bene, et utiliter oramus, magnum quidem Dei aju- A se suscepit. › Idem confirmavit ad illud Beuter, cap.

torium est, si malis desideriis resistat, et fieri non permittat. Qui igitur malum aliquid facere cupit, dicat prius: Deus, in adjutorium meum intende, et non poterit facere quod cupit. Festinet igitur Dominus in adjutorium benis ut faciant quod volunt, festinet et malis in adjutorium ut non faciant quod volunt (19). ›

C

XXI, pag. 205 col. 1. Quando peccaverit homo, quod morte plectendum est, et adjudicatus est morti. « Ideo fortasse, ait, quia primus homo tunc in ligno pependit, quando pomum vetitum ex arbore rapuit, et humanum genus est morti adjudicatum. In ligno ergo quicunque pendet, et adhuc originali peccato tenetur, maledictus est. Præterea in cap. x Exod., pag. 60, c. 2, ubi excidium narratur omnium primogenitorum Ægyptiorum, hæc habet: Mortua sunt omnia primogenita in terra Ægypti, quoniam originale peccatum per universum mundum in omnibus illis perit qui crediderunt et baptizati sunt, ut peccatum, quod per lignum concupiscentiæ cœpit, per lignum crucis destrueretur. Quot sunt enim homines, tot sunt et originalia peccata. Omnis enim horum cum eo nascitur, quod nisi Christi sanguine et aqua baptismatis deleri non potuit. Tandem, omissis aliis testimoniis, hoc unum addam ex Comment. cap. XXXIV in Exod. p. 123, col. 1: Qui aufers iniquitatem, et scelera, et peccata, nullusque apud te per se innocens est. « Nullus, inquit S. Bruno, apud te innocens est, quia nec unius diei infans sine peccato est. Unde Psalmista ps L: Quoniam in iniquitatibus conceptus sum, et in delictis peperit me mater mea. Fit ergo innocens per te, qui non est innocens per se, quoniam tu solus potes facere mundum de immunfo semine conceptum (Job xiv, 4). ›

Sel hujusmodi libertas arbitrii vix salvari videtur in induratis, qui scilicet in tanta relicti sunt malitia, ut ea laborantes non resipiscant, quemadmodum contigit Pharaoni, de quo Deus dixit Moysi, Exod. Iv, 20: Ego indurabo cor ejus. Hanc difficultateni sibi proposuit A. N, in comment. super hunc Exodi locum p. 55, c. 1: quam ita solvit, et libertatem arbitrii intactam relinqui affirmat. Ego indurabo cor B ejus. Quid est hoc, Domine? Tu indurabis cor ejus? Tu enim, ut Apostolus ait: Cui vis, misereris, et quem vis, induras. Quod si induras, cui nemo resistere valet, quid ad Pharaonem? cur qui populum dimittere non potest, ideo punitur, quia non dimittit? Non potest, quia induratur. A quo? A te. Tu enim dicis: Ego indurabo cor ejus. Aliter est intelligendum. Quod ergo dicitur: Ego indurabo cor ejus, tale est ac si diceret: Ego cor ejus indurari permittam, nullam vim et faciam, totum se sibi dimittat, faciat quod velit, ut si bene vel male egerit, totum sibi, et non mihi imputetur. Ergo sicut obduratio Pharaonis, juxta Brunonem, tota ex ipso fuit, eam enim vicisset, si voluisset: ita etiam peccatores quotquot sunt, propensionem suam ad malum, si velint, superare possunt. Relinqui tamen aliquem in mala voluntate propter diuturnam gratia resistentiam, ejusdem Brunonis aliorumque SS. Patrum sententia fuit. Ille enim eodem in Comment. Exod. cap. x, p. 57, col. 1, ubi, de tenebris agit, quæ totam Ægyptum occupaverant, hæc habet. Ecce qui regem sequuntur tenebrarum, qui toties admoniti et flagellati, qui tot signa et miracula videntes, adhuc indurato corde in malitia perseverant, tenebris involuti nihil vident, et quasi lapides immobiles permanent. › His igitur de peccato originali exploratis, quod unicuique, ita S. Augustinus lib. vi contra Julianum c. 12, proprium illud est, et voluntarium, voJuntarium quidem voluntate originis; proprium vero D tum; unde digna videtur, cui misereatur. Eodem proprietate naturæ ac personæ, intelliguntur quæ A. N. de peccati originalis effectibus pluribus in loeis dixit. In Genesis enim cap. 1, p. 9, col. 2, super illa verba dicta Adam a Deo : In quocunque die comederis ex eo, morte morieris, inquit : « Et Adam quidem mox ut comedit mortuus est, non quod de hac vita confestim exiret, sed ut quando exiret in

