quem qui audiunt, intelligere etiam et sapere plus quam ceteros, arbitrantur. Si vero inest in oratione mixta modestiæ gravitas, nil admirabilius fieri potest; eoque magis, si ea sunt in adolescente. 49. Sed, cum sint plura causarum genera, quæ eloquentiam desiderant, multique in nostra republica adolescentes, et apud judices et apud senatum dicendo, laudem assecuti sint; maxima admiratio est in judiciis: quorum ratio duplex est: nam ex 7 accusatione et defensione constat ; quarum etsi laudabilior est defensio, tamen etiam accusatio probata persæpe est. Dixi paulo ante de Crasso. Idem fecit adolescens M. Antonius: etiam P. Sulpicii eloquentiam accusatio illustravit, cum seditiosum et inutilem civem, C. Norbanum, in judicium vocavit. 50. Sed hoc quidem non est sæpe faciendum, nec unquam, nisi aut

a

5 Bern. 2. 4. modestia; Bern. 1. modesta. Statim, nihil adm. Bern. 1. 2. Victor. Lamb. Heusing. Schutz. Beier. Orell. potest fieri . . . . în adolescentibus Bern. 3.-6 Sed c. s. plurima Bern. 5. Victor. Magnol. Manut. Lamb. desiderent Bern. 1. 2. 3. 4. Orell. et apud jud. et apud populum, et apud senatum Bern. 3. assecuti sunt Bern. 3. 4. 5. Victor. max. est adm. Bern. 1. 2. 3. 4. Basil. Victor. Heusing. Gernh. Beier. Orell. max. etiam adm. est Bern. 5. Magnol. est post duplex omittit Bern. 3.-7 Nam et ex Græv. Pearc. Colon. 1748. et ex def. Bern. 1. 2. Basil. ex def. omisso et, Bern. 4. ut ex def. Bern. 2. tamen accus. codd. aliquot, Victor. Heusing. Beier. persæpe probata est Bern. 3. probata sæpe est Basil.-8 Etiam omittunt Victor. et Bern. 2. a m. sec.-9 Basil. nec accusandum unquam. Mox, ut ii .... ulciscendi omittunt Bern. 1. 2. 4. Basil. alii codd. quam plurimi, Victor. Magnol. Manut. aut patrocinii Bern. 1. 3. Victor. Lamb. Petr. 1568. Pearc. Facciol. Hensing. Schutz. Beier. Orell. aut patrocinandi Bern. 3. ut nos pro Siculis, pro Sardis in Albucio Julius emend. et recepit Orell. e Bern. 1. 2. pro M. Albucio Bern. 1.

NOTE

a M. Antonius] Orator, tribus annis major L. Crasso. Accusavit Cn. Papirium Carbonem, qui cum Metello Caprario consulatum gesserat; patrem ejus Carbonis qui, ter consul, a Pompeio Lilybæi est interemtus. Insignis est quoque M. Aquilii per M. Antonium defensio, qua rei cica. trices, diloricata ejus tunica, judicibus ostendit.

b P. Sulpicii] Cognomento Rufi. Is C. Norbanum, qui, tribunus ple

bis, ingentem seditionem contra remp. excitaverat, et lege Apuleia rens majestatis erat, accusavit, vir quæstorius, defendente M. Antonio, censorio, cujus quæstor Norbanus fuerat. Antonius obtinuit ut reus, licet nocentissimus, etiam accusante M. Æmilio Scanro, principe senatus, qui in eo tumultu lapide percussus fuerat, absolveretur. Val. Max. lib. VIII. Cic. De Orat. lib. I.

C

reipublicæ causa, ut ii, quos ante dixi; aut ulciscendi, ut duo Luculli; aut patrocinio, ut nos pro Siculis, pro Sardis; pro M. Albucio Julius. In accusando etiam M' Aquilio 1 L. Fufii' cognita industria est. Semel igitur, aut " non sæpe certe: sin erit, cui 12 faciendum sit sæpius, reipublicæ tribuat hoc muneris, cujus inimicos ulcisci sæpius, non est reprehendendum. Modus tamen adsit: duri enim hominis, vel potius vix hominis, videtur, periculum capitis inferre multis. Id cum periculosum ipsi est, tum etiam sordidum ad famam, committere, ut accusator nominere ; quod contigit M. Bruto, summo genere nato, illius filio,

