dicit; quinque eos, qui in stellis vagis nominantur; unum, qui ex omnibus sideribus, quæ infixa cœlo sunt, ex dispersis quasi membris, simplex sit putandus Deus: septimum Solem adjungit; octavamque, Lunam; qui quo sensu beati esse possint, intelligi non potest. Ex eadem Platonis schola Ponticus Heraclides puerilibus fabulis refersit libros: [p. 9.] et tamen modo mundum, tum mentem divinam, esse putat: errantibus etiam stellis divinitatem tribuit; sensuque Deum privat; et ejus formam mutabilem esse vult: eodemque in libro' rursus terram et cœlum refert in Deos. 35. Nec vero Theophrasti inconstantia ferenda est: 10 modo enim menti divinum tribuit principatum; modo cœlo; tum autem signis sideribusque cœlestibus. Nec audiendus ejus auditor" Strato," is qui Physicus appellatur; qui omnem vim divinam in natura sitam esse censet, quæ causas gignendi, augendi, minuendi, habeat, sed careat omni sensu et figura. XIV. 36. Zeno

Heindorf. Moser.-9 Codd. aliquot, margo Venet. 1507. Lamb. Lall. Nobb. et tum mundum; Schutz. de conj. Heindorf. Deum modo mundum; Dav. voInit, et Deum modo mundum; Jentzen. suspic. etenim modo mundum probante Moser. tamen uncis inclusit Orell. tum mentem Deum esse e Maffei cod. Lamb. tum mentem divinam Deum esse Heindorf. putans G. Mox, vult esse mutabilem in eodem cod. eodemque libro Red. margo Venet. 1507. Junt. Manut. Lamb. eodem in libro Paris. 2. cœlum et terram quatuor codd. Moseri. fert in Deos U. -10 Eliens. inconstantior sententia est; unde Walk. conj. constantior sententia est, recepit Heindorf. menti divinæ Glog. Heindorf. ut conj. Walk. Mox, que cœlestibus omittunt duo codd. Moseri.-11 Nec a. ejusdem auditor Red. U, Bonon. 1494. Heindorf. Nec a. ejus dein auditor Eliens. 1. Nec a. est auditor tres codd. Moseri: ejus adjutor Paris. 3. is q. p. appellabatur E. Statim, minuendi, immutandique Ascens. Heindorf. Schutz. Orell. minuendi immittendique codd. aliquot: minuendi immiscendique de Bouh. conj. Lall. minuendive margo Venet. 1507. Manut. Lamb.

NOTE

Heraclides] Spensippi anditor, mox Aristotelis. De illo supra. Diversos ab hoc Heraclidas tredecim recenset Laërt. in ejus Vita.

Refersit libros] Horum indicem

habet Laërt. in ejus Vita.

mum, deinde, propter eloquentiam, Theophrastus cognominatus est ab Aristotele, cujus et auditor, et in schola, eo in Chalcidem profecto, successor fuit.

Strato] Præceptor Ptolemæi PhiEodemque in libro] Quo? nullius e- ladelphi, a quo talentis 80. donatus. nim facta mentio superius.

Scholam tenuit annos 18.

Theophrasti] Qui Tyrtamus pri

autem (ut jam ad vestros,' Balbe, veniam) naturalem legem divinam esse censet, eamque vim obtinere recta imperantem, prohibentemque contraria: quam legem quomodo efficiat animantem, intelligere non possumus.* Deum autem animantem certe volumus esse. Atque hic idem alio loco æthera Deum dicit, si intelligi potest nihil sentiens Deus, qui nunquam nobis occurrit neque in precibus, neque in optatis, neque in votis. Aliis autem libris rationem quandam, per omnem naturam rerum pertinentem, ut divinam esse affectam putat. Idem astris hoc idem tribuit, tum annis, mensibus, annorumque mutationibus. Cum vero Hesiodi Theogoniam 4 interpretatur, tollit omnino usitatas perceptasque cogitationes Deorum: neque enim Jovem,"

Zeno autem (ut ad eos veniam philosophos, qui tecum, Balbe, sentiunt) censet, legem naturalem esse Deum, et eam habere vim quandam quæ recta imperet, et prohibeat qua recta non sunt.

