I

qui utilitates quasque gignebant. Atque his quidem nominibus, quæ paulo ante dicta sunt a me," quæ vis sit in quoque, declaratur, Deo. XXIV. Suscepit autem vita hominum," consuetudoque communis, ut beneficiis excellentes viros in cœlum fama ac voluntate tollerent. Hinc Hercules,' hinc Castor et Pollux, hinc Esculapius, hinc Liber etiam: (hunc dico Liberum Semele natum, non eum, quem nostri majores" auguste sancteque Liberum cum Cerere et Libera consecraverunt: quod quale sit, ex mysteriis intelligi potest. Sed, quod ex nobis natos liberos appellamus, idcirco Cerere nati nominati sunt Liber et Libera; quod in Libera servant, in Libero non item :) hinc etiam Romulus,3 quem quidem eundem esse Quirinum putant: quorum cum remanerent animi, atque æternitate

n

Dü; Glog. Red. margo Venet. 1507. sunt hi Dii.-13 Ita B G, Lamb. a me ACHIM N, Paris. 1. 2. 3. Gud. 2. E U, Eliens. 1. 2. Reg. Mediol. Bonon. 1494. Victor. Junt. Hervag. Thuan. in unoquoque Glog. Heindorf.

CAP. XXIV. 1 Red. hinc Liber: hunc etiam dico; Heindorf. conj. hinc Liber hunc enim dico; Glog. omittit etiam. Pro Semele, quod servant Junt. Victor. Manut. Lamb. Semela habent Dav. Heindorf. Orell. semel natum Paris. 2. 3. et M. Mox, Liberum cum codd. aliquot delerunt Heindorf. Schutz. Moser. Nobb. uti volebat Walker.-2 Giog. Red. Heindorf. quod in libero servatur, in libera non item; Manut. Lamb. Lall. quod in Libero servant, in Libera non item; unde Orell. quod in libero servant, in libera non item.-3 Romulum A B C HI, Paris. 2. Gud. 2. E U. Pro quidem, quod servant codd. aliquot, Manut. Grut. Dav. seqq. quidam exhibent Glog. Red. C G, Paris. 1. 2. Gud. 2. margo Venet. 1507. Junt. Victor. Lamb. eundem omittunt Red. E U. Quirinum esse Glog. Paris. 2. M. quorum enim remanerent La. et Glog. a m. pr. probantibus Heindorf. et Moser. Tum, rite Dii A

NOTE

Hinc Hercules] Fabularum de Hercule, Castore, Polluce, Esculapio, originem, curve inter Deos collocati, tradunt Natal. Comes, et Claud. Minos, Commentar. ad Alciati Emblemata.

m Nostri majores] Templum illis tribus, ab Aulo Postumo dictatore votum, ad Circum Maximum constructum, a T. Cæsare instauratum est. Tacit. Annal. 11. Meminit illius templi Lib. liv. XLI. 'Suppli

catio,' inquit, ad Cereris, Liberi, Liberæque fuit.' Is Liber sol fait ; quo nomine sæpe ab antiquis appellatus est, et a Virgilio: 'Vos, o cla. rissima mundi Lumina, labentem cœlo quæ ducitis annum, Liber, et alma Ceres.' Libera vero, hoc loco luna est; interdum quoque sumta pro Cerere, interdum pro Venere.

» Quirinum putant] Mars enim et Janus Quirini quoque dicti sunt. Ro. mulo autem a patribus occiso, Pro

fruerentur, Dii rite sunt habiti; cum et optimi essent, et æterni.

