sine petitione per solam narrationem voluntatis A prodest in oratione illa verba dicere, quibus inve

facta significatio. Hæc quoque tribus modis fit,
timore, fiducia, contemptu. Timore fit, quando
vel causa magna est quam agimus, vel magna
persona est quam rogamus, sicut est illud: Domine,
si fuisses hic, frater meus non fuisset mortuus
(Joan. x1). Rogare enim voluit, ut fratrem suum
mortuum Dominus suscitaret, sed quia propter
magnitudinem causæ et reverentiam personæ exti-
muit, insinuare potius quam postulare elegit. Do-
mine, inquit, si fuisses hic, frater meus non fuisset
mortuus. Dixit unde voluntas intelligeretur, sed te-
meritas non reprehenderetur, ut vel non exaudita
repulsæ non pateretur opprobrium, vel exaudita
voluntatis suæ consequeretur effectum. Fiducia fit
insinuatio, quando vel de facilitate causæ, vel de
benevolentia persona confidimus, et ideo deside-
rium nostrum patenter exprimere negligimus, quia
nos obstinere posse sola insinuatione speramus.
Sicut est illud, quod in nuptiis deficiente vino Do-
mino mater dicit. Vinum non habent (Joan. 11). Non
dixit: Peto ut defectum poculi, vinum creando
aut commutando, suppleas, sed hoc maternæ re-
verentiæ privilegium deberi existimavit, ut quid-
quid vel innuendo se velle significaret, pati a Filio
repulsam non debuisset. Et hoc quidem justum
fuerat, si tale aliquid ab eo petivisset, quod ille fa-
cere posset secundum naturam, quam ab ea sum-
ptam gerebat. Nunc autem quodammodo juste re-
prehenditur, quia ab ea natura, quam non dede-
rat, obedientiam in miraculo exigebat. Et dicitur
ei: Quid mihi et tibi est mulier? (Ibi.) Miraculum
enim facere Dei virtus est, non hominis, et ideo
cum a matre Christus homo de miraculo requiri-
tur, idem non quasi homo, sed quasi Deus mulie-
rem non matrem de præsumptione causatur. Ma-
ria enim a Christo non quasi mater exigere Filio,
sed quasi mulier (si necesse fuisset) miraculum
humiliter postulare, debebat a Deo. Contemptu fit
insinuatio quando vel causa vilis est, vel persona
quæ rogatur humilis. Quæ omnino ab oratione
divina excluditur, apud homines autem maxime
superbos et potentes magno studio exercetur.
Et sicut in supradictis ostendimus, ita quoque
in his tribus differentiam invenimus. Insinuatio
enim ex fiducia perfectis convenit, ex timore inci-
pientibus, ex contemptu malis. Dehine reliqua,
quæ de oratione tractare proposuimus, abnectenda
sunt.

CAP. IV. Cur orantes legimus interdum ea, in qui

bus nullæ petitionis exprimuntur verba. Quosdam siquidem movere solet, quod in orationibus nostris cum Deum sive pro nostra sive pro aliorum salute petere volumus, illos etiam nonnunquam psalmos, qui vel petitionis verba non habent, vel ad nostram petitionem non pertinent, decantare solemus. Et de aliis etiam Scripturis, quas in orationibus frequentamus, similem absurditatem producunt, cum ejusmodi sunt, ut vel formam orandi non habeant, vel illi, quam nos agimus, causæ non concordant. Quid enim, aiunt,

