auditore vel procuratore fiscali sibi datas, actus conficit, eosque obsignat, si ad eorum validitatem requiritur.

§ 2. In Causis Matrimonialibus.

304. In agendis hisce causis pro rei gravitate exacte servetur tum Constitutio Benedicti XIV. Dei Miseratione, 3 Nov. 1741,1 tum Instructio a S. Congr. de Prop. Fide Nobis communicata quae incipit Causae Matrimoniales. Utiliter etiam consuli poterit Instructio pro judiciis ecclesiasticis Imperii Austriaci in causis matrimonialibus, a. 1855 a gravibus theologis et canonistis Romanis, licet solo privato suo judicio, commendata.3

305. Tribunalis Matrimonialis quinam sint Officiales et quaenam eorum munera breviter indicabimus.

I. Quoad competentiam judicis servetur Instr. S. C. supra cit., § 2. Episcopus si nolit ipsemet quae in toto processu agenda sunt moderari, ad hoc munus (Auditoris, Moderatoris) delegabit suum vicarium generalem, aut alium probum et expertum virum e clero. Auditori Episcopus, si velit, delegare potest etiam facultatem promulgandi sententiam, dummodo prius ab ipso, rationibus serio perpensis, approbata fuerit. (Instr. S. C. cit., §§ 6, 24.)

II. Auditoris seu moderatoris est tribunal convocare, partes et testes citare, ordinare investigationes, viros peritos ad eas instituendas deputare, edere decreta pro recta actorum compilatione; uno verbo, omnia praestare tam in disquisitione praevia, quam in processu probatorio, quae judicis propria sunt.

III. Defensor matrimonii sit vir ecclesiasticus, juris scientia pariter ac vitae probitate praeditus. praeditus. "Ad officium autem defensoris matrimoniorum hujusmodi ***spectabit in judicium venire quotiescumque con

Apud Lucidi, 1. c., p. 588.

In Collect. Lacensi CC. Rec., t. V., col. 1286, sqq.

2

* Vide in Appendice, p. 262.

tigerit matrimoniales causas super validitate vel nullitate coram legitimo judice disceptari, eumque opportebit in quolibet actu judiciali citari, adesse examini testium, voce et scriptis matrimonii validitatem tueri, eaque omnia deducere, quae ad matrimonium sustinendum necessaria censebit. Et demum defensoris hujusmodi persona tanquam pars necessaria ad judicii validitatem et integritatem censeatur, semperque adsit in judicio. *** Quaecumque vero, eo non legitime citato aut intimato, in judicio peracta fuerint, nulla, irrita, cassa declaramus." (Bened. XIV., 1. c., §§ 6, 7.)

IV. Notarius (Secretarius, Cancellarius, Actuarius) eo praesertim fine constituitur, ut totius processus protocollum excipiat, notando scilicet dicta et facta omnia judicialia, nominatim interrogationes examinandis factas eorumque responsiones; referendo in actis quidquid ad causam pertinet. Praeterea plura instrumenta in processu conficienda, ut fidem in posterum facere valeant, a notario signata sint oportet, ut apparet ex Instr. S. C. cit.

306. Officiales praedicti, puta auditor, defensor matrimonii et notarius ab Episcopo nominantur, qui eos si justa ratio fuerit suspendere vel etiam removere potest, eisque alios substituere viros debitis dotibus praeditos, et quibus nulla ex parte exceptionis nota opponi possit. (Instr. S. C. cit., § 7.)

307. Advocatos seu defensores quidem conjugibus adducere fas est, ut sua jura tueantur, eorumque consilio uti, quemadmodum in Instr. S. C. cit., § 23, declaratur. Per se patet advocatos a testibus, eorumque allegata personalia a testimoniis plurimum differe; quodsi vero illi negotium pertubarent, ab actorum moderatore intra justos limites coercendi essent, vel etiam a tribunali excludi possent, ut in superius memorata Instructione Archiep. Viennensis, § 143, monetur.

CAPUT III.

DE MODO PROCEDENDI IN CAUSIS CRIMINALIBUS
CLERICORUM.

§ 1. De Moda Extrajudiciali.

308. Ut in praesenti negotio tum rectus ordo facilius servari, tum uniformitas in singulis dioecesibus ab initio stabiliri possit, modum processus juxta S. Congregationis instructionem instituendi paulo uberiorem proponimus.

Quando ad aures Episcopi pervenit aliquo in loco peccari vel praecepta clero imposita negligi, Episcopus inquirere tenetur, utrum abusus vel delictum quod ad eum defertur vere existat ac cujus naturae et gravitatis sit, ut in conscientia judicare possit, utrum ulla omnino et quae remedia adhibere debeat.