(19) Quod hic docet Bruno, bonos implorare a Domino adjutorium, ut faciant bonum quod volunt, et malos eadem deprecatione uti debere, ut avertantur a malo quod cupiunt, innititur Augustino, qui lib. 1, e. 3, contra duas epist. Pelag. hæc habet. A Deo ipso donari homini bene operandi libertatem, juxta illud Joan. vii, 36 : Si vos Filius liberaverit, vere liberi eritis, Qua veritate stabilita, hæc subinfert. Datur ergo potestas, ut filii Dei fiant, qui

§ VII. De gratia Dei Salvatoris. Destitutus igitur homo originali justitia, et impotens factus ad eam suis viribus recuperan lam, cun sensus, et cogitatio cordis ejus, ut inquit Scriptura, Genes. cap. vi, prona facta sint ad malum, conse quitur ex eo necessitas divini adjutorii, gratiæ scilicet præbentis homini lapso vires, quibus bonum ad vitam æternam ordinatum agere valeat; quodque gratia dicitur, quia gratis datur; estque illustratio in intellectu, et pia affectio in voluntate. Hanc igitur gratiam ejusque necessitatem pluribus in locis, post S. Leonem, qui dixit : « Quod cecidit in Adam primo, erigitur in futuro, docuit S. Bruno, qui supra relatum Geneseos locum exponens p. 19, col. 2. Natura, ait, humana per se fragilis, et miserabilis, nisi Deo auxilio protegatur, facile labitur in pecca

spiritu loquitur super verba illa ps. cxxxix, 8: Domine, Domine, virtus salutis meæ, inquiens, ‹ Sine ejus adjutorio, et virtute salvari non possum, itemque super hæc alia ps. CXLIV, 20 : Dominus dirigit justos

7:

quia, ait, ipsius gratia est, quod a recto itinere non recedunt (20). › Rursum et in ps. LXII, Sic memor fui super stratum meum, in matutinis mecredunt in eum, cum idipsum datur, ut eredant in eum. Quæ potestas nisi detur a Deo, nulla esse potest ex libero arbitrio, quia nec liberum in bono erit, quod liberator non liberaverit, sed in malo liberum habet arbitrium, cui delectationem malitiæ vel occultus, vel manifestus deceptor inserit, vel sibi ipsi persuasit. ›

(20) S. August. contra duas epist. Pelag. lib. 1, c. 3, n. 7 Postquam præmisissei neminem credere

ditabor in te, quia fuisti adjutor meus, cadem habet. A eamdem doctrinam tradidit S. Bruno in comment.

C

Hanc autem boni agendi potentiam, sive gratiam, que sufficiens dicitur, omnibus dari docet A. N.; non ita gratiam efficacem, quæ est voluntatis impulsus, seu cæles:e desiderium ferens hominem ad Dei mandata adimplenda. Quare illustrans verba ejusdem ps. cxvIII, 40, Ecce concupivi mandata tua, inquit Mandata tua non solum feci, sed facere concupivi. Facere enim quilibet potest, sed cum D Gratia autem, qua ad hanc adoptionem elevantur, desiderio facere cœlestis gratiæ est. › Luculentius

animæ recte operantes sentiunt, donec hujusmodi A ubi legitur: Quoniam Jacob e.egit sibi Dominus unctionem non amiserint. Sunt hæc ejus verba:

Bene autem hoc oleum, lætitiæ oleum dicitur, quia omnibus qui unguntur, si tamen unctionem non amittant, gaudium et lætitiam præstat. ›

