In voce exsultationis et confessionis sonus epulan- A ‹ tís.› Ingrediar, inquit, in locum tabernaculi admirabilis. Sed quomodo ingrediar? In voce exsultationis et confessionis. › Docet nos Propheta cum quanto gaudio et lætitia sanctorum animæ in illa beatitudine suscipiantur. Unde et subditur : ‹ sonus epulantis. › Illa, inquit, vox exsultationis et confessionis sic erit, ul sonus epulantis, nihilo indigentis, plaudentis, et gaudentis, et deliciis ineffabilibus se reficientis. Non potuit invenire aptiorem similitudinem, qua suæ receptionis dulcedinem et jucunditatem ostenderet.

< Quare tristis es, anima mea, et quare conturbas <me? Spera in Deo, quoniam confitebor illi. In eo quod seipsum hortatur et consolatur, magnum suis auditoribus præstat exemplum, qualiter se ha- B bere debeant, quando magnis iniquorum opprobriis et injuriis fatigantur. Quare tristis es, anima mea? Sustine patienter, et non conturberis, quoniam hæc omnia cito transibunt; sed potius spera in Deo, qui nunquam deserit sperantes in se: sæviant adversarii quantum velint, minentur et inferant mortem, et supplicia quæ velint, quoniam ego confitebor illi et nunquam timore mortis negabo Deum meum. Dicunt illi: Ubi est Deus tuus? > Dico ego quia præsto est, et statim exeuntem animam meam (542) ad se suscipiet. Nunc autem ad ipsum Dominum convertitur, sibique loquitur, et eas, quas in se ipso fluctuationes patitur, confitetur. O ‹ salutare vultus mei, et Deus meus, ad meipsum anima mea conturbata est; propterea, ut eam consoleris, memor ero tui, Domine, de terra Jordanis et Hermonis a monte modico. Salvatorem vultus sui eum esse dicit, quia vultum et imaginem Dei ad quam facti sumus, nemo est qui retinere valeat, nisi ipse eam custodiat et salvet. Unde et ipsam animam suam, in qua præci, e Dei similitudo et imago exprimitur, conturbatam et a sua pulchritudine deformatam esse fatetur. Perdit enim homo vultum et imaginem Dei, quando aliquo peccato separatur a Deo, atque ejus vultum et imaginem suscipit, cui se peccando conjungit. Tale est igitur ac si dicat: Conserva in me, Domine, imaginem tnam, quam mei tuique inimici auferre conantur.

C

tuarum. Omnia excelsa tua, et fluctus tui super ⚫ me transierunt. Ecclesia loquitur in persona martyrum, et tale est ac si dicat: Omnia excelsa sapientiæ et scientiæ tuæ super me transierunt, quoniam abyssus invocat abyssum in voce cataraclarum tuarum. Hæc est igitur causa, quod neque tormentis, neque ipsa morte ab amore Dei separari potest, quoniam utriusque Testamenti doctrina, quæ sibi per apostolos nuntiata est, et eam confirmat atque corroborat; abyssum enim vocat utrumque Testamentum propter sapientiæ et scientiæ profunditatem. Dei vero cataractæ, sive fenestræ, apostoli sunt, a quibus tota domus totaque Ecclesia illuminatur. In voce itaque cataractarum Dei abyssus invocat abyssum, quia voce et prædicatione apostolorum utrumque sibi respondet et concordat Testa

mentum.

In die mandavit Dominus misericordiam suam, et nocte declarabit (543). › Non absconditur quod in die fit, neque quod in nocte sine lumine declaratur. Mandavit igitur Dominus in die misericordia: suam, quia cunctis gentibus eam revelavit; duni < proprio filio non pepercit, sed pro nobis omnibus tradidit illum (Rom. vin, 32). ♦ Declaravit autem et manifestam fecit eamdem suam misericordiam in nocte, et quotidie declarat et manifestat, dum de magnis periculis et tribulationibus fideles suos liberat et eripit. Tanti ergo beneficii memor vir sanctus dicit animæ suæ: Spera in Deo, quoniam confitebor illi.

