b

C

fortissimos et optimos viros, in Hispania Poenus oppressit? Cur Maximus extulit filium consularem? Cur Marcellum Hannibal interemit? Cur Paulum Cannæ sustulerunt? Cur Poenorum crudelitati Reguli corpus est præbitum? Cur Africanum domestici parietes non tex-. erunt? Sed hæc vetera, et alia permulta. Propiora & videamus. Cur avunculus meus, vir innocentissimus, idemque doctissimus, P. Rutillius in exilio est? Cur sodalis meus interfectus domi suæ, Drusus? Cur temperantiæ

seqq.-7 Cur crudelitati Penorum G K. est præditum B M. est proditum Glog. Paris. 3. corpus præbitum est Red.-8 A B C H K, E, propriora.—

NOTE

bile; iterum Magonem et Hasdruba lem, primum ad Illiturgum, tum ad Mundam, denique ad Auringen supe. rarunt. Sed tandem Panicæ insidiæ, alterum ferro castra metantem, alterum, cum evasisset in turrim, cinctum facibus, oppresserunt. Flor. II.

6.

2 Cur Maximus] Locum hunc illustrat alter ex libro de Senect: 'Multa in eo viro (Q. Fabio Maximo) præclara cognovi; sed nihil est admirabilius quam quomodo ille mortem M. filii tulit, clari viri et consularis.' De patre et filio plura nos eo libro.

Marcellum] M. Marcellus, cum primus Hannibalem vinci posse docuisset, eo bis fuso ad Nolam, nocte quadam speculandi gratia castris egressus, a multitudine hostium in Brutiis, apud Lucanos, circumventus, lancea transfixus est. Corpus, annulo ablato, punico sagulo et corona laurea magnifice ornatum, cremari Hannibal jussit. Val. Max. v. 1. Plut. in Vita Marcelli.

b Paulum Canna] De Emilii Pauli morte ad Cannas, hæc pauca ex T. Livio habe: Funda ictus, et cruore conspersus, sedit in saxo; Cn. Cornelio equum sibi offerenti, has ultimas voces reddidit: Abi, nuntia

publice patribus, urbem muniant, ac priusquam hostis victor adveniat, præsidiis firment; privatimque Fabio, L. Æmilium, præceptorum ejus memorem, et vixisse et adhuc mori.' Illum deinde hostes, ignari quis esset, obruerunt telis.

c Reguli corpus] De Reguli morte plura de Finib. lib. v. et de Off. lib. III. de Africani junioris morte, de Nat. Deor. lib. 11. Vide super ea re Paterculum et Appian. Bell. Civil. lib. I.

d P. Rutillius] Cos. an. 649. Quod, legatus C. Marii, ut scribit Florus, vel potius Q.Mucii, ut bene correxit Sigonius, a publicanorum avaritia Asiam defendisset, eorum conspiratione invisus equestri ordini, ex quo publicani plerumque legebantur, et penes quem id temporis ex Graccha. nis legibus judicia erant, vel repetundarum, vel læsæ majestatis, injuste damnatus, Smyrnam secessit, ubi studiis literarum totum se tradidit. Asiam petenti omnes provinciæ illius civitates legatos obviam miserunt, ut triumphus magis quam exilium videretur. Constantiam ejus multis laudat Sen. de Provid. Valer. Max. 11. 10.

• Sua Drusus] M. Livius Drusus,

f

prudentiæque specimen, ante simulacrum Vestæ, pontifex maximus est Q. Scævola trucidatus? Cur ante etiam tot civitatis principes a Cinna interemti? Cur omnium perfidiosissimus, C. Marius, Q. Catulum, præstantissima dignitate virum, mori potuit jubere? 81. Dies deficiat,10 si velim numerare, quibus bonis male evenerit; nec minus, si commemorem, quibus improbis optime. Cur enim Marius tam feliciter, septimum consul, domi suæ senex est mortuus? cur, omnium crudelissimus, tam diu Cinna regnavit? At dedit pœnas.11 XXXIII. Prohiberi melius

9 Glog. Red. G K M, Paris. 1. 3. margo Venet. 1507. Junt. Mars. Hervag. Ascens. Manut. Lamb. Moser. cur etiam ante.-10 Dies deficiet A G K, Red. Dies desinat Glog. Dies me deficiat duo codd. Davisii et Lamb. Actutum, si v. enumerare conj. Ernesti. Pro commemorem Glog. habet connumerare, unde commemorare fecit Heindorf. communi more Paris. 3. sic commemorem COU-11_Cum enim Marius Paris. 3. septimo consul Reg. septies consul Glog. Red. Pall. 1. 2. Wouw, Paris. 3. K M. septimus consul A. septies morit domui Paris. 2. senex omittit K. mortuus est G K.—12 Addidit pœnas HI. Addit pœnas Paris. 3.

