Obrazy na stronie
PDF
ePub

fide, sed etiam in una essent societate, vocavit A
Abraham, ut eum de terra sua educeret, ut per
illum unum et in illo uno omnes qui ab illo nas-
cituri aut illum secuturi erant a pristina conver-
satione educens in unam societatem novæ vitæ
congregaret. Cui etiam præcepit ut circumcide-
ret pellem præputii sui in signum sibi, posteris
in exemplum; tantum ad priorem statum supe-
raddens quatenus per hoc signaculum populus
Dei ab infidelibus discerneretur, quousque ille
viveret qui non solum de filiis Abrahæ, sed de
universis etiam gentibus fideles colligeret, ac per
hoc non jam per signaculum carnis in genere,
sed per signaculum baptismatis secerneret in
emundatione. D. Nunquid non etiam olim ante
diluvium fideles ab infidelibus discreti erant ? M. B
Erant; sed post diluvium rursus humanum ge-
nus ad unum populum redactum in Abraham se-
cundo discerni cœpit. D. Qualiter fiebat circum-
cisio? M. Præceptum fuit ut puer masculus oc-
tavo die nativitatis suæ circumcideretur in carne
præputii sui cultello de petra facto. D. Quæ fuit
ratio ut sic fieri præciperetur? M. Tres sunt cir-
cumcisiones: una in carne tantum exterius, quæ
sacramentum est; duæ aliæ quæ sunt res et vir-
tus sacramenti. Altera quæ fit in præsenti, quan-
do per depositionem iniquitatis mens circumcidi-
tur. Altera quæ in futuro fiet, quando per depo-
sitionem corruptionis corpus circumcidetur.
Prima igitur est in carne; secunda in mente;
tertia in corpore. Octonarius vero in sacra Scrip-

tura aliquando tempus resurrectionis significat quod post præsentem (quæ septem diebus currit) vitam sequitur: aliquando tempus gratiæ in quo æterna bona servientibus Deo promittuntur. Merito igitur illa prima circumcisio quæ sacramentum erat aliarum duarum, jussa est fieri die octavo, ut ostenderet quod in tempore gratiæ corda circumcidenda erant per emundationem iniquitatis, et in tempore resurrectionis corpora per depositionem corruptionis. Propterea autem solis masculis data est circumcisio carnis, quia sacra Scriptura per masculinum sexum animam, per muliebrem vero carnem significare solet ; ut videlicet ostenderetur quod illa exterior circumcisio animabus justificationem contulit, sed carni non abstulit corruptionem. Cultellus de petra factus Christum significat, de quo dicit Apostolus Petra autem erat Christus (I Cor. x), qui tollit peccata mundi (Joan. 1). In carne præputii idcirco jussa est fieri quoniam ad remedium data est contra originale peccatum, quod a parentibus contrahimus per illud membrum propagati. D. Quod ergo mulieres remedium habebant quæ non circumcidebantur? M. Fidem et oblationes sive sacrificia ipsam quoque circumcisionem; non tamen suscipiendo sed credendo. D.Quid dicendum est de pueris ante octavam diem morientibus, quoniam ad illud remedium pervenire non poterant, salvine fuerant an damnati ? M. Hoc Dei judicio relinquendum mihi videtur.

SUMMA SENTENTIARUM

SEPTEM TRACTATIBUS DISTINCTA.

TRACT. I. De tribus virtutibus theologalibus: fide, spe et charitate. De sacratissima Trinitate, et de fide Incarnationis Verbi.-TRACT. II. De creatione et statu angelicæ naturæ.-TRACT. III. De creatione et statu humanæ naturæ. TRACT. IV. De sacramentis in generali et preceptis divinis. TRACT. V. De sacramento baptismi. TRACT. VI. De sacramento confirmationis, eucharistiæ, pœnitentiæ, et extremæ unctionis. TRACT. VII. De sacramento conjugii.

PRÆFATIO.