sed in Albutio, deleto pro, a m. sec. pro in Albucio Bern. 2. sed pro delevit m. sec. pro Sardis Julius Lamb. Petr. 1568. Pearc. Lall. ut nos pro Siculis, pro Sardis Julius Facciol. ut pro Sardis in T. Albucium Julius de Doleti conj. Schutz. pro Sardis in proprætore Albucio Julius de conj. sua recepit Beier. in proprætore Marco Albucio Julius Billerb.-10 In a. e. Manilio Bern. 1. 2. 4. 5. Basil, Victor. Magnol. In a. e. Aquillio Bern. 3. In a. e. M. Aquillio Gernh. Fusii Bern. 4. 5. Basil. Victor. Magnol. Manut.--11 Semel i. ut Bern. 1. Semel i. et Bern. 2. aut omittunt Magnol. Manut. non sæpius Ernesti errore typogr.-12 Sin erit, cur Victor. Facciol. Gernh. Schutz. Beier. sit omittit Bern. 3. reip. tribuatur codd. aliquot, Facciol. Gernh. Schutz. Beier. ulciscendi sæpe Bern. 5. Magnol. Manut.-13 Duri hominis enim Bern. 4. id tum peric. Bern. 5. Basil. id enim tum peric. Magnol. Manut. Lamb. ut acc. nomi

NOTE

c Duo Luculli] Lucius et Marcus, e gente Licinia; uterque in bello, tum Mithridatico, tum civili, Sullæ legatus. Uterque cos. ille 679. hic 680. uterque triumphalis, ille ex Asia, hic ex Macedonia. Lucius villarum, conviviorum, vestiumque sumtu nobilis fuit. Ii Servilium, augurem, Lucii patris accusatorem, accusaverunt de peculatu; qua de re vide Acad. lib. IV.

d Pro Siculis] Contra Verrem: extat ea defensio.

e Julius] Jul. Cæsar Strabo, qui facetiis et dicendi lepore excelluit, Sardos contra Albucium defendit. Sueton. in Cæsare dictatore. Stra. bo, ab oculorum vitio; Vopiscus, a nativitatis casu inaudito; Sesquicillus, a statura appellatus. Tra

goedias et orationes scripsit. Cic. in Bruto. Ejus dicendi genus imitatus est C. Jul. Cæsar, dictator. Omissa prætura post ædilitatem, cum consulatum peteret, a P. Sulpicio, tribuno plebis, spe dejectus. Cinnano tumultu, cum fratre L. Cæsare, consulari, proscriptus, et a Marianis confossus est. Dictum de illo est Tusc. lib. v.

L. Fufii [Fusii] L. Fusius Calenus M. Aquillium accusavit. Cic. in Brut. qui, De Orat. lib. 11. ait eum in dicendo nervos C. Fimbriæ non assecutum. Quæstor an. 657. et prætor

668.

& M. Bruto] Is, a paterna virtute degener, vitio pravæ voluntatis magistratus non petivit, sed accusator ubique vehemens et molestus fuit.

qui juris civilis inprimis peritus fuit. 51. Atque etiam hoc præceptum officii diligenter tenendum est, ne quem unquam innocentem judicio 14 capitis arcessas: id enim sine scelere fieri nullo pacto potest. Nam quid est tam inhumanum, quam eloquentiam, a natura, ad salutem hominum et ad conservationem, datam, ad bonorum pestem perniciemque convertere? Nec tamen, ut hoc fugiendum est, ita habendum est 15 religioni, nocentem aliquando, modo ne nefarium impiumque, defendere. Vult hoc multitudo; patitur consuetudo; fert etiam humanitas. Judicis est, semper in causis verum sequi; patroni, nonnunquam verisimile, etiam si 16 minus sit verum, defendere : quod scribere (præsertim cum de philosophia scriberem) non auderem, nisi idem placeret gravissimo Stoicorum, Panatio. Maxime autem et gloria 17 paritur et gratia defensionibus; eoque major, si quando accidit, ut ei subveniatur, qui potentis alicujus opibus circumveniri urgerique videatur: ut nos et sæpe alias, et adolescentes, contra L. Sullæ dominantis opes, pro S. Roscio Amerino fecimus: quæ, ut scis, extat oratio.

