cæteri qui futuri sunt, in eodem odio sunt. Et hoc fortasse fecit illa maledictio eorum, quam super se ipsos et super filios suos imprecati sunt, dicentes: Sanguis ejus super nos et super filios nostros (Matth. xxvii, 25). ›

Confortati sunt super me qui me persequuntur ‹ inimici mei injuste.› Confortati quidem, quia tantum fortiores apparuerunt, ut in eum facerent quoù facere optaverunt. ‹ Quæ non rapui, tunc exsolvebam. Hæc enim, ut ipsi ostendebant, maxima causa fuit interfectionis illius, quia filium Dei se esse dixit. Unde et clamantes dicebant: Secundum legem debet meri, quia filium Dei se fecit (Joan. xix, 7). Quæ quidem magna rapina fuisset, si Salva

dicat: Non rapinam arbitratus est, esse se æqualem Deo (Philip. 11, 6). Exsolvit igitur quæ non rapuit, quia inde pœnas persolvit, quod illud quod eral se esse dixit. Exsolvit et aliter quod non rapuit, quia rapina primi hominis fecit ut ipse pro nobis

Veni in altitudinem maris, et tempestas demer‹ sit me. Hoc significatur per altitudinem maris, quod significatur per limum profundi. Tempestas autem quæ eum demersit, Judæorum sæviens multitudo fuit, quæ eum cepit, ligavit, tenuit.

Laboravi clamans, raucæ factæ sunt fauces meæ, defecerunt oculi mei, dum spero in Deum meum.> Hoc autem tale est ac si diceret: Nil profuit quod tantum in eis laboravi, quod tantum prædicando clamavi; unde sic raucæ factæ sunt fauces meæ, ut quasi mutus et loqui non valens, non responderem eis. Hinc est enim quod dicitur:Sicut agnus ad victimam ductus est, non aperiens os suum (Isa. LIII, 7). Oculi autem ejus, qui defecerunt, apostoli mihi esse videntur, qui tunc quidem defecerunt, quando eo relicto fugerunt. Et hoc ideo, quia non in eorum, sed in solo Dei adjutorio spem habebant. Unde et Petro pugnare volenti ait: Mitte gladium tuum in locum suum. An putas quia non possum rogare Patrem, et exhibebit mihi modo plus quam duodecim legiones angelorum? Quomodo ergo implebuntur Scripturæ, quia sic oportet fieri (Matth. xxvi, 52). Oculi autem ejus, ideo apostoli dicuntur, quia per illos alios illuminat, et per illos omnes alios recto itinere ad patriam ducit.

Multiplicati sunt super capillos capitis mei qui ederunt me gratis. › Gratis enim, et sine causa oderunt Judæi Dominum, sicut ipse quoque in Evangelio ait : « Quia odio habuerunt me gratis (Joan. xv, 25). Quod autem super capillos capitis sui multiplicatos eos esse dicit, infinitos eos et innumeradiles esse ostendit. Non solum enim illi qui tunc

C

D

moreretur.

‹ Deus tu scis insipientiam meam, et delicta mea a te non sunt abscondita. Magna insipientia stultis et infidelibus hæc esse videtur, ut Deus tantum se humiliaret et pro hominibus moreretur. Judæi quoque magnum hoc peccatam ei imputabant, quod in Sabbato curaret et Dei Filium se esse testabatur. Sed hoc peccatum et hanc insipientiam ille sciebat, in cujus obedientiam Salvator noster nec omnia sustinuit.

Non erubescant in me qui te exspectant, Domine Deus virtutum, non revereantur super me ‹ qui requirunt te, Deus Israel. › Erubescerent enim si non resurrexisset, et si hoc quod se facturum · esse promiserat non fecisset. Et sancti quidem exspectant et requirunt Dominum, quia in ejus adventu se beatos fore non dubitant.