De fide et spe quæ in nobis est, omni poscenti rationem reddere, ut ait Petrus in Epistola sua, parati esse debemus cum modestia et timore (I Petr. II). Itaque, ut pariter servetur modestia in sermone, timor in assertione,profanas verborum novitates, ut Apostolus præcipit vitemus(I Tim.vi); et in nullam partem præcipiti assertione declinemus. Melius est enim non eloqui (ubi sine periculo non erratur) magna, quam definire contraria. Seb ubicunque possumus auctoritatum vestigia sequamur, ubi vero certa deest auctoritas, his potissimum assentire studeamus, qui maxime autoribus accedunt; et non de sensu suo præsumentes, scripturas ex pietate interpretantur. Scriptura enim sancta, ut ait beatus Augustinus, altitudine superbos irridet, profunditate attentos tenet; magnos veritate, parvulos nutrit affabilitate. Si qua igitur obscura nobís occurrerint, sit nostri propositi primum ad auctoritates confugere; deinde quid nostri temporis sapientes de illis sentiant in medium conferre; et cur potius hos quam illos imitari placeat (et ratione et auctoritate simul concurrentibus) pro facultate nostra in lucem ponere.

TRACTATUS PRIMUS.

CAPITULA.

CAP. I. De fide.— CAP. II. De spe et charitate.-CAP. III. De flde antiquorum.-CAP. IV. De quibs constet fides.- CAP. V. De spiritu creato utrum sit localis. - CAP. VI. De distinctione Trinitatis PATROL. CLXXVI.

3

[ocr errors]

[ocr errors]
[ocr errors]

CAP. VII. De nominibus personas Trinitatis distinguentibus.—CAP. VIII. De æqualitate Patris, et Filii et Spiritus sancti. · CAP. IX. Quod de sancta Trinitate nihil dicatur secundum accidens. CAP. X. De diversa nominum acceptione. CAP. XI. De personarum appropriatis. CAP. XIII. De voluntate Dei. CAP. XII. De præscientia et prædestinatione. CAP. XIV. De omni potentia Dei. - CAP. XV. De fide incarnationis. Cap. XVI. Quod Christus simul animam et carnem assumpsit. CAP. XVII. Quod Christus omnia infirma nostra præter peccatum susceperit. - CAP. XVIII. An Christus sit creatura. CAP. XIX. An in morte Christi separata fuerit divinitas ab humanitate.

[ocr errors]

CAP. I. De fide.

Et quoniam fide (tanquam mensura rectudinis) omnia moderanda sunt, ne quid ut superfluum diffluat, dicente Apostolo: Unicuique Deus divisit mensuram fidei (Rom. XII); de ea in primis est videndum quid sit, et quas partes habeat. Fides, ut ait Apostolus, est substantia rerum sperandarum,argumentum non apparentium(Heb.XI) Substantia rerum sperandarum quia per fidem in nobis subsistunt speranda. Speranda vocat bona illa æterna quæ desideramus, ut sunt immortalitas, et cætera quæ in nobis per fidem jam subsistunt, in futuro per experientiam. Argumentum non apparentium, id est probatio; quia si quis dubitat inde, non possunt aliquando probari humana ratione. Ut si quis quæreret unde scis partum virginis, futurum etiam statum electorum: non habeo aliud argumentum, nisi quod credo indubitanter quod prophetæ et alii qui per Spiritum sanctum locuti sunt, super illis dixerunt, quos Deus nullo modo falleret, cum in eis loquereturet miracula faceret. Et cum ex magna parte videam completa quæ dixerunt, cætera non dubito complenda quæ restant. Est itaque fides substantia rerum sperandarum, quantum ad nos; argumentum non apparentium, quantum ad alios. Sed hac diffinitione magis ostenditur effectus fidei quam quid ipsa sit; nec etiam omnes partes fidei comprehendit, cum speranda non præterita, sed futura tantum contineat: Quare sic diffiniri potest. Fides est voluntaria certitudo absentium supra opinionem et infra scientiam constituta. Voluntaria; quia non cogitur, absentium, id est sensibus corporis non subjacentium; supra opinionem, quia plus est credere quam opinari; infra scientiam, quia minus est credere quam scire. Ideo enim credimus, ut aliquando sciamus.

CAP. II. De spe et charitate.

De fide oritur spes, quæ sic diffiniri potest: Spes est fiducia futurorum bonorum, ex gratia Dei et ex bona conscientia veniens. De fide tanquam fundamento omnium bonorum spes et charitas oriuntur; quia nihil potest sperari vel speratum amari nisi prius credatur; credi autem potest quod non speratur vel amatur. Licet simul sint tempore et non prius fides (quæ meritum habet) quam spes et charitas, tamen in causa fides præcedit spem et charitatem, quia inde speramus et diligimus quod credimus; similiter ex spe charitas, quia ideo diligimus futura bona, quia speramus. Quod enim speramus nos adepturos, hoc diligimus. Sed quia, ut auctoritas dicit, spes et certitudo veniens ex præcedentibus meritis; et item: Sine meritis sperare non spes, sed præsumptio debet dici; et sine charitate nullum meritum :

[ocr errors]

A videtur quibusdam quod ex fide et charitate sit
spes. Ut enim dicit Augustinus in lib. De fide et
operibus: Fides quæ per dilectionem operatur,
fundamentum est: non fides dæmonum qua ipsi
credunt et contremiscunt. Et si spes est ex fide
operante per dilectionem ; tunc ex fide et charitate.
Sed quod auctores frequenter hunc ordinem po-
nunt: fides, spes, charitas ; hoc ideo fit, ut dicunt,
quia charitas major est. Illa tamen opinio (ut mihi
videtur) sic potest solvi. Spes est certitudo ex præ-
cedentibus meritis: non debet intelligi ex meritis
præcedentibus ipsam spem, quia nullum meritum
præcedit spem; sed præcedentibus illud quod spe-
ratur. Hoc distat inter fidem et spem, quod fides
est de præteritis, ut sunt nativitas et passio
Christi; et de præsentibus, ut quod in altari est
verum corpus Christi; et de futuris, ut est im-
mortalitas. Spes autem de futuris tantum est;
item fides est de bonis et malis; spes de bonis
tantum adipiscendis. Spes namque alicujus in-
commodi magis debet desperatio a bono quam
spes appellari. Illud quoque sciendum est quod
fides est solummodd de iis quæ non videntur.
Gregorius Homilia tertia: Apparentia non habent
fidem, sed agnitionem. Item in Dialogo: Cum
Paulus dicat: Fides est substantia rerum spe-
randarum, argumentum non apparentium
(Hebr. II): hoc veraciter dicitur credit, quod non
valet videri. Nam credi jam non potest, quod vi-
deri potest. Thomas aliud vidit, aliud credidit;
hominem vidit, et Deum confessus est dicens :
C
Deus meus et Dominus meus (Joan. xx). Credi-
mus ut cognoscamus; non cognoscimus, ut cre-
damus. Quid est enim fides, nisi credere quod non
vides? Fides ergo est quod non vides credere ;
veritas quod credidisti videre. Videntur tamen
quædam auctoritates velle quod fides etiam de iis
quæ videntur sit, ut in Joanne: Nunc autem
dico vobis priusquam fiat, ut cum factum fue-
rit credatis (Joan. XIII). Unde Augustinus: Quid
sibi vult, ut cum factum fuerit credatis? Nam
et ille cui dictum est: Quia vidisti credidisti
(Joan. xx); non hoc credidit quod vidit. Cerne-
bat carnem; credebat Deum in carne latentem.
Sed si dicimus credi quæ videntur (sicut dicit ali-
quis se oculis suis credidisse) non tamen ipsa est
D
quæ ædificatur in nobis fides; sed ex rebus quas
videmus agitur in nobis, ut ea credantur quæ non
videntur. Idem Augustinus in libro Quæstionum
Evangeliorum: Est etiam fides rerum, quando
non verbis, sed rebus ipsis præsentibus creditur;
cum jam per speciem manifestam se contemplan-
dam præbebit sanctis ipsa Dei sapientia. De qua
fide rerum lucis que ipsius præsentia forsitan Pau-
lus dicit: Justitia enim Dei revelatur in eo ex