Israel in possessionem sibi. Optima ratione probatum est, inquit, quoniam benignus est Dominus, atque suavis; siquidem priusquam boni, vel mali aliquid egisset, nullis præcedemtibus meritis, sola benignitate sua eum elegit. Et non solum ipsum, sed totum Israel, id est, totam ejus progeniem, quæ postea ab ipso Israel vocata est, elegit sibi Dominus in possessionem et hæreditatem. Nec minus ad eamdem sententiam confirmandam opportuna sunt, quæ S. antistes affert super illa ps. XLIV, 8, pag. 388, col. 2, Propterea unxit te Deus, Deus tuus, oleo lætitiæ præ consortibus tuis. Aliis ad mensuram, dicit datur spiritus, in ipso vero, Christo scilicet, requiescit omnis plenitudo divinitatis corporaliter (Col·

qui non suis meritis ad hæreditatem electi sunt. ›

Et quia electio, vel prædestinatio sanctorum juxta S. Augustinum, De prædest. sanctorum, cap. 10, est præparatio gratiæ, gratia vero jam ipsa donatio: unde quicunque liberantur, certissime liberantur (25); ejus sectatorem se præbuit A. N. in comment. ps. LXIV, 5, pag. 429, col. 1: Beatus, quem elegisti, et assumpsisti, inhabitabit in atriis tuis. « Beatus, ait, ille, quem Dominus sua pictate elegit, et de tanta hominum multitudine sibi assumpsit, iste enim perire non poterit, sed absque ulla dubitatione bona sibi prædestinata percipiet. Et ipse quidem habitabit in tabernaculis ejus, et de quibus ipse Dominus ait: In domo Patris mei man. siones multæ sunt (Joan. XIV, 2). ›

Quamvis Christus pro omnibus mortuus sit, et velit, ut ait Apostolus I Tim., c. 11: Omnes homines salvos fieri, et ad agnitionem veritatis venire, ad quam omnes vocantur, non tamen omnes electi sunt. Cujus rei mysterium, cum A. N. meditatus fuerit, totum refundit in divinam profundissimam voluntatem, de qua quid senserit, habemus in comment. ad illa verba ps. xc1, 6. Nimis profunde sunt cogitationes tuæ. Cur aliud vas, inquit, in honorem fiat, et aliud in contumeliam, cur, antequam nascantur, Jacob eligatur, et Esau reprobetur, solvat qui po- В 11, 9). Consortes ejus sunt apostoli, omnesque alii, test. Similia dixerat ad verba Job. cap. xLi, 2, pag. 295, col. 1, Et quis ante dedit mihi, ut reddam ei? Omnia, quæ sub cœlo sunt, mea sunt. Ac si dicat: Quos defendo, misericordia est; quos non defendo, justitia est. Cum enim omnia mea sint, non mihi quasi mea omnia serviunt; quæ etiam si servirent, non tamen de suo, sed de mco servirent. Nihil mihi quasi ex debito requirere debent, qui nihil mihi ante dederunt. De hac profundissima quæstione Apostolus ait Rom. cap. x1, 33 : 0 altitudo divitiarum sapientiæ et scientiæ Dei, quam incomprehensibilia sunt judicia ejus, et investigabiles vice ejus! Cum autem constet Deum libere aliquos eligere, alios hac electione privare, hujusmodi veritatis assertorem proferam Brunonem nostrum in expositione illorum verborum ps. LVII, 6, pag. 417, col. 2: Et tu, Domine, Deus virtutum, Deus Israel, in:ende ad visitandas omnes gentes, ubi ait: Ille est Deus virtutum, in cujus manu et potestate sunt omnes virtutes, qui eas tribuit cui vult, dispensat quomodo vult, repellit a se quos vult. Non est volentis, neque currentis, sed miserentis est Dei Rom. 18, 16). Clarius aliam justorum electioneni ante prævisa merita docet idem auctor in comment. ad Exod. cap. xxxш, 19, p. 122, col. 1. Postquam retulit orationem Moysi Deum deprecantis pro populo prævaricatore in adoratione vituli aurei, hæc habet : Quod autem sequitur: Miserebor cui voluero el clemens ero in quem placuerit, tale est, ac si diceret: Tu pro populo tuo rogas, tu pro his, quorum corda et cogitationes non cognoscis, exoras. Ego scio quos elegerim, ego miserebor cui voluero, qui nolo nisi · bonum (24). » Idem præstat illustratio ps. cxxx, 4,

