Per pomum, protoplaste, cadis : cruce Christas A Sæpe Columba: dolum quia nescit, ac sine [medens : [felle est. Illic mortiferam draco pestifer detulit escam. 150 Unde Puer? quod purus eat genitoris ad arcem 110 Nec mirum, vix digna Deo si nomina mille Vitis adoptivo quod se hærede propaget. Unde secundus Adam? quia sit caput ipse re

120 Cum Patre quod solium cœli commune retentet. B 160 Nunc Ratio: hæc Ratio est, per quam stat fa

D

Ut potestatis ordinem illustri mente vinceres,
Cui honor debitus majore nobis gaudio
Nondum delatus nomine, jam est collatus meritis.
Plus est enim laudabilem virum fulgere actibus,
Quam prætentare lampada sine scintilla lumine.
Sed tu qui totis gradibus plus es quam esse diceris,
Erit credo velocius ut reddant merita.
Clarus etenim genere, clarus et vitæ moribus,
Justus, pudicus, sobrius, totus illustris redderis.
Pater in cunctis nobilis fuit tibi Arigius :

Cujus tu famam nobilem aut renovas, aut superas.
Sed tuus honor ejus est, ejusque tibi permanet,
Et geminato lumine sic tu præcluisa omnibus.
Cujusque nemo dubitet felicitati præstitum,
Ut superesset genitrix tibi, laudanda omnibus,
Quæ te sic cunctis copiis replet et ornat pariter,
Ut sis abundans usibus, et sis decorus actibus.
Gongratulandum tibi est, o Trevirorum civitas,
Que tali viro regeris, antiquis comparabili.
De Magno origo semine descendit tui nominis :
Certe virtutis ejus est, ut Arbogastis legitur.
Scribantur in annalibus hujus triumphi pariter,
Sicut et ejus scripti sunt, quem supra memoravimus.
Sed hoc addamus meritum huic, qui vere major est,
Quod Christi nomen invocat religioni deditus.
Fuit inarmis alacer ille antiquus, verum est :
Sed infidelis moritur, et morte cuncta perdidit.
Hic autem noster strenuus, belligerosus, inclytus,
Et quod his cunctis majus est, cultor divini nominis.
Nunc autem, fili sapiens, quæso, dignanter accipe
Tui cultoris paginam quam ex amore porrigo.
Primum deposco, cupias collatas tautas gratias
In te conserves integras, et bonis multis afflues.
Unum repelle vitium, ne corda pura inquinet,
Quod esse sacris scribitur radix malorum omnium :
Cupiditatem scilicet, quæ in alumnos desævit,
Nec sava parcit rabiem quorum amore pascitur
Hoc (inquam) semper devorat famem edendam b per-
[ferens,

Et velut ignis addito suceensa crescit pabulo.

Præluces. b Edendi.

A Sed hæc non ita dixerim, quod te hoc damnem cri-
[mine.

Tamen deposco diligens, ut nec scintilla vulneret.
Quam si forte improvidus quandoque inescaveris,
Cito flagrabit nimium augendum incendium.
Tende per mundum oculos, cerne primates sæculi,
Aut interire cupidos, aut in periclis vivere.
Corradunt, quærunt, inhiant, velut canes avidi :
Et hæc nec ipsi possident, sed nec relinquunt po-
[steris.

Tamen non generaliter ista de cunctis dixerim :
Sed ut paucorum dedecus sit multis emanatio ".
Tu autem, vir eximie, judex multorum providus,
Tui repente pectoris secreta judex perspice.
Hujus si ullam senseris parvam veneni guttulam,
B Dulci perfunde oleo, ne serpat in visceribus.
Nec hoc ignoras oleum, pro tua sapientia,
Quod est cunctorum pauperum mercatum eleemosy-

[nis.

His te exerce studiis, hæc cuncta bona perage,
Ut mea tibi maneant, et perseverent gaudia :
Nam parum esse noveris, si quisquam nulla rapiat,
Et obdurato pectore sua præcludat miseris.
Non multum sibi consulit, qui sic evitat rabiem
Cupiditatis, ut simul incurrat avaritiæ.