B

nimur vel nihil, vel aliud quam necesse est a Deo postulare? Non orat sed subsannat potius, et ad iracundiam provocat Deum, qui cum ante conspectum ejus quasi postulaturus venerit, subito se ad alia (quæ nihil ad rem pertinere videntur) replicanda convertit. Ecce enim, inquiunt, Deum pro indulgentia peccatorum nostrorum deprecari volumus; quid nobis ad hoc prodest, si vel Quare fremuerunt gentes (Psal. 11), vel: Attendite popule meus (Psal. LXXVII), vel alium hujuscemodi psalmum decantamus? Nonne ridiculum est, ut talia canentes orare nos credamus? Istud fortasse, aliqui dicant, et existiment nihil utilitatis esse quoties talia nostris orationibus admiscemus; sed quisquis supradictas orationis species diligenter prospexerit, qualiter etiam ista in orationibus dicta valeant facile discernet. Nam hoc genus orandi sæpe ad impetran→ dum invenitur efficacius quam illud etiam, in quo manifeste petitionis modum orantes explicamus. Et licet hoc, ut diximus, ex his quæ superius memorata sunt, satis evidenter intelligi possit, si tamen hic specialiter demonstretur, quid nisi amplius veritas patescit? Hoc interest quando oramus hominem, et quando oramus Deum, quod homo necessitatem nostram scire non potest, nisi ab alio doctus fuerit, Deus autem scit, etiam antequam petatur, quid nobis necesse sit. Homo igitur, qui rogatur, per narrationem nostram edocetur, ut sciat quid velimus; per supplicationem nostram pulsatur, ut annuat quod petimus. Sed in illa, quæ ad Deum fit, oratione narratio necessaria non est, nisi forte homo ad hoc narret, ut ipse suam petitionem melius intelligat, ut et per narrationem suam admonitus quid petat consideret, et per considerationem petitionis suæ excitatus devotius oret. Sane quantum ad Deum pertinet, sola supplicatio sufficit, quia, ut diximus, Deus non necesse habet doceri ut sciat, sed supplicandus est ut annuat. Sed nullo alio modo citius Deus ad annuendum flectitur, quam si precantis animus toto devotionis affectu ad ipsum convertatur. Quæcunque ergo sunt verba orantis, absurda non sunt, si tantummodo ad hoc competenter proferri possint, ut vel orantis affectum ad moram Dei excitent, vel (quod amplius est) si jam amore ejus flagrat, exciD tatum demonstrent. Demonstrent autem, non ut Deum occulta nostra quasi nescientem doceant, sed ut nos dum internum nostrum desiderium foris loquimur, ex ipsis nostris verbis amplius ad amorem inflammemur. Sola ergo cordis devotio quantum ad Deum sufficere poterat, nisi ad hoc etiam in voce formaretur oratio, ut mentem orantis ad majorem devotionem accendat. Nam, sicut diximus, si petitioni inserta narratio est, non Deus docetur, sed orans admonetur considerare quid petat, ut devotius, oret. Si vero sola supplicatio est, quia devotionem intus in corde esse significat, ad majorem devotionem animum inflammat. Sed quia diversis modis humanus affectus ad amorem Dei provocatur, libet nunc ipsos sigillatim

modos distinguere, et distinctos per exempla de- A bitrio libenter relinquimus, quid est quod pro hac monstrare.

CAP. V. Tribus potissimum modis orantium affectus

in Deum excitari.