CAP. XIV. 1 Paris. 3. Thuan. nostros; Paris. 1. ut ad vestros jam. Mox, Deum esse censet Glog. Heindorf. Nobb. vim divinam esse censet Junt. Tum, prohibentem contraria codex unus Moseri, probante Beiero ad Offic. tom. I. p. 25.-2 Ita plurimi codd. ap. Moser. et Dav. dicit esse codd. aliquot, Junt. Lamb. Orell. sed intelligi qui potest Red. Heindorf. Schutz. si intelligit nihil E.-3 Victor. quandam rationem. Actutum, per omnium codd. aliquot, margo Venet. 1507. Junt. Victor. Grut. per omnem pertinentem naturam Ascens. Manut. Lamb. Thuan, per o. n. r. permeantem Glog. La. per. pertingentem A 4. ut divina esse a. putat Glog. Manut. Dav. Lall. Heindorf. Schutz. Moser. Nobb. Orell. ut divina sit a. putat margo Venet. 1507. ut divina sit effecta putat codd. aliquot; ut divina sit, effectum putat covj. Beier. mundi igneam esse artificem putat suspic. Jentzen.-4 Theogoniam, id est, originem Deorum codd. plerique, margo Venet. 1507. Junt. Victor. insitas perceptasque codd. aliquot. insitas præceptasque Lamb. Heindorf. Schutz. Nobb. præceptas insitasque Dav. Tum, nec Junonem Gud. 2. ita appellatur e codd. Dav. Heindorf. Schutz. Moser. Orell. rebus inanimatis codd. aliquot, Junt.

NOTE

x Intelligere non possumus] Intelligi tamen potest; cum enim lex naturalis apud Stoicos sit ratio summi Jovis, hæc autem animans sit, consequitur legem eam animantem esse.

* Ethera Deum] Plut. in Placitis Philos. ait, Stoicos docere supremum omnium Deorum esse, non æthera, sed Deum in æthere.

Hesiodi] Homeri consanguineus fuit, cui et illum supparem alii, alii

centum annis juniorem faciunt. Hospitio exceptus ab Antipho et Climeno, ab iis interfectus est, cum sororis suæ stupratorem interficere putarent. Sexdecim volumina scripsit, quæ recenset Lil. Gyraldus.

a Neque enim Jovem] Hos, si Laërtio credimus, non exemit Deorum numero, sed uni Deo, pro variis facultatibus, varias illas appellationes tribuit: interdum, Jovem, Aía, quasi di

neque Junonem, neque Vestam, neque quenquam qui ita appelletur, in Deorum habet numero: sed rebus inanimis atque mutis, per quandam significationem, hæc docet tributa nomina. 37. Cujus discipuli Aristonis non minus magno in errore sententia est; qui neque formam Dei intelligi posse censeat, neque in Diis sensum esse dicat, dubitetque omnino, Deus animans, necne, sit. Cleanthes autem, qui Zenonem audivit una cum eo quem proxime nominavi, tum ipsum mundum Deum dicit esse; tum totius naturæ menti atque animo tribuit hoc nomen: tum ultimum, et altissimum, atque undique circumfusum, et extremum, omnia cingentem atque complexum, ardorem, qui æther nominetur, certissimum Deum judicat. Idemque, quasi delirans, in iis libris, quos scripsit contra voluptatem, tum fingit formam quandam et speciem Deorum, tum divinitatem omnem tribuit astris, tum nihil ratione censet esse divinius. Ita fit, ut Deus ille, quem mente noscimus, atque in animi notione, tanquam in vestigio, volumus reponere, nusquam prorsus appareat. xv. 38. At Persæus, ejus

I e

Manut.-5 Decem codd. Moseri,, Ascens. Thuan. ipsum Deum mundum. Statim, hoc nomen tribuit Manut. Lamb. tum ultimum, et extremum, et altissimum Heindorf. atque altissimum E, Thuan. atque undecumque G. Deinde æther nominatur Lamb. in marg. ed. 1584. Heindorf. Schutz.-6 Idem, omisso que, Manut. Lamb. in his libris Junt. Victor. Mox, contra voluntatem quatuor codd. Moseri, O 4. cum fingit Junt. cum confingit E, Ascens. Junt. Thuan. Tum, omnem omittit Ernesti errore typogr. attribuit astris E, Red. tum nihil idem censet esse divinum Glog. unde nihil idem ratione, &c. Heindorf.-7 B ad quem in animi. Pro nusquam Paris. 3 habet nunquam.

