cultu corporis, in extruendis domibus luxuriosus splendor, qui non omni lautitiarum genere inter alios eminere velit, qui non sibi in suo nitore mirificé blandiatur. Et hæc omnia sub Christianæ libertatis prætextu defenduntur. Aiunt res esse indifferentes. Fateor, modò quis iis indifferenter utatur; cæterùm ubi nimis cupidè appetuntur, ubi luxuriosè effunduntur, quæ per se licita alioqui erant, his vitiis fœdari certum est. Hactenus Calvinus.

CAPUT VII.

De Justificatione hominis justi.

I. DE justificatione hominis peccatoris diximus, jam de justificatione hominis justi dicendum, quâ scilicet justus probat, se justificatum esse, et habere veram fidem, per quam justificatus est.

II. Hæc justificatio fit per opera, nec tantùm est coram hominibus, sed coram Deo, et de hâc loquitur Jacobus cap. ii. 24. dum ait hominem non justificari tantùm per fidem, sed per opera.

II. Ut hoc illustretur, observandum est duplicem esse hominis accusationem, 1. Accusatur coram tribunali Dei de peccati sui reatu, et huic accusationi occurrit justificatio illa, de quâ locuti sumus. 2. Accusari potest peccator ita justificatus hypocriseos, simulationis, et cordis non regeniti; se ab hac accusatione liberat, et justificat fidem per opera, et hæc est secunda justificatio: differt a primâ, quod in primâ absolvitur peccator à reatu; in hâc discernitur pius ab impio. In primâ Deus imputat justitiam Christi; in secundâ judicium fert de collato nobis regenerationis dono: utramque obtinet fidelis, sic verum est non ex fide sola, sed ex operibus justificari.

IV. Ex hisce facile conciliatur Jacobus cum Paulo, et id patebit, si attendatur, 1. Rem esse Paulo cum justitiariis, qui justificari volebant per fœdus legale, et justitiam quærebant in operibus, Jacobo verò adversus Epicuræos, qui sola professione contenti opera non curabant; non mirum itaque si Paulus fidem, Jacobus opera urgeat. 2. Paulum de fide vivâ et efficaci loqui, at fidem carentem operibus jactasse Epicuræos, contra quos scribit Jacobus; et adversus quos asserit, sicut corpus absque pari, id est sine respiratione, ita et fidem sine operibus mortuam. 3. Paulum

agere de justificatione impii et peccatoris, Jacobum de illa justificatione, quâ homo justificat fidem suam et se justificatum esse probat. Scopus enim Apostoli est demonstrare, non satis esse homini Christiano gloriari de remissione peccatorum, quæ revera per solam, sed vivam in Christum fidem obtinetur, at præterea ipsi incumbendum esse, ut agnoscatur verè regenitus, fidelis, et justus ex operibus suis, ac ita se gerat qualem decet regenitum et ex fide justificatum. Hinc patet Abrahamum rectè dici justificatum, quum Isaacum obtulit, quia tunc scilicet veram fidem se habere probavit, et justificavit se hypocriseos, cujus accusari poterat. Hoc modo potest explicari locus, Apocal. xxii. 11. Qui justus est, justificetur adhuc, id est, ostendat per opera, se justum esse ac justificatuin, quamvis posset quoque aliter exponi et aliter legi, prout est in MSS. nonnullis, δικαιοσύνην ποιησάτω, justitiam faciat.

V. Quum dicit autem Jacobus fidem per opera consummatam fuisse, hoc intelligi debet ratione efficacia fidei, quæ se exeruit per opera, et se perfectam esse demonstravit, ut virtus dicitur perfici in infirmitate, id est perfecta, cognosci et declarari. Rursus quum additur, quod ita impleta sit Scriptura dicens, credidit Abraham Deo, et imputatum ei ad justitiam, sensus est, tunc illicò constitisse ipsum ante justificatum fuisse ex fide.

VI. Verbum addam de justificatione causæ, de quâ toties in Psalmis Davidis, sic Jobi causa defensa est contra diaboli et amicorum criminationes; sic Paulus de se agit, 1 Cor. iv. 3, 4. Mihi pro minimo est, quod à vobis judicer, aut ab humana die, sed neque me ipsum judico, nullius nempe mihi conscius sum: sed non in hoc justificatus sum.