Sed sciendum primum, quod fere omne hoc genus orandi, quod quibusdam prorsus ab orationis usu excludendum videtur, ad captationem pertinet, quam videlicet captationem, quamvis superius quasi speciem supplicationis annumeravimus, secundum quamdam tamen largiorem consuetudinem non solum supplicando, sed etiam postulando et insinuando captare solemus. In captatione autem benevolentia auditoris comparatur. Quod tribus modis fit, sive quando aliquid in laudem ejus dicimus, sive quando aliquid de nostra miseria commemoramus, vel etiam quando B aliquid, quod ad depressionem adversariorum nostrorum spectat, in medium adducimus. Dicamus igitur omnes illas Scripturas, quas quorumdam opinio ad orationis usum non esse assumendas existimat, idcirco utiliter debere, et convenienter posse inter vota precum nostrarum ab orantibus recitari, quia in nobis affectum piæ devotionis excitant, et cor nostrum vel narrando laudem Dei ad ejus amorem provocant, vel nostram miseriam commemorando, ante conspectum ejus nos humiliant, vel malitiam adversariorum nostrorum exaggerando, et utilem nobis sollicitudinem et fiduciam coram ipso ampliorem præstant. Laudem Dei in potentia et bonitate ejus cognoscimus. Miseriam nostram in hoc, quod fragiles et pecca- C tores sumus. Malitiam adversariorum nostrorum quia et ad diripiendum sunt astuti, et ad opprimendum impii. Sive igitur laudem Dei bonitate ejus et potentia, sive miseriam nostram in infirmitate et culpa nostra, sive malitiam adversariorum nostrorum in tyrannide eorum et astutia, ad exercitationem mentis et augmentum bonæ devotionis orantes commemoremus, nihil ineptum facimus et per pium affectum quem ipsa nobis verba excitant, ubique orantes sumus. Ut enim breviter cuncta complectar, quotiescunque laudem Dei narramus, quæcunque sint verba quantumcunque prolixa, quid in his omnibus tamen intus cor nostrum nisi hoc unum loquitur, quod eum admirans amat, et amando admiratur ? Similiter quando de nostra miseria coram eo orantes agimus, quæcunque sint verba, quantumcunque prolixa, quid in his cor nostrum dicit nisi hoc unum, quod confitemur nos misericordiam ejus quærere, et in eo omnem fiduciam nostram collocare? Quæ devotio quanto humilitati propinquior, tanto est Deo acceptabilior. Item cum adversariorum nostrorum malitiam in orationibus nostris coram Deo accusamus, qualiacunque sint verba quantumcunque prolixa, quid tamen aliud per hæc omnia quam justum judicium Dei ad nostri liberationem exposcimus, ut eripiat nos ab iis, quorum tyrannide injuste opprimimur, et quorum malitiam juste aversamur? Et quia ultionem de inimicis nostris, et judicium causæ nostræ divino ar

D

humilitate et devotione juste a Deo impetrare non debeamus? Unusquisque ergo cum in oratione vel psalmos vel alias quascunque scripturas decantat, diligenter consideret cui affectui serviant, et ad illum affectum toto nisu cor suum excitet, ad quem id quod loquitur magis pertinere videt, quia si verborum quæ loquitur affectum habuerit, per affectum ipsum melius verborum virtutem cognoscet, et intelligentiam capiet, et per verborum intelligentiam in majorem devotionem affectum accendet.

CAP. VI. Quantum gratus sit Deo fervens orantis affectus.

Quantum autem affectus cordis bonus Deo placeat, humana nobis etiam consuetudo, quamvis vitiosa, quadam tamen virtutis imitatione demonstrat. Certe videmus adulatores qualiter se erga illos, a quibus aliquid expetunt, devotos simulant. Sæpe procedentibus obviam eunt, in turba constitutos pomposis salutationibus honorant, transire volentibus viam præparant, alios locum dare jubent, dominos adventare proclamant, cathedras in medio constituunt, pulvinaria sternunt, pedibus provolvuntur. Ex antiquis historiis magnalia patrum replicant, etsi in eis non inveniunt quid laudent, priorum facta ad eorum laudem retorquent, se devotos, se fidos non solum dicunt, sed jurant, et quod esse nolint, hoc omni studio videri laborant. Nunquid putatis juste reprehendi possent, si essent quod non sunt, sed esse se fingunt? Si hoc malum esset ut tales essent, cur tantopere tales videri student? Imo vero si tales essent quales se fingunt et non sunt, vere laudabiles essent. Nec ob aliam causam eorum petitio ab hominibus sæpe respuitur, nisi quia tales non esse, quales se fingunt esse, sciuntur. Si ergo illi juste in suis precibus repelluntur, quia sciuntur tales non esse quales se esse fingunt : ut nos mereamur quod petimus a Deo percipere, quales illi se simulant, tales studeamus in veritate Deo nos exhibere. Ostendamus foris verbis, habere nos intus erga Deum affectum devotionis. Et non solum ostendamus, sed quod ostendimus habeamus. Ne, si solum ostendamus, non veri amatores sed adulatores simus, et quia Deum ostentatione decipere non possumus, nosmetipsos potius decipiamus. Præterea sicut adulatores simulatam devotionem priores offerunt, et per eam illorum, quos deprecantur, gratiam comparare volunt, sic et nos precibus nostris præveniamus faciem Domini, et ut mereamur obtinere quod petimus, non simulatam devotionem, sed veram charitatem offeramus. Beatificemus amicos Domini nostri, indignemur inimicis ejus, laudemus in eo potentiam, magnificemus pietatem, admiremur sapientiam,extollamus generositatem, approbemus æquitatem. Item narremus ei miseriam nostram, indicemus ei necessitatem nostram, indicemus et revelemus ei infirmitatem nostram, confiteamur ei culpam nostram, dicamus et credamus alium non esse, per quem