444 Quoniam propter te sustinui improperium.> Magnum improperium fuit quod filius Patris obediendo sustinuit. Unde et subditur. ‹ Operuit reve<rentia faciem meam. >

Extraneus factus sum fratribus meis et hospes filiis matris meæ. Per hos autem Judæos intelligimus, qui ejusdem Synagogæ cujus et ipse filius erat. His autem extraneus Dominus, et peregrinus factus est, quia eum spernentes dixerunt: Nolumus hunc regnare super nos. Et nolumus hunc, sed Barrabam. Et non habemus regem nisi Cæsarem (Luc. xix, 14). ›

« Quoniam zelus domus tuæ comedit me, et op⚫ probria exprobrantium tibi ceciderunt super me. > Domus Dei Ecclesia est, cujus amor Christum comedit, et inseparabiliter sibi conjunxit. Quæ enim comedimus sic secundum aliquam partem sui in nostram substantiam transferuntur, ut ab ea separari non valeant. Ceciderunt autem super filium opprobria exprobrantium Patrem, quia Pater op

‹ Et operui in jejunio animam meam, et factum est mihi in opprobrium. › Volebam, inquit, Judæos mihi conjungere, et meo corpori, quod est Ecclesia, incarnare et sociare, sed jejunus suu, neque hanc cibum suscipere valui. Talis erat ille cibus, qui beato Petro in linteo ostensus est, quando ei a Domino dietum est: Macta, et manduca (Act. x, 13). › Operuit autem Dominus in boc jejunio animam suam, quia el desiderium suum eis celavit, et virtutem, quæ intus erat, non manifestavit. Et hoc quidem ei in opprobrium factum est, quia inde majorem audaciam habuerunt, onde eum humiliatum, et quasi sine viribus esse viderunt.

Et posui vestimentum meum cilicium, et factus sum illis in parabolam. › Animam quidem, id est virtutem et fortitudinem, quæ in anima est, operuit Dominus atque celavit. Cilicium vero eorum oculis anteposuit, per quod caro significatur; talem se iilis ostendit, qualein eum esse putabant. Unde et Propheta in eorum persona dicit: Et nos putavi mus eum quasi leprosum, percussum a Deo, et humiliatum (Isa. LI, 4). Cilicium ergo viderunt, hominem scilicet humiliatum in similitudinem carnis peccati, nullam virtutem et fortitudinem osten-' dentem. Unde et Pilato dicebant: Nisi esset hic malefactor, non tibi tradidissemus eum (Joan. XVIII, 30). Si enim animæ et divinitatis similitudinem Dominus ostendisset, quis ei resistere potuisset?

>

B

⚫ demergat tempestas aquæ. › Dictum est superius quid per lutum sive limum, et quid per profundum maris et aquarum tempestatem intelligere debeamus. Et superius quidem in limo profundi infixum et tempestate submersum se esse dicit. Hic autem ut eripiatur exorat; quia, ut diximus, usque in tertium diem potestatem in eo habueruut; postea vero de eorum potestate ereptus, nihil ulterius adversus eum facere potuerunt. Sed quare hic dicit: Non me > ‹ demergat tempestas aquæ; › cum superius dical :

et tempestas demersit me? nisi ut intelligamus eum pro sola anima orare, ut nullam in eam habeant potestatem. Sic enim et de beato Job, cum Satan ei detraheret, a Domino dictum esse legitur: Ecce in manu tua est; verumtamen animam illius serva (Job 11, 6). ›

Neque absorbeat me profundum, neque urgeat super me puteus os suum. › Hic autem manifeste ostenditur quia hæc oratio, non ad corpus, sed ad animam pertinet: sola enim Salvatoris nostri anima in infernum descendit, qui per hunc puteum profundum significatur. Et ipse quidem ibi teneri non potuit, sed ligato diabolo et inferno exspoliato, cum magna victoria inde ascendit.

Exaudi me, Domine, quoniam benigna est misericordia tua: secundum multitudinem miseratio‹ nun tuarum respice me; ne avertas faciem tuam ‹ a puero tuo; quoniam tribulor, velociter exaudi ‹ me. Satis velociter exauditus est, quia ipsa hora

cilicium, ideo factus est illis in parabolam, ut derisorie et parabolice de eo loquerentur.

‹ Adversum me exercebantur qui sedebant in porta, et in me psallebant qui bibebant vinum. › Tota illa nox, qua Salvator noster captus est, ludentium exercitium, saltatio et ebrietas fuit. Sedebant autem in porta templi, sive potius in porta mortis, ubi talia conventicula fieri solent.