fide in fidem (Rom. 1). Sed potest dici quod Augu- A (Rom. 1). Et non dicit manifestum illi. In hoc stinus hoc dicat, non de sacramento fidei, sed de

re fidei. Est enim ipsa fides qua nunc Deum cernimus per speculum in ænigmate (I Cor. XIII), sacramentum illius futuræ visionis qua Deum videbimus facie ad faciem (ibid.) sicuti est. Potest quæri an Petrus habuit fidem passionis Christi quam oculis vidit, cum fides non sit apparentium. Ad quod dici potest quod non fidem, sed agnitionem inde habuit, nisi ut solet abusive dici: credo oculis meis. Sed in hoc quod vidit, nullum meritum fuit si credidit; sed in hoc quod illum credebat Deum esse, quem videbat in ligno pendere. Fides itaque quæ est ad ædificationem, de non apparentibus est.

B

Solet quæri de fide utrum sit virtus. Prosper ex dictis Augustini: Tres sunt, inquit, summæ virtutes, fides, spes, charitas. Et Apostolus: Credidit Abraham Deo, et reputatum est ei ad justitiam (Galat. 1) Item fides habet meritum; sed nihil habet meritum nisi virtus. Quidam tamen dicunt quod non sit virtus, propter illud Apostoli Si habuero omnem fidem, charitatem autem non habeam, nihil sum (I Cor. XIII), ubi innuit quod fides sine charitate possit haberi; sed nulla virtus sine charitate potest esse. Sane tamen potest dici quod fides per dilectionem operans sit virtus, sine dilectione non est virtus. Si oponatur, tunc sunt duæ fides non sunt duæ sed eadem aucta, unde illud: Adauge in nobis fidem (Luc. xvII), ut C enim dicit Hyeronimus: Quantum credimus, tantum diligimus ; et e diverso. s;

CAP. III. De fide antiquorum.

Nunc de cognitione fidei quam antiqui habuerunt, et quomodo aucta sit per legem Moysi et Evangelium, dicendum videtur. Est enim fides aliquando parva cognitione, et magna constantia vel devotione. Magna devotione fuit in muliere illa cui dictum est: 0 mulier, magna est fides tua! (Matth, xv.) Aliquando magna cognitione, et parva constantia vel devotione, ut in Petro quando negavit, et in nobis etiam : quæ non adeo Deo placet. Et quia non potest esse penitus sine cognitione fides, licet non perfecta ; Deus tamen sic ab initio temperavit notitiam sui, ut sicut nunquam totus potuit comprehendi, sic nunquam prorsus, potuit ignorari. Ideo autem totus noluit manifestari, ut fides haberet meritum ; nec totus occultari ut infidelitas de ignorantia non excusaretur. Et est quædam fides vel cognitio fidei, sine qua nullo tempore potuit salus esse; scilicet cognoscere Deum esse, et remuneratorem esse sperantium in se ; juxta illud Apostoli: Oportet accedentem ad Deum credere quia est, et quod remunerator est sperantium in se (Hebr. x1). Sed cum Deus invisibilis sit, juxta illud Deum nemo vidit unquam (Joan. 1); quomodo indicari potuit ? Partim humana ratione partim divina revelatione. Quod utrumque apostolis estendit cum dicit : Quod notum est Dei, manifestum est in illis

