Secundò de Deo dicitur tentare homines, Gen. xxii. 1. Deut. viii. 2. Sed duplex distinguenda est tentatio, alia bona, alia mala, alia probationis, alia seductionis, prima tribuitur Deo; secunda de Deo negatur. Jac. i. 13. Tentare dicitur Deus, quando hominibus ea præcipit, quæ ipșorum fidem et constantiam explorant, ut quum ab Abrahamo exegit ut immolaret filium.

Tertiò, dicitur seducere et decipere prophetas, Ezech. xiv. 9. et populum, Jer. iv. 10. Sed id dicitur tantùm, quando Deus permittit homines seduci, eos tradit ipsorum tenebris, et spiritui erroris aut impostoribus, ac nullatenus eorum mentem illuminat. Locus, Jer. xx. 7. ubi propheta dicit, seduxisti me Domine, et seductus sum, potest meliùs verti, pellexisti me, vel persuasisti mihi; id est, ad obeundum et suspiciendum munus me traxisti. Unde simpliciter hisce verbis docet propheta, sibi divinitùs hoc injunctum munus, ista mala, Judæis vaticinandi, quamvis propter hæc vaticinia tam diras ferret persecutiones. Verba sequentia illud evincunt, nam ait, se, cúm noluisset illud eloqui, quod præscriptum fuerat, à divina Providentia eò adactum, et coactum. dicebam, non recordabor ejus, neque loquar amplius in nomine ejus: et factum est in corde meo tanquam ignis ardens inclusus in ossibus meis, et laboravi sustinere, et non potui. Vel dicendum, Jeremiam hæc protulisse ex perturbatione mentis, et ex infirmitate carnis, judicantis se à Deo deceptum, quia ex verbis Dei malè intellectis longè alia expertus fuerat, quàm existimaverat. Vel hypotheticè hæc intelligenda, quasi dixisset sacer vates; si deceptus sum, ut decipiam alios, prout calumniantur Judæi, Deus ergo me decepit; sic omnes Judæorum calumniæ in Deum recidunt. Si apud Jobum dicatur, quòd ipsius Dei est qui errat, et qui in errorem inducit. Job. xii. 16. &c. nihil inde concludi potest; docet enim his verbis vir sanctus, omnia à Deo pendere, neminem à viâ rectâ exorbitare, neminem alterum decipere citra Dei permissionem, nec minus conservari à Deo, qui errat, ac qui in errorem inducit.

Quartò dicitur Deus dixisse Semeï maledicere Davidi, 2 Sam. xvi. 10, 11, 12. Sed hæc verba ad literam non sunt explicanda, nec ita intellexit ipse David. Si enim credidisset, Deum jussisse revera Semeïum, sibi maledicere, non credidisset Semeïum, maledicto isto peccasse, nec injunxisset moriens Solomoni, ut in eum animadverteret. Hæc igitur verba significant Deum luculentam Davidi maledicendi occasionem occurrere fecisse, quâ Semeïus ita invitatus fuit

ad maledicendum, non aliter ac si dixisset Deus, maledic Davidi. Infensus erat Davidi Semeïus; nam Benjaminita ex familia Saulis erat, unde ægrè ferebat ad Davidem regnum priùs à Saule administratum devolutum fuisse; sed odium suum occultè fovebat, paratus tamen ad odium illud exerendum quacunque occasione oblata. Deus providentiâ suâ occasionem ipsi exhibet bilem suam evomendi, objici. endo ei hunc Davidem, quem oderat, in eo statu, in quo eum dicteriis proscindere absque periculo poterat, omni honore et dignitate exutum; sic non ejus malam voluntatem correxit Deus, sed in pœnam Davidis direxit, ut humiliaretur David. Quod agnoscens rex ille, hanc Providentia gubernationem intuitus est, quasi mandatum aliquod divinitùs datum, quòd adeò efficaciter Deus istius hominis usus fuerat operâ, non secus ac si mandato aliquo jussisset hoc modo in se animadvertere.

Quintò dicitur Deus 1 Reg. xxii. mittere Spiritum mendacem ad decipiendum Achabum, sed patet evidenter id ita non intelligi, quasi spiritui mendaci mentiendi libidinem indiderit. Absit; sed denotat 1. Deum in pœnam Achabi permisisse, ut à multis pseudoprophetis deciperetur, et ab iis deceptus prælium contra Syros apud Ramoth iniret, atque ibi jaculo transfixus suorum peccatorum pœnas lueret. 2. Spiritui mendaci mentiendi cupido, et operam suam offerenti habenas laxasse. Hæc non ad vivum resecanda patet ex variis, quæ in eo loco de Deo dicuntur.

