destinatio ad bona tantum. Omnia quippe futura A destinatio autem ad ea quæ facturus est tantum. præscivit, electos autem tantum prædestinavit. Similiter et prædestinatio, quando pro dispositione accipitur, in respectu tamen præscientiæ parificari non potest, quia præscientia Dei et ad ea quæ facturus est pertinet, et ad ea quæ permissurus. Præ Ambrosius enim dicit : « Prædestinavit Deus impio-rum gehennam, sed non prædestinavit, impiorum culpam.» Quod enim facturus fuit prædinavit, quod autem facturus non fuit, sed permissurus, non prædestinativit, sed præscivit. DE QUATUOR VOLUNTATIBUS IN CHRISTO Quæris de voluntate Dei, et de voluntate homi- B nis similiter. Christus Deus fuit, et ideo voluntas divina in illo fuit. Et quia etiam homo fuit, similiter voluntas humana in illo fuit. Non dico humanam quam culpa et vitium hominis facit, sed quam natura hominis requirit. Ergo in Christo divina voluntas fuit in quantum Christus Deus fuit; et similiter humana voluntas in ipso fuit in quantum ipse homo fuit. Humana autem voluntas tripliciter consideratur; secundum rationem, secundum pietatem, secundum carnem. Ergo in Christo voluntas fuit divinitatis et voluntas rationis, et voluntas pietatis et voluntas carnis. Voluntas divinitatis per justitiam sententiam dictabat; voluntas rationis per obedientiam, veritatem approbat; voluntas pietatis per compassio. nem in malo alieno suspirabat; voluntas carnis per passionem in malo proprio murmurabat. Vide an non omnia hæc in Christo. Ille leprosus qui sanitatem precabatur et majestatem confitebatur, potentiam voluntatis divinæ confessus est, dicens: Domine, si vis, potes me mundare (Luc. v). Et Dominus ut ejusdem voluntatis divinæ et sententiam et potentiam ostenderet propter sententiam ait Volo, propter potentiam subjunxit mundare (ibid.). Hoc est exemplum voluntatis divinæ in Christo. Propter voluntatem rationis, quæ voluntati divinæ per obedientiam subjiciebatur, dixit: Spiritus quidem promptus est (Matth. xxvi). Propter voluntatem carnis, quæ pœnam horrendo per infirmitatem passioni renitebatur dixit: Caro autem infirma (ibid). Spiritus promptus erat per voluntatem rationis dispositionem divinæ voluntatis in passione carnis suæ sequendo. Caro autem infirma, per naturalem providentiam qua malum suum odire acceperat, passioni renitendo. Secundum voluntatem itaque deitatis in dispositione præcedentem, et secundum voluntatem ratienis divinam dispositionem approbantem et subsequentem Christus pati voluit. Secundum autem voluntatem carnis, secundum quam naturaliter in quantum homo fuit, eamdem carnem suam quia odio non habuit, pati noluit. Neque in hoc tamen divinæ voluntati contrarius fuit; quia et hoc ipsum quod noluit eum nolle divinæ voluntatis fuit. Erat adhuc alia voluntas in Christo, voluntas pietatis sive humanitatis. Nam ipsa pietas humanitas vocatur, et dicuntur humani qui pii sunt, et facile alienis miseris compatiuntur. Proprium est enim humanitatis compati et moveri pietate in miseria aliena. Bestia pati potest, compati autem humanitatis est proprium. Idcirco voluntas pietatis, voluntas humanitatis vocatur, quia hominis est pietate moveri. Et hæc similiter secundum naturam humanitatis in Christo invenitur. Cum appropinquaret Jerusalem videns civitatem flevit super eam (Luc. XIX). Quare flebat si non dolebat? Ergo noluit quod doluit. Quid doluit? perditionem. Si doluit de perditione illorum, noluit perditionem illorum. Quomodo noluit? SeC cundum voluntatem utique divinam quod justum futurum erat, voluit. Secundum voluntatem rationis, justitiæ consensit, et justitiam approbavit. Porro secundum voluntatem pietatis sine odio justitiæ condoluit miseriæ, quemadmodum secundum voluntatem carnis justitiam non accusabat, sed pœnam recusabat. Unaquæque voluntas quod suum erat operabatur, et quod ad se pertinebat sequebatur. Voluntas divina justitiam, voluntas rationalis obedientiam, voluntas humanitatis misericordiam, voluntas carnis naturam. Neque alia alii contraria erat, sed unaquæque quod suum erat appetiit, ut quamvis ad aliud esset, alii tamen contraria non esset. Hoc est ut licet ad aliud velle haberet, ad aliam tamen nolle non haberet. Sicut enim divinitati natura erat justitiam non deserere, sic carni justum erat naturam servare et pietati alienam miseriam non amare. Sic itaque in Christo voluntas fuit divinitatis, justitiam dictans; voluntas rationis, justititiam approbans; voluntas humanitatis, per quam nulli malum voluit; voluntas carnis, per quam sibi pœnam noluit. Justum itaque carni erat, quod passionem suam noluit, quia hoc erat secur dum naturam, et justum Deo erat, quod passionem illius voluit; quia hoc erat secundum justitiam. Neque enim idcirco caro noluit, quia Deus voluit, sicut et Deus idcirco non voluit, quia caro noluit. Similiter et pietas quod secundum affectum compassionis in pœna vel perditione miserorum misericorditer noluit, nequaquam contra Deum id juste volentem no D luit; sed quod suum erat amavit misericordiam, A pietati concordat. Ubi autem divinæ justitiæ sen et tamen quod suum non erat non improbavit justitiam. Sane sciendum quod id quod caro mortalis timore passionis uritur, et pietas amore compassionis passibiliter movetur, præsenti tantum vitæ debitum est, in qua et malis compassio debetur, quandiu corrigi possunt ; et bonis passio non tollitur quandiu meliores esse possunt. Cum autem mortale hoc induerit immortalitatem, et corruptibile hoc incorruptionem (I Cor. xv); tune utique sicut carnem nec passio neque timor passionis ullius affliget; sic mens nulla ex compassione alieni doloris poenam suscipiet. Illic quippe et caro habebit contra passionem securitatem, et anima habebit in pietate puritatem. Securitas car tentia immutabiliter præfixa ostenditur, contra eam deinceps pietati locus non debetur. Quia si quid nos illic ex compassione tetigerit, vel ex vitio et affectui dcminante, vel ex infirmitate corruptibilis naturæ passioni resistere non valente. Triplex enim compassionis modus est. Est quippe compassio, alia ex vitio, alia ex natura, alia ex virtute. Compassio ex vitio est quando affectus illic reprehensibili dolore tangitur, ubi illicito prius amore tenebatur. Compassio ex natura est quando ex insito sibi pietatis affectu animus alienis ærumnis condolet, quoties contra pietatis vel humanitatis mensuram naturam opprimi sive affligi videt. Compassio ex virtute est quando propter Deum titiam premi vel innocentiam affligi videmus. Compassio ex vitio, culpabilis est? compassio ex natura, irreprehensibilis; compassio ex virtute laudabilis, prima reprehenditur, tertia laudatur. Secunda autem nec culpam habet, quia ex natura est; nec præmium, quia ex virtute non est. In hac ergo vita quandiu caro mortalis lædi potest passione, tandiu etiam animus mutabilis tangi potest compassione. Ubi autem utrumque veraciter impassibile erit, tunc profecto neque passio carni, neque compassio menti ulla inesse poterit. Nunc ergo mutabilitate sua bene utrumque utitur, si et caro in passione patientiam non deserit, et animus in compassione justitiæ mensuram non transcendit. Si igitur tempus compassionis quæris, quandiu