(24) Tota est ex D. Augustino doctrina exposita : ille enim lib. 1, c. 17, De peccat. merit. eam tradit : ‹ Quare autem illos velit convertere, alios pro aversione punire, quanquam et in beneficio tribuendo nemo juste reprehendat misericordem, et in vindicta exercenda juste reprehendat veracem, sicut in illis evangelicis operariis, aliis placitam mercedem reddentem, aliis non placitam arguentem, nullus juste culpaverit, consilium autem occultioris justitiæ apud ipsum est. Nos quantum concessum est sapiamus, et intelligamus, si possumus, Dominum

с

Hujusmodi doctrina de libera justorum electione, quam Bruno secutus est, plene consonans divinis oraculis videtur; nam Sap. cap. ix, 17, habetur de Deo: Sensum autem tuum quis sciet, nisi tu dederis sapientiam, et miseris Spiritum sanctum tuum de altissimis, et sic correctæ sint semite eorum, quæ sunt in terris, et quæ tibi placent, didicerint homines? Nam per sapientiam sanati sunt quicunque placuerunt tibi, Domine, a principio. His ergo inhærens A. N. în expositione cap. I, Numer., pag. 172, col. 1, dixit: Novit Dominus et nomina et numerum electorum snorum, et revera beati, qui in Dei exercitu numerati, et quorum nomina scripta sunt in libro vitæ. De eis aliquem perire impossibile est. Etenim isti, D scilicet justi', non tantum electione quam operatione salutem consequuntur, sive mane, id est cito, ant vespere, vocentur; dummodo opus, ad quod vocati sunt, faciant. Quam necessitatem bonorum operum præ oculis habens S. Bruno, eam sic docuit in

Deum bonum ideo etiam sanctis suis alicujus boni operis justi aliquando non tribuere vel certam scientiam, vel victricem delectationem, ut cognoscant non a se ipsis, sed ab illo sibi esse lucem qua illuminantur tenebræ eorum, et suavitatem, qua det fructum suum terra eorum. ▸

(25) Hæc prædestinatio sanctorum nihil aliud est quam præscientia, et præparatio beneficiorum Dei, quibus certissime liberantur quicunque liberantur. S. Aug. De dono persever., can. 25.

58

expos. ps. LXIV, 9, pag. 430, col. 1, ad illa verba A bibere, tu forsitan petisses ab co, et dedisset aquam

exitus matutini, et vespere delectabis. ‹ Delectatur, inquit, itaque Dominus exitus illorum, qui exeunt, et fugiunt a cœtu malorum. Matutinus est ille exitus, qui cito, vel in primæva ætate fit; vespere artem qui sero, vel ultima ætate fit. Omnes tamen recipit Deus, et primis et novissimis denarium tribuit. Recordare illius Evangelii in quo paterfamilias conducit operarios in vineam suam. › Dixerat S. Augustinus de vocatis a Deo: Aguntur ut agant, non ut ipsi nihil agant. › Eadem habet idem S. episcopus in expos. ejusdem ps. LXIV, 12, multisque aliis in locis.