VII. Huc referimus justificationem Phineæ, de quo legitur, factum ejus imputatum ad justitiam, Ps. cvi. 30, 31. Num. xxv. 12, 13. Id est judicatum eum ritè fecisse, quamvis multa videbantur improbanda in ejus facto; nam 1. non conveniebat sacerdoti, qualis erat Phineas, humano sanguine suas polluere manus, longè minùs quàm cadaver tetigisse. 2. Non erat ex judicibus Israëlis, quibus de sontibus vindictam sumere licebat, Num. xxv. 5. 3. Nec servatus erat ab eo legitimi judicii ordo.

VIII. Doctrina de justificatione admodum illustrat gloriam Dei, ejus immensam bonitatem, severam justitiam, admirandam sapientiam; peccatorem deprimit, omnem gloriandi causam adimit, animam afflictam, quam crimina, Diaboli accusatio et legis fulmina terrent, solatur, pietatemque plurimum promovet.

CHRISTIANÆ THEOLOGIÆ

LIBER UNDECIMUS.

De Sanctificatione.

CAPUT PRIMUM.

Quid sit Sanctificatio et de connexione Justificationis cum
Sanctificatione?

1. Vox Sanctificationis, sumitur modò pro separatione

I.

ab usu communi, et ad usum sacrum consecratione: ita personæ cultui divino destinatæ dicebantur sanctæ; templum, vasa, aliaque instrumenta cultus divini, vocabantur sancta; urbs Jerusalem dicitur sancta; Deus dicitur sanctificasse diem sabbathi: modò pro sanctitate fœderali, per externam vocationem, ut Israël dicitur sanctitas Jehova, Jer. ii. 3. modò pro tota hominis immutatione, quo sensu complectitur vocationem efficacem, sic Paulus in epist. ad Hebr. designat ipsos fideles per rus ayagónéves: modò strictius pro illa actione Dei, quâ hominem per fidem jam Christo insitum et justificatum, ministerio verbi et efficaciâ Spiritus, magis ae magis à mundo separat, à nativâ corruptione liberat, et ad suam imaginem reformat.

II. Non est tantùm pravæ consuetudinis et vitæ mutatio, sed est totius naturæ peccato corruptæ renovatio, quâ pravæ qualitates et habitus abolentur, et boni infunduntur, ut homo á malis desistat et bonis studeat.

III. Sanctificat Deus, quum 1. Fidelium mentes, uberiorem iis sui cognitionem largiens, aperit, ut omnia, quæ ad majorem in promissis divinis confirmationem, et in pietate profectum ipsos excitare possunt, clarè ac evidenter percipiant, elucidando objecta obscura, removendo impedimenta, aliaque præstando. Hanc illuminationem precatur fidelibus Paulus, Ephes. i. 17, 18, 19. Col. i. 9, 10. Per eam illuminationem fit ut intellectus Dei veritates quales sunt, cernat, et multiplicem sapientiam admiretur. 2. Quum aver

sionem ab omni malo producit, summum odium peccati ingenerat, et ardens studium boni; quum à creaturis ad Deum convertit, voluntatem Dei amore implet, ferocientium affectuum tumultus compescit, et ipsos silere jubet, cùm agitur de præstanda Dei voluntate. 3. Quum corpus quoque in ordinem cogit, et continet oculos, manus, linguam, aures, pedes, ne sint occasio mali. Per eam obliteratur imago veteris Adami, effingitur imago secundi, exuitur vetus homo novus induitur, receditur à malo, fit bonum; et hæc omnia vi Spiritus producuntur.

IV. A justificatione in pluribus differt hæc sanctificatio; distinguuntur expresse in Scriptura, 1 Cor. vi. 11. justificati estis et sanctificati estis; justificatro nos liberat à reatu peccati, sanctificatio à sordibus peccati; justificatio consistit in remissione peccatorum propter justitiam Christi imputatam, sanctificatio in renovatione mentis, et est quid inhærens; justificatio est perfecta, et omnibus qui justificantur ex æquo contingit, sanctificatio est duntaxat inchoata, et inæqualiter datur, paulatimque in singulis pro men. surâ doni Christi provehitur et augetur.

