Obrazy na stronie
PDF
ePub

aut magno pretio Saracenis à Christicolis persolu- A quimus; et ob levamen legentiuin, maxime recitan

to, episcopus hujus sedis Toletanæ eligebatur; nec
scholis clausis; peritiorem, nec sanctiorem, amissa
libertate invenire licebat, interdicto prædicandi et
docendi munere, et barbarie cunctos obnubilante,
Affulsit tandem obtata dies qua inclytus Alphon-
sus sextus Toletum expugnavit, suamque in pote-
statem redegit, a sacris exsorsus: Mezquita olim,
sacra basilica effecta est; e Gallia doctissimos et
religiosissimos viros evocavit, ut ad episcopales ca-
thedras eveheret ; Cluniacenses monachos, tum ma-
xime florentes, ad canonicatus et dignitates Eccle-
siæ Toletanæ adduxit; Bernardum Toleti præsu-
lem constituit; sanctum Petrum Oxoma; alium
Bernadum Segontiæ; et sanctum Geraldum Bra- B
caræ. Hoc ex tempore Mozarabicum officium no-
minatum fuit Toletanum, quia Toleti commorari
Castellæ et Legionis reges, magnificareque urbem
et ecclesiam cœperunt, ob loci securitatem, munitio-
nem et faciliorem accessum et cætera expugnanda
oppida a Mauris occcupata ; et exinde urbs parva
munita loco regia civitas nuncupabatur.

A tempore Alphonsi sexti usque ad catholicos reges Ferdinandum et Elisabetham, cum frui quiete ac pace Castellæ reges non potuerint hinc inde discurrebant ; bello assueti, de expellendis Mauris abuniversa Hispania sedulo cogitabant. Tenebras igno rantiæ fas non erat penitus discutere, quousque Granatensi civitate expugnata, catholici reges in melius res ordinare suis egregiis consiliariis magnis cardinalibus Petro Gonzalez de Mendoza (eoque vita fun. cto), Fransisco Ximenio de Cisneros, commendarunt. Ista clarissima Ecclesiæ lumina, universitates, collegia, xenodochia, orphanotrofia, cathedrales, et collegiatas ecclesias erigi in Hispania et in Indiis curarunt, et quædam pia egregia monumenta suis sumptibus posteris imitanda reliquere.

Cardinalis Ximenius, quasi apis argumentosa, cito selegit Biblia sacra, Missale et officium Isidoriana, ut quantocius prelo, nuper in Hispania introducto, committerentur; nihil enim utilius, gratius et religioni commodius judicavit, quam sacros libros vegetiores et puriores omnibus fenerari.

In Editione Missalis et Breviarii Isidoriani nullatenus intendit præclarissimus hic vir aliquid detrahere auctoritati veteris Romani, quin potius extollere. Collata etenim hujus correctione cum antiquo Gothico, evidenter demonstratur Ecclesiam sponsam Christi semper et ubique unam fuisse, eodemque Spiritu coadunatam, inconsutilem, non ab hæreticis dilaceratam, divisam in partes, sortitam, et a summo usque deorsum ab illis scissam. Licet non idem modus, ordo, et Latini sermonis facundia in omnibus precibus appareat, in Gothicis tamen exemplaribus ingenuus sermo resplendet, non arte politus, sed vetustatem redolens, ob idque grammatices regulis non tam arcte astrictus, ut in uno vel altero loco hujus nostræ editionis videre licet; cæterum, propter Cod. venerabilem canitiem ea illæsa reli

C

D

tium, unamquamque dictionum suo proprio accentuinsignivimus. In Missali autem et Breviaro Romano cuncta recte satis disposita; perpolita, a pluribus mendis purgata, et vigilis clarissimorum cardinalium Baronii, Bellarmini, et aliorum, in melius redacta; hymni etenim sancti Ambrosii, et aliorum Patrum, ad meliorem concentum et mensuram versus fuerunt reducti, suis quique locis aptati; ita ut et sensum retinerent, et ab oratoribus et poetis Latinis non deviarent. Hucusque de nomenclaturis hujus sancti officii.