Apud me oratio (544) vitæ meæ, dicam Deo . Susceptor meus es. Apud me, inquit, et in corde meo est oratio, quam dicere volo 383 Deo vitæ meæ. Deus vitæ meæ ille est, qui nobis vitam dedit et datam custodit, qui inspiravit in faciem primi hominis et dedit ei spiraculum vitæ. Sed quæ est illa oratio? Sequitur: Dicam Deo : Susceptor meus es, <quare mei oblitus es, et quare me repulisti, et quare tristis incedo, dum affligit me inimicus? Dum confringuntur ossa mea, exprobraverunt me qui ‹ tribulant me, dum dicitur mihi per singulos dies: Ubi est Deus tuus? Huc usque illa oratio extenditur, quam apud se habere, et Deo se dicere promisit. In principio orationis hujus benevolentiam

Quid significat terra Jordanis et Hermonis, ipse ex- D captat et susceptorem suum Deum esse dicit. Susponit dum dicit: A monte modico. Terra enim Jordanis plana est. Hermon quoque, sicut hic dicitur, mons modicus est. Per terram igitur Jordanis et Hermonis humiles et mansuetos intelligimus. In tali igitur terra et in tali monte est qui hic loquitur sedens, et habitans in humilitate et mansuetudine Deo se servire promittit. Tales enim diligit Deus, de quo scriptum est: quia deponit potentes de sede, et exaltat humiles (Luc. 1, 52).

Abyssus abyssum invocat in voce cataractarum

(542) Cod. Ghis., de corpore.

(543) Ita cod. Vatic. quemadmo lum adnotavit card. Thomassius, et apud S. August. In Vulgata habetur: Et nocte canticum ejus.

ceptor noster non sine causa dicitur Deus, qui nos suscipit nascentes, suscipit ad Ecclesiam et ad fidem venientes, suscipit ad se per pœnitentiam revertentes, suscipit de bac vita exeuntes, et tandem in promissam patriam redeuntes. Quare mei oblitus es, et quare me repulisti?> Contraria his quæ modo dicta sunt, dicere videtur. Si enim suscepit, quomodo oblitus est, vel quomodo repulit? Ipsam audiamus. Et ‹quare, inquit, si me non repulit, tristis incedo, dum affligit me inimicus? Si me, inquit, non repulisset, in afflictioni

(544) Id. cod., Deo; ita cum Vulgata versione alii quoque codices Psalterium juxta Italam præferen

ies.

sunt, et alium adjutorem non habeo, et ideo si me reliqueris, nemo erit qui me subveniat. Sed ‹ quaré me repulisti? Et quasi diceret : Non te repuli, subdidit, dicens: Quare ergo tristis incedo dum affligit me inimicus? In hoc enim sancti se esse repulsos et gratiam Dei amisisse timent, quod plenam patientiam in suis injuriis non habuerunt, et contristati se vindicari optaverunt. Unde et subditur:

bus meis gavisa fuissem et patienter cuncta susti- A es Deus et fortitudo mea, quia alia arma mihi non nuissem. Multos sanctorum legimus, qui inter ipsa sua tormenta gaudebant et majora sibi inferri desiderabant. Dolet igitur mater Ecclesia pro illis, qui ad hanc tantam perfectionem pertingere non me. ruerunt. Sequitur de eadem oratione Et quare tristis incedo, dum confringuntur omnia ossa mea? › Non dolet de ossibus, quia confracta sunt, sed hoc potius dolet, quia tristis erat, cum frangerentur. Per hanc igitur ossium confractionem, quæ utique gravissima afflictio est, alias omnes sanctorum passiones intelligamus, quas quamvis sancti cum dolore sustinebant, se tamen pro Christi nomine sustinuisse gaudebant. Sequitur adhuc : Et quare tristis incedo, quia exprobraverunt me, qui tribulant me, dum ab eis dicitur mihi per singulos dies: Ubi est Deus tuus? Docet nos ut illatas nobis injurias in corde non habeamus, sed quidquid pro Christi fide sustinuimus, nos sustinuisse gaudeamus. Unde et subditur:

Quare tristis es, anima mea, et quare conturbas ‹ me? › Cesset, inquit, omnis tristitia: cuncta cum gaudio perferamus, quia non sunt condignæ passiones hujus vitæ ad futuram gloriam, quæ revelabitur in nobis (Rom. viii, 18). › - Spera in Deo, quoniam confitebor illi: salutare vultus mei, et Deus meus. Spera, inquit, in Deo, dicit sibi ipsi et animæ suæ, et quia ea quæ egimus minus perfecte egimus, doleamus; spem tamen bonam in hoc habeamus, quia semper confitebimur illi, et neque mors, neque vita poterit nos separare a charitate Dei, quæ est in Christo Jesu (ibid., 39), qui est Salutare vultus nostri et Deus noster. PSALMUS XLII.

IN FINEM PSALMUS DAVID.

Quid significet in finem, et psalmus David, sæpe jam diximus.

Emitte lucem tuam, et veritatem tuam ipsa me deduxerunt et adduxerunt in montem sanctum tuum et in tabernacula tua. Ut tale aliquid, quasi dicat, ulterius non contingat, et de inimicis meis me vindicare non cupiam; et pro injuriis mihi Billatis contristatus non incedam, emitte mihi lucem tuam (545). Quia enim eam quam debuit patientiam non habuit, et lucem et veritatem se amisisse pertimescit. Sic sibi ad invicem lex et veritas conjunctæ 384 sunt, ut sine se esse non possint. Nam et qui videt, non errat, et qui errat, non videt.

Emitte mihi, inquit, lucem tuam, et veritatem tuam, et sic meæ mentis oculos illumina et me totum in tua veritate confirma, ut nihil quod tibi displiceat agere valeam. Ipsa me deduxerunt et adduxerunt in montem sanctum tuum et in tabernacula tua. Quid per montem sanctum Dei et per tabernacula Dei, nisi Ecclesiam Dei intelligamus, unam videlicet per fidem, multas vero secun dum locorum diversitates? In hanc autem, sive in C has omnes introducti sumus per lucem et veritatem, et qui nondum in sanctam Ecclesiam intraverunt, adhuc in tenebris, et in errore sunt et nondum ad lucem et veritatem pervenerunt.

‹ Judica me, Deus, et discerne causam meam. Vox alicujus fidelis est, Dei adjutorium implorantis. • Judica, inquit, me, Deus; › hoc autem exponit, et discerne causam meam. Non videtur hic aliud judicium quærere, nisi ut inter se et adversarios suos causa discernatur. Scit enim quia nihil contra eos fecit, ut sic eum affligere debuissent. Unde qui justitiam se habere confidit, ut causa sua discer- D natur exorat. Hoc autem etiam nunc multoties fieri videmus, ut ab ipsis qui Christiani esse putantur, viri catholici tantas injurias patiantur, ut contra eos Dei adjutorium implorent, et cum pro eis orare debuissent, adversus eos orare cogantur. Sic enim ipse Dominus ait: Orate pro persequentibus, et calumniantibus vos (Matth. 111, 44).› Sequitur : « De gente non sancta, ab homine iniquo et doloso eripe me. Et iste quidem non contra nos, sed pro se tantum orare videtur, sibique hoc solum sufficere ostendit, si ipse solummodo liberetur, etiam si de illis vindicta non capiatur. ‹ Quia tu es Deus meus, <et fortitudo mea. › Tu, inquit, eripe me, qui solus (545) Cod. Ghis., et veritatem tuaus.