NOTE

Cottæ in pontificia dignitate sodalis, tribunus plebis cum esset, varias leges populo Rom. odiosas tulit; præsertim legem de civitate sociis danda. Adversante vero omni civitate, Drusus anxius ut sociorum postulata differret, repente in publico concidens, sive morbo comitiali, sive hausto caprino sanguine, semianimis domum relatus: vota pro ejus salute per Italiam a sociis publice sunt suscepta: hinc bellum sociale exortum. Drusus in senatu, ut causa belli, accusatus, cum domum inde se reciperet, incerto auctore inter turbam cultro vulneratus, in atrio corruit. Invidia cædis penes Philippum et Cæpionem fuit, ut tradit auctor de Viris Illustribus; aut Q. Varium, collegam, ut Cicero mox. Leges ejus omnes, velut contra auspicia latas, Philippo cos. referente, senatus abro. gavit; nec ulla quæstio de morte ejus habita. Plura de Leg. lib. 11.

fQ. Scævola] E gente Mucia, cog

nomento Pontifex, qui L. Crassi oratoris fuit, tum in prætura, tum in consulatu, collega. Asiam prætor tam sancte administravit, ut aliis tanquam forma justi imperii proponeretur, et in ejus honorem festa Mucia ab Asianis instituta. Civili bello a L. Damasippo prætore in curia Hostilia cæsus est, quod Sullanis partibus faveret. Vell. Pat. Vitam ejus habet Bernard. Rutil. in Viris Jurisconsult.

A Cinna] Cinnæ jussu interemti, Octavius, cos. L. Cornel. Merula, flamen Dialis; M. Antonius, princeps civitatis; et alii.

h Q. Catulum] E gente Luctatia, Marii in consulatu collegam, et socium in triumpho de Cimbris. Ad mortem quæsitus, conclusit se loco nuper calce arenaque perpolito, illatoque igne qui vim odoris excitaret, exitiali hausto spiritu, mortem magis voto quam arbitrio inimicorum obiit. Paterc. lib. II.

fuit, impedirique, ne tot summos viros interficeret, quam ipsum aliquando pœnas dare. Summo cruciatu supplicioque Q. Varius, homo importunissimus, periit: si, quia' Drusum ferro, Metellum veneno, sustulerat; illos conservari melius fuit, quam poenas sceleris Varium pendere. Duodequadraginta Dionysius tyrannus annos fuit opulentissimæ et beatissimæ civitatis. 82. Quam multos ante hunc, in ipso Græciæ flore, Pisistratus! At Phalaris, at Apollodorus,' pœnas sustulit. Multis quidem ante cruciatis et necatis. Et prædones multi sæpe pœnas dant: nec tamen possumus dicere, non plures captivos

2

CAP. XXXIII. 1 Ita cum codd. Venet. 1507. Grut. seqq. sed quia G K, Paris. 1. 3. Junt. Victor. Manut. Lamb. sic quia N. periit. Quia... sustulerat. Illos, &c. vir quidam doctus ap. Moser. Drusum febro Metallum Paris, 3. Sed quid? quia Drusum ferro, &c. I.-2 Duodequadraginta annos Di. tyrannus Glog. Red. Heindorf. Schutz. Nobb. Orell.—3 Quam multas autem hoc ipso Græciæ flore P. ac P. et Apoll. Glog. Quam multas autem hoc ipso genere flore P. a falaris Apoll. Red. Quam multas... P. ac P. ac Apoll. E G. ac P. ac Apoll. habet item K. Quam in multis autem ante hunc ipso Gracia, &c. M. Lect. nostram exhibent codd. Lambini, A B C H I N, Gud. 2. Paris. 1. 2. 3. OU. Quam multos... Pisistratus, ac P. atque Apollodorus sustulit? At -pœnas dederunt. Multis, &c. Lamb. in ed. 1566. Wyttenb. volebat tulit ; vel Phalaridem et Apollodorum pœna sustulit.—4 Et p. quidem mulli Red. Heindorf.