D

:

profecto quod ait manifestum est in illis, plane ostendit quod in illis erat, unde Deum noscere poterant. Cum vero subjungit Deus illis revelavit (ibid.), ostendit quod ratio humana per se insufficiens esset nisi revelatio divina illi in adjutorium adesset. Revelatio divina autem fit duobus modis interna inapiratione et disciplinæ eruditione, qnæ foris fit per facta vel per dicta. Humana etiam ratione poterant Deum scire; quia, cum humana mens se non possit ignorare, cit se aliquando coepisse, nec hoc ignorare potest, quoniam ; cum non semper fuit, sibi ut esset subsistentiam dare non potuit, ut ergo esset hoc ab alio se cœpisse cognoscit. Quem idcirco non coepisse constat; quia si ab alio cœpisset, primus omnibus existendi auctor esse non posset. In administratione etiam visibilium et gubernatione, divinam sapientiam et bonitatem poterant deprehendere. Apparet itaque quod etiam ante legem per ea quæ facta sunt invisibilia Dei a creatura mundi conspici potuerunt. Per legem scriptam cæpit crescere cognitio fidei. Tunc enim ille cæpit promitti per quem fieret liberatio, scilicet Messias ; nondum tamen modus redemptionis plene cognoscebatur. Semper tamen et ante legem et in tempore legis fuerunt aliqui quibus fides incarnationis revelata fuit, qui velut eolumnæ Ecclesiæ essent. Quæritur de illis simplicibus quibus non erat facta revelatio (credebant tamen Deum esse et remuneratorem sperantium in se) utrum salvati sint ? Quidam dicunt eos non esse salvatos propter istas auctoritates. Augustinus ad Optatum. Illa, inquit, tantum fides salvat, qua credimus nullum hominem liberari a contagione mortis, quam prima nativitate contraxit nisi per unum mediatorem, cujus mediatoris fide etiam illi salvi facti sunt qui priusquam in carne veniret crediderunt in carne venturum. Eadem namque fides est et nostra et illorum; quoniam quod illi crediderunt futurum, nos credimus factum. Idem in libro De correctione et gratia: Nemo liberatur a damnatione quæ facta est per Adam nisi per fidem Jesu Christi. Gregorius super Ezechielem Et qui præibant, inquit, et qui sequebantur, clamabant dicentes: Hosanna filio David (Matth. XXI), et cætera. Quia omnes electi, qui in Judæa esse potuerunt, sive qui nunc in Ecclesia sunt, in mediatorem Dei et hominum crediderunt et credunt. Augustinus De nuptiis et concupiscentia. Eadem, inquit, fides mediatoris salvos faciebat antiquos justos, pusillos cum magnis; quia, sicut credimus nos Christum in carne venisse, ita illi venturum ; sicut nos mortuum, ita illi moriturum; sicut nos resurrexisse, ita, illi resurrecturum ; et nos et illi ad judicium vivorum et mortuorum venturum. Et ideo dicunt isti quod nullus de antiquis potuit salvari, nisi ista quatuor ad mininum crederet; scilicet venturum, moriturum, resurrecturum et ad judicium venturum. Sed quibus

non erat revelatio facta hoc penitus ignorabant. A non est ei illud esse quam sapientem esse, im

Quomodo ergo hoc credebant ? Alii, quibus magis assentimus, dicunt eos fidem Christi velatam in mysterio habuisse ; et quod alii quibus revelatio facta erat sciebant et credebant, hoc isti (et si nescirent) credebant : commiserant enim illis fidem suam. Unde in Job Boves arabant et asinæ pascebantur juxta eos (Job 1). Isti erant asinæ pascentes juxta boves. Sicut hodie in Ecclesia multi simplices, etsi ita distinctæ nesciant Trinitatem assignare, credunt tamen quia in fide et humilitate adhærent illis qui et hoc sciunt et credunt.

mensum esse, æternum, bonum, justum. Cum autem dicitur justus, sapiens, et cætera ; non diversitatem proprietatum ostendimus quæ in Deo nulla est, sed diversos effectus quos Deus operatur in creaturis. Cum enim dicitur justus, intelligimus quod juste judicat; cum sapiens, quod sapienter omnia facit et gubernat; cum misericors quod misericorditer peccatoribus parcit. Augustinus contra Arium: Intelligamus, inquit, Deum quantum possumus sine qualitate bonum, sine quantitate magnum, sine indigentia creatorem, sine situ præsentem, sine loco ubique totum, sine tempore sempiternum, sine commutatione mutabilia facientem nihilque pa