CAP. XV. 1 Ita tres codd. Moseri, Dav. Lall. seqq. Perseus Junt. Vic

NOTE

dv návтa, per quem omnia; interdum Ziva, quod sit auctor vitæ omnium; interdum 'Alovvâv, quod imperium ejus esset eis allépa, in cœlum, &c.

b Aristonis] Aristonicorum, seu Scepticorum, principis, qui de rebus omnibus dubitabant. Laërt.

c Contra voluptatem] Meminit Laërt. eorum librorum in indice ejus operum.

4 Tanquam in vestigio] Manutius interpretatur tanquam in circulo

ambiente:' Muretus mendum esse putat, legitque, tanquam in vestiano. Veterum lectionem ego conservatam velim, et sic explicari: Ita fit, ut Deus ille, quem mente noscimus, et cujus vestigium aliquod in animi notione habemus, nusquam prorsus appareat. Atque hoc sensu passim Zenonici docere dicuntur, impressas esse Deorum notiones in animis nostris.

e Persaus [Perseus] Persaus apud

f

2

dem Zenonis auditor, eos dicit esse habitos Deos, a quibus magna utilitas ad vitæ cultum esset inventa; ipsasque res utiles et salutares Deorum esse vocabulis nuncupatas : ut ne hoc quidem diceret, illa inventa esse Deorum, sed ipsa divina. Quo quid absurdius, quam aut res sordidas atque deformes Deorum honore afficere, aut homines jam morte deletos reponere in Deos, quorum omnis cultus esset futurus in luctu? 39. Jam vero Chrysippus, qui Stoicorum somniorum vaferrimus habetur interpres, magnam turbam congregat ignotorum Deorum, atque ita ignotorum,3 ut eos ne conjectura quidem informare possimus, cum mens nostra quidvis videatur cogitatione posse depingere. Ait enim, vim divinam in ratione esse positam, et universæ naturæ animo atque mente: [p. 10.] ipsumque mundum Deum dicit esse, et ejus animi fusionem universam; tum ejus ipsius principatum,' qui in mente et ratione versetur, communemque rerum naturam universam + atque

4

tor. Manut. Lamb. Statim, dicit deest in Glog. et octo codd. Moseri; cos sic esse Gud. 2. dicit eos esse G. aliqua magna B D. atque salutares Thuan. vocabulis esse nuncupatas.... inventa illa D. ille diceret E.-2 Quæso quid conj. Lamb. Quo quid est Gud. 2. Dav. Heindorf. Mox, ut res ... delectos G, Paris. 3. H, Thuan. omnis cultus sit futurus Gud.—3 B D ignoratorum Deorum; Thuan. omittit atque ita ignotorum. Actutum, ut eos quidem neque conjectura G D, Paris. 3. E. mens omittit A. Tum, at enim M. et in univ. Glog. DH, Gud. 2. alii codd. Heindorf. Schutz. Nobb. tum ipsum mundum Glog. Heindorf. ejus quidem animi Red.-4 Ita codd. aliquot, Heindorf. Schutz. Nobb. Orell. Moser. universa edd. vett. Manut. Lamb. Dav. probante Beiero; immensum conj. Dav. universitatemque omnia, &c. conj. Heindorf. universam delendum censet Elvenich. Statim, fatalem umbram edd. vett. fatalem veritatem conj. Heindorf. fatalem libram suspic. Creuzer. fatalem μoîpav Censor Hal. vim Eliens. 2. a m. sec. Dav. Heindorf. Schutz. Moser. ignem præterea eum, quem, &c. Dav. quem ante dixi Eliens. Med. Reg. septem codd. Moseri, Junt. Victor. Dav. Moser. Thuan. Orell. quem audivistis æthera E. Mox, ut aquam Manut. Lamb. ut aquam et aëra; tum solem, lunam, sidera, terram univ.