Introibo ad altare Dei, ad Deum qui lætificat ‹ juventutem meam. Hac, inquit, luce et veritate, qua in Ecclesiam introductus sum, eadem ipsa me regente et ducente, introibo ad altare Dei, ad Deum qui lætificat juventutem meam. Hoc altare in cœlis est, hoc altare Salvatoris nostri humanitas est. Altare enim ab altitudine dicitur; Christi vero humanitas omni creatura sublimior et altior est. Unde et non immerito altare vocatur. Bene autem dixit: ad Deum qui lætificat juventutem meam,› quia omnes homines in hac etate resurgere habent. Unde et Apostolus ait: Quia omnes occurremus Deo in virum perfectum, in mensuram ætatis plenitudinis Christi (Ephes. Iv, 13). › In hac enim ætate Christus Dominus a mortuis resurrexit.

Confitebor tibi in cithara, Deus, Deus meus. › Interim, inquit, et priusquam ad illud altare perveniam, confitebor tibi et laudabo te in hac Ecclesia tua et in monte sancto tuo. Quomodo? In cithara et in suavi modulatione, in evangelica prædicatione, qua et phrenetici placantur et dæmonia fugantur. Nam citharæ a furiis mentem placarunt Saulis. Hinc autem ad seipsum, et ad aurem suam convertitur, multumque animam suan reprehendit, quod

habitare fecisti 385 patres nostros in promissa sibi hæreditate. Afflixisti populos et expulisti

pro aliqua mundi hujus adversitate se contristavit, A et fortitudo tua gentes disperdidit, et plantasti, et afflixit et conturbavit. Et hoc est quod dicit : Quare tristis es, anima mea, et quare conturbas me? Non est unde contristari debeat, qui tanta in cœlestibus bona exspectat. Spera in Deo, quoniam confitebor illi,› qui est ‹salutare vultus mei, et Deus

eos qui eam prius possidebant. Tu utique hoc fecisti, quia illi hoc facere non potuissent; non enim in gladio suo possederunt terram, et brachium, et fortitudo illorum non salvavit eos. Quis igitur?

Sed dextera tua, et brachium tuum, et illuminatio vultus tui, quoniam complacuit tibi in illis. De hac dextera scriptum est: Dextera Domini fecit virtutem (Psal. cxvи, 16). › De hoc brachio dicitur: Et brachium Domini cui revelatum est (Joan. xII, 38). De hac Patris illuminatione Apostolus dicit: Qui cum sit splendor gloriæ, et figura substantiæ ejus (Hebr. 1, 12). › Christus igitur Dominus noster eos salvavit, et ab hostibus liberavit, quem si adhuc coluissent et in eum credidissent, nec terram nec gentem amisissent. Quid est autem quoniam complacuit tibi in illis, nisi quia illi placuerunt tibi ?

:

Tu es ipse rex meus, et Deus meus, qui mandas salutem Jacob. Tu, inquit, qui illos salvasti, ab hostibus liberasti et omnes eorum inimicos eis subjugasti Tu ipse es rex meus, et Deus meus, qui mandas salutem Jacob; per quem Christianum populum intelligimus, qui de peccatis suis pœnitentiam agendo malignos spiritus quotidie supplantat; Jacob enim supplantator interpretatur.

Deus, auribus nostris audivimus, et patres nostri ‹ annuntiaverunt nobis opus quod operatus es in diebus eorum, et in diebus antiquis. In hoc psalino loquuntur filii Core per quos sanctos martyres intelligimus, et non sua nobis narrant, sed ea quæ a patribus suis audierunt, et quæ Dominus operatus est in diebus antiquis (546). Loquitur Moyses in libris suis, quomodo Dominus Pharaonem et Ægyptum flagellavit, quomodo de ejus impia servitute Hebræos liberavit, quomodo mare Rubrum eis aperuit et per medium ejus siccis pedibus eos Cet in nomine tuo spernemus insurgentes in nos.▸ In te inimicos nostros ventilabimus cornu (547), transire fecit, quomodo eos quadraginta annis in deserto manna pavit, et quomodo eis in monte Sina legem dedit et tabernaculum testimonii fieri præcepit. Deinde autem Josue et cæteri post ipsum mira et stupenda narrant, quæ pro illo populo Dominus operatus est. Deus, inquiunt filii Core, auribus nostris audivimus; › a quibus patres nostri annuntiaverunt nobis. › Quid annuntiaverunt nobis?‹ Opus, quod operatus es in diebus corum, et in diebus antiquis. Et quid fuit illud?