Ego vero orationem meam ad te, Domine. Illi, inquit, hoc faciebant; ego vero orabam in corde meo, et orationem meam ad te, Domine, dirigebam. Sed quid orabat Dominus? Audi quid sequitur: Tempus beneplaciti Deus; subauditur:ecce < advenit. Et quis est iste beneplacitus? dicas ipse Pater: Hic est filius meus dilectus, in quo mihi Jene complacui (Matth. XII, 18). Tempus autem Christi, quamvis omne tempus suæ incarnationis intelligi possit, illud tamen præcipue intelligitur, in quo majorem misericordiam operatus est, tempus videlicet suæ passionis. Unde et subditur :

In multitudine misericordiæ tuæ exaudi me in ‹ veritate salutis meæ. › Multa, quasi dicat, sit ista misericordia tua, et vera sit ista salus tua, quam per ine modo operaris, quatenus et multi salvi tiant, et vera salute salvi fiant. Vera enim salus illa est cui neque infirmitas neque mors succedere potest; maxima medicina est qua mortis aculeus fractus est.

Eripe me de luto, ut non inhæream, libera me

tuis resurrexit.

445 Intende animæ meæ in adjutorium, et li‹ bera eam propter inimicos meos, eripe me ut non ‹ gaudeant de me inimici mei › Hæc autem plana surt, et expositionem non indigent. Diximus superius qualiter has Salvatoris nostri orationes intelligere debeamus.

‹ Tu enim scis improperium meum, confusionem et verecundiam meam. Omnia hæc idem significant: quæ ideo Patrem scire dicit, quia inde cum magnam ultionem accepturum esse non dubitat. ‹ In conspectu tuo sunt semper qui tribulant me.› Tu eos vides, tu eos cognoscis, te fugere non poterunt; tibi de his omnibus rationem eos reddere oportet. Miseri, et per omnia infelices, quibus tam dura accusatio et tam terribile judicium imminet!

Improperium exspectavit cor meum et miscriam. › Sciebat Salvator noster, quando Judæis prædicabat, et eorum infirmos sanabat et mortuos resuscitabat, omnia hæc sibi esse ventura, et de tali vinea alianı vindemiam exspectare non debuit.

‹ Sustinui, qui simul mecum contristaretur, et non fuit, consolantem me quæsivi, et non inveni.» Et mirum certe cum tot millia ibi essent, qui eum cognoverant, prædicantem audiverant, et tanı multa ejus miracula viderant, quod nemo ad eum accessit ut compateretur, et qui cum consolaretur; tantus. terror invaserat omnes bonos, et sic diabolus adver

‹ Et dederunt in escam meam fel, et in siti mea potaverunt me aceto. Hoc autem et Evangelista similiter narrat : « Quia dederunt ei acetum cum felle mistum (Matth. xxvii, 54). ›

Fiat mensa eorum coram ipsis in laqueum, et in retributionem et in scandalum. Hanc autem maledictionem et alias omnes quæ sequuntur quotidie Judæi legentes et non intelligentes seipsos B excommunicant et maledicunt; quod utique non fecissent, nisi eas Propheta scripsisset. Eamdem escam spiritualem habent Judæi, quam et nos habemus, legem videlicet, et prophetas et alias Scripturas quibus animæ nutriuntur, sed non est inter eos qui panem frangat et Scripturas eis exponat; sicut scriptum est: Parvuli petierunt panem, et non erat qui frangeret eis (Thren. iv, 4)». Sequuntur igitur litteram, et, sicut Apostolus ait, ipsa littera cos occidit, atque eo modo fit eis in laqueum quo decipiantur et occidantur. Et hanc retributionera et hoc scandalum inde habebunt, quod solamn litteram sequuntur et spiritualem intelligentiam non quærunt. Unde et subditur:

Obscurentur oculi eorum ne videant. Hoc est C enim quod per prophetam dicitur: Excæca cor populi hujus, ut videntes non videant, et audientes non intelligant (Isa. vi, 10).

