meorum augustum reddam. Et venient ad te humiles ac demissi qui te adflixerunt, et adorabunt plantas pedum tuorum omnes qui te blasphemaverunt, et adpellabunt te civitatem Domini, sanctam Zionem Israelis. Pro eo quoque quod fuisti derelicta, exosa, ut nemo per te transiret, claram te constituam in sempiternum, et laetam per omnem posteritatem. Lac gentium suges et mamma regum nutrieris, ac scies quod ego Dominus salvator et vindex tuus sum, heros Israelis. Pro aere aurum dabo et pro ferro argentum; pro ligno aes et pro lapide ferrum. Praefectos tibi dabo, pacem et exactores, iustitiam. Rapina non audietur ultra in regione tua neque vastitas et perditio in finibus tuis. Muri tui vocabuntur salus et portae tuae laus. Sol non erit tibi in lucem diurnam et splendor lunae non lucebit tibi; sed Dominus erit tibi lux perpetua, et deus tuus claritas tua. Sol tuus non occidet ultra et luna tua non abscondetur; sed Dominus erit sempiterna lux tua, et compensabuntur dies luctus tui. Populus tuus universus innocens crit, et in perpetuum possidebit terram. Flos plantationis meae erit, et opus manuum mearum quo glorier. Minimus sobolescet in mille et ultimus in gentem robustam. Ego Dominus accelerabo istud in tem

pore suo.

CAPUT LXI.

Spiritus Domini dei mecum est: me enim unxit Dominus et misit ad evangelizandum adflictis, ad alligandum vulnera corde contritorum, ad nunciandum captivis liberationem, ad aperiendum vinctis carcerem, ad promulgandum annum a Domino decretum et diem ultionis dei nostri, ad consolandum omnes qui lugent, ad dandum his qui Zionem lugent pulchritudinem pro pulvere, unguentum laetum pro luctu, stolam gratulationis pro animo tristi, ut vocentur dii innocentiae, germen ad magnificentiam Domini natum; ut instaurent deserta perpetua et priscas solitudines colant, urbes vastatas reficiant, et eremos multarum generationum; ut stent alieni et gregem vestrum pascant, et extranei agricolae et vinitores vestri sint, vos autem sacerdotes Domini vocemini, et ministri dei nostri adpellent vos, substantiam gentium comedatis, et in abundantia eorum deliciemini. Pro ingenti confusione et ignominia vestra exultabunt, sortem suam vobiscum habere communem ; ut divitem hereditatem in terra eorum partiantur; ut laetitia sempiterna fruantur. Ego enim Dominus aequitatis amans, et rapinam odio habens, etiam si quis eam in holocaustum offerat: efficiam ut opera eorum fideliter respondeant, et pactum sempiternum feriam cum eis. Et cognoscetur inter gentes posteritas eorum,, et germen eorum in medio populorum. Omnes qui videbunt eos cognoscent, quod benedictum semen Domini sint. Impense igitur gaudeo in Domino, gestit anima inea in deo meo, quoniam induet me veste salutari et pallio innocentiae operiet me. Similis ero sponso eleganter decorato, et sponsae quae mundo suo venustata est. Nam quemadmodum terra germen suum profert, et hortus semen suum producit: ita Dominus deus germinabit iustitiam et pietatem apud omnes gentes.

CAPUT LXII.

Idcirco propter Zionem non tacebo, et Hierosolymae gratia non cessabo, donec prodeat velut lux iustitia eius, et salus eius ut lampas ardeat. Videbunt enim gentes iustitiam tuam, et omnes reges gloriam tuam; et adpellabunt te nomine novo, quod os Domini denunciabit. Et eris splendida corona in manu Domini, et diadema regium in manu dei tui. Non adpellaberis ultra derelicta, nec terra tua appellabitur ultra vasta; sed tu quidem vocaberis Haephziba, (hoc est) mihi grata, et terra tua Beula (hoc est) nupta; quia Dominus propensus est tibi, terra vero tua marito nubet. Sicut enim adolescens virginem sibi maritat: sic maritabuntur filii tui; et sicut sponsus gaudet super sponsa: ita gaudebit super te deus tuus. Super muros tuos, o Hierosolyma, constituam custodes, qui neque die neque nocte tacebunt, annunciando Dominum. Quin et vos de plebe nullo pacto silebitis, donec reparetur Hierosolyma et donec laudatissima reddatur in terra. Iuravit Dominus per dexteram suam et per robur brachii sui, non daturum se ultra frumentum tuum in cibum hostibus tuis, neque mustum tuum pro quo sudasti in potum filiis alienis; sed qui illud colligunt etiam comedent, et gratias agent Domino. Et qui hoc congregant, etiam bibent ipsum in atrio sanctuarii mei. Recedite ac digredimini qui in porta statis; viam praebe, o popule! Iter muuite atque a saxis repurgate, et signum date populis! Ecce enim Dominus nunciat ad fines terrae: Dicite filiae Zionis: Ecce salus tua venit! Ecce opes suas secum advehit, et gestae ab ipso res ante ipsum praecedunt. Et vocabuntur qui a Domino redemti erunt, populus sanctus; tu autem vocaberis frequentata civitas, non deserta.