xv. 52. Sed, expositis adolescentium officiis quæ va

netur Bern. 5. Magnol. Mannt. civilis primitus Bern. 5.-14 Codd. aliquot. in judicio; Magnol. Maunt. Lamb. in judicium; Lang. Petr. 1568. Facciol. delerunt judicio; uncis inclusit Gernh. arcessat Bern. 2. accersas Bern. 3. 4. nullo fieri pacto Bern. 3. fieri nullo modo Basil. Victor.-15 Bern. 1. 2. 3. 4. Heusing. Orell. item est habendum; Lamb. Petr. 1568. Græv. Gernh. Beier. item habendum est; Basil. ita est habendum. Actutum, religioni contrarium Basil. Magnol. Manut. noc. aliquando et nefarium Bern. 1. 2. 5. Victor. Magnol. Manut. Lamb. Petr. 1568. noc. aliquando impiumque Basil.— 16 Bern. 5. etsi. Paulo post, placeret idem Bern. 4.-17 Maxime autem ipsa et gl. Bern. 3. alicujus opinionibus Billerb. nos et omittit Bern. 4.

NOTE

Cic. De Orat. lib. 11. ubi patris virtutes et filii vitia depinguntur. Pater jurisconsultus insignis fuit; septem libros, ut Pomponio placet, ut Ciceroni, tres, De Jure Civili reliquit. Frater D. Bruti Callaici, et filius, ni fallor, M. Bruti, qui cos. an.

575.

h Adolescentes] Annos natus 27. hanc primam causam Cicero egit, L. Cornelio Sulla Felice 11. et Q. Cæcilio Metello Pio coss. in qua cum multa in Sullam maligne dixisset, veritus iram Sullæ, Athenas profectus philosophiæ operam dedit, Ro mamque post triennium rediit.

I

leant ad gloriam adipiscendam, deinceps de beneficentia ac liberalitate dicendum est; cujus est ratio duplex: nam aut opera benigne fit indigentibus, aut pecunia. Facilior est hæc posterior, locupleti præsertim: sed illa lautior ac splendidior, et viro forti claroque dignior. Quanquam enim in utroque 3 inest gratificandi liberalis voluntas, tamen altera ex arca, altera ex virtute, depromitur: largitioque, [p. 44.] quæ fit ex re familiari, fontem ipsum benignitatis exhaurit. Ita benignitate 4 benignitas tollitur; qua quo in plures usus sis, eo minus in multos uti possis. 53. At qui opera, id est, virtute et industria, benefici et liberales 5 erunt, primum, quo pluribus profuerint, eo plures ad benigne faciendum adjutores habebunt: deinde, consuetudine beneficentiæ, paratiores erunt, et tanquam exercitatiores, ad bene de multis promerendum. Præclare epistola 6 quadam Alexandrum filium Philippus accusat, quod largitione benevolentiam Macedonum consectetur. Quæ te (malum!)'7 inquit, ratio in istam spem induxit, ut eos tibi fideles putares fore, quos pecunia corrupisses? An tu id agis, ut Macedones, non te regem suum, sed ministrum et præbitorem, sperent fore?' Bene ministrum et præbitorem, quia

8

CAP. XV. 1 Bern. 5. Magnol. Manut. deinde. Statim, ac de liberalitate Bern. 1. 2. 3. 4. 5. Heusing. Gernh. Beier. Orell.—2 Cujus est duplex ratio Basil. posterior omittunt Bern. 3. Lamb. Petr. 1568. lautior, splendidior, viro Bern. 3. laudatior ac sp. et viro Basil.—3 Quanquam enim in utroque codex unus Oxon. et Lamb. ex virtute expromitur Bern. 4.—4 Itaque benign. Basil. eo quo in plures u. sis minus, &c. Bern. 4.-5 Idem codex liberales, benefici. Mox, ad bene faciendum Bern. 1. dein cons. Bern. 1. 2. 3. 4.—6 Præclare in epistola Bern. 1. 2. 4. 5. Basil. Victor. Magnol. Manut. Lamb. Petr. 1568. Gernh.7 Quod te malum Bern. 5. Victor. Quid te malum Basil. Magnol. Manut. Quæ te mala Bern. 3. inquit, rationis Bern. 1. 2. 4. 5. Basil. Victor. Magnol. Manut. in eam spem Bern. 4. a m. sec, tibi omittit Petr. 1568. putares fideles Basil.-8 An omittit Bern. 5. regem non te suum Petr. 1568. sed ministrum et præbitorem putent? Quo quid sordidius regi? Victor. Magnol. Manut. sed m. et p. putent? Bene ministrum et præbitorem; quod sordidum regi Lamb. Petr. 1568. Bene, quod min. Facciol. dixit esse Bern. 1. 2. 4. 5. Basil. Victor. Magnol. Manut.