63. Alia quoque ex ratione,+ et quidem physica, magna fluxit multitudo Deorum, qui, induti specie humana, fabulas poëtis suppeditaverunt, hominum autem vitam superstitione omni referserunt. Atque hic locus, a Zenone" tractatus, post a Cleanthes et Chrysippo P pluribus verbis explicatus est. Nam vetus hæc opinio Græciam opplevit, exsectum ' Coelum a filio Saturno, vinctum autem Saturnum ipsum a filio Jove. 64. Physica ratio non inelegans inclusa est in impias fabulas: cœlestem 7 enim, altissimam æthereamque naturam, id est, igneam, quæ per sese omnia gigneret, vacare voluerunt ea parte corporis, quæ conjunctione alterius egeret ad procreandum. xxv. Saturnum autem eum esse voluerunt, qui cursum et conversionem' spatiorum ac temporum contineret, qui Deus Græce id ipsum nomen habet. Kpóvos enim dicitur; qui est idem Xpóvos, id est, spatium temporis. Saturnus autem est appellatus, quod saturetur3 annis: ex se enim natos comesse • Partibus pudendis privatum.

BCGIM N, Gud. 2. Mediol. Victor. Dav.-4 Aliaque e ratione A. Aliaque ex ratione Paris. 1. et Thuan. Alia quoque e ratione Victor. Mox, mult. eorum, qui inducti I. inducti etiam A B C G N, Gud. 2. Paris. 1. 2. 3. E O U, margo Venet. 1507. Junt. Victor.-5 Atque hic locus primo a Zenone tractatus a Cleanthe codex unus Oxon. et Lamb.-6 Reg. Red. E opplevit, sed exsectum ; Eliens. Mediol. Bonon. 1494. Victor. Ascens. margo Venet. 1507. Victor. Dav. opplevit, scilicet exsectum; C Nam cum vetus h. o. G. opplevisset, ex sectum... vinctum ... Jove : physica ratio, &c. A B I, et Paris. 1. habent etiam opplevisset. Heindorf. suspic. opplevit, esse exsectum.-7 G U y, Pall. Reg. Mediol. cœlestum; Gud. 2. O cœlestium.

CAP. XXV. 1 Manut. conventionem.-2 Schutz. de Heindorfii conjectura idem, quod xpóvos. Mox, id est, temporis spatium Lamb. Hæc verba delevit Manut.-3 Ita Manut. Lamb. Dav. saturaretur A B G I U, Paris. 2. Gud. 2.

NOTE

culus, ut plebem concitatam sedaret, dixit eum ad superos evolasse, et Quirinum vocari se velle. Plut. in Rom.

• A Zenone] Vel in quinque libris Homericarum Quæstionum, vel in eo quem de Poëtica Auditione inscripsit.

P Et Chrysippo] Forte in fabulosis quæ ad Philomathem scripsit.

¶ Ad procreandum] Aliam, cur Cœlus exsectus a Saturno sit, rationem alii afferunt, quia alios Colos Tempus, seu Saturnus, nunquam sinet procreari. Nat. Comes, II. 3.

fingitur solitus, quia consumit ætas temporum spatia, annisque præteritis insaturabiliter expletur. Vinctus est autem 4 a Jove, ne immoderatos cursus haberet, atque ut eum siderum vinclis alligaret. Sed ipse Jupiter, id est, 'juvans pater,'' quem, conversis casibus appellamus, a juvando, Jovem, a poëtis pater Divumque hominumque dicitur; a majoribus autem nostris Optimus Maximus; [p. 39.] et quidem ante Optimus, id est, beneficentissimus, quam Maximus, quia majus est, certeque gratius, prodesse omnibus, quam opes magnas habere. 65. Hunc igitur Ennius, ut supra dixi, nuncupat ita dicens,

Aspice hoc sublime candens, quem invocant omncs
Jovem :

planiusque alio loco idem,

Cui, quod in me est, execrabor hoc, quod 7 lucet, quicquid est.

Hunc etiam augures nostri, cum dicunt, Jove fulgente," tonante:' dicunt enim,' coelo fulgente, tonante." Euripides

Per aliquam inflexionem obliquorum (ut grammatici vocant) casuum.

d Cui, quantum in me est, dira imprecabor, et rogabo, ut careat conspectu cæli, quo lucet quicquid existit.

