200 na posłów i gońców hospodarskich z obowiązkiem dostawienia ich do najbliższej stacyi. Rewizya świadczy, jak się od tego obowiązku usuwano.

Pohost 4 m. na zachód od Disny.

Połupieta Wasilej 243.

Połock stolica województwa, wedle opisu Gwagnina civitas lignea olim amplissima, stipitibus septisque ligneis circumdata, ad Dvinam fluvium condita, arcem ligneam natura et opportunitate loci munitissimam, turribus et propugnaculis firmatam habet. Porównaj Baliński Starożytna Polska III. 594

Połockoje posady, części miasta: zapołocki 187, ostrowski 188, jekimański 188, słobodzki 189.

Popieł buda popielnaja 206. Palenie popiołu w celu wyrabiania potasu było jedynie możliwém użytkowaniem oddalonych i przepaścistych lasów.

Potużnik poplecznik, pomocnik, współuczestnik, 175 p. siabry.
Poworotszczyzna 212 = podymne.

Poziem paziem, czynsz gruntowy w miastach (census terragii) 184.
Prosełok Fedor Martinowicz 245.

Prozorohi 219, 3 m. połud. zach.

Pryhonnyi lude zamku połockoho 181, 203, 207, obowiązani prócz opłat urzędnikom wojewódzkim (zakośne, bircze, zapisne, kołacz, szczuka wiała, powozne, podużne) i hospodarowi (bobrowszczyzna) do robót zamkowych i rolnych bardzo różnych co do wymiaru, bo gdy jedni (208) na rok tylko 3 tygodnie służą, inni (207 Czerswiato) pracują dzień w dzień prócz niedzieli i świąt.

Psarcy 179, 203, rolnicy z obowiązkiem karmienia psów hospodarskich i wojewódzkich.

Psuja 4 połud. zach. 180.

Puszkary zamkowyje 182, osadzeni około zamków z obowiązkiem robienia prochów.

Putnyje lude, słuhi putnyje 180 p. bojaryn.

Rakusy Wasylej a Iwan Bohdanowiczy 242.

Rohoza Olechno 241.

Roguski Bartosz, łowczy 242.

Rubeż granica 180.

Ryha = Ryga 207, jako punkt handlowy, do którego zdążano Dźwiną z połockiego.

Sapieha Iwan 202.

Selawa Iwan Andrejowicz 236. Bohdan Andrejowicz i Wasilej Andrejowicz 237.

Siabry słuh pancernych 198, słuh putnych 199, ludej pryhonnych 203, inaczej połużniki, popleczniki, wspólnicy rolniczy, przyjmujący u gospodarzy zamożniejszych grunt, z którego połowę plonu gospodarzowi oddawali, nieponosząc żadnych ciężarów i niemając żadnych stosunków z urzędem. (Rewizya zamków ziemi wołyńskiej, LXXXVIII. Starostwo ratneńskie Tad. Lubomirskiego 210-232).

Słoboda swoboda, przywilejem udzielona wolność od opłat na pewien czas, po którym następuje normalne składanie czynszów.

Sokoliński kniaż Andrej 178, Michał 178-209, Paweł 209, Paweł Juriewicz 226, Timofiej Juriewicz 227, Michajło Wasylewicz 227, Andreiewa Sokolinskaja Wasilisa Andrejowna Songuszkowna (Wasilisa córka Andrzeja Sanguszki, żona Andrzeja Sokolińskiego) 227, kniahinia Iwanowaja Sokolińskaja Hanna Andrejewna 228.

Służba zemskaja 192 sqq. obowiązek pospolitego ruszenia, ciążący jak z rewizyi widzimy na szlachcie, mieszczanach, ziemię posiadających, bojarach putnych, sługach pancernych, kozakach zamkowych, duchowieństwie.

Stacye (statio) 191, utrzymywanie przechodzącego wojska lub drużyny hospodarskiej.

Stajki 191, pod Uszaczem.

Stan miejscowość własnością hospodara będąca, gdzie dostawiano prestacye i wykonywano roboty. Stan Sołoniewski, kuryłowski, uholnicki, zadorożski, suyski. Stanem zawiadował stanowniczy.

Storoża zamkowaja 192, straż zamku.

Straty na rzecz Moskwy zapisane w rewizyi: Siebież, Lisno, Niszczo, Ormeje 177; Lechin, Lucz, Rzow, Zawołocze Newel 179; Komoza, Semencow, Rotno, Sołonaia łuka, Boyki, Kratajewano, Vsweie, Lawca 180; Dolso, Ostrowno 199; Popowiczy 214; Udepie, Bołohowo, Spastczo 225.

Sitno 4 m. pół. wsch. 204

Swecki Petr 238.

Swerdeł świder 182

Szestowiczy Harasim a Fiedor 245.

Szobołowski Fedor Tarasiewicz 236.

Szczuka wiała 205, suszony szczupak.

Szyszko Stanisław, wojewoda witebski 204, Petr wojewoda połocki

220, 243.

Tiapiński Matwij Iwanowicz, Mikołaj Iwanowicz 244.

Tiahlyje lude, pełniący robociznę końmi lub wołami 237.

Tiszynaja Brykowskaja Fiedia 237.

Tołoki służati, robocizna przy żniwie, sianokosach i wywożeniu nawozu. Tupiczyno 213, 4 m. zach.

Twietyn m. połud. od Dzisny 177.

I

Uła 234, miejscowość z zamkiem 5 m. połud. wsch. pamiętna zwycięstwem Romana Sanguszki 1564.

Ulski Semen Fedorowicz, Ulskaja Fedia Wasilewna Bohdanowaia Alexandrowicza 234.

Urzędnicy wojewódzcy: horodniczy, zawiadowca grodu, zamku po

łockiego, choruży, podskarbi zemski, mostowniczy zawiadowca budowy mostów, podorożnik dróg. Wojewodzińscy zawiadowcy dochodów: nie wodniczy rybołowstwa, łowczy myśliwstwa, koniuszy stad, waż czy od wagi, mytnik od myt, medosytcy od wyrabiania miodu, kidniczy piwniczny, kadzienniczy. Uswieja (Oswiej) 1 m. na zach. od Uły.

Wietryn (Wietrzyno) 2 m. zach. 229.

Wojewoda połocki jego dochody jako wójta miasta Połocka 190. Wojna Petrowicz Epimach 229.