80. Et eum quidem unice tunc sublimiores scien- His præcellebat doctoribus, hic faciebat blice professo apte convenientes, in nonnulis titulis A gendum non est, quin in ea clericis theologiam tra docuerit; verum rem alio adhuc modo lubet firmare. Fragmenti historici, quod a tempore Roberti, Francorum regis, ad mortem Philippi I deducitur,quodque a Marloto num.57 laudatur, scri- ptor anonymus, quod non tam ex patria, quam ex studiis, quibus Remis tum discendo, tum docendo diutissime vacaverat, et ex dignitatibus, quas ibi- dem obtinuerat, Brunonem cognitum haberet, <«< Remensem » eum, ut num. 12 docui, appellat; quare, cum præterea hac Sanctum eo ipso loco quo eum «< tam divina quam in humana philosophia,» binas scilicet hasce scientias docendo seu publice profitendo, floruisse tradit, appellatione afficiat, id præsertim idcirco, quod eumdem maxime ex hu- mana ac divina philosophia, seu ex theologia ac philosophia, quam utramque scientiam Remis 79. Atque ita jam habemus, Brunonem tam philosophiam, quam theologiam Remis docuisse ; quod autem nominatim ad posteriorem hanc scien- tiam pertinet, id præterea sic ostendo: Scholarchæ seu scholastici munus, quod non nisi doctissimis gravissimisque viris deferri solebat, obiisse Sanctum nostrum, exploratum habemus tum ex funebri ejus titulo 173, in quo a regularibus ecclesiæ Vincentii Iribus autem hisce versiculis scientias inferiores a Sancto, utpote quem non clericulos, seu clericos discendis aptos, sed ætatis tantum provectioris viros, docuisse, indicent, Remis traditas non fuisse, innuitur, idque, cum ex supra dictis tum poesim, tum grammaticam Bruno Remis docuerit, veritati esse consonum haud potest, nisi de Sancto, jam facto ecclesiæ Remensis scholarcha seu summorum studiorum rectore ac præfecto intelligatur; neque enim Sanctum, muneri huic nondum admotum, scientias sublimiores, admotum vero inferiores dumtaxat docuisse, verosimile apparet. Bruno ita- que, cum jam scholarum Remensium magistratum fuisset adeptus, scientias duntaxat altiores ac po- tissimum theologiam, ante vero quam hoc officio decoratus fuisset, inferiores etiam docuerit. Atque hæc de scientiis, quas Sanctus Remis tradiderit, dicta sufficiant, proximum est, ut in tempus, quo circiter id oneris in se susceperit, modo inquiramus. 81. Si, Sanctum Colonia Agripina, ut Remis litteras doceret, a Gervasio, Remensium archiepi- Tu fueras juvenis, fueras et acutior illis ; Gervasio princeps, princeps tuus ille Manasses Successit, qui te promovet ad studium; 82. Hinc porro, quod huc unice facit. jam con- sequitur, ut Herimannus Remensium scholarum præfectus, et quidem ante Godefridum, exstiterit. Quare cum id muneris ante Brunonem, utpote cui Godefridus proxime in hoc fuerit suffectus, pariter gesserit, e tempore, quo hoc Herimannus deposuit, tempus prope, quo idem obire Bruno inceperit, perspectum habebimus. In illud ergo inquiramus. Mabillonius tom. IV Analectorum recitat epistolam, a Gozechino Leodiensis scholastico Moguntia, quo sese Leodiensis cathedræ magisterio relicto, rece- perat, conscriptam, in qua hic, temporis sui vitia et mala, e Berengarii erratis maxime nata. deplo- rans, pag. 385 ita loquitur: «< Hæc omnia sapienter despexit Herimannus Remensis, Drogo Parisiensis, Spirensis Huoremannus; Bavenbegensis Meinhar- dus, et præterea multi, et præstantes et præcipuæ auctoritatis, viri, qui, præcisis speciebus,» id est, ut Mabillonius præfatione in sæculum vi Bened. num. xi interpretatur, «< stipendiis et