Vratisl. Glog. margo Venet. 1507. Junt. Victor. Schutz. Moser. Orell. sataretur Paris. 3.-4 Ita Manut. Lamb. Grut. Vinctus autem Eliens. 1. 2. Reg. BCHIN, Gud. 2. E O U, Paris. 1. 2. 3. Mediol. Victor. Ascens. Hervag. Dav. Schutz. Moser. Orell.-5 Manut. delevit id est, juvans pater.-6 Planius quam Eliens. BCI M, Paris. 1. 2. 3. Glog. Victor. Dav. Heindorf. Schutz. Moser. Nobb. Orell.-7 Ita Lamb. et seqq. quo codd. aliquot et edd. vett. Qui, quod in me est, execrabor hoc, quo lucet conj. Gulielm. quod in me est; at quod, &c. codd. aliquot, probante Dav.-8 Ita Victor. et seqq. cum dicunt, Jovem fulgentem, tonantem Pal. 1. Gul. Paris. 2. 3. G M, Mars. Hervag. Thuan. dicunt enim, cælo fulgente tonante desunt in Glog. Pal. 2. dicunt enim, . . . . et tonante A C M, Paris. 2. E O U. hunc etiam augures

Cur?

Aspice hoc sublime] Versum hunc Ennii octonarium aliqui perperam putant. Senarius est, et sic legendus: Aspice hoc Sublime candens,' &c. De illo jam dictum est.

"Jove fulgente] Formula est artis auguralis, de qua nos ex Alex. ab Alex. alibi.

autem, ut multa præclare, sic hoc breviter : 9

Vides sublime* fusum, immoderatum æthera,
Qui tenero terram 10 circumjectu amplectitur:

2

Hunc summum habeto Divum: hunc perhibeto Jovem. XXVI. 66. Aër autem, ut Stoici disputant," interjectus inter mare et coelum, Junonis nomine consecratur; quæ est soror et conjux Jovis, quod ei similitudo est ætheris, et cum eo summa conjunctio. Effoeminarunt autem eum, Junonique tribuerunt, quod nihil est eo mollius. Sed Junonem a juvando' credo nominatam. Aqua restabat, et terra, ut essent ex fabulis tria regna divisa. Datum est igitur Neptuno, altero Jovis (ut volunt) fratri, maritimum omne regnum: nomenque productum, ut Portunus * a' portu,' sic Neptunus a 'nando,' paulum primis literis

b

nostri cum dicunt Jovem fulgentem, tonantem: dicunt enim cælo fulgente et tonante codd, aliquot et margo Venet. 1507. hunc... Jovem fulgentem, tonantem, dicunt enim Jove fulgente, tonante, dicunt in cælo fulgere et tonare Junt. hunc etiam augures nostri, cum dicunt Jovem fulgentem, tonantem, &c. conj. Heindorf. hunc etiam augures nostri, cum dicunt, Jove fulgente tonante,' dicunt, est enim cælo fulgente tonante' suspic. Orell.-9 Bouh. conj. graviter. Dav. breviter uncis inclusit, delevit Heindorf.-10 Qui terram tenero Reg. Eliens. A B CHIM N, Paris. 1. Gud. 2. U, Mediol. margo Venet. 1507. Junt. Victor. Ascens. Hervag. Thuan. Dav. Heindorf. Qui terras tenero Red. Glog. Qui terras teneroque Paris. 3. La. circuitu Red. Paris. 2. 3. circumjecto E, Thuan, circumjectus 4. circumvectu Manut. Lamb.

