Obrazy na stronie
PDF
ePub

2 Vana est fiducia salutis per literas veniarum, etiam si Commissarius, immo Papa ipse suam animam pro illis impigneraret.

3 Hostes Christi et Pape sunt ii, qui propter venias predicandas verbum dei in aliis ecclesiis penitus silere iubent.

4 Iniuria fit verbo dei, dum in eodem sermone equale vel longius tempus impenditur veniis quam illi.

5 Mens Pape necessario est, quod, si venie (quod minimum est) una campana, unis pompis et ceremoniis celebrantur, Euangelium (quod maximum est) centum campanis, centum pompis, centum ceremoniis predicetur.

6 Thesauri ecclesie, unde Papa dat iudulgentias, neque satis nominati 10 sunt neque cogniti apud populum Christi.

7 Temporales certe non esse patet, quod non tam facile eos profundunt, sed tantummodo colligunt multi concionatorum.

8 Nec sunt merita Christi et sanctorum, quia hec semper sine Papa operantur gratiam hominis interioris et crucem, mortem infernumque exterioris. 15 9 Thesauros ecclesie s. Laurentius dixit esse pauperes ecclesie, sed locutus est usu vocabuli suo tempore.

10 Sine temeritate dicimus claves ecclesie (merito Christi donatas) esse thesaurum istum.

11 Clarum est enim, quod ad remissionem penarum et casuum sola 20 sufficit potestas Pape.

12 Verus thesaurus ecclesie est sacrosanctum euangelium glorie et

gratie dei.

[ocr errors]

13 Hic autem est merito odiosissimus, quia ex primis facit novissimos. 14 Thesaurus autem indulgentiarum merito est gratissimus, quia ex 25 novissimis facit primos.

15 Igitur thesauri Euangelici rhetia sunt, quibus olim piscabantur viros divitiarum.

16 Thesauri indulgentiarum rhetia sunt, quibus nunc piscantur divitias

virorum.

17 Indulgentie, quas concionatores vociferantur maximas gratias, intelliguntur vere tales quoad questum promovendum.

18 Sunt tamen re vera minime ad gratiam dei et crucis pietatem comparate.

30

19 Tenentur Episcopi et Curati veniarum apostolicarum Commissarios 35 cum omni reverentia admittere.

20 Sed magis tenentur omnibus oculis intendere, omnibus auribus advertere, ne pro commissione Pape sua illi somnia predicent.

21 Contra veniarum apostolicarum veritatem qui loquitur, sit ille anathema et maledictus.

2 impignoraret B 6 quam verbis euangelicis C 10 Thezauri B 18 Cristi B 27 piscantur B 29 retia C piscabantur B

40

[ocr errors]

22 Qui vero contra libidinem ac licentiam verborum Concionatoris veniarum curam agit, sit ille benedictus.

23 Sicut Papa iuste fulminat eos, qui in fraudem negocii veniarum quacunque arte machinantur,

24 Multomagis fulminare intendit eos, qui per veniarum pretextum in fraudem sancte charitatis et veritatis machinantur.

25 Opinari venias papales tantas esse, ut solvere possint hominem, etiam si quis per impossibile dei genitricem violasset, Est insanire.

1 Dicimus contra, quod venie papales nec minimum venialium pecca10 torum tollere possint quo ad culpam.

15

2 Quod dicitur, nec si s. Petrus modo Papa esset maiores gratias donare posset, est blasphemia in sanctum Petrum et Papam.

3 Dicimus contra, quod etiam iste et quilibet papa maiores habet, scilicet Euangelium, virtutes, gratias curationum &c. ut 1. Co. xij.

4 Dicere, Crucem armis papalibus insigniter erectam cruci Christi equivalere, blasphemia est.

5 Rationem reddent Episcopi, Curati et Theologi, Qui tales sermones in populum licere sinunt.

6 Facit hec licentiosa veniarum predicatio, ut nec reverentiam Pape 20 facile sit etiam doctis viris redimere a calumniis aut certe argutis questionibus laicorum.

7 Scilicet. Cur Papa non evacuat purgatorium propter sanctissimam charitatem et summam animarum necessitatem ut causam omnium iustissimam, Si infinitas animas redimit propter pecuniam funestissimam ad structuram 25 Basilice ut causam levissimam?

8 Item. Cur permanent exequie et anniversaria defunctorum et non reddit aut recipi permittit beneficia pro illis instituta, cum iam sit iniuria pro redemptis orare?

