1

DE CORONA FERREA

QUA ROMANORUM IMPERATORES IN INSUBRIBUS
CORONARI SOLENT

COMMENTARIUS.

ERUDITISSIMO AC HUMANISSIMO VIRO

NICOLAO RUBINO

METROPOLITANAE BASILICAE CANONICO ORDIN.
AC THEOLOGO.

LUDOVICUS ANTONIUS MURATORIUS

S. P. D.

AEPE tecum, RUBINE VIR SAPIENTISSIME, quae fint ftudiorum meorum inftituta, communicare foleo, & aliquam de rebus eruditis fubinde quaeftionem iniicere, non ut diem tantum honesta confuetudine occupemus, verum etiam ut communione doctrinarum minorem ignorantiam poftremis vitae annis paremus. Quo quidem ex commercio quam doctior quotidie difcedam, quantumque utilitatis inde mihi obveniat, fi velim profiteri, non tam ingenui, quam grati hominis officio perfungar. Enimvero ita Ecclefiafticis ftudiis, hujufque praefertim ampliffimae Urbis Hiftoriae animum addixifti,

ut nil jam tuis objiciatur oculis novum, & quod ante memoriae tuae non commendaveris. Quem igitur ego potius in infcitiae meae fubfidium, quam te, deligam confiliorum meorum in literis excolendis, ut ita dicam, auctorem? Memineris porro, quoties nos exercuerit celebris de Corona ferrea quaeftio, quum videlicet ejus originem, ufumque inveftigaremus, & an eadem rebus facris accenfenda foret, inquireremus. His accedebat intelligendi ftudium, a quo, & ubi ejufdem Coronae collatio olim perageretur, hinc Mediolanenfi, illinc vero Modoëtienfi populo tantam fibi gloriam vendicante. Occurrebant etiam, quibus Imperatorum coronatio in Infubribus novitatem fapere videbatur, eamque in fententiam pendere clariffimi nominis virum Onuphrium Panvinium molefte ferebam. Quin coronandi in Oppido Modoëtienfi Caefares non tantum novam, fed & abfurdam confuetudinem Blondus appellabat, ita fcribens in Regione VII. Lombardia: Modoëria nobiliffimum totius Lombardiae Oppidum, in quo fervat abfurda confuetudo a trecentis annis introducta Caefares Germanos Corona ferrea in Romanos Reges, Imperatorefque infigniri. Quae quidem opinio quum infignis Oppidi gloriae non leviter officiat, refellenda videbatur. Ea propter oblata mihi fcribendi cauffa ex Henrici VII. vita, quem Mediolani duntaxat, & non Modoëtiae, tefte Cermenatenfi, Italico diademate cinctum vidimus, quid mea ferat opinio, in praefentia prodere volo. Te vero non fugit, heic potiffimum difputari poffe de praeftantia Mediolanenfis Antiftitis, cujus olim erat, prout nunc etiam eft, Italiae Reges inungere, imo, fi nonnullis Scriptoribus fidem habemus, eos quoque ad Regnum eligere. Et hoc profecto gloriofum eft noftri Metropolitae decus, quanquam noftris temporibus tantum ab ejus ufu Italia abfit, quantum a veterum incolarum gloria. Mutata nimium eft rerum facies, atque inteftinis externifque odiis concuffa eft Provincia, olim orbis terrarum Domina, ut fi cum antiqua Romanorum virtute, ac potentia nunc componeretur, fe ipfam vix agnofcere poffet. Neque tamen iccirco ea nobis funt vota, ut veteris Regni ambitionem velimus, quum optimorum fummeque piorum Principum imperio nunc pareamus, quibus nihil antiquius eft quam pace, & clementia fubjectos populos moderari. Nobis fane magis conducit fub optimis Principibus parere, quam cum peffimis imperare. Itaque veteribus monimentis infiftamus oportet, ut in Mediolanenfis Archiepifcopi jure inquirendo, ferreaeque Coronae ufu explicando tutiores progrediamur. Interea fi quid minus caute, fi quid imperite ediffe

ram,

ram, humanitate tua fupplendum, atque emendandum fpero, ut animus mihi alia impofterum pro tantae Urbis dignitate molienti addatur.

Coronarum origo, & ufus apud antiquos. Corona a diademate diverfa. Tres Coronae recentioribus Romanorum Imperatoribus ufurpatae. Ferrea defcribitur.