Manus tua gentes disperdidit, et plantasti eos, afflixisti populos et expulisti eos. › Evæi namque, Jebusæi, Ethæi, Jerezæi, et aliæ gentes, quæ fortissimæ memorantur, illam terram tenebant et possidebant, quando filii Israel ex præcepto Domini eam ingressi sunt. Sed quia manus Domini pugnabat pro istis contra eos, non potuerunt illis esistere, sed dispersi et deleti sunt omnes. Ista autem gentes vitia sunt et maligni spiritus, quos nostris viribus sine Dei adjutorio superare non possumus. Superare autem necesse est, si terram et carnem nostram quietam habere et tenere volumus. Semper igitur pugnandum est, et nunquam pax cum eis habenda est, donec vineantur et expellantur.

Non enim in gladio suo possederunt terram, et brachium eorum non salvavit eos.› Manus, inquit,

(546) Cassiodorus etiam totum hunc psalmum ad sanctos martyres, qui gloriosa pro fide Christi sustinuerunt certamina, traducit.

D

Quia te, inquit, coadjutorem habemus, cujus fortitudini nemo resistere valet, securi sumus; quia in te et in fortitudine tua ventilabimus, et quasi magno ventorum turbine pellemus et fugabimus inimicos nostros, in nomine tuo quod invocabimus, spernemus omnes insurgentes in nos. Omnis enim quicunque invocaverit nomen Domini, salvus erit (Act. 11, 21).♪^

Non enim in arcu meo sperabo, et gladius meus non salvabit me. Omnis, inquit, spes mea et omnis fortitudo mea tu es, neque in arcu, neque in gladio confido, quia neque arcus, neque gladius sine tuo adjutorio me salvare potest. Per arcum et gladium omnem humanam fortitudinem et defensionem intelligimus.

1 Liberasti enim nos ex affligentibus nos, et cos qui nos oderunt confudisti. › Jam, inquit, experti sumus adjutorium tuum, nihil dubitamus de potentia tua, quia jam sæpe liberasti ncs ex affligentibus nos, et eos qui nos oderunt confudisti, ut te auxiliante nobis resistere non valerent.

In Deo laudabimur tota die, et in nomine tuo ‹ confitebimur in sæcula. › Laus, inquit, nostra Dei est, non nostra, quia quod vincimus, quod hostes superamus, Deus hoc facit, qui per nos et in nobis pugnat et vincit, et in nomine tuo quo Christiani

(547) Vocabulum cornu legitur quidem in versione Vulgata, sed abest ab Italæ exemplaribus.

vocamur et samus, confitebimur (548) et laudabi- A rentur, sed ut majori et exquisito supplicio punirenmus per omnia sæcula. Quæ enim tanta laus, tanta- tur. In gentibus autem dispergebantur, quia longe a que gloria nobis esse potest, quanta ut Christiani patria in exsilium mittebantur. vocemur et simus ? Huc usque illi filii Ecclesiæ locuti sunt, qui in prosperitate fuerant; unde et Deo gratias egerunt, quia ad similitudinem antiquorum patrum, semper a Deo protecti, nullas inimicorum insidias timuerunt. Nunc autem sancti martyres loquuntur, et illi præcipue qui majora tormenta, miajoresque passiones sustinuerunt, quales tempore Decii, et Diocletiani, et Maximiani fuisse legimus.