pati possumus compati debemus. Si locum quæris, illic compassionis miseria exihibenda est, ubi adhuc passionis misericordia desperanda non est. nis erit ex impassibilitate, puritas mentis ex ve- B alienis doloribus compatimur, cum scilicet vel jusritate. Intellige quæ dico. Pati et compati utrumque pœna est. Pati datum est homini pro iniquitate; compati autem præceptum est pro bonitate. Justum est enim et æquum coram Deo, ut qui patitur compatiatur, ut per passionem deleatur iniquitas, per compassionem exerceatur bonitas. Hoc siquidem ad bonitatem pertinet vitae mortalis, ut se in aliis conditioni su accommodet, et alienæ passionis per compassionem particeps efficiatur, ut sicut id quod patitur necessitatis est, ita id quod compatitur opus sit bonitatis. Ubi autem pati non erit, compati non erit. Non tamen quia crudelitas erit in pœna aliena, sed quia cruciatus non inerit ex aliena miseria. Hic compati virtutis est; illic non compati, felicitatis. Hic compaterisc voluntate, moveris pietate, condoles bonitate. Hic non compateris felicitate, non moveris æternitate, non condoles impassibilitate. Sic itaque compati esse non potest, nisi illic tantum ubi pati esse potest, quoniam et ipsum compati, pati est. Sane qui illic pati non exuunt compati non deponunt; quia sicut pro sua iniquitate corruptibiliter patiuntur, ita pro aliena infelicitate secundum vitæ mortalis affectum carnaliter compatiuntur. Hinc est quod dives ille in tormentis positus pro fratribus sollicitatur, ut ei ad miseria cumulum accederet, quod cum in sua pena etiam aliena miseria cruciaret. Abraham autem etiam cruciatum vidit, et tamen sive compassionis dolore in certitudine felicitatis persistens (Luc. XVI), eum per justitiam repulit dicens: Fili, recepisti bona in vita tua, et Lazarus similiter mala (ibid.) Hinc est etiam quod Psalmista prævidens quemadmodum in illo æternitatis gaudio corda justorum divinæ justitiæ per veritatis amorem immutabiliter inhærentia, non aliud appetere vel approbare potuerunt, nisi hoc solum quod secundum illam esse cognoscunt ait: Introibo in potentiam Domini; Domine memorabor justitiæ tuæ (Psal. LXX). In hac autem vita ubi ejusdem divinæ justitiæ sententiam perfecte nec scire nec præscrire possumus, quædam etiam quæ secundum ipsam justa non sunt sine injustitia velle possumus; quia hoc solum ad nos pertinet ut ubi nescimus quid potius Deo placeat, hoc potissimum eligamus quod D David, ægrotante filio, lacrymas fudit; mortuo faciem lavit (II Reg. x), ut ostenderet quod tandiu compassionis miseria portanda est quandiu passionis misericordia desperanda non est. Est tamen quidam compassionis affectus qui naturam etiam perditam miseratione prosequitur, secundum quem in nostri generis similitudine sicut culpæ non corrigendæ irascimur ita naturæ non exstinguendæ miseremur. Nunc autem vita mortalis et mutabilitati subdita, interim pro parte miseriæ sustinet; sed postea ad incorruptionem translata deponet. Nunc infirma in utroque et passione videlicet in carne, et compassione in mente, tunc in utroque sanabitur, ut per immortalitatem carnis contra passionem, et per immutabilitatem mentis contra compassionem confirmetur. Sicut enim ægritudo carnis est pati, ita ægritudo mentis est compati. Propterea Deus homo, qui utrumque tollere venit utrumque toleravit. Suscepit passionem in carne; suscepit compassionem in mente. In utroque ægrotare voluit propter nos, ut in utroque nos ægrotantes sanaret. Infirmatus est passione in pœna sua; infirmatus est compassione in miseria aliena. Eousque passionem sustinuit, ut