CAPUT LXIII.

Tunc dicetur: Quis vero hic est qui venit de Edome, tincta veste de Bozra? Ille tam honorifice paludatus ac tanto robore suo gradiens? Ego sum, inquiet, qni et iusta moneo et ad salvandum dives sum. Cur ergo, dicent, rubra est vestis tua, et indumenta tua uvida sunt sicut in torculari calcantis? Torcular, inquiet, solus calcavi, et ex omnibus populis nemo mihi adfuit. Calcavi igitur et conculcavi hostes in ira et furore meo, diffususque est sanguis eorum ad vestem meam et omnem amictum meum, et sic commaculatus sum; quia dies ultionis quem corde praeceperam et annus redemtionis meae venit. Circumspiciebam autem, sed non erat auxiliator; destituebar omni spe, sed non erat qui fulciret. Nitebar ergo brachio et fervore meo, qui me sustinebant. Calcavi igitur populos in ira mea, et in furore meo sic eos imbui, ut sanguinem eorum in terram derivarim. Misericordias Domini memorabo, et gratias ei referam super omnibus quae nobis donavit: innumera videlicet bona domui Israel, quae pro sua misericordia et bonitate largitus est eis. Dicebat enim: Profecto populus meus erunt isti, et filii qui non degenerabunt. Et fuit salvator eorum, factumque est, ut in omni tribulatione eorum non pateretur eos adfligi, sed angelo quem a se mandabat liberaret eos. Idcirco autem, quod amaret eos et indulgeret eis, ipse quoque vindicavit, baiulavit et portavit eos a temporum

exordio. Porro ipsi, quum rebellarent et exasperarent sanctam mentem eius, ut in hostem eorum converteretur et pugnaret contra ipsos, meminit tamen retro temporum, Mosis et populi sui, quomodo duxisset eos de mari, tanquam pastor gregem suum; quomodo dedisset eis spiritum suum sanctum; quomodo duxisset brachio magnifico Mosen adprehensa dextera eius, findendo aquas ante eos, ut sibi nomen sempiternum compararet; quomodo duxisset eos per abyssum, et per desertum velut equum, quo minus impingerent. Spiritus enim Domini direxit eos, quemadmodum iumentum quod in campo graditur. Sic duxisti populum tuum o deus, ut clarum faceres nomen tuum. Respice igitur de coelo, et de habitaculo sanctuarii ac maiestatis tuae vide! Quomodo factum est ut zelus tuus, fortitudo tua, multitudo viscerum tuorum et misericordia tua se mihi inexorabiles faciant? quum tu sis pater noster: Abraham enim non cognoscit nos, et Israel nescit nos; tu autem Domine pater ac redemtor noster es; nomen tuum ab aeterno est. Quare abduxisti nos Domine a viis tuis? Induravisti cor nostrum quo minus timeamus te? redi nobiscum in gratiam propter servos tuos, qui sunt de tribubus hereditatis tuae. Parum diu possedit populus tuus sanctus sanctuarium tuum: hostes enim nostri diripuerunt illud. Et nos quidem a condito seculo fuimus; illorum autem Dominus non fuisti, neque ipsi nomen tuum super se invocaverunt.

CAPUT LXIV.

