Obrazy na stronie
PDF
ePub

quelque satisfaction, je vous envoye ces méditations philosophiques (1) que je sousmets a vostre jugement, qui est des plus esclairés mais aussi des plus équitables. Si vous ne les trouvez pas entièrement rebutables, Monseigneur, je crois que M. le président Cousin, les recevant de vostre part, les mettroit bien dans son Journal des Sçavans. Mais je voudrois qu'on n'y mist pas mon nom, pour sonder un peu le gué, d'autant que des pensées de cette nature desplaisent pour le moins à neuf dixiesmes des lecteurs, et leur desplairoient quand elles seroient les plus solides du monde. Le petit nombre de ceux qui les pourra gouster et qui daignera s'informer de l'autheur, le connoistra aisément par les circonstances. Une partie des fondemens de mes dynamiques y est contenue. Vous serez surpris peut-estre vous-mesme de la réhabilitation de la philosophie receue, que j'entreprends en quelque façon. Mais vous verrez, Monseigneur, que ce n'est pas à la légère ny d'une manière qui fasse tort aux nouvelles découvertes. En effect, je trouve que souvent il suffit de bien expliquer les anciens sans qu'on ait besoin de renverser les dogmes receus. Mais j'ay crû qu'il me seroit permis de bastir quelque chose de nouveau sur leur fondement. Et c'est ainsi que je crois avoir terminé le grand problème de l'origine des formes ou âmes, en monstrant qu'il faut dire d'elles ce que les Gassendistes disent de leurs atomes, sçavoir qu'elles ont esté créées avec le monde, ou du moins qu'elles ne sçauroient commencer ni finir que par miracle,

(1) C'est le De primæ philosophiæ emendatione et de notione substantiæ.

c'est-à-dire par création ou annihilation. Cela se doit dire de toute substance qui a une véritable unité. Mais, quoyqu'il me paroisse ainsi que les âmes ou formes enfoncées dans la matière ont tousjours esté dans leur animal, qui n'est que transformé par ce que nous appelons génération ou mort, j'ay un tout autre sentiment des esprits et de nostre âme, qui en est un, qu'il faut exempter des révolutions de la matière, Dieu gouvernant les esprits par les loix particulières ou plustost tout le reste de l'univers n'estant faict que pour l'amour d'eux. Enfin je crois avoir résolu le grand problème de l'union de l'âme et du corps. On prendra mon explication pour une hypothèse, mais je la tiens pour desmontrée : il auroit fallu trop remonter pour donner cette desmonstration.

Je suis avec zèle et attachement vostre très humble et très obéissant serviteur.

LEIBNIZ.

X

LEIBNIZIUS AD EPISCOPUM NEOSTADIENSEM.

Ex autographo nondum edito.

Hanoveræ, 5 jul. (1) 1694.

Reverendissime et illustrissime Domine, Domine gratiosissime,

Gaudeo reverendissimam et illustrissimam Dominationem vestram de zelo meo pro sanctæ pacis.

(1) On trouve à Hanovre, dans un catalogue déjà cité, la mention suivante : Epist[ola] Kraftii. Arnstein., 6 jul. 1694. N. E.

negotio bene sentire, rogoque ut sibi firmiter persuadeat abesse a me longissime sordidas illas cupiditates humanorum respectuum, quibus rectæ intentionis laus corrumpitur. Si quid voluissem in sacris facere ad gratiam, dudum porta ad magnas dignitates aperta erat apud Principes, omnia facere cupientes mei causa, si obsequi potuissem. Ego vero libere testatus sum me talibus deterreri potius quam impelli. Nam spes metusque judicium pervertunt, ut scandalum in aliis taceam, dixique me, si quid mererer, aliter mereri velle.

Quod rem attinet, vobiscum sentio feriendum esse ferrum, dum calet, eademque est reverendissimi Domini Abbatis sententia.