pro morituris moreretur, eousque compassionem suscepit, ut pro perituris lacrymaretur. Propter miseriam carnem suam tradidit ad passio nem, propter misericordiam animam suam turba- A suscepit. Sicut tradidit semetipsum, quando Judas tradidit eum sic turbavit semetipsum quando miseratio turbavit eum. Notum est hoc et frequenti usu probatum. Dicitur homini quando aliquid patitur: Tu teipsum turbasti; tu tibi fecisti malum hoc. Sic Jesus semetipsum turbavit, quando miseratio turbavit eum quam sponte susceperat; et semetipsum tradidit, quando ille tradidit cui ad tradendum potestatem concesserat. Sic itaque Jesus in humanitate assumpta quandiu eam passibilem portare voluit secundum proprietatem humanitatis et passionem in carne et compassionem in mente portavit. In qua tamen modo ad immutabilitatem translata nec pati potest ad corruptionem, nec com vit ad compassionem. In carne sua doluit pro nabis patiendo, in mente sua condoluit nobis compatiendo, et quemadmodum carnis infirmitas in ipso secundum affectum naturæ noluit pœnam suam, sie mentis pietas secundum affectum misericordiæ noluit miseriam alienam. Sicut enim calicem passionis secundum carnis voluntatem a se transferri postulabat, quem non transferendum præsciebat, sic sententiam condemnationis secundum pietatem aliis mitigari orabat, quam immutabiliter prævidebat. Pietas enim quod suum erat operabatur miserando, et ratio quod suum erat sequebatur divinæ dispositioni obediendo. Propterea nihil contrarietatis erat. Si Christus homo secundum affectum pietatis quam in humanitate B pati ad turbationem. Quoniam Christum secundum sua assumpserat, aliquid volebat quod tamen secundum voluntatem divinam in qua cum Patre omnia disponebat futurum non esse præsciebat; quia et hoc ad veram humanitatem pertinebat, ut pietate moveretur, et hoc ad veram divinitatem pertinebat, ut a sua dispositione non moveretur. Itaque secundum utrumque fecit quod debuit. Neque ideo sibi contrarius fuit si secundum pietatem humanitati congruam voluit, quod secundum justitiam divinitati debitam noluit: quia et hoc velle, et illud nolle utrumque voluit. Scriptum est : Jesus autem infremuit spiritu et turbavit semetipsum (Joan x1). Hic intendite: Turbavit semetipsum (ibid.). Quomodo turbavit? Quæ fuit c ista turbatio qua semetipsum turbavit Jesus? Pietas ipsa, miseratio ipsa fuit turbatio. Bona turbatio, bene turbabatur qui pietate movebatur ? Turbavit seipsum. Miseratio turbavit eum, et ipse semetipsum turbavit, qui miserationem sponte hominem novimus et patientem et compatientem novimus (II Cor. v). Defecerunt, inquit, sicut fumus dies mei, et ossa mea sicut cremium aruerunt (Psal. c). Dies defecerunt propter passionem; ossa aruerunt propter compassionem, propter passionem mortua est caro, propter compassionem arefecta est anima. Dolor compassionis quasi frixura quædam animæ fuit, qua urebatur miseratione, premebatur compassione, siccabatur desperatione; desperatione dico non propter se, sed propter illos, qui nec in malo corrigendi, neque a malo erant liberandi. In his omnibus Christum secundum carnem novimus quando veram humanitatem et in vera humanitate veram portavit mortalitatem (II Cor. v). Nunc autem eam secundum carnem non novimus, postquam resurgens a mortuis jam non moritur, mors illi ultra non dominabitur. Quod autem vivit, vivit Deo (Rom. vi). DE SAPIENTA ANIME CHRISTI. AN EQUALIS CUM DIVINA ERIT. PRÆFATIO. Prudenti ac religioso verbi divini inter cæteros et præ cæteris scrutatori G. Hugo peccator. Aliquoties accidisse comperi, ut rerum difficilium tractatione