Nam ista duo crimina, velut cognata genere,
Et geminata specie, nimis conjuncta permanent;
Hæc qui sectantur miseri, hoc unum distat vitium,
Quod unus horum malus est, et ille alter pessimus,
Unde, mi cara dignitas, tu, quæso, fili unice,
C Sic ab alienis abstine, ut tua cunctis tribuas,
Illudque super omnia memor in corde retine,
Quod te jam sacerdotio præfiguratum teneo,
Hanc, quæso, serva gratiam, et illis cresce meritis,
Ut prælocuta populi vox cœlo sacra veniat.
Sanctum, et primum omnibus, nostrumque Papam
[Jamlychum.

Honora corde, dilige ut diligaris postmodum.
Cui quidquid tribueris, tibi in Christo reparas,
Hæc recepturus postmodum, quæ ipse seminaveris.
e Forte emendatio.

ANNO CCCCXC.

PAULINUS PETRICORDIENSIS.

PROLEGOMENA

Paulinus, gente Gallus, domo Pericorius sive Dut quæ Sulpicius Severus venusta et eleganti prosa

Petricordius, id est Vesunnicus, si Sirmondi conjecture fides. Claruit an. 461. Opus enim suum de Vita S. Martini nuncupavit Perpetuo episcopo Turonensi, qui concilio Turonensi primo præsedit an. 461, non 480, uti male habet Labbeus, et exscriptor ejns Oudinus. Scripsit Paulinus carmine heroico de Vita S. Martini lib. vi, quibus haud aliud egit quam

expressit ipse, pauculis omissis, rudi atque impolito versu redderet. Opus istud Paulino Nolano episcopo tribuerunt non solum sequioris ævi scriptores fere cuncti, sed et e veteribus Gregorius Turonensis (Lib. 1 de Mirac, S. Martini) disertim, et Venantius Fortunatus (De Mirac. S. Mart. lib. 1), haud obscure. Hine factum est, ut sub Paulini Nolani nomine

sæpius prodiret, a Jureto primum editum Paris., A carer quæ falsi crimen admiserant. Quid enim? vix 1585, dein in Bibliothecis Patr. Parisiensibus ac Coloniensi, in appendice Bigneana, p. 852, aliisque veterum poetarum Christianorum collectionibus. Paulino demum Petricordiensi restitutum prodiit in Bipliotheca Patr. novissima tom. VI, pag. 297, et seorsim a Christiano Daumio una cum Fr. Jureti Commentariis, Casp. Barthii animadversionibus, Jo. Fr. Gronovii notis, suoque notarum Spicilegio editum Lipsiæ, 1686, in-8°. Porro exstat Paulini nostri Carmen breviusculum, de Visitatione nepotuli sui, Vitæ sancti Martini subjunyi solitum, et alia quædam opusculorum deperditorum fragmenta, quæ ibidem reperiuntur. Cæterum Paulinum quemdam Petricoriensi nostro æqualem memorat Gennadius (De Script. Eccl. c. 68); qui composuit tractatus aliquot de Initio Quadragesima, de Die dominico Pascha, de Obedientia, de Pœnitentia, et de Neophytis. Ex opusculis istis, cujuscumque demum Paulini fuerint, nil hodie superest.

ANNOTATIO IN SEQUENTES LIBROS.

Sex isti libri de Vita S. Martini non sunt Paulini Nolani, sed Paulini Petricordii, qui 30 circiter annis vixit ab obitu Nolani, opusque illud suum dicavit Perpetuo Turonensi archiepiscopo qui præfuit concilio Turonensi anno 480. Vide notas Sirmondi ad epistolam 11 libri vit Sidonii Apollinaris.