El dorsum eorum semper incurva. › Incurvatum est dorsum Judæorum, et non ad ea respiciunt quæ sursum sunt, sed ad ea quæ inferius latent; temporalia quærunt, et non æterna; non homines, sed bestiæ facti sunt.

Effunde super eos iram tuam, et indignatio iræ tuæ apprehendat eos. Hoc jam ex parte factum est; sed abundantius in judicio exspectatur.

Fiat habitatio eorum deserta, et in tabernaculis ‹ eorum non sit qui inhabitet. › Habitatur quidem usque hodie Judæa, sed non a Judæis, quoniam ab eis derelicta et deserta est, et nullus est ex eis qui quasi in hæreditate sua habitet in ea. Sed quare hoc?

Quoniam quem tu percussisti, ipsi persecuti sunt me, et dolorem vulnerum meorum addiderunt. Hoc est enim quod alibi scriptum est : Percutiam pastorem, et dispergentur oves gregis. (Zach. xii, 7).› Addiderunt autem et alium dolorem vulnerum ejus, quia non fuit ei sufficiens, quod Dominum occiderent, nisi et servos interficerent. Hæc quidem adhuc futura erant; sic de eis loquitur, ac si jam transacta fuissent.

Appone iniquitatem super iniquitatem ipsorum.> Dominus iniquitatem facere non potest, sed pro

D

Et non intrent in tuam justitiam. Quid est enim in tuam justitiam, nisi in locum in quo justi et justitia habitat? per quem utique illa habitatio supernæ felicitatis significatur.

Deleantur de libro viventium. Hoc autem exponit: et cum justis non scribantur. › Mali autem in illo libro scripti non sunt; sed ideo ex eo delentur, quod in eo scribi non permittuntur. Liber an tem ille, quid aliud est, nisi memoria omnipotentis Dei, in qua simul omnia, et prima et novissima continentur?

Pauper et dolens ego sum, et salus vultus tuj Deus suscepit me. Hæ sunt, quasi dicat illæ gratiæ quas ab illo populo suscipio, quia cum omnium dives essem, pauper et dolens pro eo factus sum. Unde et alibi dicitur: Vere languores nostros ipse tulit, et dolores nostros ipse portavit (Isa. LII, 4)., -El salas bonæ voluntatis tuæ Deus suscepit me,› qui, ut alios sanarem, infirmari volui. Vultus pro v luntate ponitur, quia in vultu voluntas cognoscitur. Laudabo nomen Dei mei cum cantico, et magnificabo eum in laude. Hoc est enim illud nomen, de quo ipse Dominus per 446 Prophetam dicit: Ego Dominus, hoc est nomen meum, gloriam meas alteri non dabo (Isa. XLII, 8). › Hoc autem nomen ille laudat, et cum cantico laudat, qui et se servum, et ipsum Dominum esse cognoscens, sic ei servit, et sic ei obedit, sicut bonum servum bono Dumino ser. vire oportet.

Et placebit Deo super vitulum novellum cornua producentem et ungulas. Hic est ille vitulus saginatus, de quo in Evangelio dicitur: Occidite mihi vitu lum saginatum, ut epulemur et satiemur (Luc. xv, 23). Novellus est ipse vitulus, quia nunquam amplius talis vitulus immolatus fuit. Ac per hoc bene placuit Deo super vitulum istum, neque in aliquo alio sic aliquando delectatus est, ut merito de eo dicatur : Quia odoratus est Dominus odorem suavitatis (Genes. vIII, 21). Produxit autem iste vitulus et sibi et nobis cornua et ungulas quibus inimicos silperare et sub pedibus cónculcare valemus. Unde Apostolus ait: Dominus conteret Satanam sub pedibus vestris velociter (Rom. xvi, 20). › Omnia mandata utriusque Testamenti et arma nobis et cornua sunt ad superandos inimicos.