ORONARUM ufus non apud Graecos Romanofque tantum, fed apud ipfos Reges barbaros antiquiffimis temporibus, longeque ante Romanae Reipublicae ortum invaluit. Aliae e floribus, aliae e frondibus, aliae demum ex metallo conftabant pro varia Sacrorum, regionumque confuetudine, pro diverfa utentium ratione. Majeftatem vero Regnantium aurea Corona plerumque diftinguebat, etfi olim vel ipfis militibus e praelio cum victoria reverfis exhiberi foleret. Deinde veluti peculiare Principum ornamentum ufurpata fuit, noftraque tempeftate nemini, praeterquam Regibus, magnifque Principibus, aureo diademate uti fas eft. Hic autem praecipuus aurearum Coronarum fplendor prifcis quoque Imperatoribus adhibebatur, quanquam Julio Caefari, ejufque fuccefforibus regalem in Urbe fpeciem praeferre, aut periculum foret, aut iis abftinere fervientis Reipublicae folamen videretur. Sunt qui male intelle&tis Scriptorum locis duti arbitrentur, fub Aureliano duntaxat aureas Coronas a Romanis Imperato. ribus ufurpari coepiffe. Sed ii nequaquam vetera numifmata animadverterunt, in quibus quamplures ante Aurelianum Caefares cum radiata corona confpicui vifuntur. Ex his nonnulla infpexi ego tum in Cimeliis Bibliotechae noftrae, tum etiam apud Patinum, aliofque eruditos. Cernuntur ibidem DIVUS AUGUSTUS, NERO CLAU DIUS, IMP. CAES. NER. TRAJANUS, tum Pertinax, Julianus, Alexander Severus, Balbinus, Philippi ambo, Trajanus Decius, Herennius Etrufcus, Hoftilianus, Aemilianus, Valerianus &c. finguli radiatis coronis redimiti. Quamobrem ea mihi ftat fententia, coronis aureis Romanos Monarchas ufos fuiffe, foliufque diadematis gemmati ufum iis difplicuiffe quod infigne potiffimum Regni id foret. Cali

Tom. XI. P. III.

K k

Caligulam propterea, ac Domitianum legimus coronam auream in publicis ludis geftaffe, quumque parum abfuiffet, ur Caligula diadema Jumerer, admonitus eft, Principum, & Regum fe exceffiffe faftigium, uti Suetonius in ejus Vita Cap. XXII. narrat. Ad Aurelianum Caefarem ufque hujufmodi in Romanis Principibus modeftia obtinuit. Primus hic omnium, fi Aurelio Victori credimus, jam fatifcente Imperio, & ad Regni formam delapfo, Diadema capiti innexuit, quod adbuc fere incognitum Romanis moribus videbatur. Reliquis fubinde Imperatoribus cum aureae coronae, tum diademata in ufu fuere. Mutato dein Imperii ftatu, & a Graecis Auguftis ad Francos, atque ad Germanos jure Imperii Romani translato, non una folum corona redimiri coeperunt Imperatores, ac Reges, fed duabus, tribufve, prout latiora, aut breviora erant dominationis confinia. Tribus vero coronis fupra ceteras fama acceffit, nempe aureae, argenteae, ac ferreae, quibus deteriorum temporum Caefares ornari confuevere. Argenteam accipiebant ii, quum Aquifgrani ad Germanicum Regnum inaugurabantur; ferream, quum Langobardorum Regnum obtinebant; demum auream quum Romanorum Imperatores appellabantur. A vero plane abhorret Auctor Gloffae in c. Romapi. Clementina de jurejur. haec fcribens: Scire debes (prout babetur etiam in Pontificali) quod Rex Romanorum coronatur triplici corona. Prima eft ferrea, quam recipit ab Archiepifcopo Colonienfi in Aquifgrano ejufdem Dioecefis. Secunda eft argentea, quam ingreffus in Italiam recipit a Mediolanenfi Archiepifcopo in villa Modicenfi ejufdem Dioecefis. Tertia eft de puro auro, qua coronatur per Papam in Ecclefia S. Petri ad Altare S. Mauritii. Utique corona argentea ab Archiepifcopo Colonienfi in Germania, corona vero ferrea ab Archiepifcopo Mediolanenfi in Infubribus tribuebatur, & mos ille per petuo retentus. Miror idcirco, Donatum Boffium, cui alios confentientes invenio, Civem Mediolanenfem hoc ignorare potuiffe, quum in Chronico ad Ann. 766. Gloffae verba tanquam veriffima descri bit, argenteaque corona Italicos Reges Mediolani infigniri folitos effe tradit. Quid haec metallorum differentia in his coronis efforman dis portendat, fedulo Juris periti, nonnullique alii Scriptores quae runt, & praefertim Baldus inter Legulejos vir celeberrimus hac de re opufculum edidit, in quo myfticam metallorum fignificationem interpretatur. Ferro ajunt fortitudinem defignari, qua populos rebellantes, atque a fide defcifcentes profligare Imperator debet; argento claritatem, quae potiffimum Principem decet, auro vero, quod omni

bus