possimus eripi, per quem speremus liberari. Item A nequitiam illorum, indignatio contra injuriam, ze

ostendamus ei, adversariorum nostrorum dæmonum et perversorum hominum malitiam, crudelitatem, iniquitatem, tyrannidem, quod ei adversantur qui nos persequuntur, quod nobis hostes sunt, qui ei contradicunt, quod odimus quæ odit, quod diligimus quæ diligit. Malle nos propter eum odia inimicorum ejus perpeti, quam contra eum habere pacem eorum. Omnes igitur Scripturæ ejusmodi, quæ ad captationem faciendam congruunt, sive ipsa captatio per supplicationem, sive per postulationem, sive per insinuationem fiat, alienæ ab orationis usu habendæ non sunt, quia licet aliquæ illarum narrationes petitionem non habeant, habent tamen omnes affectus virtutum, quos in nobis accendunt, per quos B qui orant citius, quam per vocis petitionem impetrant.

CAP. VIII. De diversis affectuum modis, et quibus

psalmis quisque adaptetur.

C

Quia igitur in affectibus pietatis est omnis virtus orandi, enumeremus aliquot ex ipsis, et exemplis demonstremus, ut quia omnes enumerare non possumus (infiniti enim sunt affectus) quid tamen in omnibus laudabile sit, et Deo acceptum; ex quibusdam conjiciamus. Est affectus dilectionis, cum forte mens vel videns, vel reminiscens id quod amat, subito amoris igne corripitur. Est affectus admirationis, cum aliquid novum et admirabile contemplans in stuporem excitatur. Est affectus congratulationis, cum acceptabile aliquid. et beneplacitum videns, quadam hilaritate perfunditur. Est affectus humilitatis, quando ex consideratione infirmitatis suæ ab elatione sua sponte comprimitur. Est affectus moeroris, quando ex consideratione malorum suorum quodammodo contabescens infirmatur. Est affectus timoris, quando ex consideratione imminentium pœnarum concutitur. Est affectus indignationis, quando in odium adversariorum ex ipsa iniquitatis eorum magnitudine inflammatur. Est affectus zeli quando ex amore justitiæ ad desiderium ultionis accenditur. Est affectus bonæ præsumptionis, quando ex nova aliqua et singulari fiducia ad vindicandum plus solito quidpiam animatur. De istis affectibus primi tres ad istud præcipue genus Scripturarum pertinent, in quo fit laudatio. Quia scilicet D ex commemoratione bonitatis, surgit affectus dilectionis, ex commemoratione potentiæ et fortitudinis surgit affectus admirationis, ex commemorationé autem alicujus prosperi eventus et facti felicis surgit affectus congratulationis. Tres sequentes ad illud genus pertinent, in quo fit commemoratio infelicitatis et miseriæ. Quia videlicet affectus humilitatis surgit ex commemoratione propriæ infirmitatis, affectus doloris surgit ex commemoratione malorum præsentium, vel ex recordatione præteritorum. Affectus timoris ex prævisione futurorum. Tres ultimi affectus illi magis Scripturarum generi congruunt, in quo fit invectio et accusatio in adversarios videlicet contra PATROL CLXXVI.