BELLARMINUS

DE SCRIPTORIBUS ECCLESIASTICIS IN EDITIONE

ANNI 1617.

unus bic versus exstitit quin eversus: orationis plug · erat quam rationis : nutabant syllabæ, nutabant verba; cum pedibus claudis nihil prorsus stabat. Deni. que vix sensus ullus quin nullus, ut quot litteræ, tot lituræ potius viderentur. Credo, voluit descriptor poetam sibi in omnibus fieri similem. Ut enim Paulinus dum vixit, maximis fortunæ opibus abjectis, sua ipsemet profudit, factus inopibus dives, inops sibi diviti sic librarius in Paulini scriptis novas opes vidit et simul invidit. Itaque prodidit et perdidit, qui timebat ne Dominum proderent, ne perderent. Sed hac æqualitate quid inæqualius? Abjecerit olim Paulinus bona fortunæ, volens et consulto consilio. Bouis quidem ingenii, libellis dico suis, non nisi invitus caB rere potest. Iila enim pro stolidis duxit, ista pro solidis. Ego vero ferre nec debui, nec volui nudum toties denudari. Quare usus judicio veteris tui codicis, vestigia rerum amissarum persecutus sum, et multa detracta Paulino tandem reddidi, omnia redditurus ornamenta si alterum exemplar affuisset auxilio. Spero tamen, Pithoe, futurum aliquando singulari tua diligentia, ut secundum exemplar habeam, quo possit plane restitui in integrum. Nam cur hoc non sperem, qui hoc fato natus es, ut veterum libros sagaciter quæras, quæsitos feliciter reperias, repertos benigne studiosis communices? Perge igitur, oro te, perge alacriter, et Paulini cæteras reliquias e tenebris erue. Sic enim sacrum valem habebimus, qui lyram argutam nauibus, qui fronti pallentes hederas

Libri sex de Vita S. Martini non possunt esse C et lauros revirescentes palmasque lemniscatas reciS. Paulini Nolani; auctor enim eorum librorum meminit Paulini Nolani, et se ejusdem nominis esse testatur, et sextum librum scribit ad Perpetuum Turonensem episcopum, qui sedit sub annum 470. FRANCISCUS JURETUS

PETRO PITHŒEO I. C. PRÆSTANTISSIMO S.

piet. Ad me quod attinet, præstabo quam licebit operam istiusmodi scriptoribus, in quibus etsi hactenus alii laborarunt, non pauca tamen castiganda super sunt: ut non videatur actum agere qui quod egerun iterum aget sedulo. De singulis alias. Nunc de Pau lino, quem tuis consecro virtutibus, quando placuit unum vel alterum e numero seligi, qui subeat judiciorum aleam. Tuum erit, Pithoe, manum redeunti porrigere, et molliter amplexari hospitem, qui nudus et hispidus a te missus, a me remissus cum cultu et nitore, prodibit audentius, si habitum et faciem novam in illo probaveris. Vale, vir præstantissime : et quibus adeo indigne membrane corruptæ, ut inter cum studiosos ames quia meréntur, ama me ut melegendum sæpiuscule librarii manibus pœnam impre- rear. Dat. cal. Jul. 1585.

Paulini libros de Vita et Gestis divi Martini quos ad me nunc nuper misisti, Pithoe præstantissime, legi cum voluptate cumque stomacho. Voluptati fuit sanctissimi doctissimnique pocta memoria, et ingenii tabulæ tanquam e naufragio superstites: stomachum movit innumerus mendorum et errorum numerus,

D

Sævit et in nostris miracula plurima terris
Donans extremis Martini insignia Gallis.
Quem procul in nostram misit fecunda salutem
Pannonia, baud humili generatum stirpe, tribunus
Nam genitor, clarus meritorum laude, sed iste
Nobilior patribus tam clarus qui patre Christo
Sprevit sacrilegos, bene degener, in patre ritus.
Vix etenim decimo senior jam moribus anno
Transiit ad sacram constanti pectore legem,
Signavitque crucis sanctam munimine frontem.
Non illi in tenero mens lubrica pectore: tota
Præceptum servare Dei, vel nosse voluntas.
Conventus vitare hominum, secreta beati
Scire eremi, spretoque Deum cognoscere mundo,
Linquere terrenas sublimi pectore curas.

