Obrazy na stronie
PDF
ePub

hæc res etiam motum variat, ut operantibus in mineris perspectum est.

9. Inquiratur de eo, quod possit et operetur Differentia corporum, per quæ motus Gravitatis diffunditur et communicatur: atque utrùm æquè communicetur per corpora mollia et porosa, ac per dura et solida: veluti si trabs lancis sit ex alterâ parte lingulæ lignea, ex alterâ argentea (licèt fuerint reductæ ad idem pondus), utrùm non progignat variationem in lancibus? Similitèr, utrùm Metallum, lanæ aut vesicæ inflatæ superimpositum, idem ponderet quod in fundo lancis?

10. Inquiratur de eo, quod possit et operetur in communicatione motûs Gravitatis Distantia corporis a libramine; hoc est, cita et sera perceptio incubitus, sive depressionis: veluti in lancibus, ubì altera pars trabis est longior (licèt reducta ad idem pondus), an inclinet hoc ipsum lancem; aut in tubis arcuatis, ubì longior pars certè trahet aquam, licèt brevior pars (facta scilicèt capacior) majus contineat pondus aquæ.

11. Inquiratur de eo, quod possit Intermixtio sive Copulatio Corporis Levis cum Corpore Gravi ad elevandam corporis Gravitatem; ut in pondere animalium vivorum, et mortuorum?

12. Inquiratur de secretis Ascensibus et Descensibus Partium Leviorum et Graviorum in uno corpore integro, undè fiant sæpè accurata separationes; ut in separatione vini et aquæ, in ascensione floris lactis, et similibus?

13. Inquiratur, quæ sit Linea et Directio motûs Gravitatis, et quatenùs sequatur vel centrum terræ, id est massam terræ, vel centrum corporis ipsius, id est, nixum partium ejus. Centra enim illa ad demonstrationes apta sunt, in naturâ nihil valent.

14. Inquiratur, de Comparatione motûs Gravitatis cum motibus aliis; quos scilicèt vincat, quibus cedat? Veluti in motu (quem appellant) violento motus Gravitatis compescitur ad tempus; etiam cùm pondus longè majus ferri ab exiguo magnete attollitur, cedit motus Gravitatis motui Sympathiæ.

15. Inquiratur de Motu Aëris; utrùm feratur sursùm, an sit tanquam Adiaphorus? Quod difficile est inventu, nisi per experimenta aliqua exquisita. Nam emicatio aëris in fundo aquæ fit potiùs per plagam aquæ, quàm per motum aëris; cùm idem etiam fiat in ligno. Aër autem aëri commixtus nihil prodit, cùm non minùs levitatem exhibeat aër in aëre quàm gravitatem aqua in aquâ : in bulla autem, exili obductâ pellicula, ad tempus stat.

16. Inquiratur, quis sit Terminus Levitatis? Neque enim quemadmodum centrum terræ posuerunt centrum gravitatis, volunt credo ut ultima convexitas cœli sit Terminus Levitatis: an potiùs, veluti gravia videntur eò usque ferri ut decumbant, et tanquam ad immobile, ita levia eò usque ferantur ut rotari incipiant, et tanquam ad Motum sine Termino?

17. Inquiratur, quid in caussa sit cur Vapores et Halitus eò usque in altum, ac sita est regio quam vocant media aëris, ferantur; cùm et crassiusculæ

sint materiæ, et radii solis per vices (noctu scilicèt) cessent ?

18. Inquiratur de regimine Motûs Flammæ in sursum; quod eo abstrusius est, quia singulis momentis flamma perit, nisi fortè in medio flammarum majorum : etenim flammæ, abruptæ a continuitate suâ, parùm durant.

19. Inquiratur de Motu in sursum ipsius Activitatis Calidi; veluti cùm calor in ferro candente citiùs gliscit in sursum, quàm in deorsum ?

Exemplum igitur Topicæ Particularis tale sit. Illud interìm, quod monere occepimus, iterùm monemus; nempè ut homines debeant Topicas Particulares suas alternare, ita ut post majores progressus aliquos in inquisitione factos aliam et subindè aliam instituant Topicam, si modò Scientiarum fastigia conscendere cupiant. Nos autem Topicis Particularibus tantùm tribuimus, ut proprium opus de ipsis, in subjectis naturalibus dignioribus et obscurioribus, conficere in animo habeamus. Domini enim quæstionum sumus, rerum non itèm. Atque de Inventivâ hactenùs.

[ocr errors][ocr errors]

CAPUT IV.

Partitio Artis Judicandi in Judicium per Inductionem, et per Syllogismum; quorum prius aggregatur Organo Novo. Partitio prima Judicii per Syllogismum in Reductionem Rectam, et Inversam, Partitio secunda ejus in Analyticam, et Doctrinam de Elenchis. Partitio Doctrina de Elenchis, in Elenchos Sophismatum, Elenchos Hermeniæ, et Elenchos Imaginum sive Idolorum. Partitio Idolorum in Idola Tribûs, Idola Specûs, et Idola Fori. Appendix Artis Judicandi, videlicèt de Analogia Demonstrationum pro Naturâ Subjecti.

TRANSEAMUS nunc ad Judicium, sive Artem Judicandi, in quâ agitur de Naturâ Probationum sive Demonstrationum. In Arte autem istâ Judicandi (ut etiam vulgò receptum est) aut per Inductionem, aut per Syllogismum concluditur. Nam Enthymemata et Exempla illorum duorum compendia tantùm sunt. At quatenùs ad Judicium, quod fit per Inductionem, nihil est quod nos detinere debeat : uno siquidem eodemque mentis opere illud, quod quæritur, et invenitur et judicatur. medium aliquod res transigitur, eodem ferè modo quo fit in sensu. in objectis suis primariis simul et arripit, et ejus veritati consentit. Alitèr autem fit in Syllogismo; cujus probatio immediata non est, sed per medium perficitur. Itaque alia res est

Neque enim per sed immediatè, Quippè sensus

objecti speciem

[ocr errors]

Inventio Medii, alia Judicium de Consequentiâ Argumenti. Nam primò discurrit mens, posteà acquiescit. At Inductionis formam vitiosam prorsùs valere jubemus; legitimam ad Novum Organum remittimus. Itaque de Judicio per Inductionem hoc loco satìs.

De illo altero per Syllogismum quid attinet dicere; cùm subtilissimis ingeniorum limis hæc res ferè attrita sit, et in multas minutias redacta? Nec mirum, cùm sit res quæ cum intellectu humano magnam habeat sympathiam. Nam animus huma

nus miris modis ad hoc contendit et anhelat, ut non pensilis sit, sed nanciscatur aliquid fixum et immobile cui tanquam firmamento in trancursibus et disquisitionibus suis innitatur. Sanè, quemadmodum Aristoteles probare conatur inveniri in omni motu corporum aliquid quod quiescit; et fabulam antiquam de Atlante, qui ipse erectus cœlum humeris sustinuit, perelegantèr ad polos mundi traducit, circa quos conversiones expediuntur: similitèr magno studio appetunt homines aliquem habere intra se cogitationum Atlantem, aut polos qui intellectûs fluctuationes et vertigines aliquatenùs regant; timentes scilicèt, ne cœlum ipsorum ruat. Itaque ad principia Scientiarum constituenda præproperè festinârunt, circa quæ omnis disputationum varietas verteretur sine periculo ruinæ et casûs: nescientes profectò eum, qui certa nimìs properè captaverit, in dubiis finiturum; qui autem Judicium tempestivè cohibuerit, ad certa perventurum.

Manifestum est igitur, Artem hanc Judicandi per

« PoprzedniaDalej »