emolumentis, et abdicatis laboribus, studiis valefecerunt, et sa- pienti consilio usi, in theologiæ otium, id est, uti ex antecedentibus et consequentibus apparet, Historiæque litterariæ Franciæ scriptores tom. IX, pag. [234 interpretantur, in solitudinem, rerum divinarum meditationi veræque sapientiæ unice 83. Herimannus ergo, qui hic memoratur, quique alius, quam Herimannus, Remensium Scholarum A titulo scribunt, « summus didascalus » crearetur, 84. Certe eum ante annum 1050 onus illud non suscepisse, indubitatum id circo apparet,quod tum, uti ex supra dictis pronum est colligere, uno dum- taxat aut altero anno e philosophiæ stadio esset egressus, hocque decurso, aliquamdiu saltem theo- logicis studiis, ante quam docere inceperit, verosi- militer operam dederit. Atque ita modo habemus, non tantum quandonam circiter Sanctus magistrum in civitate Remensi primum egerit, verum etiam quo circiter tempore ad scholarum Remensium præfe- cturam seu summi didascali munus fuerit promotus Porro Sanctus non tantum, qua de jam satis actum, scholarum præfecturam Remis gessit, verum etiam et metropolitanæ ecclesiæ canonicum et cancellarium egit. Ac primum quidem constat tum ex primorum quatuor Carthusia priorum Chronico seu deprompto ex hoc, quod num. 7 huc transcripsi, Sancti elogio, tum ex Sigeberti Gemblacensis Chronico; in quibus ambobus,perantiquis sane,habita ratione ad tempus, quo post Brunonis obitum scripta sunt, monumentis, «<ecclesia Remensis canonici » titulo Insignitur; quod autem ad cancellarii munus, quod pariter obierit, spectat, manifestum id sit vel ex sola, cui Bruno, a se veluti cancellario scriptæ, etiam subscripsit, Charta, anno 1076 a Manasse archiepiscopo in abba- tiæ S. Basoli favorem concessa. Hanc idcirco, prout in quarto Annalium Carthusiensium libro nondum vulgato exhibetur, huc transcribo. 85. Sic habet: «< in nomine Patris et Filii et Spiritus vero domni Manasse VII. Indictione quarta decima. A hic, subscriptis, monasteriorum seu abbatiarum, 86. Charta hæc apud Marlotum quoque, qui tamen unde eam acceperit, non edicit, tom. II. Historiæ metropolis Remensis pag. 170 et seq. exstat, uti etiam in ms., de quo num. 28, de S. Brunone trac- tatu, a PP. Carthusianis hujatibus mecum municato, ut proinde tria ejusdem instrumenti exemplaria ante oculos habeam. Atque hæc qui- dem omnia tum in notis chronicis, quibus signau- tur, tum in verbis, quibus concepta sunt, ad amus- sim fere inter se consonant; at non item in testi- bus, instrumento subscriptis; præterquam enim quod aliquot horum nomina Marlotianum exem- plar alio modo, quam quo id duo reliqua exem- plaria faciunt, scripta exhibeat, abbatibus, chartæ subscriptis, monasterii seu abbatiæ cui singuli præ- fuere, nomen adjungit, quod in duobus aliis exem- plaribus non fit, quodque an in Marlotiano recte fiat,haud satis habeo compertum.Anonymus interim Carthusianus, Annalium ordinis sui libri quarti auc- tor, chartæ a se recitatæ sequentem, qua hac ex au- tographo desumptam, declarat, adnotationem sub- jungit: « Extractum fuit (instrumentum scilicet seu charta jam recitata) ex Originali,sigillo majore cera flavæ sigillato, in cujus concha impressa est imago beatæ Virginis Mariæ, dextra lævaque Jesum pue- rum tenentis. Hoc instrumentum inventum fuit in præfeta abbatia Sancti Basoli ad Remos per quem- dam V. P. monachum Benedictinum reformatæ congregationis, Compendii commorantem, anno 1649, et cuidam Carthusiensi domns Montis Dei commodatum, ex cujus scriptis illud