Quamvis S. Bruno asseruerit gratuitam prædestinationem, quæ liberam importat justorum electioHem, certamique salutem, quam victricis gratiæ dono consequuntur, longissime tamen abfuit ab hæreticis gratiam Christi necessitantem, et cogentem dicentibus. Hle enim efficaciam gratiæ cum libertate arbitrii optime conciliavit, in hoc etiam fideliter Augustini doctrinam secutus (26). Siquidem declarans illa verba ps. LXVII, 10, pluviam voluntariam segregabis, Deus, hæreditati tuæ, inquit: ‹ Non est hæc pluvia coacta, sed voluntaria, quia voluntarie datur, et vo luntarie suscipitur. Hanc autem, quia Judæi suscipere noluerunt, segregavit Deus hæreditati suæ. › Sed ne hæc, ut obiter dicta, accipiantur, duplici ex loco confirmari possunt, nempe ex comment. in cap. Iv, 20, Exodi, ubi expositis verbis illis Domini, Ego indurabo cor Pharaonis, ita concludit: Hinc ergo colligitur quod quia boni salvantur, Dei gratia est, qui suæ misericordiæ freno ad se trahens, etiam cum peccare velint, peccare non patitur, hoc autem non vim faciendo, sed cor molliendo, et in melius immutando. » Alterum locum amplissimum præbet Expositio sermonis Christi cum muliere Samaritana, quæ legitur in comment. super cap. iv, 7-11, Joannis. Accedit mulier ad puteum Jacob haurire aquam, ubi requiescentem Dominum invenit, qui ei dicit, Da mihi bibere, sed illi hæsitanti, quod talis petitio sibi a viro Judæo fieret, respondit Jesus, et dixit ei: Si scires donum Dei, et quis est qui dicit tibi: Da mihi

vivam. Quæ ita exponit S. Bruno : « Si me eognosceres, et S. Spiritu illuminata esses (donum namque Dei est Spiritus sanctus), tu forsitan petisses a me, sicut ego modo peto a te, et dedissem aquam vivam indeficientem, aquam in vitam æternam sufficientem. His aliisque mulieri dictis, in ea Christus perfectioris aquæ desiderium accendit, mentein ejus elevat ad veritatem, quam sub metaphora aquæ salientis in vitam æternam proponit credendam. ‹ Paulatim, inquit A. N., separat eam Dominus a suo intellectu, ut ad meliorem intelligentiam eam trahat, Separata jam aliquantulum mulier a priori intelligentia, non illius putei aquam intelligit; aliam aquam petit, qua semper abundans, amplius eam illuc veB nire non sit necesse. › Mulier igitur Samaritana non coacte, sed dulciter, suaviterque trabitur ad Christum, omnem ei fidem præstat, eumdemque apud cives suos promissum Salvatorem adnuntiat (27). Admirabilem hujusmodi vocantis Dei homines ad bonum agendum suavitatem, et ad se trahendi delectabilem impulsum prosequitur Bruno in expositione ejusdem Joannis cap. iv, 44, Nemo potest venire ad me, nisi Pater, qui misit me, traxerit eum : ‹ Trahit, inquit, non violentia, sed amore. Secundum quam significationem dicitur : Trahi! sua quemque voluptas (VIRG. Ecl. 11, 65). Deus autem neminem trahit, nisi volentem, et salvari cupientem. ›

Hæc autem voluntas excitatur in nobis lumine veritatis, quo illustramur, charitatis igne, quo accendi. C mur, spe cœlestis beatudinis, qua recreamur. Ad hane spem nostræ salutis, quamvis peccatores fuerimus, ipse Bruno nos confortat, qui, relatis verbis illis ps. CXLIV, 8, 9, Misericors ; et miserator Dominus patiens, et multum misericors suavis Dominus universis, et miserationes ejus super omnia opera ejus, ita divinam exaltat misericordiam. Nullus, ait, locus relinquitur desperationi, post tantam misericordiæ repetitionem. Ille solus desperare potest, qu¡ ista non credit, et qui, his auditis, adhuc in sua malitia perseverat. De quibus Apostolus ait ad Rom. VII, 32. Secundum duritiam autem tuam, et cor im

(26) S. Angust. primum lib. De Spirit. et lit. cap. 37, scribit: Cum potestas datur, non imponitur necessitas. Et cap. 34: Agit, inquit, Deus ut ve- D limus, et credamus.... sed consentire, vel dissentire propriæ voluntatis est. Secundo lib. De grat. et lib. arbit., cap. 15, demonstrat quomodo sub gratia voluntas humana non sit coacta, sed libera, exponens enim verba illa Ezech. xvi, 31: Facite vobis cor novum et spiritum novum : « Qui dicit: Dabo vobis cor novum, et spiritum novum dabo in vobis (Ezech. XXXVI, 26). Quomodo ergo qui dicit, facite robis, hoc dicit, dabo vobis? Quare jubet, si ipse daturus est, nisi quia dat quod jubet, cum adjuval, ut faciat, cui jubet? Semper est autem in nobis voluntas libera, sed non semper est bona; aut enim a justitia libera est, quando servit peccato; aut a peccato libera est, quando servit justitiæ, et tunc est bona. Gratia vero Dei semper est bona, et per hanc fit, ut sit homo bonæ voluntatis, qui prius fuerat voluntatis malæ. Per hanc etiam fit, ut ipsa bona voluntas, quæ jam cœpit esse, augeatur, et magna fiat, ut possit adim