CAP. XXVI. 1 Ita Probus Lionis p. 351. Lamb. Dav. Moser. Orell. quod et similitudo codd. aliquot, Junt. Victor. Manut. quod ei et similitudo Hein. dorf. in Addend. et Schutz.-2 Effeminaverunt A B C GIU. Pro autem Gærenz. ad Legg. 1. 23. conj. enim. Tum, nihil esset Glog. Red. Heindorf. Schutz. est omittit Victor.-3 Codd. aliquot alteri, uti volebat Lamb. Nep

NOTE

* Vides sublime] Eundem Euripidis locum citat Heraclides Ponticus in Allegoriis: non invenitur inter opera quæ extant Euripidis.

y Ut Stoici disputant] Eam opinionem non Stoicis, sed Samothracibus, tribuit Macrob. Saturn. III. 4.

z Tria regna] Nota est fabula, cui locum dedit partitio regnorum a Saturno facta: Jovi orientales regiones; Plutoni occidentales; Neptuno maritimæ obtigerunt. Quod autem Delph, et Var. Clas.

Oriens, unde lux oritur, superior sit; Occidens, inferior; hinc superorum rex Jupiter, inferorum Pluto. Lactant. de Falsa Religione, 1. 2.

a Portunus] Portuum Deus; Portumnus quoque, et Melicerta, et Palæmon passim a poëtis vocatur. Virgil. Æneid. v. Alii Porta Portunum dictum volunt, et cum Jano confundunt; quippe qui et claves gerens pingitur.

Cicero.

b Neptunus a nando] Aliis placet a 3 NNNN

d

immutatis. Terrena autem vis omnis atque natura Diti patri dedicata est; qui Dives' (ut apud Græcos ПIλouTwv), quia et recidant omnia in terras, et oriantur e terris. Is rapuit Proserpinam, quod Græcorum nomen est: ea enim est, quæ Пlepre‡ón Græce nominatur; quam frugum semen esse volunt, absconditamque quæri a matre fingunt. 67. Mater autem est a gerendis frugibus Ceres, tanquam 'Geres;' casuque prima litera itidem immutata, ut a Græcis nam ab illis quoque Anμýτng, quasi Inμnte, nominata est. Jam, qui 'magna verteret,' Mavors; Minerva autem, quæ 7 vel minueret,' vel minaretur.' h XXVII. Cumque in omnibus rebus vim haberent maximam prima et extrema, principem in sacrificando Janum esse i voluerunt; quod ab eundo' nomen est ductum; ex quo

I

tuno alterum, Joris, &c. codd. aliquot, Junt. Victor. Mannt. Lamb.-4 Manut. Lamb. Junt. qui Dis; Glog. a m. sec. qui dictus est; unde Heindorf. conj. qui Dives dictus est, vel qui Dives dictus. Mox, recidunt... oriuntur Probus ; oriuntur etiam A B C G H I, Paris. 1. 2. 3. E.-5 Ita e cod. Maff. Manut. et seqq. terris** Cui Proserpinam, quod B G H N, Paris. 1. 2. U y. cui Proserpina, quod I, E O. cujus Proserpina conj. Dav. cui Proserpinam` nuptam dicunt. Ac Proserpina quidem Græcorum nomen est... quam, frugum semen cum sit, esse volunt Dea filiam absconditamque suspic. Heindorf.-6 Ceres dicta Glog. Heindorf. Schutz.-7 Jam quia m. v. M. M. a. quia e codd. Heindorf. et Schutz.

CAP. XXVII. 1 Red. A E, Paris. 1. 3. dictum; G. deductum. Mox, per

NOTE

'natu' Natunus, unde Neptunus; alii a 'nubendo,' seu 'nuptu,' quod mare terras obnubat. Ita Lipsius.

c Oriantur e terris] Alium, eumque abstrusum Ditis etymon, Macrob. tradit, Somn. Scipion. 1. 1.

d Græcorum nomen] Varro Latinum putat, a 'proserpendo;' quod Luna, quæ Proserpina est, modo in dextram partem, modo in sinistram, cursum flectat.

e Tanquam geres] Servius, et ab eo Vossins, ab obsoleto verbo 'cereo,' quod est creo, deducit, quod Ceres rerum omnium creatrix sit.

f гnuhτnp] Dorica dialecto, qua y in d passim mutatur.

& Mavors] Vortere' enim olim