aut insipientia relatoris auditorem corrumperet, aut temeritas auditoris relatorem infamaret. Quapropter æque cavendum mihi videtur, ut potissimum illic ubi sine periculo aliud sentiri non potest, nec facile nostra præsumamus asserere, nec aliena temere judicare, Novi enim « quanta, ut dicit beatus Augustinus, «somnia cor humanum pariat ; » atque eo judicio quo in sui cognitione fallitur, cætera quoque quæ præter ipsum sunt, non recte conspicetur. Quid enim hoc esse putatis, quod de rerum veritate tam diversa sentire solent homines? unquid nomina est veritas? Ecce (ut interim de D Deo taceamus) quid est quod dialectica tot diversas et tam adversas, ne dicam perversas habet sententias? Nunquid omnes noverunt unum id quod est, sed amore fallendi diversa finxerunt? Non sic ego puto. Sed narrant quique somnia sua, et ea qua primum ipsi in se opinione decepti sunt postmodum alios nescientes seducunt. Et sicut beatus Job amicis suis arrogantibus et de se plusquam oportebat præsumentibus dicit (Job. x), jam non solum secundum morituram, sed exortam quoque a se sapientiam putant. Dignum ergo est ut idipsum in nostra nos assertione reddat timidos, quod in unius assertione veritatis tot jam videmus esse diversos. Quia enim de longe veritas videtur, diversa judicia parit, et tantum de ipsa quisque potest, quantum ipse est. In nobis quippe quod de rerum cognitione A modo enim Deus immensus esset, si ad ejus æqualitapercipimus, et eo modo, cordis intellectus de iis quæ extra sunt ad veritatem indicant, quo se interius animus in repræsentatione figurat. Unde necesse est, ut dum mens interius corrupta prave afficitur, intellectus quoque in judicio eorum quæ foris sunt, decipiatur. Hæc ipsa est eausa quæ etiam aliquando in unitate sensuum controversiam verborum generare solet, quæ tamen tunc magis venialis fit, cum pertinax non fuerit. Hanc igitur nos qui verbi Dei tractatores et inquisitores veritatis esse videmur, si inter nos torte (ut assolet) aliquando invenerimus citius in idipsum redeamus, ne, si cœperimus nostra dicta pertinaciter defendere, aliud putemur sapuisse. Illud quod de anima Christi charitas vestra a me quærere dignata est, jam pridem inter quosdam sapientes ventilatum fuisse didici, atque ex illis quid senserint quibus magis credendum esse existimamus, tum aliis de ipsis, tum ipsis de se referentibus agnovi. Ego autem cum sæpius hac quæstione pulsari soleam, talem me esse profiteor qui nollem hinc aliquid ab omnibus vel tam curiose ac superstitiose inquiri, vel tam fidenter asseri. Unde nunc quoqne gemina in hac re consideratione coarctor, cum videam me et prudentiæ tuæ debere silentium, et bonitati responsum. Inter hæc ipsa etiam rei difficultas. occurrit, quæ fortassis non poterit a me ut decet compendiose discuti, cum ego si modum in dicendo transiero timeam superstitiosus videri. Volo tamen et multo magis volo aliqua in parte inscitiæ argui, quam charitatis contemptor videri, et verba incompta habere, quam cor perver sum. SEQUITUR Decisio quæstionis de anima Christi, utrum æqualem cum divinitate scientiam habuerit. Quæris de anima Christi, id est de illo rationali spiritu, qui humanam in Christo homine carnem vegetavit, quem Verbum cum carne et in carne ipsa sibi in unitatem pesonæ univit, ut esset Christus unus in una persona, duabus naturis, tribus essentiis: una videlicet persona; quia idem homo, propter quem suscepit, et Deus ; propter quod fuit duabus naturis, divina scilicet atque humana, in Deo et homine uno, non unis; tribus essentiis, divinitate, carne, et anima : sine