Nunc autem repulisti et confudisti nos, et non ‹ egredieris Deus in virtutibus nostris. Superioribus respondet, ubi dicitur: ‹ Liberasti enim nos ex afAigentibus nos, et eos qui nos oderunt confudisti. › cunc autem repulisti et confudisti nos. Ecclesia una est, quæ pro temporum diversitate nunc loquitur pro illis qui fuerunt in prosperis, et nunc loquitur pro illis qui fuerunt in adversis. « Nunc, ▸ inquit, hoc tempore tantæ persecutionis repulisti et con fudisti nos. Deus nunquam repellit sanctos suos, et nunquam eos confundit: repellere tantum et confundere videtur, quando eos orantes non exaudivit, et quando in magnis afflictionibus eis non subvenit. Sed ne aliquis ex impotentia hæc contingere arbitretur, legat superiora, et Dei omnipotentiam cognoscere poterit. Et fortasse ideo illa præmissa sunt, ut aliquis hæc audiens non conturbetur. Quod autem ait: Et non egredieris, Deus, in virtutibus nostris,› non affirmative, sed suspensive legendum est. EgreCitur autem Deus in virtutibus sanctorum suorum, quando eos adjuvat et inimicos vincere facit. Vincuntur enim, si eorum voluntatibus etiam moriendo ron acquiescunt.

B

C

Vendidisti populum tuum sine, pretio, et non fuit multitudo in commutationibus eorum. Vendidisti, improprie dictum est, quia emptio et venditio sine pretio esse non potest. Idem igitur est, vendidisti, ac si diceret tradidisti. Multoties sancti sine pretio dati sunt, et nulla pretii multitudo fuit in commulationibus eorum (549). Aliquando autem non sine pretio dabantur, quia multi videntes eorum constantiam, et miracula quæ per ipsos fiebant, ad Christi fidem convertebantur.

Posuisti nos in opprobrium vicinis nostris, in derisum et contemptum his qui in circuitu nostro ‹ sunt. Hoc autem, sicut dicitur, faetum fuisse nemo dubitare potest, qui sanctorum passiones et vitas audivit.

Posuisti nos in similitudinem gentibus, commetionem capitis in plebibus. Fuit aliquando, ut qui inimico suo maledicere voluisset, de Christian's similitudinem traheret atque diceret : Utinam talem te videam, qualem illum vel illum Christianum vidi ! Erant autem et in commotionem capitis in plebibus, quia quando nudi, catenati, undique verberibus circumventi ad supplicia trahebantur, quicunque eos videbant, capita sua super eos agitantes, vanos et fatuos eos esse dicebant. Idipsum autem legimus et de Judæis, quia super Salvatorem nostrum moventes capita sua, illudentes dicebant: Vah ! qui destruis templum Dei (Matth. XXVII, 40). ›

Tota die verecundia mea contra me est, et confusio vultus mei operuit me. Unde? A voce exprobrantis et obloquentis, a facie inimici et per

sequentis. Hæc plana sunt, ut expositione non egeant, et facile alienam quoque verecundiamı unusquisque in seipso perpendere potest.

Hæc omnia venerunt super nos, nec obliti ‹ sumus te, el inique non egimus in Testamento luo; et non recessit retro cor nostrum. Hæc talis sermocinatio, non ostentatio est, sed magis gratiarum actio esse videtur. Quamvis, inquit, hæc omnia quæ superius dicta sunt venissent super nos, tamen nos te obliti non sumus, sed potius nosipsos pro

Avertisti nos retrorsum propter inimicos nostros, et eos qui nos oderunt diripiebant sibi. › Hoc autem in alia translatione ita legitur: Avertisti nos retrorsum præ inimicis nostris, et qui oderunt nos diripiebant sibi. Et hoc quidem planum est ad intelligendum; avertisti, inquit, nos retrorsum præ inimicis nostris ; id est plus quam inimicos nostros, in quo se quidem fugisse, illos vero campum tenuisse ostendit. Ilos autem inimicos malignos spiritus intelligamus, propter ea quæ sequuntur: Et eos qui nos oderunt diripiebant sibi. › Isti autem sunt Judæi, D pter te obliti sumus. Et inique non egimus in hæretici et pagani. Tale est igitur ac si diceret : Cum inimiei nostri maligni spiritus nos tenere, et sibi penitus subjugare non potuissent, eos qui nos oderunt, Judæos videlicet, hæreticos, paganos sibi diripere 386 cœperunt, ut, quia nos habere non poterant, saltem illos non amitterent.