9 Item. Que illa nova pietas Dei et Pape, quod impio et inimico 30 propter pecuniam concedunt animam piam et amicam dei redimere, Et tamen propter necessitatem ipsius met pie et dilecte anime non redimunt eam gratuita charitate?

10 Item. Cur Canones penitentiales re ipsa et non usu iam diu in semet abrogati et mortui adhuc tamen pecuniis redimuntur per concessionem 35 indulgentiarum tanquam vivacissimi?

11 Item. Cur Papa, cuius opes hodie sunt opulentissimis Crassis crassiores, non de suis pecuniis magis quam pauperum fidelium struit unam tantummodo Basilicam sancti Petri?

9 Diximus A

tamen infinitas C

27 iam si iniuria B

10 possunt B 18 spargi sinunt C 23 iustissimam, Cum 24 funestissimam pecuniam C 25 Basilicae quae est causa levissima C

38 tantum Basilicam B

Hej. 13,10.16.

Apgich. 14,22.

12 Item. Quid remittit aut participat Papa iis, qui per contritionem perfectam ius habent plenarie remissionis et participationis?

13 Item. Quid adderetur ecclesie boni maioris, Si Papa, sicut semel facit, ita centies in die cuilibet fidelium has remissiones et participationes tribueret?

14 Ex quo Papa salutem querit animarum per venias magis quam pecunias, Cur suspendit literas et venias iam olim concessas, cum sint eque efficaces?

5

15 Hec scrupulosissima laicorum argumenta sola potestate compescere nec reddita ratione diluere, Est ecclesiam et Papam hostibus ridendos exponere 10 et infelices christianos facere.

16 Si ergo venie secundum spiritum et mentem Pape predicarentur, facile illa omnia solverentur, immo non essent.

17 Valeant itaque omnes illi prophete, qui dicunt populo Christi 'Pax pax', et non est pax.

18 Bene agant omnes illi prophete, qui dicunt populo Christi 'Crux crux', et non est crux.

19 Exhortandi sunt Christiani, ut caput suum Christum per penas, mortes infernosque sequi studeant,

15

20 Ac sic magis per multas tribulationes intrare celum quam per 20 securitatem pacis confidant.

M.D.Xvij.

gege

Ein Sermon von Ablaß und Gnade.

1517.

Aus einem Schreiben Erzbischof Albrechts an seine Räthe vom 13. December 1517 ersehen wir, daß er von ihnen „Traktat und Conclusion eines vermessen Mönchs zu Wittenberg, das heilig Negotium Indulgentiarum betreffend“, empfangen. Mit den „Conclusionen“ find unzweifelhaft Luthers 95 Säße wider den Ablaß ge= meint. Unter dem „Traktat“ aber werden wir mit Köstlin seinen „Sermon von Ablaß und Gnade" verstehen müssen, der seiner Form nach sehr wohl ein Traktat genannt werden kann. Es sind darin scharf und bündig die Grundgedanken einer Predigt zusammengestellt, die Luther, wahrscheinlich noch am Tage des Thesen= anschlags, in der Kapelle des Augustiner - Klosters zu Wittenberg gehalten.

Nicht sofort gab Luther den Sermon in den Druck: er wartete des Bescheides auf seinen Brief an den Erzbischof, wiewohl vergebens. Ego contemptus edidi disputationis scedulam simul et Germanicam concionem de indulgentiis, erklärt er später: es war also seit dem 31. Oktober 1517 schon eine geraume Zeit ver= flossen. Nach Tezels Vorlegung", die Mai 1518 erschien, ist Luthers Sermon von Ablaß und Gnade in den lezten Fasten ausgegangen: die Fasten begannen 1518 am 17. Februar. Noch näher an Ostern müßten wir ihn rücken, wenn in dem Briefe des Reformators an Christoph Scheurl vom 5. März 1518 folgende Stelle auf ihn zu beziehen wäre: Si otium dederit Dominus, cupio libellum vernaculum edere de virtute indulgentiarum; aber unser Schriftchen ist hier schwerlich gemeint, sondern Luther hatte wohl die Absicht, ein umfangreicheres deutsches Werk, ähnlich seinen Resolutiones, abzufaffen, um dadurch das Volk über den Werth des Ablaffes zu belehren. Unter dem Eindrucke der Verlästerung und Verkeherung, die Luther seit Anfang 1518 von seinen Gegnern erfuhr, scheint der letzte Abschnitt dem ursprünglichen Entwurf hinzugefügt: es wird also dadurch obige Annahme bestätigt. Wir sehen daher mit Köstlin den Druck des Sermons in den Februar 1518: seine Entstehung und sein Zusammenhang mit den 95 Thesen werden seine Wiedergabe hier rechtfertigen.

