Melch. Nazarethano primum Deo, summo cum pietatis sensu, operatus est. De loco ipse Canisius literis suis testatus est, cum scripsit: Cum ex Moguntia Coloniam rediissem, jamque sacerdos per Catholi cum Episcopum ordinatus essem, primum vero sacrum in coenobio Nazareth obtuli Domino; coepi quosdam e nostris alere etc. Ordines omnes Coloniae non Moguntiae suscepit, ut ipsemet notavit. Ibidem, inquit, (loquitur de Colonia) primum sacra docere et concionari coepi, tua suffultus gratia, nec alibi subdiaconus, diaconus et presbyter sum factus. Interim *) Cyrilli sanctissi-Ex edit. mi et doctissimi Pontificis Alexandrini nobilissima Novosiani. ingenii opera duobus distincta voluminibus castigavit, ediditque, et alterum Sebastiano Archiepiscopo Moguntino; alterum Theologiae studiosis nuncupavit. Uti mihi Canisii plenum et inundatum sapientia pectus tanquam flumen occurrat, suis antea aggeribus et cataractis clausum, quod repente velut caelestibus auctum aquis, perruptis undiquaque repagulorum et crepidinum claustris, ripisque infusum, per aperta camporum longe lateque restagnarit. Animadvertit hoc Claudius Jaius, vir inter primos Ignatii commilitones de religione Catholica in Italia, Boïca, Suevia, Austria, et Germania tota praeclare meritus, cujus encomium apud Ribadeneiram in vita Ignatii cognoses. Hoc, inquam, cum Jaius animadvertisset, Petrum adeo laboribus studiorum immersum oppressumque, veritus, ne aestu quamvis sanctarum et altissimarum occupationum abrep tus, in brevia et syrtes deferretur, quod et facile fieri posse intelligebat, et factum non raro ex patrum historiis meminerat, Paraeneticas ad Petrum ex Vangionibus Wormatia, ubi tum Jaius morabatur, misit, quibus illum post honoris accepti gratulationem graviter et religiose monet, ut omnes ingenii, linguae, et calami labores in solum Deum sine malo dolo et popularis aurae captatione bona mente referat, nec aliud inde spectet aut exspectet, quam Dei O. M., a quo omnia acceperit, laudem, ubique propagandam, et hominum salutem omnibus studiis procurandam. Hortatur deinde, ne sic detineri se docendi, concionandi, et scribendi munere patiatur, ut inde divini spiritus vis detrimentum capiat, aut religiosis precandi et contemplandi officiis sua tempora detrahantur aut contrahantur. Confirmat sententiam auctoritate S. Thomae Aquinatis, egregii Christianae disciplinae Philosophi, quem ostendit nunquam ad munus docendi, vel commendandi, vel scribendi, disputandive accessisse, quin prius, ad aras confugeret, et propitiati Numinis praesentem opem imploraret. certe suscipi, nihil profici posse arbitratus, absque nutus divini adjumento, a quo omnia, quae usquam bene fiunt, in genus humanum beneficia proficiscantur. Hac ratione Canisius nunc a Fabro a nimia pauperum cura retractus ad studia; nunc per Jaium a studiis ad vota et pias meditationes impulsus, mediam inter extrema viam ingredi discebat, ut ex consuetudine non longa, cum Fa Nihil tis magistri sint. bro, Bobadilla, Jaio, optimis vitae, morum et optimi virtuvirtutis magistris incredibile dictu sit, quantam sibi quantum pro. in rerum tractandarum usu prudentiam pepererit, quantum in divinis lumen acceperit, quantum ex omnibus fructum 'reportarit, uti non solum moderatorum suorum similis, sed etiam par efficeretur. Jam apud Ubios Agrippinos in oculis et ore omnium virtus, eruditio et matura quamvis in juvene prudentia Ca- INXLIII, nisii versabatur, cum ipsius urbis et cathedrae supremum caput coepit languere, et a recto Catholicae religionis tramite in Lutheri et Buceri haeresiarcharum, et fidei, Numinis ac religionis desertorum (cum alter a S. Augustini, alter a S. Dominici castris profugisset) sinistras partes inclinare, secumque subjectos in exitium trahere. Hermannus Weda is erat