Inter res ad antiquitatem liturgia Gothico-Hispanicæ spectantes, versio primum locum vindicat sibi. Tanti enim habita fuit apud veteres et neotericos versio vetus Itala, ut de ea sanctus Augustinus asserere non dubitaverit, in inferpretationibus cateris præferendam, nam est verbum tenacior cum perspicuitate sententiæ, hocque præcipue utuntur Mozarabici sacerdotes.

Hic scitu dignum est quod, ne antiquiritus Gothico-Hispani deperiret memoria Editionem, Breviarii commisit prælaudatus Ximenius doctori Alphonso Ortizio, canonico Toletano, qui in dedicatione operis fatetur Officia nocturna pariterque diurna in lucem edita dignitate quidem egregia, cognitione et castigatione fuisse difficilia,diu multumque operoso studio recognita : antea namque pene omnia in libris veteribus confusa, atque incognita penes eruditos jacuisse; impensis vero et cardinalis opera suis locis quæque reposita, characteribus atque periodis distincta, verbis et sententiis dilucidata; ac diu senio periclitata officia Isidoriana, annositate deleta, futuris sæculis sine difficultate jam perlegenda

Hanc provinciam edendi sacros Codices postea aggressi sunt Flaminius Nobilius, Morinus, Joannes Martianæus, Thomas Hetarneus, Faber Stabulensis, Josephus Maria Caro, cardinalis Thomasius, et Petrus Sabatier alios recensens, et merito Blanchinium extollens ex his duobus postremis clarissimis auctoribus quidquid reperuimus ad nostram Breviarii Gothici Editionem perutile, delibavimus, non vultu ritus immutato, sed tantum correcto, collatis lectionibus cum Vaticanis Cod. Veronensibus, Corbeiensibus, Parisiensibus, sancti Germani, et aliis.

In tantum deserviit Editio versionis veteris Italæ a Petro Sabatier magno labore facta, ut ea duce non cæcutiremus, nec cæspitaremus ; nam nec verbum fere in nostro Psalterio invenimus exaratum, quod in alio ex Mss. præcipue in Bibliis Gothicis Toletanis, et in divo Augustino non legatur: hoc modo tuta nobis patuit via ad nostri Breviarii correctionem quando vel mendum typographi apparebat apertum, vel si etiam hæsitare de sansu alicujus vocis contingebat, aliis veteribus lectionibus concordantibus firmabamur.

Mirabilis multiformis gratia Dei! Mirabilis Spiritus Paracletus septiformis munere, et multiformis dono linguarum, qui dignatus est ex visceribus sacri tex

tus absque substantiali sententiæ mutatione tot ver- A maculatiin via, et totantiquitatis notas, tot annotasiones ab Ecclesia non rejectas, totque generibus linguarum depositum fidei in Mss. Gothicis Vaticani, Hispaniæ et Galliarum, nobis in hunc diem sartum tectum servare !

Ne vero vagandi licentia fidelibus indiscriminatim tribueretur, et simul hæreticorum libertas coerceretur, sacrum concilium Tridentinum privatis arbitrium judicii in sacris discernendis ademit; et ex omnibus versionibus et Editionibus sacrorum Bibliorum Vulgatam selegit, cæteris prætulit, et authenticam declaravit; ne in re tam gravi laici et feminæ judices constituerentur. Non vero alias quasdam versiones parvipendit, Italicam præcipue; imo ut hujus innotesceret antiquitas et veritas, in officio Romano ad matutinum psalmus, seu invitatorium, Venite,exsultemus Domino, juxta veterem versionem Italam ferme adamussim recitatur, retenta solum in die Epiphaniæ Domini Vulgata ; et Gregorius Magnus utraque translatione nunc nova, nunc vetere, utebatur.

B

In introitumissarum videsis gradualia, et tractus ipsiusmet Missalis Romani. Passim inveniuntur versiculi secundum veterem Italam versionem, qua utitur Psalterium Gothico-Hispanum: exempli causa: in introitu Dominicæ Septuagesimæ recitantur illa verba: Circumdederunt me gemitus mortis, et non doloris, juxta Vulgatam, in communi martyrum tempore paschali, psalm. cxxxiv: In servis suis con- C solabitur; juxta Vulgatam, deprecabitur.