Dedisti nos tanquam oves escarum, et in gentibus perdidisti nos. Sic enim erant aliquando martyres, ut oves escarum, et soli morti destinati, quia non ad hoc in carcere servabantur ut dimitte

(548) Cod. Ghis. Passive autem dictum est confilebimur, quod raro quidem invenitur. ›

(549) Tunc autemi quasi sine pretio vendit Deus, quando alienigenis affligendum tradit populum Chri

Testamento tuo, quia omnia præcepta tua fideliter custodivimus. Et non recessit retro cor nostrum ;> sed semper ad ea quæ sunt ante nos extendimus, ad promissum bravium festinantes.

Et declinasti semitas nostras a via tua.› He autem tale est ac si diceret: Quia semitæ nostræ prius bonæ non erant, a via tua eas separasti et nos per viam tuam solummodo incedere docuisti, et ideo errare non possumus, quia non per semitas nostras, sed per viam tuam ambulavimus et ambulastianum. Quod fit frequenter occulto judicio, au". ad probationis meritum, aut ad correctionis effect mL a CASSIOD.

mus. Quoniam humiliasti nos in loco afflictionis, A quem projicit ventus a facie terræ. Humiliatur quoet operuit nos umbra mortis.

Si obliti sumus nomen Dei nostri, et si expandimus manus nostras ad deum alienum, nonne Deus requiret ista? Non sumus, inquit, obliti nomen Dei nostri, neque extendimus manus nostras ad deum alienum, scientes quod Deus ipse requirit, neque nobis aliquid prodesset, quod humiliati fuimus in loco afflictionis, et operuit nos umbra mortis ; Nemo enim mittens manus suas ad aratrum, si respiciat retro, aptus erit regno Dei (Luc. 1x, 62). › Umbræ mortis, et impii homines, et ipsa tormenta intelligi possunt. Sicut enim per umbram corpus adesse cognovimus, ita ubi ista sunt, mortem adesse intelligimus. Sequitur: Ipse enim novit abscondita ♦ cordis. Ideo, inquit, ista requiret, quia nihil eum latet et omnia videt, quidquid in corde est, quidquid ubicunque est, ejus oculis occultari non potest.

Quoniam propter te morte afficimur tota die, ◄ æstimati sumus sicut oves occisionis (550). › Nondum mortuus est, qui morte afficitur; mortis affeclio, ipsa passio est, et tandiu afficitur homo, quan diu tormentis exagitatur. Oves autem occisionis illæ sunt quæ ad nihil aliud, nisi ad mortem reservantur. Similiter autem et sancti longo tempore in carcere terebantur, non ad remissionem, sed potius ad internecionem.

Exsurge, quare obdormis, Domine? Exsurge, et non repellas in finem. Non enim dormitabit, • neque dormiet, qui custodit Israel. Dormire autem dicitur, quando sanctos suos quasi non sentiens affligi permittit. In finem ille repellitur, qui ex toto Deo separatur.

Quare faciem tuam avertis ? Qui faciem avertit, non vult videre illum, a quo faciem avertit. Faciem igitur Dominum avertere, est fideles suos in afflictionibus non videre. Unde subditur: Oblivisceris inopiam nostram et tribulationem no(stram? Neque dormitio, neque oblivio, neque ira, neque indignatio, neque aliquid tale potest esse in Deo; in eo 387 tamen esse dicuntur; et quare esse dicuntur, sæpe jam diximus.