Archiepiscopus Agrippinus, et imperii Romani septemvir, in caelestium literarum cognitione parum bene versatus, eoque insidiis veteratorum et hostium religionis antiquae obnoxius circumventusque, Argentorato Bucerum, Melanchthonem cum Pistorio, Sartorio, et aliis Catholicae Reipublicae pestibus e Saxonia evocavit, ubi ille palam venena feralis sectae spargere, et populo pro concione imponere, literatis edito reformationum scripto (quod cum antididagemate tanquam antidoto Coloniensis academiae ad manus habemus) fucum facere tentavit, eoque loci res erat, ut cum principe populus universus in discrimen haereseos veniret. Quod inter primos clarissimus et doctissimus vir Joannes Gropperus sensit, et cum univer MDXLVI. SO Coloniensis academiae et cleri concilio Canisium ad Leodiensem antistitem adversus nascentem sectae flammam auxilium petitum legaverunt. In qua functione cum diutius cogeretur Leodii propter rei gravitatem haerere, ne bonas horas otio transmitteret, more societatis interim cathedras procuravit, et festis diebus omnibus historiam evangelicam frequentissima concione explicavit, saepeque eodem 'die in Episcopio, paraeciaque binas conciones habuit, alias etiam Ecclesiasticos a Decano citatos ad officii munus exsequendum hortatus. Testantur literae Canisii ad Leonardum Kesselium, primum Colonien. Collegii praesidem, quibus docet, ipso Natali Christi coactum ab Episcopo, qui fuit Georgius Austrius Maximiliani Romani nominis primi filius, ex tempore de rebus divinis apud ipsum et aulicos verba facere, singularique amoris significatione tractatum, ad mensamque adhibitum. Coloniam ubi confecto feliciter negotio rediit, illico ab Alters lega. iisdem ad Carolum Quintum in castra super eodem negotio mittitur, quod ipse in confessionis libro de se, et annales Collegii Coloniensis testantur. Carolus sacrum ordinem clericorum Coloniensium cum academicis, citato ad causam dicendam Hermanno, in tutelam recipit, et contra pseudoepiscopum auxilia pollicetur, cum adversarii eundem defendendum suscepissent. Effectumque ut anno MDXLVII., a summo Pontifice exauctoratus et proscriptus honorem et tiaram Adulpho Schauenburgio cesserit. Gropperus ob fidem et operam Romanae Ecclesiae tio commissa Canisio. Cardinalis. tus et casti strenue navatam, nihil minus suspicatus Friderici Bonnensis Praesulis, Hermanni fratris, sedem jussus occupare, demum etiam in sacrum purpuratorum Romae Patrum consilium a Paulo IV. Gropperus adscitus est, vir amplissimus, et quo affectus est, honore dignissimus, atque in profligata morum disciplina cum omnium admiratione ausus esse sanctus, quando in suo conclavi ancillam, dum lectó stragula Gropperi virimponeret, deprehensam mox exturbavit, et lectum monia. ipsum per fenestram cubiculi contactu faeminae quasi pollutum inquinatumque in viam dejecit. Cujus insignem encomiasten egit Surius, cum de Hermanni exauctoratione narrans res anni MDXLVII. tractaret. Canisius dum in castris apud Carolum Coloniensium causam urget, in Othonis simul Cardinalis et Pontificis Augustani familiaritatem, magno optimi principis usu venit, a quo post obitam Coloniensium legationem, cum Claudio Jaio ad concilium Tridentinum, anno Christi MDXLVII. cum ipse VI. et vicesimum ageret, est missus. Cupiebant jam pridem vehementer Academici Agrippini Canisium secum retinere; sed cum is jam diu societati juratus, in suorum se majorum auctoritate esse profiteretur, nec sine illorum permissu Coloniae degere posse affirmaret, consilium academicum literas ad Bobadillam pro retinendo Canisio dedit, ex quarum sententia facile potest intelligi, quid de Canisii spe et eruditione senserint: subjicerem verba nisi ad alia properarem. Enim vero cum per orbem Christianum societatis opera magnopere a Pontifi |