eruimus. » 87.Mabillonius autem, qui Annalium Benedictino- rum lib. LXIV,num. 129 chartæ,huc jam integre tran- quibus hi præfuere, nomina adjungens, quæ ta- 88. Marlotus, sæpius jam laudatus, Historiæ me- tropolis Remensis tom. II, pag, 134 sic scribit : << Fragmentum... Historia Franciæ, quæ incipit a Philippo, de Brunone loquitur, acsi Remis natus fuisset. At Manasses Epistola statim citanda scru- pulum amovet his verbis: «Hic Bruno nec noster «< natus est, nec renatus. «Remensis igitur, ut auguror, vocatur hic, quod Remis litteras cum laude professus dicatur, cancellariæque dignitate ob juris peritiam donatus, quam adhuc exercuit sub Manasse, ut constat ex variis chartis, maxime vero ex instrumento fundationis sancti Martini Gemello- rum diœcesis Ambianensis, quod publice recitatum est coram Philippe rege, Manasse Remis synodum tenente, cui subscripsit Bruno cancellarius an. 1073. » Ex hoc Marloti textu et ex charta proxime recitata annoque 1076 notata, Brunonem ab anno ut minimum 1073 ad annum usque 1076 cancellarii Remensis munere functum esse asseverant tom. IX, pag. 234. Historiæ litterariæ Franciæ scriptores : et recte sane, si modo in anno, quo Brunonem Chartæ, seu instrumento fundationis Sancti Mar- tini Gemellorum subscripsisse, Marlotus ait, error non cubet. Hac interim de re vehementer dubitare me facit ms., quem jam pluries laudavi, de S. Bru- D 89. Hic enim num. 12 sic habet: «Circa idem tem- pus, quo data fuit hæc (proxime hic jam recitata) charta, Manasses fundationem abbatiæ Sancti Mar- tini Gemellorum diœcesis Ambianensis, ante tres annos factam, firmavit, cujus instrumenlo hæc verba confirmatoria Bruno adjecit. «Anno episcopa- dit, per errorem posuerit. Fortassis etiam mendosa A et binis seqp. recitat chartam, pro percelebris San- 90. Et hoc postremum quidem idcirco maxime suspicor, quod fundationis (melius forte ob jam dicta dixisset confirmationis) S. Mar.ini Gemello- rum, quod laudat, instrumentum coram Philippo, Francorum rege, Manasse Remis synodum tenente, publice (adi supra recitata scriptoris hujus verba) recitatum fuisse scribat, nec tamen synodi, Remis a Manasse celebratæ, cui Philippus Francorum rex interfuerit, mentio ulla occurat vel apud concilio- rum synodorumque collectores, vel etiam apud Gal-B liæ Christianæ auctæ scriptores, præcipua saltem Ma- nassis gesta, e quibus utique synodi illius celebratio fuisset, tom. IX, in archiepiscopis Remensibus recen- sentes. Aiunt quidem ibidem col. 72. fuisse anno 1074 a Manasse concilium ad illicitas Philippi regis et Bertradæ nuptias firmandas in urbe Remensi celebratum; verum huic interfuisse Philippum, non addunt, etiam haud dubie, concilium seu generalem archidiœcesis Remensis synodum, quam anno 1074 Manasses vere celebravit, ad firmandas Philippi cum Bertrada nuptias celebratam fuisse, non dic- turi, si has ante annum certe 1092 non fuisse con- 91. Ut ut sit, dubium equidem ex omnibus jam dlctis fit, an instrumentum, de quo modo hic fuise actum, jam inde ab anno 1073, ut Marlotus notat, monasterio S. Martini Gemellorum fuerit concessum ac proinde etiam, an Sanctus noster, quod ei veluti cancellarius subscripserit, cancellarius ut minimum quod, ut supra monui, Historiæ litteraria Franciæ scriptores arbitrati sunt, jam inde ab eodem dicto anno 1073 exstiterit. Verum, etsi id ita sit, Sanctum etiam ante ipsum anno 1073 cancellariie Remensis munus obiisse, nonnulli existimant. Et quidem hoc diutissime ante annum illum Bruno obierit, si Mar- lotus in