NOTE

delitate nobilitatus est. Vir tamen bello strenuus, a quo victi sæpe Carthaginienses.

iQ. Varius] Patria Sucronensis, fraudem tyrannide Siciliæ, sua cruhomo vastus et fœdus. Cic. de Orat. lib. 1. Ob jus civitatis obscurum dic. tus est Hybrida. Tribunus plebis accusavit M. Æmilium Scaurum. Val. Max. 111. 7. Tulit et legem adversus collegarum intercessionem, et ipse deinceps lege sna damnatus est. Val. Max. vIII. 6. Dicitur item in Bruto orator acutus in inveniendo. Vide porro ne hunc Q. Varium putes esse familiarem illum Antonii triumviri, quem ædilicium Antonius, per tempus obsidionis Mutinensis, cum mandatis ad senatum misit; et qui, cum ædilis esset, jussu Antonii, per servos publicos in convivio loris cæsus est. Cic. Philip. VIII.

Dionysius] Senior cognominatus, qui annos 25. natus, occupata per

1 Pisistratus] Hippocratis filius, doctrina et eloquentia insignis, tyrannidem Athenis ter occupavit: primum quidem, omnium consensu, uno Solone repugnante: denuo Megaclis auxilio, cujus factione primum regno dejectus fuerat: tertio deniqne, dimissis quos prælio vicerat Atheniensibus, restitutus est. Apollodorus, Cassandriæ, quam alii Potidæam vocant, in Macedonia, tyrannus fuit. Eo ille forte supplicii genere affectus est, quod per somnium vidisse dicitur a Plut. lib. De his qui sero a numine puniuntur. Se enim a Scythis excoriari, dein elixari somniavit.

acerbe, quam prædones, necatos. Anaxarchum 5 m Democriteum a Cyprio tyranno excarnificatum accepimus: Zenonem " Eleæ in tormentis necatum. Quid dicam de Socrate? cujus morti illacrymari soleo, Platonem legens." Videsne igitur, Deorum judicio, si vident res humanas, discrimen esse sublatum? XXXIV. 83. Diogenes quidem Cynicus dicere solebat, Harpalum, qui temporibus illis prædo felix habebatur, contra Deos testimonium dicere, quod in illa fortuna tam diu viveret. Dionysius (de quo ante dixi), cum fanum Proserpinæ Locris expilavisset, navigabat Syracusas: isque cum2 secundissimo vento cursum teneret, ridens, ' Videtisne,' inquit, 'amici, quam bona a Diis immortalibus navigatio sacrilegis detur?' Atque 3

I

3

Schutz.-5 Anaxarcum A C I M. Anaxartum K. Democritum Paris. 1. I. Democritium Manut. Lamb. Orell. Mox, Zenonem Elateum Venet. 1507. Manut. Lamb.-6 N, Med. mortem, improbantibus Heindorf. et Moser. Davisius conf. Corn. Nepot. Alcib. c. 6.

CAP. XXXIV. 1 Red. prædo infelix Pamphylia; unde Heindorf. et Schutz. prædo in Pamphylia felix; Creuz. prædo felici in Babylonia.—2 Syracusas; quo cum conj. Heindorf. secundissime cursum codex unus Oxon. margo Venet. 1507. Manut. Lamb.-3 Atque H I, Paris. 1. At quæ Junt. Idque de Lam

NOTE

m Anaxarchum] Democriti, vel, ut aliis placet, Metrodori Chii, aut Dionis Smyrnæi, sectatorem. Alexandrum secutus est; qui cum satrapas suos laute exciperet, jussit Anaxarchum regiam ad mensam sedere. Quæsivit quid cœnæ deesset; tum Anaxarchus,Nihil, præter caput unius e convivis;' simul oculis signans Nicocreontem Cyprium tyrannum, qui tunc aderat. Nicocreon, quamdiu vixit Alexander, odium dissimulavit; sed, eo exstincto, Anaxarchum comprehensum, nudatumque, Inisit in mortarium, et pistillo contundi jussit: ille vero, dum tundere. tur, Tunde, tunde,' inquit, Anaxarchi sacculum, nam Anaxarchum ipsum attingere non potes.' Plura Val. Max. III. 3. et nos Tuscul. lib. II. 2.