Opponitur Cum hoc esset habere fidem
Christi velatam in mysterio, credere scilicet
Deum esse et remuneratorem sperantium in se, B tientem. Quod si quis Deum ita cogitat

et philosophi hoc crederent: tunc habebant fidem
Christi velatam in mysterio. Sed auctoritas di-
cit eos non posse humana ratione fidem încar-
nationis habuisse ipsi vero nihil credebant nisi
quod humana ratione poterat comprobari. Sed,
ut diximus, bobus arantibus per fidem et humi-
litatem adhærere: hoc erat habere fidem Christi
occultam in mysterio, quales fuisse putamus
quosdam gentiles, ut viduam Sareptenam et Job.
Et ita dicimus simplices illius temporis credi-
disse omnia qui a nos credimus, qua credebant
credentibus. Sed in tempore gratiæ jam non suf-
ficit Deum esse credere, sicut tunc; quia mani-
festatio veritatis jam facta est. Etenim secundum
tempora profectus est et mensura fidei, Cornelius c
habebat fidem, sed quæ non sufficeret ad salu-
tem, unde Augustinus: Acceptæ sunt, inquit,
eleemosyna Cornelii antequam crederet in Chris-
tum, nec tamen sine aliqua fide donabat et ora-
bat. Nam quomodo invocabat in quem non cre-
diderat ? Sed si posset sine fide Christi esse sa-
lus, nec ad eum mitteretur Petrus. Ex quo ap-
paret quod licet crederet hoc idem quod antiqui
simplices; tamen propter temporis qualitatem
jam non sufficiebat. Post supra dicta partes fidei
prosequamur.

CAP. IV. De quibus constet fides
Duo sunt in quibus maxime fides consistit:
mysterium divinitatis et sacramentum incarna-
tionis. Ac primum de illa parte fidei quæ perti-
net ad unitatem divinæ substantiæ videamus.
Sicut enim ratio approbavit Deum esse, ita et
unum esse affirmat, ut principium omnium
unum sit et finis. Si enim duo essent, vel utrum-
que insufficiens esset, vel alterum superfluum ;
quia, si aliquid deesset uni quod haberet alte-
rum, non summe perfectum esset. Si vero nihil
uni deesset quod haberet alterum, cum in uno
omnia essent, alterum superflueret. Est ergo
unum principium, unus auctor omnium; quod
(ut juvetur ratio) multæ auctoritates probant. Ut
in propheta Moyse: Audi, Israel: Dominus
Deus tuus, Deus unus est (Deut. vi). Et ideo
vere unus est; quia incommutabilis, invariabilis.
Apud eum namque non est ulla permutatio,
nec visissitudinis obunmbratio (Jacob.1); quia

