Sane si vires corporis et constitutionem naturae attenderes, multorum judicio aevum in longe majus spatium propagaturus videbatur. Sed vigiliarum excubiis emaciatus, mensae tenuitate exhaustus, peregrinationum et itinerum molestiis fractus, et quod caput est, cruce illa, quam sensibus jam pridem defixerat, mactatus, ut granum frumenti in terram cadens fructum multesimum afferret, non potuit ad naturae metas, quas illa fortasse longiore intervallo positura fuerat, penetrare, compendio nempe viae brevioris ad caelum per sui victoriam reperto. Primum omnium anno Christi MDXCVII. quo vitae excessit Canisius, pedes, quibus to: terrarum spatia haud paucis annis emensus erat, fungi officium sensim recusabant, ut ipse in literis ad Gregorium Roseffium eodem anno tremente jam dextra scriptis narrat: En, inquit, rudis charta senili manui prope respondet; ignoscat, quaeso, caritas tua imperitiae et incivilitati meae. Labores quadragesimales, uti confido, feliciter confecisti, et ad Paschalem quietem cunctis gratam emersisti, in qua cupio te recte valere: Sensi ego et sentio, pedes meos officium suum non facere, ut aliquando sit difficile sacrificare, fortassis non dispar imbecillitas Ingolstadii quoque prosternit fratrem atque rectorem. Benedictus fons ille bonorum, per quem augentur senibus torpor, fastidium, oblivio, injuria, molestia, et reliqua id genus incommoda, quae nos in fragili tabernaculo habitare, et ad meliorem vitam tendere hortantur. Age pater, communes illi agamus gratias, in cujus manu sortes nostrac versantur, et cujus opera florentem Augustam tot jam annis experimur. Vidimus Trucksessios, Fuggeros, Rellingeros, Welseros, aliosque patonos insignes et amicos, quorum beneficentiae multa debemus. Praeclaris horum vestigiis imitandis insistamus, ut de tanta Republica bene mereamur, ad quam sublevandam mirabiliter sumus cooptati. Tam commode habitatis, faventes ac laeti auditores discipulique suppetunt, augetur et piorum numerus ad nomen Domini in vero Ecclesiae spiritu collaudandum. Igitur singularem Dei gratiam agnoscamus, quo duce inter impios laeti convivimus, pueros et senes institui Ecclesiae sacramenta dispensamus, libros tali emporio dignos conscribimus, clerum ac populum de pietatis officio admonemus, ac demum hanc Vindelicorum Augustam Deo summo magis magisque lucrifacimus. Vestri collegii sacerdotes ac fratres, quorum cara est mihi memoria, optime valeant cum patronis et amicis universis. Tuam salutem cura diligenter, nullum ut locum tribuas tristi pusillanimitati, meique memoriam tuis precibus interponere non graveris, oro. Friburgi Helvetiorum 20. April. 1597. In eandem fere sententiam ad collegii Augustani praesidem Georgium Schretelium eod. anno pridie Cal. Octobres literas dedit. Idem queritur in Epistola ad Theodoricum Canisium non toto mense ante mortem data. Pedes ergo, quarto ante supremum ejus diem mense, suf fusa intercute unda, intumescere coeperunt, qui e sensim reliquum corpus in eandem labem traxere stomachus aversionibus laborare, et crebros cier ructus, ut etiam fauces exulceraret, Crebrius ta men sedebat per diem, quam lecto decumbebat, quo maxime urebatur, nec morbi genus sine gravi labore lectum admittebat, quod in hydrope non ignotum, quando humoris copia jacentis cor petit, et meatus pulmonum liberos intercludit. Viserat ad illum paulo ante Joannes Comes Turrianus, Episcopus Viglianus, quicum multa familiariter tractarat, a cujus digressu mox fatali aegritudine contactus, et sacras ex ritu Ecclesiae preces recitare prohibitus, quod unum aegro relinquebatur, animum caelesti contemplatione pascebat, seseque numinis curae totum permittebat, cum subinde dictitaret, magnas se Deo gratias debere, quod extremos vitae dies more majorum et Sanctorum Patrum exemplo, non sine magno corporis cruciatu transigeret, singulis mortalium aeterna lege praescriptum, quibus initiis vitar ordiantur, qua sorte spatium aevi decurrant, quo denique lethi genere ad metan perveniant, Triente anni in hoc morborum conflictu jactatus, cum, qui medicinam illi faceret, desideraretur (quod anno superiore Petrus Quintius disciplinae medendi in paucis gnarus, et Canisi studiosissimus fatis concessisset) nihil, inquit, opus silicernio medicamentis; ad plures eo. Pridie ergo ejus diei, qui S. Thomae solennis est Martino Lycio Collegii Moderatori animadvertenti 1 Canisium collapsis viribus etiam linguae usu ex destillationibus prope destitutum (quod aegre loquen tis vox aegrius a circumstantibus acciperetur) admonenti de animo ad extremam mortis luctam confirmando videri ultimum illi vitae discrimen imminere, promptus annuit; imo ultro petiit; et postridie, qui Dominicus erat caelesti Synaxeos epulo pastus jacuit supinus in rerum divinarum meditatione usque ad meridiem assidue defixus. An caelesti aliquo Virginis ac Matris Dei, (cujus laudes ingenti volumine celebrarat) viso exhilaratus, incertum; oculis certe in eam gratulantibus intentus, renidente vultu, coepit illam Angeli verbis salutare, et coronam legere. Intervenientem postea virum clarum et Canisio familiarissimum Joannem Wildium hodie Praetorem, seu Duumvirum et secundum hunc, Sebastianum etiam Veronium propter lectum assistentem, preces ad Deum pro se vivo mortuoque fundendas poposcit, nec verbum amplius adiecit, sed ex libello precationum usu diuturno prope attrito, vota ad Deum ultima admodum attentus prae se misit, inter quae cum et manus fluerent, et sensus omnis extingui videretur, rogatus, an sacro oleo, quod supremum depositis est praesidium, vellet injungi? nutu affirmavit. Sodalibus ergo in decumbentis conclave coactis, lectumque certatim ambientibus, inter vota precesque Patrum, duorumque e S. Francisci Sodalitate Cappucinorum, et Christophori Reiffii viri Senatorii, Antonii Montenachii Archigrammatei, e fesso victoque labori bus ac morbis corpore, spiritum velut e vinculis expeditum auctori vitae, ante quartam pomeridianam commendavit, ipso die S. Thomae anno partae salutis MDXCVII., cum vixisset annos LXXVI. menses VII. dies XIII. Postridie funus in aedicula Collegii expositum, totam fere urbem ad spectaculum adduxit, quae velut communem gentis et singularem civitatis patronum, ac parentem deploravit. Ad solem inde occasum, delatum ex domestico sacello in principem urbis aedem S. Nicolai, post funebrem laudationem a Sebastiano Veronio summi templi Praefecto frequentissima concione dictam, octava hora sub atram noctem sidus illud Germaniae et illustre totius Societatis jubar, tumulo ad summi altaris primum gradum, ubi Sacerdos litaturus consistit, quando sacrum inchoat, medio choro illatum, monumento ad latus a Joanne Wildio viro illustri hodie Praetore condito, et hac Epigraphe a Veronio inscripto etc. D. O. M. VENERANDUS IN CHRISTO PATER SOCIETATEM JESU TERTIO A CONFIRMATIONE ILLIUS ANNO INGRESSUS AC SACERDOTIO INSIGNITUS OB MAGNI SIMUL ET PLACIDI ANIMI |