plere divina mandata quæ voluerit, cum valde perfecteque voluerit. ›

(27) Eadem interna suavique miseratione, et illustratione, ut docet S. August. De grat. Christi cap. 45. Christus subvenit Petro, qui ter eum negaverat. ‹ Quod Luc. xx11, 61, scriptum est: Respexit eum Dominus, intus actum est, in mente actum est, in voluntate actum est. Misericordia Dominus latenter subvenit, cor tetigit, memoriam revocavit, interiore gratia sua visitavit Petrum, interioris hominis usque ad exteriores lacrymas movit, et produxit affectumi. › Et S. Prosper S. August. interpres lib. I contra Collatorem ait : « Ex invito volentem facit Dominus, ex quibuslibet modis infidelitatem resistentis inclinat: ut cor audientis, obediendi in se delectatione generata, ibi surgat, ubi premebatur; ibi discat, ubi ignorabat; inde fidat, unde diffidebat, inde velit, unde nolebat. Etenim ps. LXXXIV, 2: Dominus dabil benignitatem, et terra nostra dabit fructum

§ Vill. De sacramentis.

pænitens thesaurizas tibi iram in die ira, et revela- A lius est reddere unicuique secundum opera ejus,› etc. tionis justi judicii Dei, qui reddet unicuique secundum opera ejus. Sunt igitur miserationes ejus super omnia opera ejus, quia nihil est in operibus ejus, quod misericordiæ comparari possit. Misericordia ad terram cum traxit, et crucis mortem subire coegit: misericordia cœlum implevit, et angelorum ruinam restauravit. }

Tandem, ut qui misericordia Dei adjutus bene operatur, nihil sibi tribuat, sed quidquid secundum justitiam agit, in Dei adjutorium refundat, ad illud quod narratur in cap. 1x Numer. de nube qua semper tabernaculum tegebatur, et quæ in nocte quidem illuminabat, et in die a solis calore defendebat, sequentem affert expositionem p. 179, col. 2 :

Per hanc nubem, inquit, sancti Spiritus gratiæ significantur, quibus nostræ ignorantiæ tenebræ illuminantur, et a vitiorum æstu et a luxuriæ ardoribus defendimur. Nos enim sumus tabernaculum Dei, de quibus Apostolus ait II ad Cor. vi, 17: Inhabitabo in illis, et ambulabo in eis. Sed quid est, quod ad hujus nubis imperium, tabernaculum et figitur et movetur? Nisi cum bene agimus, non nostræ potestatis sumus, sed Spiritus qui est in nobis ipso enim regimur, ipso docemur ipso recto itinere ad patriam dirigimur. Hac in sententia constantem Brunonem demonstrant, quæ retulit in comment. super illum Matthæi locum cap. xxv: Domine, duo talenta tradidisti mihi. « Intellecium, inquit, et operationem mihi dedisti; tu enim das intelligentiam intelligentibus, tu et bonam voluntatem, et bene operandi effectum tribuisti; unde ApostoJus ad Rom. ix, 16. Neque volentis, ait, neque currentis, sed miserentis est Dei, qui prius bene agendi voluntatem, deinde bene currendi tribuit facul`tatem (28). ›

Ne quis vero pnte! S. Brunonem, qui tot tantsque de necessitate gratiæ Christi, deque ejus proprietatibus copiose docteque tradidit, silentio aecessitatem bonorum operum ad salutem præteriisse; nam, præter multa, quæ brevitatis gratia omitto, hæc habet super illa verba psal. LXXIV, pag. 459, c. 1: Dum accepero tempus, ego jus itiam judicabo.