Deum precor ut vos duumviros diutissime servet; nam qui vobis pari doctrina, zelo, auctoritate substitui possint, non video. Ex convocatione Hanoverana, præter Dominum Abbatem, solus superest Calixtus, senex propemodum capularis ideoque vestrum est mature efficere ut saltem radices aliquas agat arbor, quam Deo, ut speramus, benedictionem daturo plantastis, egoque cum aliis rigare conor. Nam si semel radices egerit, spes est crescere eam paulatim posse, et fructus aliquando daturam esse. Radicabitur autem, si saltem efficiatur quamprimum, ut principia in convocatione Hanoverana stabilita approbatione quadam vestrorum solidentur. Apud nos jam solemne aliquid actum est, per ipsam nempe convocationem auctoritate publica institutam. Apud vos autem nihil tale est factum. Æquum autem est ut pari utrinque passu ambuletur. Nostri, antequam longius eant, volent nosse sententiam vi

rorum gravium ex vestris, quemadmodum suam solemni quadam ratione dedêre.

Reverendissima Dominatio vestra duo proponit: primo ut confessio sua, Hungarorum nomine conscripta, edatur apud nostros cum approbatione vel consistoriali vel saltem academica, eamque in rem Lipsiam sibi aptam fore judicat ubi approbatio obtineri posset, in consultis etiam Dresdensibus. Quin ipsa reverendissima Dominatio vestra non alienam se ostendit a consilio accedendi Lipsiam, si spes ejus rei conficiendæ affulgeat. Secundo, de itinere aliquo nostrorum ad vestras oras mentionem injicit, et pro sua erga me benignitate judicat posse me quoque illud simul excurrere, promovendi sanctissimi instituti causa. De utroque dicam quid rerum nostrarum statui convenire videatur. In Academiis nostris, et speciatim Lipsiæ, solent libri submitti judicio decani Facultatis, qui, si nihil monet, eduntur, quanquam in libro ipso approbationis decani mentione facta. Fit tamen interdum ut nihilo minus dando improbetur liber et in fiscum redigantur exemplaria decanique negligentia a collegis vel a superioribus increpetur. Raro petitur approbatio Facultatis, et si peteretur in negotio præsente, erectis ad rei novitatem animis, haud dubie referret Facultas ad consistorium Dresdense, imo et alias Academias vel sponte vel jussa consuleret. Præterea ipsa confessio Hungarorum tam multa complectitur, ut egomet non dissimulaverim in meis prioribus, tametsi ei plurima insint præclara, non tamen nostris probari posse omnia. Atque ipse Dominus Abbas judicat longissime in ea transcendi lineas convocationis Hanoveranæ, cum

omnes fere controversias liberalissime definiat confessio, quod nondum posse fieri convocatio judicavit. Consistoria etiam vel Academiæ nolent consultare super confessione Hungarorum quam ab ipsis Hungaricis Ecclesiis vel cive alicujus apud eos existimationis venire ipsis constaret. Et satis proni sunt homines ad quærendas difficultates in re tanta, etiam cum non sponte offeruntur; itaque Lipsiæ tale quid cum fructu nunc agi posse spes nobis nulla est. Me vero sibi persuadeat reverendissima et illustrissima Dominatio vestra semper promptissimum fore ad jussa sua, etiam ad itinera, si valetudo et principis auctoritas id suo tempore patiatur.

Interim ut fiat aliquid ab utraque parte, gradusque promoveatur, hoc mihi in mentem venit, quod Dominus Abbas non mediocriter approbavit : ut apud vos conscribatur aliquid accommodatum principiis convocationis Hanoveranæ, quasi a protestantibus Hungaris vel aliis profectum; idque nobis mittatur ut hic imponamus ultimam manum et editionem procuremus, quæ possit approbari. Vicissim autem apud nos conscribatur aliquid quasi nomine vestrorum, cui apud vos imponatur ultima manus, ita ut apud vestros cum approbatione possit edi per religiosum forte aliquem provincialis sui alteriusve gravis theologi auctoritate munitum (1). Et ne consilium nudum darem, accinxi me exsecutioni, conscripsique Judicium doctoris catholici, hic adjunctum, quod

(1) Hic dicet aliquis, Leibnizium habemus se confitentem reum, sed relege prias quæ junior duci J. Frederico proponebat, se methodi scilicet discriminun finiendorum causa inventorem jamjam professus. Hic reperiuntur prima Systematis theologici tanquam delineamenta. T. 1, Appendix, p. 459. N. E.

« PoprzedniaDalej »