lus propter malitiam, major de Dei misericordia præsumptio. Exempla singulorum hæc sunt, ex affectu dilectionis canitur psalmus: Diligam te, Domine (Psal. XVII). Ex affectu admirationis canitur psalmus Domine Dominus noster (Psal. vín). Ex affectu congratulationis canitur psalmus : Omnes gentes (Psal. XLVI). Et in his omnibus est laudatio. Ex affectu humilitatis canitur psalmus : In te, domine speraví (Psal. xxx). Ex affectu doloris canitur psalmus: Usquequo, Domine, oblivisceris? (Psal. x11). Ex affectu timoris canitur psalmus : Domine, ne in furore (Psal. vi), et in his omnibus est mista querelæ deprecatio. Ex affectu indignationis canitur psalmus : Quid gloriaris in malitia (Psal. L1). Ex affectu zeli canitur psalmus: Deus ultionum Dominus (Psal. xcm). Ex affectu bonæ præsumptionis canitur psalmus : Judica me, Domine, quoniam (Psal. xxv), etc.

CAP. VIII. Quod in eodem psalmo sæpius ab uno affectu in alium fiat transitus.

Sciendum tamen est hanc proprietatem in om. nibus psalmis non esse, ut per totam seriem unus affectus extendatur, sed sæpe de alio affectu fit transitus in alium, secundum quod mentes orantium diversis modis affici solent. Hoc autem qualiter per singulos cognosci possit explanare, prolixioris operis tractatum expetit. Volumus tamen hoc in aliquibus exempli causa demonstrare. Forte cogitare copi quanta sit felicitas esse cum Deo, quanta item sit miseria vivere in hoc sæculo, quanta demum calamitas semper cruciari in inferno, et ex hac meditatione mea subito amore cœlestis patriæ attractus, ipso affectu ducente in hæc verba decurro. Beatus vir qui non abiit in consilio impiorum (Psal. 1), cujus psalmi totam seriem si secundum intimum compunctionis sensum inquirimus, quid aliud nisi hoc ubique dicentem invenimus: Felices qui nunquam a Deo recesserunt, felices qui semper cum eo permanserunt, felices qui in ejus obsequio fideles et devoti perstiterunt ? Nam infelices et miseri illi sunt, qui se ab illo elongaverunt, et cum illo perseverare noluerunt, vel qui post ad illum non redierunt. Gratias illi qui quantum perstiti, confusio mihi quantum discessi. Nunc autem quantum prope sum elongare nolo, quantum longe sum redire cupio, utinam ad illum perveniam, utinam ab illo nunquam recedam; Adjuva me, Deus meus (Psal. cv). Affectus igitur iste dilectionis est surgens ex laudatione. Item exemplum alterius. Cogitavi mecum quanta esset potentia Dei, ac deinde admirari cœpi vesaniam hominum, qui mortales sunt, et tamen voluntati ejus obviare minime pertimescunt. Ex hac itaque admiratione compulsus sum exclamare et dicere: Quare fremuerunt gentes (Psal. 1), Et est admiratio mista indignationi, quia vesaniam admiramur, præsumptioni indignamur, vel certe in nobismetipsis dum foris assultus vitiorum crebros et importunos aspicimus, et intrinsecus de Dei adjutorio præsumimus

32

ipsam tentationum nostrarum molestiam cum qua- A affectu in affectum transit, verbi gratia : In angu-
dam indignatione arguimus dicentes: Quare fre-
muerunt gentes? Et est summa totius psalmi ad
hoc tendens, ut per Dei potentiam confirmati inso-
lentes adversitates contemnamus, et tanto nos ad-
versariis nostris fortiores, quanto Deo viciniores
sumus, præsumamus. Illorum`interitum festinum
attendamus. Dei magnificentiam contra eorum
superbiam frangendam opponamus, cum omni
reverentia animum nostrum ad obsequium illius
subjiciamus semper supra nos admirantes ejus po-
tentiam,infra nos despicientes eorum insolentiam.
Hic est affectus admirationis indignationi mistus
ex laudatione surgens. Sequentis psalmi series non
secundum unum affectum texitur, sed sæpe de