separatione discretis, sine confusione sociatis. De illa inquam anima, qua mediante Verbum caro factum est, et habitavit in nobis (Joan. 1); quæritis utrum æqualem cum divinitate scientiam habuerit. Adjicitis etiam, quod si illa anima quæ, quamvis creatrici naturæ ineffabiliter unita fuerat, indubitanter tamen creatura erat, æqualem cum divinitate scientiam habuerit, tunc nimirum creatura Creatori æqualis fuit: non posse autem Creatori facturam suam in æqualitate comparabilem fieri etsi potuerit in consortium unitatis assumi.Longe aliud esse uniri dignatione et comparari majestate. Multa sunt alia quæ in hunc modum fortasse absurda ostendere potuisti. Sed ego sic una tecum falsa refellere cupio, sicut vera profiteri. Quo tem aliqua quamlibet excellens, quamlibet singularis creatura pertingeret? Magnus, inquit Psalmista. Dominus est, et magna virtus ejus; et sapientiæ ejus non est numerus (Psal. CXLVI). Et Salomon : Non est sapientia, non est prudentia, non est consilium contra Deum (Prov. xx1). Ubi quantum non est, tantum dici quod potest? Portio quæritur ubi numerus non invenitur. Sapientiæ ejus non est numerus. Quid igitur dico? Anima Christi aut creatura non fuit, aut Creatori æquari non potuit. Imo vero quia creatura est, Creatori non dico æquanda, sed plus audeo dicere, etiam comparanda non est. Ergo dicitis, minorem habuit sapientiam quam verbum? Sed quæso quid dicimus, B cum animam sapientem dicimus? Nunquid non sapientia sapientem dicimus? Quis enim sapiens est, si sapientia sapiens non est? Et tamen aliter sapiens est in quo sapientia est, aliter sapiens est qui sapientia est. Creatura sapiens est, quia in ipsa sapientia est. Creator vero sapiens est, quia ipse sapientia est. Nullus tamen sine sapientia sapiens esse potest, sive ea quam habet, sive ea quæ ipse est. Anima igitur Christi si sapiens est, imo quia est, aut illa procul dubio sapientia sapiens est, quam habet, aut illa quæ ipsa est? Creatura autem, etsi participatione sapientiae sapiens est, ipsa tamen sapientia esse non potest. Quæ igitur est illa sapientia, qua anima Christi sapiens est ? Quid dicit Joannes de Verbo? Erat, inquit, lux vera, quæ illuminat omnem hominem venientem in hune mundum (Joan. 1). Quid est Verbum nisi sapientia? Idem enim qui verbum Dei a Joanne dicitur, ipse sapientia Dei a Paulo nominatur. Christum enim, inquit Paulus apostolus, Dei virtutem et Dei sapientiam (I Cor. 1). Christus igitur ipse et Verbum, et ipse est sapientia. Verbum sapientia, et sapientia Verbum. Verbum sapientia, quia, Eructavit cor meum verbum bonum (Psal. XLIV). Sapientia verbum quia, Ego sapientia ex ore Altissimi prodii. primogenita ante omnem creaturam (Eccli., XXIV). Sapientia igitur verbum cordis et verbum sapientiæ oris, quia dum verbum ex corde et sapientia ex ore prodire dicitur, idem esse sapientia et verbum demonstratur. Itaque si verbum illuminat, sapientia illuminat; quia nec illuminare verbum poterat, si sapientia non erat. Quid enim facit verbum sine sapientia? Verbum sonat, sapientia illuminat. Nam et ipsa sapientia lux est, et Deus lux est, quia Deus sapientia est ; et cum Deus illuminat, sapientia illuminat, et luce illuminat: nec alia luce illuminat, seb ea luce quæ ipsa est; quia lux est, et verbum lux est, et sapientia lux est; quia verbum sapientia est, et sapientia Deus est. Erat, inquit, lux vera quæ illuminat omnem hominem venientem in hunc modum. Quid igitur? Malos illuminat lux ista, et malos Deus illuminat? Quomodo ergo cæci sunt? Audi quid sequitur: Et lux in tenebris lucet, et tenebræ eam non comprehenderunt (Joan. 1). Quid est, lux in tenebris lucet? Et quid tenebræ faciunt si lux ibi est? Et D tenebræ eam non comprehendunt. Tamen ipsa A Domino Deo est; si accidens quoddam ab ipso lux lucet et illuminat, sed non omnes eam vident Quid enim est sapientia? Nonne accidens ? Dat ergo Dominus sapientiam. Quam sapientiam ? Omnis sapientia a Domino Deo est (Eccli. 