Historia Metropolis Remensis tom. II, pag. 115 recte scribat. Ibi enim de Gervasio Remensium archiepiscopo, anno 1067 vita functo, ita memorat: « Ut omnibus modis reipublicæ præsertim litterariæ prodesset Gervasius, scholas Remenses, vetustate collapsas, illustriores reddere statuit opera S. Bru- nonis Coloniensis, ac in ecclesia Remensi a pueris enutriti, quem scholarum caput seu rectorem cons- tituit, addito concellariatus officio, quo egregie per- functus est usque ad Manassem I, donec ipse, cal- catis dignitatum pompis in eremum secessit ut 92. Hactenus ille, Sanctum nostrum a Grevasio, Remensium antistite, ac proin ante annum 1068, Dionysiani Remis monasterii fundatione a Gerva- vocatus reperitur. scriptam atque subscriptam; dein vero pag. 166 et seq affert chartam alteram, in favorem S. Petri Ruminiacensis a Waltero viro nobili concessam, itaque terminatam : << Actum publice Ruminiaco anno Incarnationis Dominicæ 1070, existente papa Romæ Alexandro, regnante Francorum rege Philippo, Remis Manasse archiepi- scopo, archidiacono Odone, cancellario Odalrico >> etc. Cum ergo, uti e binis hisce ab ipsomet Mar- loto adductis instrumentis publicis constat, ecclesiæ Remensis cancellarius anno 1067 et anno 1070 Odalricus adhuc exstiterit, Sanctus sane non ante annum 1070, nedum ante annum 1067, dignitate 93. Imo vero ne ante annum quidem 1074 id forte acciderit. Etenim apud eumdem iterum Marlotum opere et tom. cit., pag. 168 et seq. exstat charta, pro Morimontensis in diœcesi Catalaunensi mona- sterii fundatione confirmanda a Manasse, Remensi archiepiscopo,impertita, quam hæc claudunt verba: « Anno ab Incarnat. Domini 1074, indict. 11, Kalend. Novemb., epacta prima, regnante vene- rabili rege Philippo, hanc chartam, in generali synodo Remensi corroboratam et confirmatam, ego Odalricus scripsi et subscripsi ; » et si autem duo tunc Odalrici, alter Remensis ecclesiæ cancellarius, alter ejusdem (adi Marlotum opere et tom. mox iterum cit., pag. 151) præpositus ac deinde primus San- Dionysiani Remis monasterii abbas, Remis floruerint, recitataque chartæ, monasterii Mauri- montensi datæ, subscriptio, utpote Odalrici scripto- ris nomini contra morem, in chartis per ecclesia- rum cancellarios scriptis servari solitum, concellari titulum non habens adjunctum, Odalrico præposito convenire videatur. verosimilius tamen Odalrico cancellario tribuenda est, quod cancellariorum fuerit chartas publicas, quæ ab ecclesiarum, quarum cancellarii erant, seu capitulo seu episcopo daban- tur, conscribere nominisque sui adscriptione muni- re, facileque fieri possit, ut hic cancellarii titulum, utpote ad Chartæ, in generali diocesis Remensis synodo solemniter corroboratæ ac confirmatæ. 94. Verum, ut hæcquantum ad chartæ hic me- moratæ, in cujus præterea clausula. num. præced. data, epacta, antiquis computistis usitata, cum anno non convenit, subscriptionem sese habeant, Bruno primum fuerit, Remensem interim cathedram, non A §V. Quales saanctus discipulos habuerit, qui hos bonis Gervasio, sed Manasse jam occupante. Porro etsi moribus non minus quam litteris informarit, et quæe 96. Ingentem sane eorum, quos sanctus noster di- Splendor sermonis fuit et lux relligionis. Ejus relligio scitur ubique satis. Quos mea mens nescit, et mea penna tacet. 95. Quod modo ad tempus, quo primum ecclesiæ Multos sermones faciebat per regiones. Urbem transivit Romam, Calabrasque petivit ; Multos sermones faciendo per regiones 97. Hisce adhuc addo Lambertum, Pultariensis |