"Zenonem] Jussu Phalaridis, anc

tore Val. Max. Nearchi, vel Diomedontis, ut Laërtio et Suidæ melius placet: Phalaris enim Zenone paulo superior ætate fuit. Mortem Zenonis narrat Val. Max. III. 3.

• Platonem legens] In extremo Phædone. Accusatio Socratis triplex fuit: quod patrios Deos respueret; quod novos induceret; quod juventutem corrumperet.

P Harpalum] Alexandro Magno carissimum, et ab eo, post Mazæi mortem, satrapia Babyloniæ donatum, thesaurorumque custodiæ præfectum. Is, profecto ad Indicam expeditionem Alexandro, nunquam reversurum ratus, quinque talentorum millia ex gaza regia rapuit; sed, reverso Alexandro, varias in provincias profugus, dum in Cretam navi. gat, ab uno e familiaribus interfectus Q. Curt. x. 6.

est.

homo acutus, cum bene planeque percepisset, in eadem sententia perseverabat: qui, cum ad Peloponnesum9 classem appulisset, et in fanum venisset Jovis Olympii, aureum ei detraxit amiculum, grandi pondere, quo Jovem ornarat ex manubiis Carthaginiensium tyrannus Gelo.4 Atque in eo etiam cavillatus est, æstate grave esse aureum amiculum, hyeme frigidum; eique laneum pallium injecit, cum id esse ad omne anni tempus diceret. Idemque Æsculapii Epidauri barbam auream demi jussit: neque enim convenire, barbatum esse filium, cum in omnibus fanis pater imberbis esset. 84. [p. 77.] Jam mensas argenteas de omnibus delubris jussit auferri; in quibus quod, more veteris Græciæ, inscriptum esset, Bonorum Deorum, uti se eorum bonitate velle dicebat. Idem Victo

S

6

bini conjectura Heindorf. Schutz. Moser. Nobb. Orell. Mox, bene plane percepisset Orell. ut Tusc. II. 44.-4 Ita plerique codd. et edd. antiquiss. item Grut. Heindorf. Schutz. tyrannus Hiero Glog. tres codd. Moseri, Ascens. Junt. Moser. ut ap. Val. Max. 1. ext. 1. 3. Mox, gravem esse margo Venet. 1507. Junt. Victor. Tum, id esse aptum ad omne Reg. Med. Eliens. Glog. Red. Gud. 2. G, E O U, Bonon. 1494. Mars. Ascens. Junt. Manut. Lamb. Heindorf. Schutz. Moser. Nobb. id esse apte ad omne N. ad omni anni A K. tempus omittit K.-5 Epidaurii Pal. 5. Lamb. Ap. Val. Max. 1. 1. est Epidauri Esculapio.'-6 Ita plurimi codd. et edd. etiam Schutz. et Nobb. Idem mensas cum Val. Max. I. 1. codd. aliquot, etiam Red. Heindorf. Moser. Orell. Idemque mensas e Reg. Dav. Mox, more Græciæ veteri e codd. vestigiis

NOTE

4 Ad Peloponnesum] Petrus Victorius Ciceronem temere hic corrigit, aitque detractum Jovi amiculum aureum non in Peloponneso, sed Syracusis, ubi templum Jovis Olympii fu. isse auctor est ipse Cicero in Verr. IV. Fuit quidem Syracusis templum Jovis Olympii, at ideone non fuit in Peloponneso alterum? Male quoque pro Gelone Hieronem substituit Val. Max. 1. 25. ubi multa illius Dionysii sacrilegia congerit.

Gelo] Tyrannus Siculus: dum Xerxes invadit Græciam, Carthaginienses, icto cum ipsis fædere, impu. lit, ut Siciliam totis viribus aggrederentur. Sed ut Xerxes a Græcis vic

tus fugatusque est, ita ipsi, Gelonis dolo, cæsi sunt tanta strage, ut, amissis suorum 150 millibus, vix pauci cladis nuntii domum redierint. Vide Diodor.

Pater imberbis] Apollo, qui imberbis adolescens pingi solebat, quod vi solis adolescant omnia; barbatus vero Esculapius, ut medicorum principem decet. Epidaurus sita est in Peloponneso, ad sinum Saronicum.

Bonorum Deorum] Athenæus semel tantum id a Dionysio factum narrat, remque paulo aliter refert. Mos erat, Esculapio 'merum boni dæmonis,' ut aiebant, præbibere,' in eo delubro; cum ergo posita es.