Ne videamur Psalterii Isidoriani versionem nimiam extollere, et pro nostro arbitrio asserere veteri Italicæ, quam summopere, ut dictum est, Augustinus commendat, eam esse simillimam,quædam loca proferemus. In psalmo XLVII, legitur in Vulgata odientes, et in Psalterio Isidoriano odio habentes, eodem modo quo sanctus Augustinus legit. Psalmo xvin, 3, tam in Vulgata quam aliis versionibus eructat, in versione vero veteri Itala legitur eructuat, ut etiam in Augustino; insuper, vers. 14 ejusdem psalmi, Vulgata: Si meinon fuerint dominati; Psalterium Isidorianum, dominata, sicuti Augustinus. Psalmo xx, 3, desiderium cordis legitur in Vulgata, et aliis quibusdam versionibus, in Psalterio vero D Mozarabico animæ, utin Augustino ; et Ecclesia Romana in communi unius martyris pluries repetit animæ.

Juxta Vulgatam centum quinquaginta psalmi Davidis, seu ejus discipulorum enumerantur; tamen in nostro Psalterio Isidoriano, et in versione veteri Italica superadditur psalmus CLI, cujus initium : Pusillus eram inter fratres meos, et adolescentior in domo patris mei, etc., cum hac epigraphe: Hic psalmus proprie scriptus in David extra numerum, cum pugnator esset adversus Goliam solus:et si conferas non Epigraphem, sed psalmi verba, abs dubio in versione veteri Italica (nusquam in Editione Vulgata, et aliis) eadem reperies.

Præterea sedulo scrutare psalmum cxvin, Beati im

tionis numeros hebraicis, Romanis et antiquis Hispa-
nicis litteris descriptos reperies, ut nulla remaneat
dubitatio. Incipit a littera hebraica Aleph, sequitur
numerus Romanus I, alius Hispanicus adjicitur,
omnesque idem significant, scilicet numerum pri-
mum; postea indigitatur initium mysticæ signifi-
cationis, et sic deinceps totus psalmus per octo ver-
siculos successive in capita distribuitur. In versio-
ne Vulgata tantum litteræ Hebraicæ apponuntur, et
illa alia in nostro Psalterio addita antiquitatem red-
olent. Psalmo xcv, 8, hæc verba in nostro Codice
leguntur : Dicite in nationibus: Dominus regna-
vit a ligno. a Justino, Tertulliano, atque aliis Patri-
bus tantopere commendata, et a Fortunato, in hym-
no Vexilla Regis prodeunt, hoc modo intexta :
Impleta sunt, quæ concinit
David fideli carmine,
Dicens in nationibus :
Regnavit a ligno Deus:

et tamen in Vulgata non reperientur, ut in veteri
Itala et Psalterio nostro.

Scire hic cupiet eruditus lector, a quo et quo sæculo hoc Psalterium ms. sit exaratum; et, ut ob elucidationem rei utriusque fines recti judicii non prætergrediamur, asserimus Codicem tria continere, scilicet Psalterium, cantica, et hymnos; cæterum in prælocutione acrostica hymnorum leguntur initio cujusque hexametri litteræ, ex quibus prodeunt hæc verba : Mauricius obtante Veraniano edidyt; ex quibus conspicum apparet exscriptorem fuisse quemdam Mauricum, Veraniani votis, aut jussu; tamque jubentis quam exsequentis nos latet notitia; nec conjecturis locus est, cum nulla in conciliis Toletanis episcopi Veraniani mentio fiat; nam licet Mauritius, Oretanus episcopus, et Vera Tarraconensis Toletanis conciliis subscripserint, tamen nullum ex hoc fundamentum elici potest, et tantummodo ad scripturæ signa recurrere licet.