NOTE

Suidam; patria Cittieus, secta Stoicus, cognomento Dorotheus.

b Animi fusionem] Seu fusum per totum mundum spiritum quendam.

f Res utiles] Ita Ceres pro pane, Plut. Placit. Philos. Bacchus pro vino.

Chrysippus] Propter laqueos qui bus adversarios impediebat, celeber. rimus: ejus captiunculas describit eleganter Lucian. in Mercatore.

1 Ipsius principatum] Principatus' apud Chrysippum est id, quo nihil in quoque genere, nec potest, nec debet esse, præstantius.

omnia continentem; tum fatalem vim, et necessitatem rerum futurarum; ignem præterea, et eum, quem antea dixi, æthera; tum ea, quæ natura fluerent atque manarent,' ut et aquam, et terram, et aëra; solem, lunam, sidera, universitatemque rerum, qua omnia continerentur; atque homines etiam eos, qui immortalitatem essent consecuti. 40. Idemque disputat, æthera esse eum, quem homines Jovem appellarent; quique aër per maria manaret, eum esse Neptunum; terramque eam esse, quæ Ceres diceretur: similique ratione persequitur vocabula reliquorum Deorum. Idemque etiam legis perpetuæ et æternæ vim, quæ quasi dux vitæ et magistra officiorum sit, Jovem dicit esse; eandemque fatalem necessitatem appellat, sempiternam rerum futurarum veritatem: quorum nihil tale est, ut in eo vis divina inesse videatur. 41. Et hæc quidem 7 in primo libro de Natura Deorum: in secundo autem vult Orphei," Musæi, Hesiodi, Homerique fabellas accommo

a Ait enim modo, vim divinam positam esse in ratione, atque animo, et mente, quæ per universam naturam diffusa sit, ipsumque mundum Deum esse; et ipsam mentis illius diffusionem in tota rerum natura Deum esse; modo, ejus mundi vim, seu principatum, qui in mente et ratione versetur, Deum esse; modo, futalem vim, &c.

de suspicione Heindorfii Schutz.-5 Schutz. de conj. Heindorf. esse Deum eum; G, et Ascens. esse Deum, quem, &c. GE appellant. Mox, aërem, Junonem, quique per maria manaret conj. Jentzen. Deinde, terramque eam, quæ margo Venet. 1509. Junt. terram eam, quæ Manut. Lamb.-6 Jovem dixit M. et appellat conj. Heindorf. et Beier. quorum nihil tale M. esse videatur I. videatur inesse N.-7 Et hoc quidem Red. Glog. E U, Ascens. Thuan. in libro

NOTE

Fatalem vim [umbram] Ironice sic fatum vocat, cui Chrysippus plurimum tribuebat. Melius forte legeretur fatalem vim.

1 Atque manarent] Forte manerent: quid enim? manatne terra? nisi 'fluere' ac 'manare,' dilabi mutarique interpreteris.

In primo libro] De his Chrysippi libris nihil habet Laërtius, qui tamen ejas opera diligenter recenset.

Orphei] Poëtæ haud obscuri; de quo quicquid memoratur, Ælianus fa

bulosum esse ait. Illi patriam Libethram, oppidum Bootiæ, alii, alii Sitonem, montem Thraciæ, fuisse scribunt. Musæi patrem Diodorus, et Justinus; Eurydices maritum Pausanias; Lini fratrem Apollodorus; Eagri filium ipse se appellat. Addit Pausanias, magum fuisse, quod testantur arbores et saxa loco mota, et genus ipsum mortis, quod varii varie referunt. Diversus ab Orpheo Crotoniata, cujus extant Argonautica.

Musai] Is Orphei, aut filius, ut