stiis constitutus (Psal. I); quantum semper in Dei
misericordia confidebam cogitare incipio, quia ta-
men quodammodo me ab eo derelictum video, ex
affectu doloris in hæc verba prorumpo. Domine,
quid multiplicati sunt qui tribulant me? multi in-
surgunt adversum me (ibid). Rursumque ex affectu
doloris in affectum bonæ præsumptionis recurrens
aio: Tu autem, Domine, susceptor meus es (ibid.)
Ut et mororem per fiduciam relevem, et fiduciam |
per mærorem castigem. Et quis omnes virtutes
psalmorum, quis illas ignitas compunctiones san-
ctorum affectuum enumerare loquendo potest?
quibus mens in oratione accenditur, et gratissi-
mum Deo sacrificium in ara cordis adoletur.

DE AMORE SPONSI AD SPONSAM.

quæ castigatur, ne abundans per incontinentiam diffluat.Arrha est forti fortitudo sua, qua roboratur, ut ad bonum opus convalescat. Arrha est debili debilitas sua,qua frangitur,ne malum perficiat.Arrha est insipienti simplicitas sua, qua humiliatur, ne superbiat. Et omnino quidquid in hac vita humana fragilitas tolerat, hoc pius Conditor quantum in sua bonitate est, vel ad correctionem pravitatis, vel ad profectum virtutis dispensat. Ideo in omnibus gratias agere debemus, ut dum ubique ipsius misericordiamagnoscimus semper in ejus amore proficiamus.

Ibo mihi ad montem Myrrhæ et ad colles Libani, B pertatis frangat. Arrha est pauperi paupertas sua, et loquar sponsæ meæ (Cant. IV). Sponsus quidam hic loquitur, qui sponsam habet, et spondet se visitaturum cam.Nota ergo quod non semper domi est sponsus iste, cavet enim forte ne vilescat amor suus, et quia citius in tædium veniret si semper præsens esset, ideo aliquando se subtrahit, aliquando ad tempus recedit, ut dum requiratur absens, strictius teneatur præsens. Et tunc forte aberat, quando hæc dicebat. Sed ne rursum longior mora aliquatenus oblivionem gigneret, redire disponebat, et ait: Ibo mihi. Secum loquitur quod facturus est, quia ad dicendum dulce est quod dulce est ad faciendum, et nescio quo pacto quod multum cupimus, nunquam loqui fastidimus. Ibo, inquit, mihi. Sibi vadit,quia singularis amor participem secreti non recipit. Sibi vadit, quia non vult sodalem itineris,qui non patitur consortem amoris. Sed quæris quisnam sit iste talis sponsus, et quæ sponsa ejus? Sponsus est Deus; sponsa est anima. Tunc autem sponsus domi est, quando per internum gaudium mentem replet; tunc recedit, quando dulcedinem contemplationis subtrahit. Sed qua similitudine anima sponsa Dei dicitur? Ideo sponsa, quia donis, gratiarum subarrhata. Ideo sponsa, quia casto amore illi sociata. Ideo sponsa, quia per aspirationem Spiritus sancti prole virtutum fecundanda. Nulla est anima, quæ hujus sponsi arrham non acceperit. Sed est quædam arrha communis, quædam specialis. Communis arrha est quod nati sumus,quod sentimus, quod sapimus, quod discernimus. Specialis arrha est, quod regenerati sumus, quod remissionem peccatorum consecuti sumus, quod charismata virtutum accepimus. Et quod quisque habet,hoc cuique arrha est. Arrha est diviti divitiæ suæ, quibus fovetur, ne eum molestia pau