O si coelum scindas ac descendas, quo montes a facie tua tanquam ab ignis incendio colliquescant, et violenti velut aqua ab igne inflammentur, ut notum fiat nomen tuum hostibus tuis, et a conspectu tuo gentes contremiscant. Descendas, inquam, cum admirandis et inexpectatis operibus tuis, quo montes a conspectu tuo diffluant. Nam ab omnibus retro temporibus nemo audire aut auscultare, sed neque oculis videre voluit, o deus, praeter te unum, quae tu facis expectantibus te. Adiuvas qui iustitiam intrepide sectantur, quique te suspiciunt ut in viis tuis incedant. Ecce autem iratus es, quia peccavimus; in peccatis consenescimus et salvus non est. Omnes enim immundae rei similes sumus, et pannis menstruo pollutis pares sunt omnes iustitiae nostrae. Caduci sumus omnes sicut folium: iniquitates enim nostrae instar venti tollunt nos. Non est qui invocet nomen tuum aut sese incitet ad assequendum te. Idcirco vultum tuum abscondis a nobis et adfligis nos propter iniquitates nostras. Nunc ergo, quum tu pater noster sis, nos lutum, tu vero figulus noster, et omnes opus manus tuae simus: ne quaeso irascaris Domine ultra modum, neque velis eousque iniquitatis meminisse! Quin potius oro, considera nos omnes populum tuum! Ecce urbes sancti tui in eremum versae sunt; Zion eremus est, atque adeo ipsa Hierosolyma eremus est; aedes nostra sancta et decus nostrum, ubi te laudarunt patres nostri, igne conflagravit, et omnes amoenitates nostrae in solitudinem conversae sunt. Num post haec omnia te inexorabilem exhibebis, Domine? dissimulabis atque ad satietatem nos adfliges?

CAPUT LXV.

Quaerent me qui me nunc non quaerunt; invenient me qui me nunc non investigant. Quibus protinus dicam; En en me vobis! id autem ad gentem quae non invocat nomen meum. Expandi enim manus meas omni retro tempore ad populum desertorem, qui via non recta graditur, nempe post consilia sua, et qui nunquam desinit me praesentem etiam exasperare, in hortis offerendo et suffitum in ara coctili incedendo. Consident ad busta, in delubris pernoctant, suillam edunt et ius profanum in vasis eorum est. Dicunt si ad eos accedas: Ne tangas me quo minus te consecrem. Fumus erunt isti quum irascar, et ignis qui in perpetuum ardebit. Ecce designata sunt haec iuxta me, ne obliviscar, sed retribuam. Retribuam igitur in sinum vestrum iniquitates vestras, et iniquitates patrum vestrorum simul, ait Dominus, qui in montibus suffitum incenderunt et in collibus adfecerunt me contumelia. Idcirco remetiar pristina facta eorum in sinum ipsorum. Haec dicit Dominus: Quemadmodum dicitur ei, qui musti gratia in vitem sacram forte inciderit: Noli decerpere! sancta enim est: sic propter servos meos agam ne cunctos perdam. Sed producam e Iacobo semen, et e Iuda haeredem montis mei. Hoc est, electi mei possidebunt ipsum et ministri inei habitabunt illic. Saronae gregum caulae erunt, et vallis Achor bobus populi mei qui me quaerit cubilia praestabit. Vos autem Dominum prodidistis et obliti estis montis mei sancti; mensam Fortunae adornavistis et Censui consecravistis libamen. Censebo igitur vos gladio, ut omnes caede corruatis; eo quod quum vocarem non responderetis, et quum loquerer non audiretis; sed faceretis malum in oculis meis, et quae ego odi eligeretis. Idcirco sic locutus est Dominus deus: Ecce servi mei comedent; vos autem esurietis. Ecce servi mei bibent; vos autem sitietis. Ecce servi mei laetabuntur; vos autem erubescetis. Ecce servi mei prae salute cordis exultabunt; vos autem prae dolore cordis exclamabitis et prae contritione spiritus ululabitis. Cessabit nomen vestrum esse iusiurandum electis meis. Vos enim occidet Dominus deus, et nomine alio vocabit servos suos. Qui collaudandus erit in terra in deo vero collaudabitur, et qui iuraturus est in terra per Dominum verum iurabit. In oblivionem enim venient priores inimicitiae, et auferentur, inquit, e conspectu meo. Ecce enim ego condam coelos novos et terram novam, et veterum nulla erit mentio, neque ad cor humanum ascendent; sed laetabuntur et gaudebunt in sempiternum hi quos ego condam. Ecce enim ego condam Hierosolymam, exultantem, cuius populus iucundus erit, quacum ipse exultabo; et laetabor cum populo meo. Neque audietur ultra in ea vox fletus aut clamoris; non erunt isthic ultra aut infans aut senex qui non impleant dies suos; sed adolescens quum centum annos natus erit morietur, et transgressor etiam centum natus annos damnabitur. Aedificabunt domos atque inhabitabunt, plantabunt vineas atque fructum carum edent. Non aedificabunt deinde alius inhabitabit, non plantabunt deinde alius comedet; sed arbori similis erit vita populi mei et opus manuum eius. Electi mei ad multam aetatem venient, non laborabunt in cassum neque parient cum conturbatione. Sunt enim benedictum semen Domini et germen