Videant pauperes et lætentur, quærite Dominum, et vivet anima vestra. Isti sunt illi pauperes, qui magistri exempla secuti, sua sponte pauperes facti sunt. Et de Judæis quidem dicitur superius,

obscurentur oculi eorum ne videant: de his autem dicitur, videant pauperes, et lætentur. Ut adimpleatur illud quod in Evangelio Dominus ait: In judicium ego veni in hunc mundum, ut qui non vident, videant; et videntes cæci fiant (Matth. x, 13.) Lætentur itaque pauperes, quorum oculi aperti

steria illuminati. Quærite Dominum, quia ad hoc illuminati estis, ut eum quæratis et inveniatis; quem ideo Judai invenire non possunt, quia cæci sunt et in tenebris ambulant. Vivunt autem qui Dominum quærunt, quia in ipso vitam invenerunt.

‹ Quoniam exaudivit pauperes Dominus, et vinctos suos non sprevit. Dignum, inquit, est, ut Dominum pauperes quærant, qui eorum justa desideria semper exaudit. Vincti autem Domini illi sunt qui quasi vinculis colligati seipsos compescunt, ut ad illicita non accedant. Omnia divina mandata vincula quædam sunt, quibus retineri debemus.

་

Laudent illum coeli et terra, mare et omnia quæ in eis sunt. Si hæc omnia Dominum laudant, nihil relinquitur quod ejus laudibus idoneum sit. Quo- B niam, sicut scriptum est: In inferno autem quis confitebitur tibi? › (Psal. vı, 6.) - Quoniam Deus salvam faciet Sion, et ædificabuntur civitates Juda.> Sion S. Ecclesia est, cujus speculatores prædicti pauperes sunt, quibus ideo dictum est ut videant, quoniam ad hoc super speculum positi sunt, ut civitatem custodiant, et a longe videant. Tanta est autem læ titia de salute Sion, ut ex hoc omnis creatura Deum laudare et benedicere debeat. Civitates vero Juda, singulæ Ecclesiæ sunt quæ, per totum mundum ab apostolis ædificatæ, non Judæos, sed Christianos habita ores habent.

Et hæreditate acquirent eam, et semen servorum ejus possidebit eam, et qui diligunt nomen ejus habitabunt in ea. Hance, inquit, bæreditatem semen, et filii apostolorum possidebunt. Et omnes qui diligunt nomen ejus, et qui se gerunt ut servos ejus, habitabunt in ea.

PSALMUS LXIX.

IN FINEM PSALMUS DAVID IN REMEMORATIONEM; IDEO QUIA SALVUM EUM FECIT DOMINUS.

In finem, inquit, hæc referantur, et ad Christum dirigantur, et ab ipso adjutorium quæratur et exspectetur, quæ ego quasi dicat in rememorationem scripsi, ideo quod Dominus salvum me fecit. Haec autem in cunctis nostris necessitatibus dicamus et omnibus nostris actionibus præponamus, quæ ad sui exemplum Propheta nos dicere voluit.

Domine Deus, in adjutorium meum intende, Domine, ad adjuvandum me festina. Hæc oratio sufficit nobis in omnibus quæ postulamus, præsertim si ab inimicis et adversariis affligimur. Ubique et in omnibus Dei adjutorium quærendum est, quia ubique et in omnibus necessarium est; quoniam sine ejus adjutorio nihil facere possumus. Si bona agere volumus, bene et utiliter oremus; et si quod non debemus, male agere volumus, bene et utiliter oramus; inagnum Dei adjutorium est, si malis desideriis resistat et fieri non permittat. Qui igitur malum aliquod facere cupit, dicat prius: Deus in adjuto(650) Jeremias propheta refert Jonadab fuisse Dei sacerdotem: qui filiis suis præceperat non bibere vinum, neque in domibus, sed in tentoriis ha

་

C

Ꭰ

facere cupit. Festinet igitur Dominus in adjutorium bonis, ut faciant quod volunt; festinet et malis in adjutorium, ne faciant quod volunt.