et nondum potest invenire omnino quid sit, pie tamen caveat quantum potest aliquid de illo sentire quod non sit. Hæc divina substantia ubique tota est,et in ipsa sunt omnia. Quod omnia in Deo sint, Joannes testatur, dicens: Omnia in ipso vita erat (Joan. 1), id est immutabiliter, quia eorum dispositio et ordo in ipso fuit ab æterno. Non enim in Deo cœperunt esse, quæ in actu et ortum habent et mutabilitatem. Quod Deus ubique et in omni creatura sit, ipse ait per prophetam Cælum et terram ego impleo (Jer. XXIII). Et alibi: Si ascendero in cœlum tu illic es; si descendero ad infernum ades (Psal. CXXXVIII). Item Sapientia: Quæ attingit a fine usque ad finem fortiter (Sap. vIII), id est a minima creatura usque ad maximam, vel ab una extremitate usque ad alteram ; et disponit omnia suaviter (ibid.). Sed aliter omnia in Deo; et aliter Deus in omnibus. Omnia in Deo non per essentiam ; quia, ut dicit Augustinus : Quidquid in Deo est Deus est; sed ut diximus, per dispositionem. Quia, ut idem ait: Sicut arca antequam fiat est in mente artificis, ita omnia in Deo ab æterno. Nec tamen sequitur: ergo ab æterno fuerunt, sed in Deo ab æterno; quia si in Deo cœpissent, jam in eo esset mutatio. Solet opponi sic. Si creaturæ in Deo, quia sciuntur ab eo antequam fiant; ergo mala in Deo, quia sciuntur ab eo antequam fiant. Sed, ut dixi, creaturæ sunt in Deo, quia eorum dispositio et causa in eo est; malorum vero non est auctor Deus. Ut enim ostendimus, creaturæ non sunt in Deo per essentiam; Deus vero in omni creatura est per essentiam. Quidam tamen calumniatores veritatis dicunt eum per potentiam et non per essentiam ubique esse; quia eum contingere possent inquinationes sordium si ubique esset essentialiter. Quod ita frivolum est, ut nec responsione dignum sit, cum etiam spiritus creatus sordibus corporis (etsi leprosi vel quantumcunque polluti) inquinari non possit. Postremo quæratur ab eis quid potissimum de eo concedendum sit, vel quod nusquam per essentiam sit, vel quod ubique, vel quod alicubi, ita quod non ubique. Sed quis audeat dicere quod nusquam divina essentia sit ? Quis

etiam quod alicubi et non ubique? Si enim ita A Pater noster qui est ubique (etiam cum hoc alicubi est divina essentia vel substantia quod non ubique, ergo localis est. Concedant ergo quod ubique est essentialiter. Nam auctoritas Augustini quam solent inducere, illorum errorem potius quam juvet destruit: Hæc scilicet qua dicit Deum ubique esse non locis, sed actionibus ut errorem foveant, fures veritatis efficiuntur. Sic namque est in auctoritate illa. Deus ubique est, cui non locis, sed actionibus appropinquamus. Fatendum est itaque Deum in òmni loco veraciter et essentialiter esse, nec tamen loco comprehendi ullo, quoniam incircumscriptibilis est. Quod ipse Augustinus alibi ad Dardanum testatur dicens : Non quasi spatiosa magnitudine opinemur Deum per cuncta diffundi, sicut humus B aut lux ista diffunditur ; sed ita potius sicuti est sapientia in duobus quorum neuter sapientior, sed alter corpore grandior. Una sapientia in utroque non est in majore major, nec in minore minor; aut minor in uno quam in duobus; ita et Deus sine labore regens,sine onere continens mundum in cœlo totus, in terra totus, et in utroque totus ; et nullo contentus loco, sed in seipso ubique totus. Ideo ubique esse dicitur, quia nulli parti rerum absens; ideo totus, quia non parti rerum partem sui præsentem exhibet et alteri parti alteram partem in seipso; quia non continetur in eis quibus præsens est, tanquam sine illis esse non possit. Nam spatia locorum tolle corporibus, et corpora non erunt; tolle ipsa corpora qualitatibus, non erit ubi sint, et ideo necesse est ut non sint. Opponitur Hodie fit nova aliqua creatura, sicut anima. Prius nihil erat ipsa, quia de nihilo facta, non erat Deus in eo cum nihil erat; modo est in ea: ergo est hubi non erat prius. Mutabilis est igitur. Sed, quemadmodum si nubes opponitur radio solis, non est tamen radius alibi quam prius; nubes vero est ubi non erat, sed radius non; quia nubes ubi radius erat ibi cœpit esse. Ita Deus cum antequam creatura illa esset ubique foret, ibidem erat ubi illa facta est: non ergo modo alibi quam prius. Ita etiam dicimus de mundo et de omnibus creaturis: quæ, licet non semper fuerunt (cum auctoritas dicat Deum in singulis esse), non tamen est ubi non erat; quia ubique sine loco veraciter est, sicut sempiternus sine tempore, ut Augustinus dicit. Quamvis igitur ad plenum discutere non sufficimus, indubitanter tamen credimus Deum ubique essentialiter esse; nec sine eo potest aliquid subsistere etiam per momentum ex omnibus quæ fecit; quia omnia continet et penetrat et a nullo continetur; qui non potest comprehendi pro sui immensitate, nec pro sui puritate maculari, nec pro sui simplicitate dividi. Augustinus ad Dardanum : Non solum universitati creaturæ? verum etiam cuilibet parti ejus totus pariter adest. In codem Fatendum