In canticis superscriptio prophetarum inversa tibi videbitur; nam Jeremias pro Nehemia, Zacharia pro Azaria, Jeremias pro Michæa, Isaias pro Jeremia, et Osea hoc partim exscriptoris culpa, partim aliis de causis contingere potuit ; etne supercilium extollas, illico tibi exemplum simile in nostra Vulgata occurrit; nam cap. xxvii Matth., vers. 9, hæc verba: Acceperunt triginda argenteos pretium appretiati, etc., relata sunt tanquamdicta a Jeremia propheta,illis verbis: Tunc impletum est, quod dictum est per Jeremiam ; qnando certo constat non a Jeremia, sed a Zacharia esse prolata. Ulterius, cap. 1 Marci, vers. 2, apponuntur illa verba: Ecce ego mitto angelum meum ante faciem tuam ; juxta Isaiam prophetam, et revera sunt Malachiæ. Ad has et alias difficultates enodandas in varias expositores abeunt sententias; sed ad nostrum institutum magis arridet sanctus Hieronymus, lib. 1 in Amos cap. v, hisce verbis: In omnibus Scripturis sanctis observandum est apostolos, et apostolicos viros in ponendis testi

15

moniis de Veteri Testamento non verba considerare, A clesiæ Patres strictius amicitiæ vinculum usquam perlectum est? sed sensum.

Ex his colligitur Hispanicam Ecclesiam in sacrorum Bibliorum versione in plurimis adhærere veteri Italicæ, cujus mentionem sanctus Augustinus facit; et in Missali et Breviario Romano juxta eamdem, et non alias tunc temporis vigentes, plures appositos fuisse versiculos Clemens VIII, in bulla Romano Missali præfixa, sequentibus verbis, testatur : Qui (Pius V) etsimultis propositis pœnis severissime caverit, ne illivel adderetur, vel ulla ratione demeretur, tamen progressu temporis, sive typographorum, sive aliorum,temeritas et audacia effecit ut multi in ea quæ his proximis annis excusa sunt Missalia errores irrepserint,quibus vetustissimailla sacrorum Bibliorum versio,quæ etiam ante sancti Hieronymi tempora celebris habita est in Ecclesia,et ex qua omnes fere missarum introitus, et quæ dicuntur gradualia et offertoria accepta sunt,omnino sublata est.....cujus rei prætextus fuisse videtur ut omnia ad præscriptum sacrorum Bibliorum Vulgatæ Editionis revocarentur.

Licet enim Hieronymus in sacris Scripturis exponendis doctor maximus censeri debeat, tamen in Ecclesia Latina magni ponderis semper habita est auctoritas Augustini. Nec eruditos latet Hispanicam Ecclesiam ejus opera præ oculis habuisse, cum ob propinquitatem regionum, tum ob epistolarum frequentiam, et episcoporum Africanorum cum Hispa

nicis communicationem.

Canticum XXIII in nostro Psalterio canticum Tobi inscribitur, non Tobiæ ; et eodem modo sanctus Augustinus, qui semper seniorem Tobim, juniorem Tobiam appellat.

Sanctus Leander apprime charus fuit, et amicitia conjunctissimus sancto Gregorio Magno, necnon sanctus Isidorus ; ejus rei evidens argumentum est quod commentaria in Job papa Gregorius Leandro dicavit, eum alloquens verbis amore et reverentia plenis. Quis igitur sanæ mentis hos sanctos doctores ejusdem instituti mutuo inter se non contulisse consilia, versiones sacras, etlibros, quibus fides catho lica fulciretur, et Gothorum gens nuper ad fidem conversa in ea stabiliretur, opinabitur ? Adducat alius simile dedicationis exemplum summi pontificis, magnique Ecclesiæ doctoris ; in medium afferat alia verba tantæ benevolentiæ plena sicut illa Gregorii ad Leandrum, ex Regist. lib. iv, epist. 46: Quanto ardore videre te sitiam, quia valde me diligis, in tui tabulis cordis leges; sed quia longo terrarum spatio disjunctum te videre nequeo, unum, quod mihi dete dictavit charitas, feci, ut Regulæ pastoralis librum, quem in episcopatus mei exordio scripsi,et libros,quos in expositionem beati Job jam dudum me fecisse cognovisti,sanctitati tuæ,communi filio Probino presbytero veniente, transmitterem. Et in fine epistolæ, de brevitate sese excusans, hæc verba auro cedroque digna eumdem alloquens subjungit: Ipsa charitati tuæ epistolæ meæ brevitas innotescit,quando ei parum loquor quem magis omnibus diligo. Inter quos, quæso, Ec