NOTE

nes

1 Epistola quadam] Perierunt, in- Philippi ad Alexandrum admonitiojuria temporum, epistolæ Philippi Macedonis, quæ temporibus Ciceronis multæ extabant: habentur tantum apud Plut. in Apophth. et Polit.

* Præbitorem] Mureto placet legi diribitorem. Diribere,' antiqua vox, sonat dividere.

sordidum regi; melius etiam, quod largitionem corruptelam esse dixit. Fit enim deterior, qui accipit, atque ad idem semper expectandum paratior. 54. Hoc ille filio: sed præceptum putemus omnibus. Quamobrem id quidem non dubium est, quin illa benignitas, quæ constet ex opera et industria, et honestior sit, et latius pateat, et possit prodesse pluribus. Nonnunquam tamen est largiendum; nec hoc benignitatis genus omnino repudiandum est; et sæpe idoneis hominibus indigentibus de re familiari impertiendum; sed diligenter, atque moderate. Multi enim patrimonia effuderunt, inconsulte largiendo. Quid autem est" stultius, quam, quod libenter facias, curare, ut id diutius facere non possis? Atque etiam sequuntur largitionem rapinæ. Cum enim dando egere cœperint," alienis bonis manus afferre coguntur. Ita, cum, benevolentiæ comparandæ causa, benefici esse velint, non tanta studia assequuntur eorum quibus dederunt, quanta odia eorum quibus ademerunt. 55. Quamobrem nec ita claudenda est res 14 familiaris, ut eam benignitas aperire non possit; nec ita reseranda, ut pateat omnibus. Modus adhibeatur, isque reseratur ad facultates." Omnino meminisse debemus id, quod, a nostris hominibus sæpissime usurpatum, jam in proverbii 16 consuetudinem venit, largitionem fundum non habere.' Etenim quis potest modus esse, cum et idem, qui consuerunt, et idem illud alii, desiderent? xvI. Omnino' duo sunt genera largorum, quorum alteri prodigi, alte

Lamb. Petr. 1568. Facciol. Beier. Orell. duxit esse conj. Orell.-9 Bern. 3. Petr. 1568. qui accepit.—10 Quamobrem ... est dubium Bern. 5. Magnol. Manut. Lamb. Petr. 1568. Facciol. quæ constat codd. aliquot, et edd. ante Ernesti. ex opere Facciol. hoc genus benignitatis Bern. 4. repudiandum est et Facciol. impartiendum Basil. Victor. Heusing. impertiendum est Bern. 4. a m. sec. est habet etiam Basil.-11 Beier. de conjectura delevit est.-12 Bern. 4. largitiones.-13 Cum e. d. e. cœperunt Bern. 1. 2. 4. 5. Basil. Magnol. Manut. Lamb. Petr. 1568. Gernh. Schutz. Beier. Orell. bonis omittit Bern. 1.14 Bern. 1. 2. Petr. 1568. res est. Mox, ita referenda Petr. 1568.-15 Bern. 3. facultatem.-16 Bern. 5 Magnol. Mannt. jamque in prov. Mox, etenim qui Lamb. Petr. 1568. esse modus Bern. 5. Magnol. Manut. Lamb. Petr. 1568. Facciol. idem et Victor. Petr. 1568. et iidem Basil. Magnol. Manut. Lamb. et hii Bern. 5. qui consueverunt Bern. 3. 5. Basil. Victor. Magnol. Manut. Lamb. et illud idem Bern. 5. Magnol. Manut. Lamb. Facciol.

CAP. XVI. 1 Omnino enim Basil. duo genera sunt Bern. 5. Victor. prodigi