Hæc vix bissenis cum moliretur in annis,
Præclusa est tanti sublimis gloria facti,
Sed meritum munerante Deo qui velle probavit.
Præcipit Augustus delecta ad bella parando
Accingi cunctam veterano germine prolem.
Quid non livor agat? Prodit pater, armaque nato
Ingerit, heu! tanti pietas oblita pericli.
Quin potius si quem recipit mens saxea sensum
Cresce tuis titulis, mage laus est nam tua vinci.
Cerne pio tantum quæ gesserit omnia voto.
Si bona sunt, imitare libens. Sin ardua, gaude.
Vincitur Christi miles pro milite sæcli,

Sed mens non trabitur, nec cor cum carne ligatur.
Vana tyrocinii sunt nomina, militat olim
Qui captus proprii per plurima prælia regis
Vicit avaritiam, debellavitque superbam
Luxuriam, prostrata jacet jam viribus hujus
Ambitio, et firmam fugit furor, iraque mentem,
Excedensque omnes funesta superbia culpas.
Unum progressus socium sibi vix sinit ire
Non opere astrictum, sed solo nomine servum.
O felix, cui tale jugum tam grata paravit
Conditio, ut de sorte tua contendere tecum
Nobilium possint certantia vota virorum
Si liceat servire tamen, sed tu quoque duram
Cogeris ad legem nascendi lege solutus !
Nam tibi subjecti servit devotio sancti,
Idem habitus, parcæ communis copia mensæ.
Hic prior obsequiis, ne saltima noscere possit
Prælatum Domino quævis solertia servum.

A Expedit et linguæ partes proclamat ærumna,
Prætereunt cuucti fastiditamque querelam
Despexit misero locupletum insania risu.
Substitit incertus confuso pectore sanctus
Quid faceret, nam votum aderal, substantia deerat,
Suspendit saltim cunctantis vel mora factum.
Sola superfuerat corpus tecturs beatum

B

Ut semper duplicata chlamys, quæ frigus et imorem
Ventorum et rabiem geminato arceret amicto.
Nam sic truncatam compensat pendula partem
Si quod defuerit capiti crevisse calore
Sential, adjecto tepefactum vellere corpus.
Verum bæc districti felix sententia vot!
Amovet, et tanquam cordis dispendia damnet,
Quod sic malluerit trepida cautela fidei
Adjectam membris duplicato tegmine partem
Concessisse uni quam divisisse duobus,

Nec mora tardat opus, sed transit dextera votum,
Expedit et factum quidquid mens vidit agendum
Stringitur invictus sine crimine volneris ensis.
Et mediam resecat miseratio prodiga partem
Pejorem sibi credo legens; tum membra trementis
Oblegit, et tradens aliquem de veste teporem.
Jam levior habitu recipit de frigore partem.

O felix virtúte tua miracula vincens
Omnia, et excedens Domini præcepta jubentis!
Ille etenim modico contentos nos jubet esse,
Ne servare duas vestes, tu dividis unam.
Aspiciunt omnes alii deformia rident
Tegmina, nec cernunt mage verum in corde decorem
C Ast alii secum compuncto corde queruntur
Justitiam potuisse inopis decernere egenti,
Divite quod censu substantia larga negasset.
Nec mora quin tanto reddatur palma triumpho.
Nam vix defessus stratos rejecerat artus
Admittens tenuem vigili sed corde soporem,
Nec sopor illud erat, quia mens attenta vigebat.
Cum subito ante oculos larga mercede benignus
Astitit, inque suo vestitus paupere Christus
Aptavit propriis felicia tegmina membris.
O vere pretiosa chlamys! quid tale vel ostro
Vel ducto in filum pensis rutilantibus auro
Insignes meruere habitus? quid serica tactu
Lævia, vel docte expressis viventia signis.
Ille hominum terræque Deus, pontique, polique

Hic jam cum paribus quæ gratia, quamque mo- D Omnia qui tribuit, sine quo nihil, ipsaque cujus

Ipsos subdiderat dilectio vera priores,

[deste

Quæ dedimus, vel qui dedimus, donumque datorque
Hac ope ditatur, numeret si lucra salutis.
Nec tamen hinc saltim stabilem jactantia menten
Concutit, aut vanum persensit corde tumorem.
O virtus vicina Deo nil ducere laudi
Gum laudanda geras, nec nostro ascribere facto
Que facimus sanctoque minus laudarier actu.
Jam certe securus erat de judice tanto.
Sed non erigitur, vel per consortia Christi
Augent visa fidem, sancto renovata lavacro
Membra niteut, sumuntque parem cum corde de-
[corem

Atque novum pariunt fontis mysteria corpus,