V. Verùm etsi distincta sint hæc beneficia, nunquam tamen separantur, unde sæpius uno eodemque vocabulo denotantur in Scriptura; Apud Deum est propitiatio, sed ut timeatur, Ps. cxxx. 4. ita Joh. i 29 Agnus Dei dicitur tollere peccata mundi tollit autem auferendo pœnam et maculas abstergendo. Deus hæe duo beneficia conjunxit in fœdere gratiæ, promittit se propitium fore iniquitatibus populi, et inscripturum legem in cordibus, Jerem. xxxi. 33, 34. Hebr viii. 10, 11, 12, et x. 16, 17.

VI. Nee patitur rei natura, rem aliter se habere; non fert enim justitia Dei, ut adoptet quosdam ex hominibus in filios, et jus ipsis ad vitam concedat, quin simul in iis imaginem suam insculpat, nulla enim est communio lucis cum tenebris, ac nemo sine sanctificatione visurus est faciem Dei, nec ullus ad sortem sanctorum in luce admittendus, nisi priùs idoneus reddatur ad eam sortem, Col. i. 12. Imò nou in alium finem fœdus init Deus cum creatura, quàm ut ea sanctitati incumbat.

VII. Christus non modò nostra est justitia sed et sanctificatio, 1 Cor. i. 30. non modo vas noster qui pro nobis satisfecit, sed et caput quod suis influxibus nos sanctificat; mors ejus quæ propitiationem fecit peccatorum, ad sanctificationem innumera motiva suppeditat, dum fœditatem peccati, odium Dei erga peccatum, amorem Christi inenarra

bilem, ac jus, quod in nos acquisivit morte sua, docet 2 Cor. v. 14, 15. Roman. xiv. 8, 9. 1 Cor. vi. 19, 20. 1 Pet. ii. 24. Tit. ii. 14.

VIII. Evangelium, quod nobis bonum nuntium remissionis peccatorum revelat, simul ad sanctitatem impellit, unde vocatur lex; vult ut abnegata impietate et mundanis cupiditatibus, sapienter, juste et piè vivamus in presenti seculo, Tit. ii. 11, 12.

IX. Spiritus, qui datur, est Spiritus sanctitatis æque ac spiritus adoptionis; fides quâ justificamur, corda purificat Act. xv. 9. et per charitatem est efficax. Baptismus qui administratur in remissionem peccatorum, vocatur lavacrum regenerationis; ac si in Coenâ nobis exhibetur corpus Christi fractum, et sanguis effusus in remissionem peccatorum, Matth. xxvi. 28. ibidem corpus et sanguis exhibentur, ut alimenta vitæ spiritualis, quæ in sanctificatione consistit, 1 Cor. x. 16.

X. Non opus est repetere ea quæ diximus, dum de conversione egimus, nempe auctorem sanctificationis esse Spiritum Sanctum, qui tum per verbum, tum immediatè in nos agit,. ut vidimus, tum per Sacramenta fidem nostram confirmat, tùm etiam aliquando castigationes adhibet.

XI. Hæc tria tantùm addam, 1. Sanctificationem quandoque proponi, ut beneficium Dei in homine, 1 Thess. v. 23. quandoque ut officium hominis erga Deum. 1 Pet. i. 15, 16. 1 Thess. iv, 3. 2 Cor. vii. 1. 2. Antequam homo sanctificetur, nihil eo tetrius, fœdiusque est ; ejus intellectus est monstrum horrendum, ingens, cui lumen ademptum; ubi meræ tenebræ, cæcitas summa, quâ tamen delectatur, Joh. iii 19, 20. Job xxiv. 13; voluntas ad malum effusis ruit habenis; affectus merè perversi, qui circa terrestria turpiter insaniunt, et rejectis rationis habenis cæco pravoque impetu, quà datâ portâ rnunt; caro seu corpus peccati arx est, et ejus membra injustitiæ arma. 3. Sanctificatio per bonorum operum exercitium promovetur; de illis jam dicendum.

CAPUT II.

De Bonis operibus.

I. Ex sanctificatione profluunt bona opera, de quibus ut dicamus, videndum 1. Quid sit bonum opus, 2. An necessaria sint bona opera, 3. An mereant vitam æternam.