1). Bene quia omnia accidentia a Domino Deo sunt a quo sunt omnia quæ sunt. An forte quoddam accidens a Deo non est, quia peccatum ab ipso non est? Omnis tamen sapientia a Deo est. Quomodo ab ipso est? Forte quia donum ejus ab ipso est; quia factura ejus est, ab ipso est; et omnis substantia ab ipso est ? Quid magnum? quid novum? quid mirum dictum est ? Omnis sapientia a C Ꭰ est a quo omnis substantia est? Quomodo ergo omnis sapientia a Domino Deo est? Aut quia opus ejus, aut quia donum ejus? Si sapientia creatura est, stultitia quid est? Creavit Deus sapientiam, et non creavit stultitiam? Ergo quædam accidentia Deus creavit, alia esse habent, et ab ipso non habent. Quis hoc aut dicere præsumat, aut dictum approbet, quod aliquid esse habet et a Deo non habet? Quid dicimus? Deus ergo accidentia non creavit; et alter quidam est Creator sapientiæ, Deus dator? Erga dare sapientiam Deus potuit, creare non potuit? Ergo aliunde accepit quod dedit, et dedit quod suum non fuit, et accipere potuit quod non habuerit. Quis hoc dicat? Quis sani capitis hoc vel in cogitationem suam admittat? Qualiter ergo omnis sapientia a Domino Deo est? Sive quia donum ejus est, sive quia factura ejus ? Nam si factura est, non semper est, quia quod aliquando cœpit, non semper esse habuit. Quid ergo ait? Omnis, inquit, sapientia a Domino Deo est: et cum illo fuit semper, et est ante ævum (ibid.), Mirum est ergo accidentia semper cum Deo fuerunt; et si accidentia semper cum Deo fuerunt, substantiæ non fuerunt. An omnis sapientia a Deo est, et non omnis sapientia cum Deo est? Absit. Sed omnis sapientia ab illo est, et omnis sapientia in illo est, et omnis sapientia cum illo est, et semper est. Et quid facimus de sapientia quæ accidens est? Nunquid non ipsa semper cum Deo est ? Quomodo ergo Omnis sapientia a Domino Deo est, et cum illo fuit semper, et est ante ævum? Quid ergo de illa facimus? Excludamus ab adyto sapientiæ insipientiæ figmenta et phantasias, has nescio quales et somnia vana, quæ nobis vere accidentia sunt, quia nobiscum creata non fuerunt. Agnoscamus veram sapientiam, qua sapimus, quicunque sapimus, quidquid sapimus, etiam si eam non sapimus. Ad lucem lucentem in tenebris attendamus, ne tenebræ simus: quia lux in tenebris lucet, et tenebræ eam non comprehenderunt. Et tenebræ, inquit, eam non comprehenderunt; imo potius non deprehenderunt. Quomodo enim incomprehensibilem comprehendere potuissent? Et tenebræ eam non comprehenderunt. Lux ergo quid fecit? Lux lucem comprehendit. Et quæ est ista lux? Utique si lux lucem comprehendit, lucem comprehenderunt, qui a luce lux facti sunt. Lucem comprehenderunt, qui a luce illuminati sunt. Lucem comprehenderunt, qui eam lucem super se in se susceperunt. Comprehenderunt similitudine, non comprehenderunt æqualitate. Hoc est ergo unum et verum lumen omnium spirituum rationalium, præcipue sanctorum, quod illuminat omnem hominem venientem in hunc mundum. Quod sine diminutione sui ab omnibus participatur; et cum idem sit in omnibus, non tamen ab omnibus eodem modo percipitur. Ipsum enim quidquid est, totum est, et ubique totum est; nec minus aut majus in eo est, et tamen secundum participationis differentiam minus et |