Inquisitio quam instituet erit aut generalis aut specialis: generalis, quando abusus vel delictum tantum sine delinquentis nomine ad Episcopi notitiam venit; specialis, quando una cum abusu vel delicto etiam nomen delinquentis ad eum delatum est.

vel

Episcopus hanc inquisitionem instituit vel ipse per se, per alium virum ecclesiasticum ab ipso deputatum. Si testes examinandi sunt, secreto et singillatim fiat. Ceterum vero curet, ut tum testium depositiones tum informationes aliaeque hujusmodi probationes scripto tradantur et in Curia serventur, "ut, si opus sit, ad ulteriora procedere possit, et ut auctoritati ecclesiasticae superioris gradus in casu legitimi recursus totius rei rationem reddat." (a. v.)

Hac inquisitione peracta, Episcopus judicat, utrum probationes, vel saltem indicia in aliquo pretio habenda sufficienter adsint, quae eum ad ulterius procedendum contra inquisitum adigant.

309. Si ulterius procedere debet, et natura ac gravitas abusus vel delicti de quo inquiritur sinit, non statim ad processum judicialem transeat, sed modo extrajudiciali media adhibeat praeventiva, quae praecipue sunt: Exercitia Spiritualia, Monitiones et Praeceptum. (a. Iv.) Secreto igitur inquisitum ad se arcessat; quae contra eum exstant accusationes ipsi pandat, quin tamen originem notitiae et deponentes eidem notos faciat; modo paternae correptionis (Matt. XVIII., 15-17.) eum moneat, ut ad sensus meliores redeat.

Si vero eum arcessere nolit, per epistolam vel per interpositam personam monitiones paternas ipsi mittat, sine ulla tamen comminatione poenae. (a. VI.)

Si inquisitus accedat et ad accusationem destruendam pervenerit, vel etiam si ab incepto desistere promittat et malum reparare, ac reapse satagat ut promissa exequatur, nihil ultro est agendum. At si non accedat, vel aliter monitiones paternas spernat, Episcopus monitiones canonicas adhibebit, servata omnino forma legali. Tres numero fiant, sex dierum spatio explendae, hoc est, biduo inter unam et alteram intercedente, et modo "ut illarum executio ex aliquo actu pateat." (a. VI.)

"Quod si monitiones in irritum cedant, Ordinarius jubet per curiam delinquenti analogum praeceptum intimari, ita ut in hoc explicetur, quod ipse vel facere vel vitare debeat, addita respectivae poenae ecclesiasticae comminatione, quam si praeceptum transgrediatur, incurret." (a. VII.) Actus injunctionis praecepti signatur a partibus praesentibus, et a delinquente etiam, si velit. Vicarius generalis jusjurandum testibus imponere potest de secreto servando, si prudenter a rei natura, de qua agitur, id requiratur. (a. VIII.)

Quod si accusatus ne praeceptum quidem observet, relicta via extrajudiciali, jam ad processum judicialem deveniendum est.

310. Nota. Praeter hunc modum extrajudicialem, quo Episcopus clericum inquisitum praeventivis remediis corrigere studet, quoque ad processum judicialem, si eo deveniendum sit, viam sibi sternit, modus quidam extrajudicialis ad remedia repressiva seu poenas pertinens in suo pleno vigore manet, scil. remedium extrajudiciale ex informata conscientia pro occultis reatibus a Conc. Trid. (Sess. XXIV., c. 1 de Ref.) constitutum. Animadvertant autem Episcopi, hoc uno casu excepto, nullam poenam repressivam adhiberi debere, nisi praevio processu judiciali, ita ut etiam in causis, quae dicuntur ex notorio, omnino consultius sit processum summarium de delicti notorietate instruere, antequam poena infligatur.

§ 2. De Modo Judiciali.

311. Processum judicialem Episcopus instruere debet, vel ob inobservantiam praecepti, vel ob communes reatus, vel ob ecclesiasticarum legum transgressionem, eumque summarie et sine strepitu conficiat. (a. x.)

"Processus ex officio instruitur, vel accepto supplici libello vel accusatione, vel nuncio quoquo modo ad curiam perlato, et usque ad terminum perducitur eo consilio, ut omni studio ac prudentia veritas detegatur, ac tum de crimine, tum de reitate vel innocentia accusati causa eliquetur." (a. XI.)

Instat igitur procurator fiscalis, ut processus instruatur; Episcopus autem dat ipsi mandatum causam agendi et processum promovendi.

Compilatio processus (seu processus informativus) committi potest probo ac perito viro ecclesiastico (Auditori, Actorum Redactori), cui assistat actuarius, qui sit cancellarius dioeceseos. (a. XII.)

Si causa agitur de reatibus communibus, aut de legum ecclesiasticarum transgressione, fundamentum processus,