verum sit;) sed qui est in cœlis (Math. vi), Dicamus igitur Deum in omnibus creaturis esse et æqualiter esse per præsentiam deitatis sive per essentiam; per inhabitantem vero gratiam non in omnibus, sed in bonis tantum; nec æqualiter, quia quanto meliores, tanto abundantius in eis habitat, id est perfectius ab eo cognoscitur et diligitur : Sicut anima, ut Augustinus dicit ad Hieronymnm de origine animæ, per omnes particulas corporis tota simul adest, nec minor in minoribus nec in majoribus major; sed tamen in aliis, attentius, in aliis remissius effectus suos exercet, cum in singulis particulis corporis essentialiter sit. In malis non est Deus per inhabitantem gratiam; qui non illuminantur ab eo. Unde : Lux in tenebris lucet, et tenebræ eam non comprehenderunt (Joan. 1). Sicut lux solis perfundit oculos cæci, sed non capitur eo. Ronos vero illuminat lux ista, sed non æqualiter. Augustinus ad Dardanum : Cum Deus qui ubique est non in omnibus habitet, etiam in quibus habitat non æqualiter habitat. Nam inde est illud quod Eliseus proposcit, ut dupliciter in eo staret spiritus Dei qui erat in Elia (IV Reg. 11). Et unde ab omnibus sanctis alii sanctiores sunt, nisi abundantius habeant Deum habitatorem? Ihi quoque ab eo longe esse dicuntur qui peccando dissimiles facti sunt; et ei appropinquare dicuntur qui similitudinem ejus bene vivendo recipiunt. Est ergo Deus ubi& que per præsentiam sive per essentiam; et æqualiter in omni loco; sed non est in loco, id est, non est localis.

est ubique esse Deum per Divinitatis præsentiam; sed non ubique per inhabitantis gratiam. Propter hanc enim inhabitationem, ubi procul dubio gratia dilectionis ejus agnoscitur, non dicimus:

CAP. V. De spiritu creato, utrum sit localis.

Quæritur de spiritu creato, utrum in loco vel localis sit. Quidam volunt et dicunt quod non sit localis nec in loco: nimis inhærentes isti sententiæ Augustini super Genesim. Corporalis creatura movetur per tempora et loca; spiritualis vero tantum per tempora. Moveri per tempus, est moveri per affectiones, ut de tristitia in gaudium, discendo etiam quæ nescit, ut in angelis, in hoc enim prius et posterius consideratur. Deus nec per tempora, nec per loca. Sed ubi Augustinus dicit Spiritualis creatura non movetur per loca; hoc intellexit, non habet localem circumscriptioD nem. Ea enim quæ habent dimensionem loco circumscribuntur, quoniam eis secundum locum principium et medium et finis assignatur. Spiritus vero creatus non habet dimensionem; et quia tamen terminum habet, quia ita est hic quod non alibi, localis est licet, non faciat distantiam in loco; quia, etsi multi spiritus essent hic, non coangustarent locum ut minus de corporibus contineret. Solus igitur Deus, quia intra se omnia continet, juxta illud In quo vivimus, movemur, et sumus (Act. XVII): nec habet terminum, nec loco continetur. Sed quidquid habet terminum secundum aliquid locale est. Ambrosius in libro De fide Sic enim Isaias dixit : Quia missus est ad me unus de Seraphim (Isai. vi). Et Spiritus quidem sanctus missus dicitur; sed seraphin ad

« PoprzedniaDalej »