magnopere interest "in ecclesiasticis judiciis eam methodum servari, quae et temporum circumstantiis opportune respondeat, et regulari justitiae administrationi; necnon Praelatorum auctoritati tuendae, querelisque reorum praecavendis par omnino sit." Cur deinde in singulis dioecesibus tribunal ecclesiasticum pro omnibus causis matrimonialibus instituendum mandamus, necessitatis ratio Nobis offertur hisce verbis Benedicti XIV.: "Ut in hoc gravissimo judiciorum genere, in quo de sacro connubiorum foedere agitur, pleniori veritatis elucidationi consuleremus; utque judices non sine certissima cognitione omnium, quae ad rem maxime conducunt, hujusmodi vinculum ex tot rationibus insolubile, sententiis suis tanquam irritum ab initio dissolverent." (Si Datam, 4 Mart. 1748.1)

298. Interim vero, quamdiu ex dispensatione S. Sedis curia in aliqua dioecesi constituta non est, illic observari debet Instructio de Commissione Investigationis,2 20 Julii 1878, cum responsione subsequenti ad proposita dubia;3 necnon ea quae hac de re in nuperrima Instructione S. Congregationis de Prop. Fide super clericorum causas disciplinares, articulo XII., notantur.

CAPUT II.

DE OFFICIALIBUS CURIAE EPISCOPALIS.

§ 1. In Causis Disciplinaribus Clericorum.

299. Ad majorem hac in re gravissima perspicuitatem promovendam, Patribus visum est, singulos curiae officiales et cujusque officia enumerare, observatis articulis Instructionis modo citatae.

'Apud Lucidi, 1. c., p. 411.

3 Ibid., p. 296.

2 Vide in Appendice, p. 292.

4

Ibid., p. 287.

Officiales curiae ordinarii et necessarii sunt Judex, Procurator Fiscalis, Defensor, Cancellarius. His autem Episcopus pro rerum necessitate addere potest Auditorem (vel Actorum Redactorem) pro compilatione processus seu pro processu informativo conficiendo; Notarium (notarios) seu Actuarium pro actibus conscri bendis; apparitores pro intimationibus vel notificationibus faciendis. (a. XIV.)

300. Judex non alius est nisi Ordinarius, cui soli competit in tota dioecesi jurisdictio fori externi, quique pro suo pastorali munere tenetur disciplinam correptionemque clericorum ita diligenter curare, ut circa eorum mores assidue vigilet, ac remedia a canonibus statuta sive praecavendis sive tollendis abusibus in clerum aliquando irrepentibus provide adhibeat. (a. 1.) Itaque, si quae in clero corrigenda comperit, Episcopus prius quidem, in quantum rei natura ac gravitas sinat, patris partes agat, ac remedia praeventiva ad scandalorum stimulos amovendos, voluntarias occasiones et causas ad delinquendum proximas vitandas adhibeat. Si vero haec remedia non proficiant, vel aliter sacri canones requirant, Episcopus judicis personam, sive per se sive potestate delegata per alium, agere debet ac summis viribus inniti ut veritas rei, i. e. aut innocentia aut culpa accusati clare aperteque appareat, et poenae a sacris canonibus statutae provide adhibeantur; aut probatione deficiente accusatus dimittatur. (a. II.)

301. Procurator Fiscalis (qui etiam Promotor et Advocatus Fiscalis nominatur) ab Episcopo constituitur "ut justitiae et legi satisfiat." (a. XIII.) Generale igitur ejus officium est, justitiam et legem tueri, ne violentur; si vero violatae sint, vindicare. Itaque quando earum violationem quoque modo compererit, apud Episcopum instabit, ut inquisitio instituatur, et si opus fuerit, judicialiter in inquisitum procedatur. Quod si Episco

pus faciendum esse judicaverit, procurator fiscalis ab eo accipit mandatum causam agendi et processum promovendi. Sit quidem nunquam immemor, se contra fratrem causam agere, sed etiam firmo semper ducatur proposito "ut justitiae et legi satisfiat." Ejus praesentia in causa criminali tam necessaria est, ut eo absente judicium esse nequeat. Accepto igitur mandato, procurator apud Episcopum instat, ut vel ipse per se vel per vicarium generalem, vel per auditorem processum informativum incipiat et conficiat; ut testes citentur et examinentur, nec non ipse reus; si comparere sine causa recuset, debito modo contumax declaretur; ut contestatio litis locum habeat; ut reo defensor vel approbetur vel, si reus ipsemet defensorem designare recuset, ex officio designetur; ut dies pro causa proponenda indicetur; ut defensor defensionem in scriptis peragat; ut dies pro sententia ferenda designetur; ut sententia feratur, intimetur et, nisi appellatio interponatur, executioni mandetur; uno verbo "ut justitiae et legi satisfiat."