Sextò Deus dicitur tradidisse uxores Davidis Absolomo filio, 2 Sam. xii. 11, 12. Verùm duo observanda sunt 1. Distinguendam esse traditionem uxorum Davidis in potestatem Absolomi, et Absolomis.cum illis concubitum; prius esse à Deo, posterius ab impii et scelerati Achitophelis impulsu. 2. Non mirum si hæc tribuantur Deo: Deo placuit Davidem ob commissum adulterium punire; filio Absolomo voluit hunc in finem regni insignia tradere, Davidemque iis spoliare, hinc quòd filius potestate illâ instructus fuit, quodque Davidi vere in pœnam cadebat, Deus sibi adscribit, ut alibi sibi tribuit persecutiones contra Ecclesiam suam excitatas, quæ tamen non sine summo persecutorum peccato fiebant.

Septimò, quum 2 Thess. ii. 11, 12, 13. Deus dicitur mittere efficaciam erroris, ut homines credant mendacio, hoc denotat, quid Deus præstet respectu illorum, qui veritatem suam tot miraculis confirmatam relinquunt, et spernunt. Respectu enim illorum, Deus permittit ut ipsis prædicetur

doctrina falsa, concupiscentiis carnalibus blandiens, signis mendacibus confirmata. Rursus Deus permittit, ut argumenta, quæ ad mendacii patrocinium undique exquiruntur, ipsos planè à veritate divina abstrahant, nullamque gratiam ipsis confert, imò lumine concesso, quo abusi sunt, privat, traditque in sensum improbum, atque ita sibimet relicti credunt mendacio. De aliis Scripturæ locis facile ex dictis judicare.

VI. Cæterum antequam huic de Providentia loco finem imponamus: observandum, 1. Nobis esse sedulò cavendum, ne unquam adversus Dei Providentiam fremamus, et eam tanquam injustam criminemur, sed potiùs ejus vias ut sanctissimas adorandum cum Jobo, Davide, et aliis, atque ei aequiescendum bumillimè. 2. Nunquam esse accusandam Providentiam, quasi esset nostrorum criminum causa, cum illo Plautino, qui dicebat, Deus impulsor fuit; sed nostram tantùm depravatam voluntatem, quæ nos ad omne nefas impellit. 3. Sub prætextu certitudinis eventuum à Providentia præstitutorum, ignaviæ ac torpori non esse indulgendum, aut temerariò pericula quævis adeunda; sed media à Deo ipso instituta non negligenda, quamvis nimiùm causis secundis adhærere non debeamus, quasi Deus absque mediis nos servare non posset. 4. Neutiquam nos esse debere sollicitos de rebus nostris. Matth. vi. 31. Sed in paternam Dei curam nobis esse recumbendum; media humana nec securè negligendo, nec temerè iis confidendo, et hoc Abrahamisymbolum frequenter meditando, Dominus providebit.

VII. Liceat huic loco finem imponere hisce Arnobii lib. i. verbis, et ita Deum compellare. O maxime, O summe rerum invisibilium procreator! O ipse invise, et nullis unquam comprehense naturis! dignus es verè, si modo te dignum mortali dicendum est ore, cui spirans omnis, intelligensque natura, et habere et agere nunquam desinat gratias: cui totá conveniat vitá genu nixo procumbere, et continuatis precibus supplicare. Prima enim tu causa es, locus rerum ac spatium, fundamentum cunctorum quæcunque sunt, infinitus, ingenitus, immortalis, perpetuus, solus, quem nulla detineat forma corporalis, nulla determinat circumscriptio, qualitatis expers, quantitatis, sine situ, motu et habitu, de quo nihil dici et exprimi mortalium potis est significatione verborum : qui at intelligaris, tacendum est.

CHRISTIANÆ THEOLOGIE

LIBER SEPTIMUS.

De Decreto Dei circa Hominum salutem.

CAPUT PRIMUM.

T

De Decreto Dei circa hominum salutem in genere, et in particulari de Electione.