Confundantur et revereantur inimici mei, qui quærunt animam meam. Hæc oratio et contra inimicos fit et pro inimicis. Pro inimicis quidem si resipiscunt contra eos autem, si in malitia perseverant. Bene autem confunditur et erubescit qui peccata sua recognoscens, ab iniquitate quiescit et eum diligere incipit, quem occidere desiderabat. Unde et sequitur:

447 Avertantur retrorsum et erubescant qui cogitant mihi mala. Avertantur, inquit, retrorsum ab iniqua sua intentione, et ad pœnitentiam redeant cum satisfactione. Et erubescant ea cruLescentia, de qua Apostolus loquitur, dicens : « Quem ergo fructum habuistis tune in illis in quibus modo erubescitis? (Rom. vi, 21.)

Avertantur statim et erubescant qui dicunt mihi euge, euge. Cito, inquit, avertantur, et non tardent converti ad Dominum, neque differant de die in diem et erubescentes convertantur, ne et ipsi audiant quod per prophetam dicitur: Facies meretricis facta est tibi: nescis erubescere (Jer. 11, 3). Quod autem ait euge, euge, insultatio est, quap iniqui homines contra sanctos, quasi jam ab eis superatos, facere solebant.

Exsultent et lætentur qui quærunt te, Domine. > Qualescunque fuerint, dicunt martyres, et quomodocunque nos affixerint, si te quæsierint et ad te conversi fuerint, rogamus ut eamdem nobiscum lætitiam et exsultationem habeant. Boni discipuli qui, magistri exempla secuti, pro persequentibus et calumniantibus orant. Sic enim ipse Dominus pro suis crucifixoribus oravit, dicens : ‹ Pater ignosce illis, quia nesciunt quid faciunt (Luc. xx111, 34). ›—‹ Et

dicant semper, magnificetur Dominus, qui diligunt salutare tuum. Qui Filium diligunt, diligunt et Patrem, et simul cum Filio glorificant Patrem.

Ego vero egenus et pauper sum, Deus, adjuva me. Egeni et pauperes erant sancti et humano auxilio destituti, quia præter Deam, nemo erat qui eis auxilium præstare auderet. Unde et unusquisque illorum Domino dicit : « Deus, adjuva me, › et illud quod sequitur adjutor meus et liberater meus es tu. In magna afflictione se esse significant, dum tanta instautia adjutorium postulant: Unde et subditur: ne tardaveris; cito, inquiunt, succurre jam vires deficiunt et resistere non valemus.

:

PSALMUS LXX. PSALMUS DAVID FILIORUM JONADAB (650), ET PRIOR CAPTIVORUM (Jerem. xxxv, 6)

Iste est ille Jonadab qui præcepit filiis suis ut vibitare, eosque magnam obedientiæ hujus apud Dominum gratiam comperisse; qui nunc pro fidelibus ac devotis ponuntur : unde et Jouadab interpretatur

Lum non biberent et in hoc Laundo hæreditatem non A haberent, quibus Jeremias vinum ante posuit et bibere præcepit. Illi vero bibere noluerunt, dicentes sibi ho a patre suo interdictum fuisse. Unde et per eumdem prophetam Dominus ait: ‹ Prævaluit sermo Jonadab sermonibus meis, et magis filii Jonadab ebediunt patri, quam filii Israel obediunt mihi (Jerem. xxxv, 18). Isti itaque et omnes alii qui in illa captivitate majores melioresque fuerunt, et cæteri omnes qui per illos significati sunt, in hoc psalmo modo loquuntur et Dei adjutorium implorant. Non est igitur iste Psalmus totius captivitatis, sed illorum solummodo qui meliores sunt et in ista et in illa captivitate.

Deus in te speravi, Domine, non confundar in ‹æternum, in tua justitia libera me, et eripe me.› Dicunt se in Domino sperasse. Dicit Apostolus: quia spes non confundit (Rom. v, 5). › Deus autem justus est, ideoque liberantur et eripiuntur de omnibus angustiis suis.

Inclina ad me aurem tuam, et libera me.› Aurem ad aliquem Dominum inclinare, quid aliud est, quam exaudire? Sicut e converso a voce alicujus aurem avertere, nihil aliud est quam audire nolle.

Esto mihi in Deum protectorem, et in locum ‹ munitum ut salvum me facias. Et protector et ocus munitissimus est Deus fidelibus suis, quia contra eum quem ipse vult defendere nullæ inimicorum valebunt insidiæ. Unde et subditur :

Quoniam firmamentum et refugium meum es tu.> Firmamentum quidem, quia sine te nulla est fortitudo; refugium vero, quia ad te confugientibus præsidium es et beatitudo.