Vgl. Köstlin I S. 174. 181 f. nebst den Anmerkungen dazu, wo schon benugt Königl. Provinzialarchiv zu Magdeburg (Erzstift Magdeb. II. Acta 498). Jürgens III S. 574 ff. Kaha. Die deutsche Reformation, 1872. S. 199. Myconii Historia Reformationis mitgeth.

von E. S. Cyprian, 2. Dr. Leipzig 1718. S. 25 f. Tomus I omnium operum M. Lutheri, Witebergae 1545, Praefatio Bl. 2b oder Lutheri opp. lat. var. arg. ed. Erlang. I S. 17. M. J. E. Kappens Sammlung einiger zum Päbstlichen Ablaß gehörigen Schrifften, Leipzig 1721. S. 303 ff. mit dem Abdruck von Tezels „Vorlegung" S. 317 ff. De W. I S. 96. Walther, Beweis, daß Luthers Sermon von Ablaß und Gnade nicht 1517, sondern 1518 ausgegangen, Neustadt a. d. O. 1771.

Ausgaben.

A. Eynn Sermon von dem Ablasz || vnnd gnade, durch den wirdigen doctorn || Martin Luther Augustiner || zu Wittenbergk. " Titelrückseite bedruckt. 4 Blätter in Quart, lezte Seite leer. Am Ende: „ Gedruckt zu Wittenberg durch Joannē || Grunenbergk. Nach Christ_geburt Tau= || sent funffhundert vnd ym achtzehenden || yar. ||"

"

B. Eynn Sermon von dem Ablasz || vnnd gnade, durch den wirdigen doc= toru [sic] || Martinū Luther Augustiner || zu Wittenbergk. ||" Titelrückseite bedruckt. 4 Blätter in Quart, lezte Seite leer. Am Ende: Gedruckt zu Wittenberg durch Joanne || Grunenbergk. Nach Christ geburt Tau- | sent funffhundert vnd ym achtzehenden || yar. ||"

"

"

C. Eyn Sermon von dem Ablaß || vnd gnade, durch den wir- || digen doctorn Martinu || Luther Augustiner || zu Wittenbergk || gemacht. ||" Titelrückseite bedruckt. 4 Blätter in Quart, lezte Seite leer. Am Ende: „I Getrudt Nach Christ geburt Tausent || funffhundert vnd ym acht= zehenden Jar. "

Wahrscheinlich Druck von Valentin Schumann in Leipzig.

D. wie C, unterschieden nur dadurch, daß das dritte Blatt „Aiij“ fignirt ist, während in C diese Signatur fehlt.

"

E. Eyn Sermon von dem Ablaß || vnd gnade, durch den wir= || digen doctorn
Martinu || Luther Augustiner || zu Wittenbergk || gemacht. ||" Titelrückseite
bedruckt. 4 Blätter in Quart, leßte Seite leer. Am Ende:,, Getruct

Nach Christ geburt Tausent || funff hundert vñ ym achtzehenden Jar. ||"
Wahrscheinlich Druck von Valentin Schumann in Leipzig.

"

F. Eyn Sermon || von dem Ablaß vnnd || gnade durch den || wirdigen doctorn
Mar || tinu Luther Auguf || tiner zu Witte || bergk ge= || macht. ||" Mit
Titeleinfaffung. Titelrückseite bedruckt. 4 Blätter in Quart, lette
Seite leer. Em Ende: „a Getruckt Nach Christ geburt Tausent || funff=
hundert vn ym achczehenden Jar. "

Vielleicht Druck von Valentin Schumann in Leipzig.

G. „Ein sermon von dem || ablaß vnd gnade. durch den wir- || digen Doctorn
Martinum || Luther Augustiner zu || Wittenbergk || gemacht. ||" 4 Blätter
in Quart, letzte Seite leer. Em Ende: „ Gedrückt nach Christ geburt
Tausent || funff hundert vñ im achtzehenden Jar. ||"

"

Druck von Jobst Gutknecht in Nürnberg.

"

H. Ein sermon von dem || ablaß vnd gnade. durch den wir- || digen Doctorem Martinu | Luther Augustiner zu || Wittenbergk. || gemacht. ||" 4 Blätter in Quart, lezte Seite leer.

Druck von Jobst Gutknecht in Nürnberg.

« PoprzedniaDalej »