Isidorus, etsi non discipulus, eidem summo pontifici commendatissimus fuit, qui non solum auctoritate apostolica ejus electionem confirmavit, et electum sacro pallio decoravit, sed etiam ejus in universa Hispania vicarium constituit. Non minorem Leo IV de eo opinionem concepit, qui ad Britanniæ episcopos scribens, asserit : Isidori dicta sicut Hieronymi et Augustiniretinenda esse, ubi inusitatum contigerit negotium, quod per canones minime definiri possit. Ejus fama eo tandem excrevit, ut vix ab ejus obitu decem et sexannis elapsis, Toletana synodo duorum supra quinquaginta episcoporum plaudente, ipsoque sancto Ildephonso suffragante, DocВ toregregius, catholicæ Ecclesiæ novissimum decus, in sæculorum fine doctissimus, et cum reverentia no minandus, appellari meruerit.

C

Perfacilinegotio ex hucusque dictis autumare quis poterit quot flores ex Ecclesia Romana, ejusque ritu hi sacri doctores decerpserint, cum vita illis ad procuratores mittendos patebat, et iisdem id prosperis bene agendis summi pontifices maxime favebant.

Jam non demiror Psalterium juxta versionem veterem Italam, qua Hispaniarum Patres utebantur, in summi pontificis sacello, nec non Venetiis in majori ecclesia sancti Marci in hodiernum diem recitari; eodem enim spiritu Patres Hispanici agebantur,eadem apostolica disciplina dirigebantur, et a sancti Petri sede quod illis deerat mutuabantur; eademque versio quam sanctus Gregorius veterem Vulgatam, seu translationem, appellat, a sancto Augustino Itala nuncupatur.

Hactenus de versione hujus sancti officii. Nunc vero antiquitatem liturgia Gothico-Hispanicæ patefaciam, primo ex vetustate Codicum, secundo ex institutoribus, seu compilatoribus ejus, demumque ex notis cantus appellati Eugeniani textui appositis.

Miseranda deflendaque Hispaniarum vastatio a Saracenis facta, Hispanorum Patrum memoriam non abolevit; quamvis plurima eorum scripta, partim (abrasa, partim mendis et fabulis conferta, partim deperdita, spurcata partim, et denique igni tradita, penitus oblivioni dare intenderent pagani,postliminio tamen, Mauris expulsis, opera et studio cardinalium Ximenii, Loaise et Aguirrii in Editione ritus et concil.Toletanorum honos tantis Patribus est restitutus.

Si aliquod in mss. Codices mendum irrepsit, exscriptorum, non auctorum vitio est vertendum; si enim hodie cum ars typographica viget, passim in libris errores inveniuntur et menda, quid mirum si inventionis initio Missale et Breviarium Isidorianum mendis scateret quam plurimis ? Nec tantum de labore nostro confidimus, ut fatum simile aliqua in parte non nobis contingat; pag. enim 59 invenitur sancti Thomæ Cantuariensis nomen, prout exstatin

Editione D. Ortizii: appositum illic aut potius ela- A Isidorum Hispalensem floruisse; inde ad deroganpsum est præter mentem nostram.

Gothici Codices, quos evolvimus, sènio confecti, disrupti, lacerati, characteribus fere oblitteratis et absumptis,blattas non pascunt, sæpe enim præ manibus habentur ; sed tinea et ærugo non solum membranas, papyra,ligna,etiam marmora corrodunt et demoliuntur.

Plures regnicolæ et exteri auctores absque ulla hæsitatione testantur Compluti autographa Gothica manuscripta,quæ ad excudendum Missale et Breviarium Isidorianum deservierunt, asservari.Hæc,dum essemus in præfata civitate, sedulo et avidissime quæsivimus; sed incassum exspectavimus:nec,juxta magistrum Florezium, adesse poterant; nam Toleti excusa fuerunt Missale et Breviarium, inibique pro- B pterea autographa asservari oportebat. Mærentes, utpote tali desiderio fraudati, Bihliothecam nostræ sanctæ Ecclesiæ Toletanæ repetiimus, ubi vota nostra aliquatenus adimplevimus.