Diximus supra Christum Dominum inter discipulos duodecim sibi elegisse, quos apostolos nominavit, eosque in Ecclesia constituenda primos operarios et ministros posuisse. Qua benevolentia toto suæ vite tempore illos complexus sit Redemptor noster, que secreta cœlestia eis communicaverit, quibus præceptis institutisque ad illud cpas erigendum, stabiliendumque informaverit, evangelista cæterique scriplores sacri cumulatissime tradiderunt. Et, quia Jésus Christus plenus gratiæ et veritatis venerat, atque de plenitudine cjus quotquot credidissent in eum, accepturi erant, cœlestis benedictionis, sive gratiæ suæ fontes aperuit, quorum dispensatores apostolos fecit. Hi autem fontes sant sacramenta, B quibus datur gratia pro gratia, id est ea accipicntibus vel primo communicatur, vel augetur.

Plurimis in locis agit S. Branɔ de baptisino, qui sacramentorum es! janaa; et quidem omissis qua de eo tradit illustrans cap. xiv Exodi, p. 64, c. 1, primo afferam expositionem in cap. 11 Joannis, ubiejus efficaciam exaltans, ait : « Tanta est vittus hujus sacramenti, ut subito mundet hominem ab omni peccato. In commentario autem super illa Matth. XXVIII, 16: Data est mihi omnis potestas in cœlo, et in terra. Euntes ergo docere omnes gentes, baptizantes eōs in nomine Patris, et Filii, et Spiritus saneti. A Christi, divinitate, atque omnimoda potestate tantam baptismatis virtutem promanare docet. « Qui enum, ait, C secundum divinitatem semper simul cum Patre, et Spiritu sancio omnium rerum potestatem accepit, ut homo ille, qui nuper passus est, et cæli, et terræ dominatur, neque jam solummodo Judæorum, veram etiam omnium gentium et Deus et Dominus esse credatur. Jam, inquit, nulla est distinctio : Qui crediderit, et baptizatus fuerit, salvus erit. Omnes docete, omnes baptizate: sive Judæi fuerint, sivo gentiles. Præterea tum in expositione cap. 1x Levitici, tum cap. VII Numerorum nemerat A. N. promissa, quæ qui baptizantur facere debent, abre-. nuntiandi diabolo, et omnibus pompis, et operibus cjus. Qui in cap. vi Deuteronomii dixit quod qui adhuc originali peccato tenetur, ideoque est maicdictus, in maledictione non remaneat; sed eadem die, ut suæ mortis peccatum intellexit, in aqua baptismatis sepeliatur; idem de baptismo et de confirmatione apposite disseruit, lum Numer. cap. xix, p. 186, c. 2, locum explanans; ubi legitar Qui tetigerit cadaver hominis, et propter hoc septem diebus fuerit immundus, aspergetur ex hac aqua die tertio et septimo, et sic mundabitur, si die tertio aspersus non fuerit, septimo non poterit emuadari. Ad hæc ita loquitur S. Bruno: Quicunque ex Adam nascitur, cadaver hominis tetigit, quia, priusquam cadaver, et mortis legibus subditus es

Hæc autem, ait, loquitur Salvator noster, et ad superiora respondet. Ego, inquit, cum accepero D tempus, justitiam judicabo, et unicuique secundum merita dabo, et eos qui me confitentur, et meum nomen invocant, et mirabilia mea prædicant, dignis muneribus remunerabo. ¡loc autem crit in judicio, quando et boni et mali astabunt ante tribunal Christi, ibique dividentur, et qui Christum confessi sunt et laudaverunt, et qui eum negaverunt. Et infra in eodem psalmo super hæc : Calix in manu Domini vini meri plenus est misto, etc., ait: Calix iste in manu Domini mensura est retributionis. Et bene in manu Domini dicitur, quia in manu et potestate ii..

(28) Hæc omnia de gratuito gratiæ munere dixit S. Bruno, duce S. Aug., qui lib. De prædest. sanctor., c. 15, habet : Humana hic merita conticescant,

quæ perierunt in Adam; et regnet, quæ regnat. Dei gratia per Jesum Christum unicum Filium Dei, Dominum nostrum,