Deus meus eripe me de manu peccatoris, et de ‹ manu contra legem agentis et iniqui. › Peccatores iniqui, et contra legem agentes, judæi, hæretici et tyranni sunt, a quibus omnes sancti, ut eripiantur, Dominum orant.

Quoniam tu es patientia mea, Domine, spes mea a juventute mea. Tu scis, inpuit, quia tantas eorum injurias sustineo, quod nisi patientiam dedisses, jam penitus succubuissem. Sed tu es patientia mea et spes mea a juventute mea; ab illa videlicet ætate, qua contra diabolum arma suscepi. In hac autem ætate sunt et pueri, et adolescentes, et senes et quicunque 448 ad pugnandum idonei sunt est autem juventus flos ætatis, in qua nimirum ætate omnes mortui resurgent, in qua et Salvator noster resurrexit. Quicunque igitur viriliter se habet et viriliter pugnat, cujuscunque ætatis sit, inter juvenes computari debet.

Domini spontaneus; qui dicere potest, voluntarie sacrificabo tibi. Cum quibus et priores captivi simul lacrymas fundunt; id est, qui prius captivari, postea redini meruerunt: qui peccando captivi, sed pœnitendo redempti, aiunt : et de abyssis terræ ilerum reduxisti me. > BEDA.

(651) Vossius in Etymolog. ait prodigere esse a pro seu porro agere; est enim, addit, prodigere præter

B

In te confirmatus sum ex utero, de ventre matris meæ tu es protector meus in te cantatio mea semper. Dixi, inquit, quia tu es patientia mea, et spes mea a juventute mea; qui utique ad ipsam juventutem pervenire non potuissem, nisi tu me confirmasses, educasses, docuisses et provexisses. Totum igitur quod sum, gratia tua sum. Et in te erit decantatio mea semper, quia omni tempore tik cantabo et jubilabo.

Tanquam prodigium factus sum multis : et lu adjutor fortis. Est autem prodigium novum aliquod et inusitatum. Et dicitur prodigium, quasi pro digito; eo quod longe ostendatur digito (651). Erant igitur sancti prodigium multis, qui cernentes durissima tormenta quæ pro fide Christi patiebantur digito eos ostendentes, stupebant et admirabantur. Et tunc quidem Dominus aderat adjutor fortis in opportunitatibus, in tribulatione.

Repleatur os meum laude tua, ut possim cantare laudem tuam, tota die magnificentiam tuam, › Quia, inquit, factus es mihi adjutor fortis, dignum est ut os meum impleatur laude tua, et abundanter impleatur, ut tota die omni tempore possim cantare gloriam tuam et magnificentiam tuam, qui tam mirabilis es in sanctis tuis, et tam fortes et potentes eos facis ad pugnandum contra inimicos

tuos.

‹ Quia dixerunt inimici mei mihi mala, et qui custodiebant animam meam consilium fecerunt in unum, dicentes: Deus dereliquit eum, perse<quimini et comprehendite eum : quia non est qui

eripiat eum. Non mirum si adjutorium postulat, contra quem tam pravum et tam iniquum consilium inimici iniverunt. Hæc autem et alia quædam quæ in hoc psalmo dicuntur etiam de Salvatore nostro convenienter intelligi possunt. Multoties enim homines iniqui inde sanctos Dei gravius affligebant, et a Deo derelictos esse putabant, et quasi impios et sacrilegos judicabant, quia Deus auxilium differebat et eis tam cito non subveniebat. Unde subditur :

Deus ne elongeris a me, Deus meus in auxilium meum respice. Ut eorum consilium vanum et

modum erogare. Quamobrem dici etiam potest prodigere esse præter modum communem agere, in quo miraculi natura indicatur.

(652) Egregie Augustinus in hunc locum. Respondet hic tibi Deus: imo vero deficiat virtus,tua, uit in te maneat mea; ut dicas cum Apostolo : quando in⚫ firmor, tunc potens sum. ›