In ea octo Codices Gothici mss. reperiuntur, quorum in uno præter septem missas a sancto Ildephor.so, ut creditur,cum cantus notis compositas, continentur officia Nativitatis, Circumcisionis et Apparitionis Domini, Assumptionis beatæ Mariæ, et officium Joannis apostoli et evangelistæ;in alio officium integrum Quadragesimæ usque ad Dominicam Palmarum exclusive; in altero, præter nonnullas missas, officium hebdomadæ majoris usque ad Pascha inclusive, et aliqua sanctorum officia; in alio officia sanctorum per annum ; in alio Epistolæ et Evangelia per annum;in alio missæ sanctorum per annum; in alio denique integrum Psalterium cum canticis et hymnis. Præter nos Codices asservantur in præfata bibliotheca Gothica Biblia, quæ tempore Mahumeticæ captivitatis fuerunt propria Servandi, episcopi Astigitani; postea Joannis,episcopi Carthaginensis et Cordubensis,qui ea donavit Ecclesiæ Hispalensi, æra 1026, anno Christi 988.

Tamen non fuco depingere faciem hujus pervetusti Codicis in animo est, nec velare quod perspicacissimis eruditorum oculis patefiet. Aliquod, licet leve, in quorumdam verborum transmutatione discrimen inter Breviarium Isidorianum prelo datum a cardinali Ximenio,et inter memoratos Codices Mss. agnoscimus; quapropter conjicere licebit, vel Alphonsum Ortizium, canonicum Toletanum, alia præ oculis habuisse autographa, nunc temporis deperdita;vel ipsummet Alphonsum, cardinalis Ximenii auctoritate munitum,in locis obscuris Psalmorum,ubi anxietate premebatur, ad Vulgatam, seu aliam, recurrisse versionem, et juxta eam quædam verba addidisse. Verum tam in hoc ipso, quam in festivitatibus et sanctis officio Mozarabico adjectis, ansam impugnatoribus præstitit; quia cum luce meridiana clarius sit festum Corporis Christi post Berengarii errores compositum ; sanctos Thomam Cantuariensem, Franciscum, et alios, quorum in Breviario Mozarabico per annum memoria fit, multis sæculis post sanctum

C

D

dum auctoritati Breviarii occasionem arripiunt; sed injustissime, ut pluribus rationibus comprobat et evincit præfatus R. P. Henricus Florezius.

Missale et Breviarium Romanum a summis pontificibus Pio V, Clemente VIII et Urbano VIII correctum, non desiit esse Romanum, ex vetustissimis exemplaribus deductum, et apostolorum traditione descendens, ex additione quarumdam festivitatum, quæ primis sæculis non celebrabantur, vel sanctorum nostro præsenti sæculo, vel proxime præcedentibus beatorum albo ascriptorum,de quibus missa et officium proprium recitantur. Ne fas cuiquam conjicere antiquitatem minui propter tale incrementum Ecclesiæ et majorem ritus extensionem.

Pari modo Missale et Breviarium Hispanicum talem denominationem non amisit post gentis Gothorum ad nostram catholicam fidem conversionem; nam etsi Leander, lsidorus, Ildephonsus, Eugenius et Julianus ipsum auxerunt, correxerunt, et in meliorem formam redegerunt, non tamen prioris ritus faciem immutarunt, sed venustiorem et magis decoram reddiderunt.

Gloriam patris non obumbrat filius sapiens, nec magistri fidem major discipuli perspicacia: opera servorum Dei primo plantantur, postea infunditur eis irrigatio,donec radices agant, et coalescant, ac tandem fructibus opimis gratiora utilioraque reddantur. Quanto enim altius ædificium consurgit, tanto magis principio ad ima deprimitur; prius namque rudera visceribus terræ absconduntur, ut illud postea securius et ornatiori aspectu levetur.