eorum cum eis. Futurumque est ut priusquam invocent ego respondeam; quum adhuc consultant, ego exaudiam. Lupus et agnus pascent simul. Leo sicut bos foenum comedet; serpentis autem cibus erit lutum. Nulla erit afflictio, nulla clades in universo monte meo sancto, ait Dominus.

CAPUT LXVI.

Sic dicit Dominus: Coelum solium meum est; terra vero scabellum pedum meorum. Ubi erit igitur ista domus quam aedificabitis mihi, et ubi est locus iste in quo requiescam? quum haec omnia fecerit manus mea, et inter ea quae facta sunt computentur, ait Dominus. Ad quem autem respiciam? Ad eum qui est humili et fracto spiritu, quique contremiscit ad sermonem meum. Porro qui bovem caedit hominem occidit; qui mactat ovem canem iugulat. Qui munus offert eadem opera offert suillum sanguinem; qui thuris commeminit, perinde facit ac qui scelera laudat. At ista elegerunt isti, et animus eorum his viis et abominationibus delectatus est. Quapropter ego quoque eligam ludibria eorum, et quae metuunt adducam eis; eo quod quum vocarem nemo audiret; sed malum fecerunt me vidente, et elegerunt quae ego reprobo.

Audite verbum Domini, qui sermonem eius reveremini! Dicunt fratres vestri qui vos odio habent et aversantur propter nomen meum: Magnificet se Dominus ut videamus laetitiam vestram! Sed confundentur huiusmodi. Imo iam audiri incipit de urbe et templo vox Domini retribuentis et remetientis hostibus suis; perinde ac dum praegnans foemina priusquam parturiat aut nixus veniant marem effundit. Quis audivit talia, aut vidit similia? Num gignit terra die uno, aut gens tota nascitur vice una? sicut parturiet et pariet etiam Zion filios suos. Num ego perdo et non genero? Nonne ego genero et constringo? ait deus tuus. Laetemini cum Hierosolyma, et cum ea exultate omnes qui diligitis eam! Impense gaudete cum ea omnes qui luxistis pro ea. Sugetis enim et saturabimini de mamma eius consolatione ipsius; sugetis et delectabimini ab ubertate gloriae eius. Quia sic locutus est Dominus: Ecce ego derivabo ad eam pacem tanquam flumen, et gentium vim tauquam fluvium inundantem. Sugetis ergo, et in latere feremini, in genibus autem delectabimini. Perinde enim atque mater sua quempiam consolatur, sic ego consolabor vos, et in Ierusalem consolationem accipietis. Id quum videbitis gaudebit cor vestrum, et ossa vestra tanquam gramen virescent. Et probabunt manum domini servi eius: sed hostibus suis comminabitur. Ecce enim Dominus cum igne veniet, et quadrigae eius turbini similes erunt, ad reddendum cum furore vindictam suam, et increpationem suam flamma ignis. Igne enim et gladio suo iudicabit Dominus omnem carnem, et erunt desiderati eius multi. Nam qui sese initiarunt et mundaverunt in hortis, deinde qui palam inter se carnem suillam ederunt, glires, et id genus abominabilia, simul tollentur, ait dominus. Ego enim veniam ad colligendum quum gentes omnes et linguas, tum opera eorum; et venient et videbunt maiestatem meam. Deinde imponam eis signum, et mittam de eis quosdam electos ad gentes, ad Cylicas, Lybes, et Lydios arcu valentes, Zuinglii univ. opera. Vol. V.

35