302. Defensorem, qui semper sit vir ecclesiasticus, ut S. Congregatio petentibus Episcopis expresse declaravit, sibi eligendi accusato jus est; judex tamen electum ex justa causa recusare, et alterius a se approbandi substitutionem exigere potest; vel si accusatus hoc suo jure uti nolit, defensor ab Episcopo designandus est. Itaque die pro causa proponenda statuto, vel solus vel cum reo in curia comparet. Ut paratus accedat, "debitis sub cautelis in cancellaria curiae processum ejusque summarium inspiciet," et si velit etiam exemplar exscriptum obtineri poterit, acta autem secum domum auferre ipsi non licet. "Ipse quoque ad jusjurandum de secreto servando tenetur, quando judex indolem causae id postulare censuerit." (a. XXXII.)

303. Cancellarius secundum instructiones a judice vel

auditore vel procuratore fiscali sibi datas, actus conficit, eosque obsignat, si ad eorum validitatem requiritur.

§ 2. In Causis Matrimonialibus.

304. In agendis hisce causis pro rei gravitate exacte servetur tum Constitutio Benedicti XIV. Dei Miseratione, 3 Nov. 1741, tum Instructio a S. Congr. de Prop. Fide Nobis communicata quae incipit Causae Matrimoniales. Utiliter etiam consuli poterit Instructio pro judiciis ecclesiasticis Imperii Austriaci in causis matrimonialibus, a. 1855 a gravibus theologis et canonistis Romanis, licet solo privato suo judicio, commendata.3

305. Tribunalis Matrimonialis quinam sint Officiales et quaenam eorum munera breviter indicabimus.

I. Quoad competentiam judicis servetur Instr. S. C. supra cit., § 2. Episcopus si nolit ipsemet quae in toto processu agenda sunt moderari, ad hoc munus (Auditoris, Moderatoris) delegabit suum vicarium generalem, aut alium probum et expertum virum e clero. Auditori Episcopus, si velit, delegare potest etiam facultatem promulgandi sententiam, dummodo prius ab ipso, rationibus serio perpensis, approbata fuerit. (Instr. S. C. cit., §§ 6, 24.)

II. Auditoris seu moderatoris est tribunal convocare, partes et testes citare, ordinare investigationes, viros peritos ad eas instituendas deputare, edere decreta pro recta actorum compilatione; uno verbo, omnia praestare tam in disquisitione praevia, quam in processu probatorio, quae judicis propria sunt.

"Ad

III. Defensor matrimonii sit vir ecclesiasticus, juris scientia pariter ac vitae probitate praeditus. officium autem defensoris matrimoniorum hujusmodi ***spectabit in judicium venire quotiescumque con

Apud Lucidi, 1. c., p. 588.

3 In Collect. Lacensi CC. Rec., t. V., col. 1286, sqq.

* Vide in Appendice, p. 262.

tigerit matrimoniales causas super validitate vel nullitate coram legitimo judice disceptari, eumque opportebit in quolibet actu judiciali citari, adesse examini testium, voce et scriptis matrimonii validitatem tueri, eaque omnia deducere, quae ad matrimonium sustinendum necessaria censebit. Et demum defensoris hujusmodi persona tanquam pars necessaria ad judicii validitatem et integritatem censeatur, semperque adsit in judicio. *** Quaecumque vero, eo non legitime citato aut intimato, in judicio peracta fuerint, nulla, irrita, cassa declaramus." (Bened. XIV., 1. c., §§ 6, 7.)

IV. Notarius (Secretarius, Cancellarius, Actuarius) eo praesertim fine constituitur, ut totius processus protocollum excipiat, notando scilicet dicta et facta omnia judicialia, nominatim interrogationes examinandis factas eorumque responsiones; referendo in actis quidquid ad causam pertinet. Praeterea plura instrumenta in processu conficienda, ut fidem in posterum facere valeant, a notario signata sint oportet, ut apparet ex Instr. S. C. cit.

306. Officiales praedicti, puta auditor, defensor matrimonii et notarius ab Episcopo nominantur, qui eos si justa ratio fuerit suspendere vel etiam removere potest, eisque alios substituere viros debitis dotibus praeditos, et quibus nulla ex parte exceptionis nota opponi possit. (Instr. S. C. cit., § 7.)

307. Advocatos seu defensores quidem conjugibus adducere fas est, ut sua jura tueantur, eorumque consilio uti, quemadmodum in Instr. S. C. cit., § 23, declaratur. Per se patet advocatos a testibus, eorumque allegata personalia a testimoniis plurimum differe; quodsi vero illi negotium pertubarent, ab actorum moderatore intra justos limites coercendi essent, vel etiam a tribunali excludi possent, ut in superius memorata Instructione Archiep. Viennensis, § 143, monetur.