Sancti apostolorum discipuli per quatuor mundi partes diffusi, destructa idololatria,catholicam fidem seminantes, ordinem et officium in divinis cultibus instituerunt; et sui apostolatus ministerium et potestatem ad successores in episcopalibus sedibus transfundentes, Hispanicam Ecclesiam multiplicare et in dies augere cœperunt. Res sacras episcopi ordinabant traditionem majorem servare et fidelium corda irrigare studebant, quin eis gentilium imperatorum sævities obfuisset, quousque, Ecclesiæ reddita pace, palam sacra peragere licebat. En series successionis apostolicæ; en in divinis officiis ab apostolis ordo descendens;en denique hæc occidua Hispaniarum plaga fidei lumine irradiata, et pulchritudine ritus decorata.

Ne vero alicui in mentem veniat hisce primis Ecclesiæ sæculis Hispanos barbaris adnumerare, meditetur, obsecro, quonam in religionis amplificatæ et instructæ statu cæteræ orbis partes manebant, quando inter omnes orbis episcopos, ex Hispania magnum Osium Cordubensem sanctus Silvester evocavit ad præsidendum suo nomine in primo cumenico concilio Nicæno, in quo norma fidei omnibus præstanda,et prima ecclesiasticæ disciplinæ fundamenta jacienda erant.Ille magnus vir Osius ad illuminandum cæteros in Nicæno, Sardicensi, Romano, et aliis conciliis, et catechesim, a magno Constantino

fuit præelectus; ita ut ejus sapientiam mirarenturA Si scrupulosus quispiam, facta collatione Breviarii omnes,unaque voce ad canones edicendos responderent: Osius dixit, Osius respondit. In Hispania natus; humanis litteris imbutus, et in sacra liturgia edoctus, perperam sacrum ritum ubique terrarum protendere et ordinare posset, qui in sua regione et Ecclesia negligens esset, et domui suæ præesse nesciret.

Qui adhuc hæsitaverit, perlegat verba Athanasii in Historia Arianorum ad monachos,quæ lubet atferre.Post talia tamque multa facinora nihil sa perfecisse ratiimpii (Ariani) quandiu magnus Osius eorum malignitatem expertus non esset,ad tam venerabilem senem furorem suum propagare studuerunt;non Patrem episcoporum, non confessorum virum reveriti sunt,non episcopatus tempus,in quo plus sexaginta annos exegerat, erubuere;sed, posthabitis despectisque cæteris omnibus,sola hæresis cordi fuit: homines B sane qui nec Deum timent,neque hominem reverentur. Constantium igitur adeuntes, his sermonibus alloquuntur:Nihil non egimus: Romanorum episcopum in exsilium ablegavimus, et ante illum permultos alios episcopos;omnia loca formidine replevimus; sed nihil nobis tanta tua gesta juvabunt,nihildum a nobis recte factum, quandiu Osius illæsus remanserit. Nam dum apud suos ipse degit,omnes in suis Ecclesiis remanent potest quippe ille verbo fideque sua omnes adversum nos inducere. Hic et synodis præesse,solet, ejusque litteris ubique omnes obtemperant. Hic Nicænam fidem edidit,Arianosque ut hæreticos ubique traduxit.Siigitur remanserit ille,inutile nobisfuerit aliorum exsilium; mox enim de medio tollenda nostra hæresis est. Et hunc ergo persequi incipias, nec virum quamvis grandævum miserere, nescit quippe nostra hæresis vel senum canitiem venerari.