D

Ibo, inquit, mihi ad montem Myrrhæ,etc. Myrrha, quæ amara est ad gustandum, et corpora mortuorum a putredine servat significat mortificationem carnis. Libanus, quod nomen interpretatur decandidatio, significat munditiam carnis. Hæc ergo est via, per quam Sponsus ad sponsam venit, mons Myrrhæ, et colles Libani, quia primum per abstinentiam concupiscentiam carnis occidit,deinde per munditiam cordis ignorantiam mentis abstergit.Postremo quasi tertio die ad colloquium sponsus veniens desiderio sui animam accendit, ideo convenienter dixit montem Myrrhæ, non collis Myrrhæ, et colles non montem Libani, quia in afflictione debemus esse constantes, et in successu virtutum bumiles. Altitudo enim montis eminentiam significat magnanimitatis,et mediocritas collis temperantiam humilitatis. Item quod montem singulari numero posuit, et colles plurali, significat quod in mortificatione exterioris delectationis parum est quod perdimus; et in illuminatione mentis intrinsecus multiplex est bonum, quod invenimus. In monte Myrrhæ accipimus fortitudinem contra carnis concupiscentiam. In collibus Libani accipimus illuminationem mentis contra ignorantiam. In colloquio

Sponsi accipimus charitatem contra malevolentiam A est, cui nihil deest pulchritudinis. Totus speciosus et cordis obdurationem. Potentia ad Patrem, sapientia ad Filium, charitas appropriatur ad Spiritum sanctum. Quando enim ex fragilitate peccamus, peccamus in Patrem, quasi contra potentiam. Quando ex ignorantia peccamus, peccamus in Filium, quasi contra sapientiam. Quando vero ex malevolentia peccamus, peceamus in Spiritum sanctum, quasi contra dilectionem. Ideo peccare in Patrem et Filium hic, sive in futuro remittitur, quia qui ex fragilitate vel ex ignorantia peccat, sicut aliquam excusationem habet in culpa, ita etiam aliquam remissionem habere debet in pœna, sive in hoc sæculo si pœnituerit, ut facilius consequatur indulgentiam, sive in futuro sæculo, si in malo perseveraverit, ut tolerabiliorem sentiat pæ- B nam. Qui vero ex malitia peccant, eorum peccatum nullam habet excusationem, et ideo pœna eorum remissionem habere non debet, quia, sive pœnituerint in hoc sæculo, plena satisfactione mulctandi sunt, sive non pœnituerint plena damnatione in futuro sæculo puniendi, et ideo hi tales nec hic, nec in futuro sæculo remissionem accipiunt, non quia pœnitentibus venia denegetur, sed quia pleno peccato plena retributio debeatur.

Loquar, inquit, sponsæ meæ. Duobus modis loquitur Deus ad animam. Aliter ad fornicariam, et aliter ad sponsam. Aliter ad fœdam, aliter ad pulchram. Aliter ad peccatricem, aliter ad justificatam. Illius fæditatem increpat, hujus pulchritudinem laudat. Illam increpando timore concutit. Istam laudando ad amorem accendit. Illi loquitur, quando ei maculas suas ostendit isti loquitur, quando dona quæ contulit ei ad memoriam reducit. Illius tenebras illuminat, ut agnoscat quid sit, et defleat quod fecit; istam affectu dulcedinis internæ tangit, ut recolat quid accepit et non obliviscatur eum qui dedit. Loquar, inquit, sponsæ mea. Si ego Sponsus sum, si ad sponsam locutus sum, scitote quod præter amorem nihil loqui possum. Postquam igitur hæc secum dixerat sponsus, continuo iter arripuit veniensque et videns sponsam mox quasi ex ejus specie in admirationem tractus in hæc verba prorupit. Tota speciosa es, proxima mea (ibid.) [tota pulchra es, amica mea, etc.], etc, vel cum præcedenti hoc conjungitur: Loquar sponsæ meæ, sic scilicet, tota speciosa es, proxima mea, etc. Sed illud gratius accipitur : tota speciosa es, proxima mea; ideo tota speciosa, quia proxima ; si non esses proxima, non esses tota speciosa. Videte quid dixerit; Tota, inquit, speciosa es, proxima mea. Omnis anima vel aversa est a Deo, vel conversa ad Deum. Aversarum autem alia est remota, alia remotissima. Conversarum vero alia propinqua, alia proxima. Quæ remota est, turpis quidem est, sed non tota. Quæ remotissima est, tota turpis est. Item quæ propinqua est, speciosa est, sed adhuc non tota ; quæ proxima est, tota speciosa est. Tota speciosa es, proxima mea. et macula non est in te (ibid.). Totus speciosus