B

que in pulvere anima, quando venter in orationibus adhæret terræ, et talis humiliatio bona est. Possumus autem per ventrem eos intelligere, qui in Ecclesia molliores et imperfectiores sunt, et qui mag's terrenis, quam cœlestibus adhærent. Pro talibus autem orandum est, quia persecutionis tempore facile decipiuntur, quia terrena et transitoria amittere timent. Exsurge igitur, Domine, in auxilium nostrum, quoniam humiliata est in pulvere anima

nostra. >

PSALMUS XLIV.

IN FINEM PRO HIS QUI COMMUTABUNTUR. FILIIS CORE
AD INTELLECTUM CANTICUM PRO Dilecto.

Hic, inquit, psalmus factus est pro filiis Core, non tamen pro omnibus, sed pro his tantum qui commutabuntur ad intellectum. Qua in re manifeste ostendit etiam inter filios Core fuisse aliquos qui ad spiritualem intelligentiam mutati sunt: Cantant hoc canticum pro dilecto, pro illo videlicet dilecto, de quo Dominus ait: Hic est Filius meus dilectus (Maith. 111, 17); cui etiam in hoc psalmo dicitur :

Speciosus forma præ filiis hominum, diffusa est gratia in labiis tuis, propterea benedixit te Deus in æternum. ›

Eructavit cor meum verbum bonum: dico ego · opera mea regi. Dicit Propheta, dicit aliquisfiliorum Core: Eructavit cor meum verbum bonum. Verbum bonum, hunc per psalmum dicit, C quem non ore cantasse, sed de cordis secretario se eructasse fatetur. Ut per hoc intelligamus quami firmum et stabile, et quantæ auctoritatis sit totum hoc quod in hoc psalmo continetur. Dico egoopera mea regi. Iste est ille rex qui alibi dicit :

• Quoniam humiliata est in pulvere anima nostra adhæsit in terra venter noster. Exsurge, ‹ Domine, adjuva nos, et libera nos propter nomen D tuum. Exsurge, inquit, Domine, nobis in adjutorium, et libera nos ab his tantis tribulationibus, propter nomen tuum, quod invocamus et quo Christiani vocamur, quoniam humiliata est in pulvere anima nostra. › Caro enim quæ corrumpitur aggravat animam, et deprimit terrena habitatio sene sum multa cogitantem (Sav. ix, 16). Sive etiam in pulvere humiliata est, quia iniquorum hominum conversatione deterior facta est. Iste est ille pulvis,

(550) Hoc psalmi loco usus est D. Paulus ad Rom. vii, 36, ut exprimeret in quantis tribulationibus propter Christum versaretur.

(551) Non quia forma ejus decore lactei coloris eluxit, aut flavo crine lampavit, aut insigni statura

Ego autem constitutus sum rex ab eo (Psal. 11, 6). Huic autem regi dicit Propheta opera sua, quæ modo eructavit de arcano cordis sui.

Lingua mea calamus scribæ velociter scribentis. Sic est, inquit, lingua mea, sicut calamus scriptorius, qui velociter scribit; qua in re subito et sub brevissimo tempore multa se vidisse et prophetasse ostendit.

Speciosus forma præ filiis hominum, diffusa est gratia in labiis tuis. Ecce nunc incipit dicere opera sua regi, quem super omnes filios hominum forma speciosum esse dicit (551). Quis enim ita speciosus, sicut ille, ‹ qui peccatum non fecit, nec dolus inventus est in ore ejus? (Petr. 11, 22.) Ipse enim solus sine peccato natus est, et in ipso solo humana natura formam suam et pulchritudinem non amisit. Tanta autem gratia erat in labiis ejus, ut facile et sine ullo impedimento diceret, quæcunque voluisset. Unde in Evangelio dicitur : Quia mirabantur omnes de his quæ procedebant de ore ejus

præminuit sed veraciter humano genere pulchrior fuit, quia peccata non habuit. Illud enim recte speciosum dicitur, quod gratia mundissimæ puritatis ornatur: quamvis Pater Augustinus speciem corporis ejus dicat fuisse laudabilem. › CASSIOD.