Catholica Osii doctrina veluti jure hæreditario ad episcopos Hispaniæ fuit transmissa; ab Osio namque, qui obiit anno 356, ad sanctum Leandrum, a Leandro ad Isidorum, ab Isidore ad Helladium, ab hoc ad Ildephonsum et Eugenius, ab Eugeniis ad Julianum secundum, qui in concilio Toletano xiv, jussu Leonis secundi Romani pontificis Acta sexti generalis concilii rata habuit; et cum Benedictus, Leonis successor, perlegisset illa verba Juliani Toletani de Trinitate disserentis: sapientiam ex sapientia, voluntatem ex voluntate procedere, et alia quibus affirmabat Christum Dominum et tribus substantiis constare, quæ a communi sensu Ecclesiæ Catholicæ D deviare credebat, pro sustinendis his propositionibus edidit Julianus Apologeticum in concilio Toletano xv,quod Romam transmissum magni habitum est, cunctis legendum indictum, papa acclamante: Laus tua, Deus, in fines terræ in vero etenim et catholico sensu Julianus et cæteri Patres Hispani eas protulerunt, ut videre est in Actis concilii xv Moletani apud cardinalem Aguirrium, qui est ejusdem Julianiapologiam inserit,in qua elucet ingenii ejus acumen, et profundissima fidei dogmatum intelligentia. Ad hæc accedit synodus Eliberitana, ineunte sæculo IV coacta, ex qua multa desumpsit universalis Ecclesia.

Mozarabici editi a card. Ximenio cum Breviario ad præsens a nobis recuso, aliquantulam varietatem in quibusdam vocibus animadverterit, non vitiovertat auctoris, sed ejus qui transcripsit; non insimulet Alphonso Ortizio,sed typographis indulgeat;et certo credat olim ob defectum præli in unaquaque Toletana Mozarabica parœcia sua manuscripta sacra servari, et aliquam differentiam Ortizium agnovisse:hac anxietate pressum, ut jam diximus, et caligine involutum quædam verba juxta Vulgatam correxisse, veritum ne vocis alicujus novitate vel vocabuli transpositione inusitata versioni uti et a recta semita declinare videretur. Ascribat igitur lectorexscriptorum vitio varietatem quæ hodie apparere possit ob publicam veteris Italicæ versionis Editionem juxta Mss. Vaticana, sancti Germani, Corbeiensia, Reginæ Sueciæ, et alia a Petro Sabatier in lucem edita, cum nulla in substantia differentia concipiatur,imo mirabilis in sensu conformitas cum aliqua discrepantia verborum;ita ut si sedulo perspiciatur Psalterium ms.quod in Bibliotheca sanctæ Ecclesiæ Toletanæ asservatur, verbum fere non invenietur quod in alio ex præfatis Codicibus, aut in lectione sancti Augustini, non sit transcriptum.

Additione ergo quorumdam sanctorum, qui post expulsos ex Hispania Saracenos floruerunt, Breviarii Isidoriani a magno cardinali editi auctoritas non obumbratur.Nam nec officium proprium,lectiones, responsoria aut orationes habent; sed omnia de communi dicuntur, ut jam P. Henricus Florez sua in dissertatione de officio Mozarabico adnotavit ; et hoc modo cum officium ut in plurimum secundum commune Gothicum fiat, nihil præter nomen sanctorum,exceptis quibusdam festis, fuit superadditum.

Franciscus Pisa in lucem edidit Kalendarii Gothico-Mozarabici fragmentum,quod in bibliotheca Toletana reconditur,complectens tantummodo menses Januarii et Februarii; sed cum truncum et informe appareat, et aliunde die 28 Januarii assignetur in eo festivitas sanctæ Serenæ virg. et mart., quæ nec in nostris Codicibus mss.,nec in aliquo Martyrologio, ut virgo repetitur, idcirco sublestæ fidei existimatur. Et insuper 1 die Februarii in Msc.apponitur hæc inscriptio: Caput Februarii apud Egyptros; quæ festivitas nusquam legitur in nostris Codicibus, licet pro comperto habeamus Februarii initium apud eos sanctificari ad destructionem idololatriæ, festique Amburbialium principio prædicti mensis ab ethnicis celebrari soliti;in cujus locum postea successit festum Purificationis beatæ Mariæ ad abolendam raplus Proserpinæ a Plutone facti memoriam, ut ex Innocentio III, Rabano Mauro, et aliis, comprobatur,et expresse asseritur a sancto Ildephonso in sermone de Purificatione.

Alia suspicio adversus memoratum fragmentum oritur ex silentio festivitatis Purificationis beatæ Mariæ, eum aliunde assignet obitum sancti Ildephonsi, cujus in officio Gothico nulla fit mentio, et

« PoprzedniaDalej »