I. DE lapsu hominis diximus, vidimusqne quid peccato

suo meruerit, mortem scilicet æternam. Verùm inde non est inferendum omnes homines peccato infectos in æternum perituros; noluit enim potentissimus rerum Arbiter omnes, quos ad sui imaginem condidit, æternis devoveri flammis. E contrà, ut eorum lapsum ab æterno præviderat, ita de quorundam ex iis salute ante jacta mundi fundamenta cogitavit, aliis in suâ corruptione derelictis.

II. Illud evincitur ex locis innumeris Scripturæ, ex qui bus patet, ab æterno destinatam esse salutem nonnullis, aliis verò non destinatam, quæ loca infra indicabuntur, et in capitibus sequentibus.

III. Nec hoc cuiquam mirum videri debet, Deum decreta condidisse circa hominum salutem, siquidem in antecedentibus probavimus, nihil evenire actu, quod non decreverit ab æterno, et nihil contingere in mundo Deo nolente, aut Deo non cogitante.

IV. Verùm ut de hoc Decreto, pro ut par est, disseramus, quatuor observanda sunt: 1. Omnes homines esse objectum illius decreti Dei, omnes Adami posteros. Deus enim ab æterno statuit, quid de singulorum salute aut exitio fieri voluit; hæc propositio probatione non indiget. 2. Quando Deus decrevit homines quosdam salvare alios præterire, considerasse eos, ut jam creatos, non verò ut creabiles. Probatur, (1.) Quia non ens non potest esse subjectum salutis aut exitii, at homo creabilis, et nondum creatus, est

non ens. (2.) Quia si Deus considerasset homines, ut creabiles tantùm, decrevisset salutem aut exitium multorum hominum, qui nunquam sunt creati, nec creabuntur; at hoc non dignum esset Ente sapientissimo decreta inutilia condere. 3. Non tantùm Deum considerasse homines ut creatos sed etiam ut lapsos, probatur, (1.) Quia homo creatus, sed non lapsus, non potest esse reprobabilis, nec potest esse nisi objectum amoris Dei. (2.) Quia Deus non potest decernere salvare, nisi eum qui supponitur perditus; salus enim supponit præcedentem perditionem, 4. Variis terminis uti Scripturam, ut designet decretum de salvandis hominibus, et quatuor imprimis adhibere : (1.) 11góywow, præcognitionem, Rom. viii. 28. Rom. xi. 2. 1 Petr. i. 2. Electi xarà Tędywow; quidam tamen credunt węóywow, in hoc loco Petri significare dilectionem Dei, quæ est fons et fundamentum Electionis. (2.) #googie, prædefinere, prædestinare, Ephes. i. 5. prædestinavit nos, quos adoptaret in filios. Observandum tamen vocem жggiuv interdum in summâ latitudine ad actus Providentia divinæ circa quælibet extendi, ut Act. iv. 18. et I. ad Cor. ii. 7. Ideò veteres duplicis prædestinationis Dei, bonorum ad gloriam, malorum ad pœnam, mentionem fecerunt; et nota est controversia Godeschalci cum Johanne Erigena Scoto. (3.) πρόθεσιν, ita προορισθέντες κατὰ τὴν πρόθεσιν prædesti nati secundum propositum, Eph. i. 11. (4.) Exλoy, electionem, Eph. i. 4. xadus žeλížαro nuas, prout elegit nos. illis vocibus aliquid discriminis potest observari. Scriptores sacri adhibent vocem eodéoews ad designandam certitudinem eventus, voces goyvwσews et ixλoyйs ad denotandam personarum distinctionem, et vocem #gogiσμã ad mediorum ordinationem significandam; utemur in sequentibus voce Electionis.

In

V. Ut de eâ jam disseramus, dicimus cum Synodo Dordracena, Electionem esse immutabile et æternum Dei decretum, quo è toto genere humano ex primæ vâ integritate, in peccatum et exitium suâ culpâ prolapso, secundum liberrimum suæ voluntatis propositum, ex merâ gratiâ, certam quorundam hominum multitudinem, aliis nec meliorum, nec digniorum, sed in communi miseriâ cum aliis jacentium ad salutem destinavit. Verùm hæc paulò specialius explicanda.

VI Electionem æternum esse decretum, primò, observamus, ut distinguatur hæc electio, ab alia electione quæ fit in tempore, et quæ est vocatio ad munus aliquod politicum