C

Ꭰ

est, cui nihil inest turpitudinis. Ego totus speciosus sum, quia omne quod pulchrum est in me est. Tu tota speciosa es, quia nihil quod turpe est in te est. Macula non est in te. Veni ad Libanum [de Libano], speciosa. Invitat eam et vocat, quia et ideo ad eam venit, non ut cum illa permaneret, sed ut illam ad se traheret. Veni ad Libanum veni ad Libanum, venies [veni], coronaberis (ibid.). Bis invitando dicit: Veni; tertio affirmando subjungit: Venies. Sed hæc quid est affirmatio nisi congratulatio, qua bono proposito nostro congaudet? Ac si diceret : Obedientiam laudo, propositam Deo devotionem non ignoro. Voco et respondes, invito et parata es. Ergo venies. Sed quare dicit bis, Veni? Ut qui extra se est primum ad se redeat, qui in se est supra se ascendat. Primum in nobis est, et prævaricatores ad cor redire monet, deinde supra nos est, ut justificatos ad se invitet. Veni, inquit, veni. Veni foris intro ad te. Veni intus, interius, et plane intrinsecus supra te ad me. Veni ad Libanum, sponsa, veni ad Libanum. Veni de Libano, veni ad Libanum. Veni de Libano decandidato ad Libanum non decandidatum, sed candidum. Veni de corde mundato ad mundatorem cordium, non mundatum, sed mundum. Non pervenis ad me si remanes in te, ascende supra te et invenies me. Venies, et transibis ad montem Seir, vel Savir (ibid.). Seir interpretatur hispidus vel pilosus. Savir vero nocturna avis vel fetor, et Seir idem qui et Edom, id est Esau. Esau et Jacob duo erant fratres, Esau prior natus, sed postea nato Jacob supplantatus. Esau venator et studiis agrestibus deditus fuerat; Jacob, vir simplex, domi habitabat. Quid autem hi duo fratres nisi duos motus, qui in homine sunt, designant, hoc est concupiscentiam carnis et spiritus? Scimus autem quod dicit Apostolus. Non prius quod spirituale, sed quod carnale est, prius est. Hoc est Esau prius nascitur. Cum vero concupiscentia spiritus roboratur, tunc concupiscentia carnis marcescit. Hoc est Esau à post genito Jacob supplantatur. Item concupiscentia

carnis quasi Esau venator foris pascitur, concupiscentia vero spiritus quasi Jacob vir simplex intus delectatur. Est ergo Seir pilosus carnis motus turpis et indecorus. Et bene pilosus, quia, sicut pilus in carne radicem figit, sed excrescendo carnem excedit, ita carnis motus de necessitate oritur, sed excrescendo in voluptatem usque profluit. Et quemadmodum pilus præcidi sine dolore potest, evelli sine dolore non potest, sic appetitus carnis, quantum, ad super fluitatem pertinet quasi extra sensum carnis, sine detrimento præciditur, sed quantum ad necessitatem spectat, quasi intra carnem sit, non sine detrimento exstirpatur. Ecce diximus quid sit Seir; nunc quid sit mons Seir videamus. Habet enim Seir iste montem, habet et vallem; et (ut plus dicam) habet montem, habet campum, habet vallem ; sed in valle est debilis; in campo est fortis, in monte insuperabilis. Seir in monte est appetitus carnis in necessitate; Seir in campo